Civîna Parîsê - Institut kurde de Paris

KURMANCÎ
hejmar 34
bihar 2004
Min ev nivîsî ne ji bo sahibrewacan
Belkî ji bo biçûkêd Kurmancan
Ehmedê Xanî
(Sedsala XVII)
rojnameya taybetî ya Enstîtuya Kurdî ya Parîsê li ser pirsên zaravê kurmancî
Civîna Parîsê
Bihar 2004
Civîna 34an ya Kurmancî ji 16 ta 22ê gulana 2004an de li Parîsê li dar
ket. BeÒdarên civînê vê carê jî li ser termên komputerê, peyvên dunavî,
stranên folklorî, devoka Berrîya Mêrdînê û îdyomên kurdî de xebitîn...
Ev hevalên han di civînê de beÒdar bûn: Mistefa Aydofian (Mêrdîn), Lutfî
Baksî (Xerzan), Michael Chyet (WaÒington), ElîÒêr (Wan), Rûken Keskîn
(Stembol), Hemîd Kilicaslan (Mêrdîn), Emîn Narozî (Batman), Kendal
Nezan (Diyarbekir), Selam Nûman (QamiÒlo), Cemal Onursal (Cizîr),
Zinar Soran (Dêrik), Newzad …ukrî (Dihok), Têmûrê Xelîl (Rewan), Evîn
Yalçin (Diyarbekir) û ReÒo Zîlan (Agirî).
Encamên xebata vê civînê di vê hejmara Kurmancî de tên belav kirin.
Peyvên dunavî
kurdî
ka û kapek: alif, êm
kakil kuncî, (syn.) kakil û mewîj,
tamtîk, tamatisk, kakil û hejîr
kal û bav, (syn.) bav û kal, bav û bapîr
kal û gewr: gewra xwînsar
kal û kût
kal û xav
kal û kurmî
tirkî
1) hayvan yiyecefii;
2) mecazi anlamda geçimlik
lezzetli kuru yemiÒler
fransizî
ingilîzî
fourrage pour le bétail; 2) (fig.) provision 1) forage for animals; 2) (fig.) provisions
amuse-gueule, savoureux, friandises
ancêtres, aïeuls
non attractive, froide
vieux et éclopés
cru, qui manque de tact, rude
1) impropre à la consommation
(fruits verts ou pourris); 2 inutile
kar û bar; syn. karûber
görev, sorumluluk, iÒ
1) devoir, responsabilité ;
2) affaire, occupation
kar û Òuxul, kar û ‘emel, kar û xebat, îÒ û kar iÒ güç
travail, occupation
keç û kur, keç û law, qîz û kur, keç û xort gençler
jeunes gens
dêris: metrûk; gundê dêris
metruk
abandonné
kaf û kûn, kavil, wêran
harabe
ruiné, en ruine
kef û kinc/ kef û kunc, kef û kivinc
öfke halinde afiÈzdan çÈkan köpük, köpürme écume se formant dans la bouche
en cas de colère, de crise..
kef û kunc bi ser devê wî ketin
öfkeden afizÈ köpürmek
écumer
kel û bîn
soluk solufia, alelacele
à toute vitese, en toute hâte
bi kel û bîn hatin
soluk solufia gelmek
rappliquer à toute vitesse
kel û cehd, kelecad
aÒÈrÈ gayret, yofiun çaba
effort intense
kel û cehd kirin
yofiun çaba, sarfetmek
déployer des efforts intenses
fodil, gelekî spehî
çok güzel
très beau
kel û kût
kör topal
éclopés, handicapés
kel û pel, pel û pot
eÒya, pÈlÈpÈrtÈ
fripes, effets
ken û girî
trajikomik
tragi-comique
ker û kûçik
it, serseri takÈmÈ
racaille, fripons, bande de voyous
kerr û gêj
sersem
étourdi, abruti
kerr û lal
1) safiÈr dilsiz; 2) suskun, sessiz sedasÈz
1) sourd-muet ; 2) silencieux, taciturne
kert û kort, kend û kûr, çal û kort
çukurlu (yol)
qui a des fondières, des aspérités,
cahoteux, raboteux
kes û kûs, kes û kar, xizm; (bê kes û kûs) sahip, akraba; (sahipsiz)
parenté, parentèle; seul, (sans parentèle)
kade û biÒî, kulinc, kulîçe, qiloç
pasta
patisserie
kes û nas
çevre, akraba ve tanÈdÈk çevresi
entourage
ket û ber: ketober, ketber
rastgele
au hasard
ketin û rabûn
düÒüp kalkma
haut et bas
kevir û kuçik
taÒ, taÒ yafiumuru
pluie de pierres, de coups
kevir û kuçik lê barîn
afiÈr bir felakete ufiramak
subir une grande calamité
kevir û kûçik barandin
afiÈr bir saldÈrÈya ufiramak
attaqué de tous côté
kevn û nû, kevnenû, bikarhatî
kullanÈlmÈÒ
utilisé, usagé
kêm û zêde, kêm-zêde
aÒafiÈ yukarÈ, takriben, yaklaÒÈk
plus ou moins, approximativement
kur û kêmasî, kil û kêmasî
eksiklik, kusur
défaut, imperfection
kin û kurt
1) ufak tefek, kÈsa; 2) kÈsaca
1) menu, petit ; 2) bref, en résumé
kirîn û frotin, nf
alÈÒveriÒ
commerce, négoce
kul û keser, kul û derd, kul û kovan
elem, ah ve keder
peine, tourments
kom û koflet
cümbür cemaat, topluca
ensemble, tous ensemble
kurm û kêz
börtü böcek
vermine
kok û binyad, esl û fesl, esl û esas
köken
origine, racine
koÒk û sera, qesr û qonax
köÒkler saraylar, debdebe, ihtiÒam
palais, magnificence
kuçe û kolan
sokak sokak, ortalÈk
rue par rue
kuçe û kolan gerîn
ortalÈkta gezinmek dolaÒmak
errer, flâner
kurt û kurmancî
açÈkça, seraheten
clairement, franchement, en bon kurde
kûr û dûr
uzun uzadÈya
longuement, d’une façon approfondie
kiras û fîstan
kadÈn giysileri
habillement féminin, vêtement de femme
kit û cot
çokça, alabildifiine
pour la plupart, en grand nombre
lava û rica
yalvarÈÒ yakarÈÒ
supplique, prière insistante
lehî û lêmist
azgÈn sel, taÒkÈn su
innondation, forte crue
lez û bez
çarçabuk, alelacele, tez elden
à toute vitesse, en toute hâte
ata, ecdad
alÈmsÈz, sevimsiz, sofiuk
yaÒlÈ sakat, malül
çifi, kaba saba kiÒi
1) yenilmez karpuz, kavun; 2) iÒe yaramaz
Amadekar : ReÒo ZÎLAN
tasty titbits
ancestors
unattractive, cold
old and shop-soiled
tactless
1) unfit for human consumption
(unripe or rotten fruit); 2) useless
1) duty, responsibility;
2) business, occupation
work, occupation
young people, youth
abandonned
ruined, in ruins
frothing at the mouth
(with rage or in a fit)
to froth or foam or skim the froth
with all speed, in great haste
to get back as quickly as possible
an intense effort
to deploy intense efforts
very handsome
crippled, handicapped
old clothes, bellonging
tragi-comic
rabble, gang of rogues, louts
dizzy, stupid
1) deaf amd dumb; 2) silent, taciturn
rough, harsh
relatives; alone, (without relatives)
pastries
circle, entourage, close relatives or associates
at random, haphazard
high and low
a shower of stones, of blows
to suffer a great calamity
attacked on all sides
used, worn
more or less, approximately
defect, imperfection
1) thin, small; 2) briefly, in brief
trade, business
sufferings, torments
together, all together
vermin
origin, roots
palace, magnificence
street by street
to stroll, to walk around
clearly, frankly, in good Kurdish
at length, in depth
women’s clothing
mostly, many of them
a petition, an insistant request
flood, very high water level
with all speed, in all haste
Devoka berrîya Mêrdînê - II
Amadekar : Hemîd KILIÇASLAN
kurdî
babolî: baholî, Òemixî; penîrê babolî,
zebeÒê baholî, xwarina Òemixî
tirkî
kokuÒmak üzere olan, yenilmeyen
fransizî
impropre à la consommation,
qui commence à pourir
îngilîzî
unfit for human consumption,
starting to rot
babûtan: babûtanî, zirnezîq, zirinzoq,
hindirhop, çingletûz, daleqîn
bacolî, bacilokî, bacolîk
tahtÈrevalli
jeu de bascule
teeter-trotter, see-saws
aslÈ faslÈ belli olmayan, soyusopu belirsiz
de souche inconnue, qui n’appartient
pas à une parentèle
1) tour, rotation; 2) un instrument en
forme de tournevis utilisé dans la chasse
au renard ; 3) tournevis
musulman d’origine arménienne
alumunium
se rendre en ville pour effectuer ses
achats annuels ou semestriels, faire
son marché annuel
une sorte de gros lézard
1) au moins ; 2) cela veut dire
of unknown origins, s.o. who has
no relatives
1) rotating, turning; 2) an instrument in
the form of a screw-driver used for
fox hunting; 3) a screwdriver
a Moslem of Armenian origin
aluminium
to go to town to do one’s annual
shopping
a kind of big lizard
1) at least; 2) that is to say
badok, nf.
bavfile, bafile
bafon, bafûn, fafon, fafûn
bajarê xwe kirin
1) çevirme; 2) tilki avÈnda kullnÈlan
büyük tornavida gibi bir alet;
3) tornavida
Ermeni asÈllÈ müsülman
alümünyom
yÈllÈk ya da mevsimlik ihtiyaçlarÈnÈ
karÒÈlamak için pazara gitmek,
yÈllÈk alÈÒveriÒe gitmek
bir tür iri kertenkele
hiç defiilse, hiç olmazsa; 2) demek, yoksa
balifa mêr: pofa diya mar, qota diya mar
balo, bavo: 1) qe nebe, qet nebe, hîç nebe,
bi hindikî, çi nebe; 2) ne xwe
bane; ava bane
neban
kesê neban
taÒÈma su, taÒÈma, taÒÈman
uyumsuz, geçimsiz
geçimsiz kiÒi
eau transportée, transportée
transported. waterborn
personne qui ne s’entend pas avec autrui
banandin (bibanîne); Òivan berxê
li miyê dibanîne
li hev banîn an baniyan
bapeÒk: pêÒkên ku ber bayê dikevin
uyum safilatmak, alÈÒtÈrmak,
adapte etmek
biribirine alÈÒmak, adapte olmak
rüzgara karÈÒan ilk yafiÈÒÈn damlalarÈ
adapter, habituer, accorder
someone who doesn’t get on with
anyone else
to adapt, to get used to something
barbir: sernerm
barbir bûyîn: hatiye rewÒa ku xwe bide ber
uysal
uysallaÒmak
barewa; cil hê barewa ye
barewa kirin
barê xwe danîn, ji hev xelas bûn,
raketin, razan
hêwî, hêmî
hêwî (hêmî) kirin
titûn hêwî kirin
barûtk: qutbarût, barîtka qut
qitik
kewçîr
kewa gozel
bastêq
baÒewal, baÒewala: bê derpê (baÒewal gerîn)
bavik
bawesîr
bawî
bawiÒk, bawîÒk, bawuÒk
bawiÒk hatin, bawiÒkîn (bibawiÒke)
bazargerm
hafif nemli
nemlendirmek
dofiurmak, dofium yapmak
s’habituer l’un à l’autre
premières gouttes de pluie
accompagnées de vent
docile
devenir docile, accepter de porter une
charge (pour une bête de somme)
légèrement humide, pas encore sec
humidifie
accoucher, délivrer (un bébé)
to get used to one another
the first drops of rain,
accompanied by wind
docile
to become docile, to accept to carry
a load (for beasts of burden)
slightly damp, not yet dry
dampened
to go into labour, to deliver (a baby)
humide
humidifier
humidifier le tabac
une variété de caille
caille
perdrix grise
perdrix rouge
damp
to dampen
dampen the tobacco
a variety of quail
quail
grey partridge
red partridge
nu, sans culotte
lignée
hemorroïdes
qui a des rhumatismes
baillement
bailler
qui fait monter les enchères ou
le marchangage
faire monter les enchères
conciliant, qui est d’un commerce agréable
naked, without pants
lineage
haemoroids
s.o. who has rhumatism
yawnings
to yawn
to bid up in an auction or negotiation
bazar germ kirin
bazarxweÒ
bazarhiÒk
bazarqelp
bazdan; reqs, dîlan
bazên; pazên
bêxwê: tamsar (mirovekî bêxwê)
neranê bastêq, bêçikê bastêq
belalûk: palûk
belek
reÒbelek
bozbelek
sorbelek
belekî, nf.
belekî
belîk: xuyayî
belîk bûyîn
belot bûyîn
belotanî
berqoqanî, berqoqî, serniÒîv, serserkî
xwe borqoqanî kirin
belsek, çilpo, çirpo, miftexwer
bêmirês ; bêmirêz, bêmerêz, Òerpûl
çikûm: kirasê reÒ yê keÒeyan
çaxûbeng: çaxûbenga wî ye
benikê fistoqî
benikê fistoqî lê çêbûn
beran, nf: lema bijarte
beranek, beranî, girdik, meznîk,
spîkuj, beranok
berberî hev kirin
berberojk, bertavk, berberoÒk, berroj
nizar, dibûr, zimag, kerresî
Kurmancî hejmar - 34 -
nemli, rütübetli
nemlendirmek
tütünü nemlendirmek
bir cins bÈldÈrcÈn
bÈldÈrcÈn
kÈr keklik
kÈzÈl keklik
pestil
donsuz, çÈplak
boy
basur
romatizmalÈ
esneme
esnemek
pazarlÈfiÈ kÈzÈÒtÈran
pazarlÈfiÈ kÈzÈÒtÈrmak
anlaÒmacÈ, uzlaÒmacÈ, pazarlÈkta
yumuÒak davranan
pazarlÈfiÈ sert olan, uzlaÒmaya
yatkÈn olmayan
pazarlÈkta dürüst davranmayan
dans, oyun
pazen
tatsÈz
üzüm Òiresine batÈrÈlarak yapÈlan
koç Òeklindeki pestil
sifiil
beyaz lekeli bir renk karÈÒÈmÈ
inconciliant, qui est d’un commerce
désagréable
qui est malhonnête dans le commerce
danse
flanelle de coton
insipide
friandise en forme de bélier fabriquée
à partir de raisiné
verrue
mélange du blanc et d’une autre
couleur, bariolé, tacheté de blanc
beyaz lekeli siyah
noir tacheté de blanc
beyaz lekeli gri
gris tacheté de blanc
beyaz lekeli kÈrmÈzÈ
rouge tacheté de blanc
toprafiÈ yer yer örten kar perçalarÈ
plaques de neige qui subsistent
iki renkli bir kilim
sorte de kilim ou de feutre bicolore
seçkin, tanÈnan
distingué, remarqué
seçkin olmak
se distinguer, être vu
domalmak
s’incliner jusqu’à ce que le trône forme
un angle droit avec les membres inférieurs
domalma, domalÈÒ
inclinaison du buste
amuda kalkma, baÒaÒafiÈ durma
sur la tête
amuda kalkmak
se tenir sur les mains, la tête en bas
otlakçÈ, parazit, beleÒçi
pique-assiette, parasite
1) sevimsiz, antipatik; 2) düzensiz, pasaklÈ antipathique ; 2) désordonné, bordélique
1) rahip kÈyafeti; 2) kÈlÈk kÈyafet, tip
1) soutane ; 2) tenue vestimentaire, type
1) delikanlÈlÈk çafiÈ; 2) altun çafiÈ
1) pleine jeunesse ; 2) âge d’or, apogée
du pouvoir
kapana kapanma
pris au piège
kapana kapanmak
être pris au piège
seçkin, verimli
cépage productif
baÒ parmak
index
denkleÒtirmek
güneÒlenilen yer, ilk bahara dofiru
çÈkÈlÈp güneÒlenilen yer
güneÒ görmeyen yamaç
équilibrer, balancer
endroit ensoleillé où vers le début
du printemps on prend le soleil
versant ne recevant pas le soleil
ubac
to bid up in an auction
conciliatory, s.o. with whom it is
easy to do business
unconciliatory, s.o. with whom it is
difficult to do business
who is dishonest in business
dance
flanellette
tasteless
a sweet shaped like a ram made
of grape juice and candied fruit
wart
a motley of white and another colour
with white dots
black with white dots
grey with white dots
red with white dots
a snow flake that remains unmelted
a sort of felted carpet in two colours
distinguished, notable
to be distinguished, well known
to bow low
to unbend slightly
on the head
to stand on one’s hands, head downwards
sponger, parasite
1) unpleasant; 2) untidy, chaotic
1) cassock; 2) specific type of clothing
1) the height of youth; 2) heyday
caught in a trap
to be caught in a trap
high yielding grape
index
to balance
a sunny spot where people lie
in the sun in spring
shady side of mountain
-2-
twigs or dried grass used for
lighting fires
part of the hearth where the twigs
for fire-lighting are stored
boÒ asÈlsÈz sözler
brindilles ou herbes sèches utilisées
pour allumer le feu
partie de l’âtre ou de la cheminée où
l’on dispose les brindilles destinées
à allumer le feu
laine couvrant la queue du mouton,
laine de pauvre qualité
donner à connaître, laisser entendre
donner à entendre, mettre la puce
à l’oreille
bavardage, propos sans fondement
kadÈnlarÈn çalÈÒÈrken, özellikle dokuma
dolabÈ çevirirken söyledikleri ezgiler
mahvetmek, fena halde ezmek
kullanÈlmÈÒ sabun
chants des femmes notamment
devant le rouet
infliger une lourde défaite, écraser
savon déjà utilisé
songs sung by women, especially
when spinning
to inflict a heavy or crushing defeat,
soap that has already been used
serçavîka êgir
ateÒi tutuÒturmada kulanÈlan kuru ot
berçavîk, çavî: serçavîkgeh
ateÒi tutuÒturmak için kullanÈlan
Òeylerin kondufiu ocak bölümü
berdaw: hiriya ber dawê pez
koyunun kuyruk çevresindeki yünü,
defiersiz yün
sÈzdÈrmak, duyurmak
çÈtlamak, çÈtlatmak
berder kirin
bi (li) ber guh xistin
berdîwarkî, berdolabî, berdolavî:
peyvên pûç û vala
berdolabî, nf.
berpax kirin, pelîxandin
berêv, berêvk, beravk, sabûna heliyayî,
sabûna bikarhatî
the wool that covers a sheep’s tail,
poor quality wool
let something be known or understood
to let something be understood, to give
s.o. a clue
gossip, unfounded remarks
Peyvên stranên folklorî
Amadekar : M. Emîn NAROZÎ
kurdî
îsal: ev sale, ev sal
mexsed, meqsed: mebest, niyaz
biÒkuvîn (bibiÒkuve)
hasil bûn
gamêÒê hêç, hêç bûn
hêç kirin
tevgerîn (tevbigere!)
hêsîr, êsîr, êxsîr, yexsîr: dîl
çaryar: çar yarên Pêxember, çar xelîfe
sond, sûnd
sond xwarin
dîn, dêhn
çê: qenc, baÒ
mêrê çê
tirkî
bu sene, bu yÈl
niyet
açÈlmak, açmak
1) gerçekleÒmek; 2) baÒ göstermek,
peyda olmak
gerçekleÒme
gerçekleÒmek üzere olmak
dönmek
döndürmek
1) tembih; 2) sipariÒ
avuç
her zaman, daima
beÒ bin kiÒilik askeri gücün kumandanÈ
beylerbeyi, emirler emiri, emir al-umera
eÒkiya, kanun kaçafiÈ
tanÈklar, Òahitler
1) çiftleÒme zamanÈnda azgÈnlaÒan
(deve, camuÒ); 2) azgÈn
azmak
azdÈrmak
hareket etmek, kÈmÈldamak, tepremek
1) esir; 2) yoksul, periÒan
dört halife
yemin, ant
yemin etmek, ant içmek
deli
iyi, defierli, seçkin
iyi, seçkin ve yifiÈt erkek
çêyîtî: qencî, çêyî
lavekarî
pakêta fiÒekan:: xeÒaba fiÒekan
xas
qelp
qelp derketin
qelpî
nav di xwe dan
iyilik
yakarÈÒ
bÈs fiÒeklik deste
hakiki, standart
sahte
sahte çÈkmak
sahtelik
övünmek, kendi kendisini cesaretlendirmek
halhel kirin
hêl, nt
xîret
saldÈrÈya geçmek
kale (oyunlarda)
gayret
xîret kirin, xîret nîÒandan
nefî’am, nf
nefî’am lê rakirin
sîtavî: talde, sitare
sîwan, nf
gayret etmek, gayret göstermek
toplu sürgün
topluca sürgün etmek
sütre, barÈnak
güneÒlik Òemsiye
sîtav, nf
teketek: tekatek, tek û tûk
dû ji kozika te hilnayê
suda oluÒan görünüm, suda yansÈma
tek tük
barÈnafiÈndan duman çÈkmÈyor, ateÒ etmiyorsun
çiriyan: çirîn
Òewqe
hêla bûn
nav pê ketin
nav pê xistin
gurê sebatê
birreka çiyê
yÈrtÈlmak
Òapka
devrilmek
adÈ çÈkmak, ünlenmek
adÈnÈ çÈkararak mimlendirmek
azgÈn kurt, aç kurt
dafi ile ovanÈn buluÒtufiu yer
himbêz, hembêz, hemêz
kirin himbêza xwe
cindî
bafiÈr, sine, kucak
bafiÈrÈna basmak, kucaklamak
yifiit, asker
hasilkirin
hatin ber hasilkirinê
fetlîn, fetilîn
fetilandin (bifetilîne)
tembî, temî, tembih, teminî: qewitî
çeng: mist
tim: timî, tim û daîm, daîma
mîrpenc: mîrê pênc hezaran
mîrxan: mîrê mîran
eÒqiya
Òad û Òûd: Òahid û Òihûd
hêç
-3-
fransizî
cette année
intention
s’ouvrir, s’épanouir
1) s’accomplir, se réaliser ;
2) se produire, apparaître
accomplissement, réalisation
être sur le point de se réaliser
revenir, retourner, v.i.
tourner, retourner, v.t., faire un retour
1) recommandation ; 2) commande
poignée
toujours
commandant d’une force de 5000 soldats
l’émir supérieur, seigneur des seigneurs
bandit, hors la loi
témoins
1) (chameau, buffle) en rut ; 2) furieux
en furie, qui voit rouge, hors de contrôle
être furieux, péter les plombs
rendre furieux, mettre hors de soi
bouger, se mouvoir
1) prisonnier, captif ; 2) pauvre, malheureux
les quatre premiers califes de l’islam
sermon
jurer, prêter serment, s’engager
fou, folle
bon, bien
homme brave et chevaleresque,
honnête homme
bonté
supplication
chargeur de cinq cartouches de fusils
véritable, de qualité, de bonne facture
faux, contrefait, truqué
s’avérer faux
le fait d’être faux, contrefaçon
se vanter, s’exhorter, s’exciter,
se donner du courage
sonner le halali
but
effort en vue de s’opposer à toute agression
contre des valeurs sacrées
(de solidarité familiale, d’honneur)
faire preuve d’effort et de courage
déportation de masse
déporter
abri
1) parasol, ombrelle ; 2) halo, aura,
(halo de la lune)
reflet dans l’eau
quelques uns, certains
(litt.) ton abri reste sans fumée, il n’y a pas
de tir, pas de combat ou de mouvement
dans ton abri
se déchirer, se rompre
chapeau
rouler, rouler par terre
devenir célèbre, avoir une réputation
rendre célèbre, faire la réputation
loup affamé, loup féroce
géog. endroit où se rejoignent la plaine
et la montagne
sein, giron
serrer contre son sein, étreindre
brave, soldat
ingilîzî
this year
intention
to blossom out
1) to accomplish, to achieve; 2) to appear
accomplishment
to be about to achieve
to come back, to return (vrb. intr.)
to turn, to turn back (vrb. tr)
1) recommendation; 2) an order
fist
always
regimental commander, commander
a senior emir, lord of lords
bandit, outlaw
witnesses
1) rutting camel or buffalo;
2) furious, enraged, seeing red, out of control
to be furious, to blow one’s top
infuriate, drive s.o. crazy
to move,
1) prisoner, captive; 2) poor, unfortunate
Islam’s first four Califs
oath
to swear an oath, to vow
crazy
good, well
a brave and chivalrous man,
an honest man
goodness
entreaty
a five cartridge magazine
genuine, good quality, well made
false, forged
found to be false
the fact of being false
to boast, to stir oneself up,
to screw up one’s courage
sound the death (at the end of a hunt)
goal, aim
an effort to oppose any attack on sacred
values (family solidarity, honour)
mass deportation
to deport, to move
shelter
1) an umbrella,
2) a halo, aura (eg. of the moon)
reflection in water
some
(litt.) may your home remain without smoke,
there is no firing, no fighting in your home
tear apart, break off
hat
to roll, to roll on the ground
to become famous, to have a reputation
make famous, build up a reputation
a starving wolf, a ferocious wolf
geo: the foot hills, boundary between
plains and mountains
bosom, lap
embrace, hug
a brave man, a soldier
Kurmancî hejmar - 34 -
Îdyomên kurdî
Amadekar : Hemîd KILIÇASLAN
Mistefa AYDOflAN
kurdî
paÒopê li kerê kirin, berevajî li kerê siwar
kirin, paÒopêÒ lê kirin, lê kirin xewn
(a qazî), ÒaÒ û maÒ kirin
paÒpûk bûyîn
paÒsitûyê xwe xurandin, patîka xwe
xurandin, çema stuyê xwe xurandin
palê pûÒ bûyîn / bûn palê pûÒ
parsûqalindî, parsûstûrî
parsûqalindî kirin
patilestûrî bûyîn
pê li cihê Òil nekirin
pê li kerpîçan kirin
pê li hêkan kirin
panga wî rast nebûn
perçên wan li hevdû nehatin: hesinê
wan li hev nekirin
perda rû qetandin; ava rû qetandin,
heya birin
perîk ketin avê
tirkî
1) eÒefie ters bindirmek; 2) rezil etmek
ensesini kaÒÈmak
boÒuna kürek sallamak, verimsiz
iÒ yapmak
1) inat; 2) mafiruriyet, kibir
1) kibÈrlenmek, kabullenmemek
ensesi kalÈn olmak
yaÒ tahtaya basmamak
pot kÈrmak, uygunsuz iÒ yapmak,
naneyi yermek
aÒÈrÈ ihtiyatlÈ davranmak
iki yakasÈ bir araya gelmenmek, iÒi tüm
çabasÈna rafimen düze çÈkaramamak
uyum safilÈyamamak, anlaÒamamak
utandÈrmak, mahcup etmek
yelkenleri suya indirmek
perîk Òîn bûyîn
pertav sist bûyîn
palazlanmak
eli ayafiÈ boÒalmak, tutmamak
pêtî di ezmanan re derketin
peyv daqurtandin, gotin daqurtandin
peyv xwarin, soz xwarin
peyv peyvê vedike, gotin gotinê vedike,
sohbet sohbetê dikêÒe
peyva wî pere kirin; gotina wî pere kirin
ayyuka çÈkmak
lafÈ kendine yedirmek
sözünde durmamak
laf lafÈ açar
sözü para etmek
pif kirin ewran, pif kirin bin ewran
kendini dev aynasÈnda görmek
piÒt li tahtê bûyîn
piÒta xwe dan yekî: ji yekî xeyidîn
sÈrtÈ pek olmak
sÈrtÈnÈ dönmek, sÈrt çevirmek,
yüz sevirmek
güçsüz olmak, sÈrtÈ pek olmamak
birbirine güvenmek
birbirine destek olmak, biribirine sahip
çÈkmak ya da sÈrt çÈkmak
birine artÈk hüsunet duymamak
piÒt li têra (Òêla) kayê bûyîn
piÒta xwe bi hev girê dan
piÒta hev girtin
piÒta xwe ji yekî re vekirin,
sînga xwe ji yekî re vekirin
piÒt sist bûn
piÒt sar bûn
piÒt lê Òkandin / Òkênandin
piÒt hatin / vala bûn
piÒt qels bûn
piÒt pê ve nemayîn
piÒta xwe rast kirin
piÒta yekî li erdê xistin; zora yekî birin
piÒtrast bûn
piÒta wî li erdê ranabe
piÒta wê ji erdê ranabe
piÒta xwe dan kulînê: xwe xistin stûyê yekî
jê piÒtkul bûn
pirêze nepaqij: ava wî Òolî bûn
pîvaz li ser dilê yekî hûr kirin
pîvazên miÒarekê bûyîn /
dizê neqebekê bûn, berxê kozekê bûn
pizika (pizirka) ser zimanê xelkê bûn,
benîÒtê (qamikê) devê xelkê bûn
poz pê nekirin: pê ne qeyîl bûn
pûÒ di eyarê yekî de kirin
pûÒ kufandin
Kurmancî hejmar - 34 -
çiÒini tutamamak, altÈnÈ Èslatmak
destefii olmamak, arkasÈ olmamak
1) belini kÈrmak; 2) üstesinden gelmek
fransizî
1) déboussoler, désorienter ;
2) stigmatiser, mettre au pilon
ingilîzî
1) disorient; 2) to pillory so
être à la dérive
rentrer bredouille
to drift, to be adrift
return empty handed
entêtement, arrogance
daigner, consentir
être inflexible, ne pas courber l’échine
agir avec prudence
faire une gaffe, gaffer
stubornness, arrogance
to deign, to grant
to be inflexible, to refuse to submit
to act prudently
to make a blunder, to blunder
marcher sur les œufs
ne pas parvenir à joindre les deux bouts,
tirer le diable par la queue
être d’humeur incompatible,
ne pas arriver à s’entendre
faire honte, confondre
walk very carefully
to be unable to make two ends meet
rabattre ses prétentions,
devenir plus humble
s’engraisser, prospérer
avoir les jambes qui flagellent,
perdre ses moyens
devenir très notoire
ne pas réagir à des propos offensants
ne pas tenir parole
un sujet évoque un autre
to lower one’s sights, to become more
modest
to prosper
to have trembling legs,
to be imcompatible, to be unable
to get on together
to shame
to become notorious
to ignore offensive
not to keep oneÈs word
one topic leads to another
avoir de l’autorité, avoir une parole
qui compte
être très présomptueux,
avoir la grosse tête
avoir des arrières solides
tourner le dos à qqn, ignorer qqn
to have auothority,
to be s.o. whose word counts
to be presumptuous, to be big headed
avoir des arrières sûre
se faire confiance, se fier l’un à l’autre
s’accorder un soutien mutuel,
se soutenir réciproquement
être désarmé devant qqn,
renouer animosité
être incontinent
être sans soutien, être seul
1) briser les reins de... ;
2) faire le gros d’un travail
éjaculer
1) être faible; 2) être impuissant, impotent
être épuisé, être à bout de force
to be sure of ones backing, of a way out
to trust one another
to support one another
to be disarmed before s.o.,
to renew hostilities
to be incontinent, unrestrained, debauched
to be without support, to be alone
1) to break s.o. 2) to do a
back-breaking job
to ejaculate
1)to be weak, 2) to be powerless, impotent
to be exhausted, on one’s last legs
devenir l’objet de médisances
to become the talk of the town
ne pas consentir à une femme
ou à un homme
humilier qqn, mettre au pilori
faire la mouche du coche,
s’agiter pour rien
not to deign to a woman or
a man
to humiliate or pillory s.o.
make a lot of fuss about nothing
to have solid backing
to turn one’s back on s.o.
beli gelmek, boÒalmak
1) günsüz olmak; 2) iktidarsÈz olmak
takatten düÒmek, takatsiz kalmak,
hali kalmamak
belini dofirultmak, durumunu düzeltmek redresser sa situation, reprendre le dessus to regain control of one’s situation,
to come out on top
sÈrtÈnÈ yere getirmek
mettre qqn à terre, vaincre
beat s.o. down, to win
emin olmak
être sûr, faire confiance
to be reliable, to give confidence
daima yenik düÒen, sürekli kaybeden
être toujours perdan, être toujours à terre to be a loser,
être dévergondée, être une traînée,
to be shameless, a tart
être une marie-couche-toi là
bir kÈzÈn bir eve kendisini gelin olarak
se dit d’une fille qui s’installe chez qqn
description applied to a girl who goes
ferzetmesi, gidip o evde oturmasÈ
pour le forcer à l’épouser
to live with s.o. to force him to marry her
birine güvenemek,
ne pas être sûr de qqn,
not to trust s.o., not to rely on s.o.
birinden emin olmamak
ne pas se fier à qqn.
sicili temiz olmamak
avoir un passé douteux,
have a shady past,
avoir des antécédents douteux
yaraya tuz biber ekmek
remuer le couteau dans une plaie,
to turn the knife in the wound,
raviver une blessure
to reopen old wounds
aynÈ türden olmak
être de la même engeance
to be the same sort of scum,
elalemin diline düÒmek, elalemin
dilinde sakÈz olmak
bir kÈz ya da erkefii befienmemek,
sevmemek
kepaze etmek
boÒuboÒuna çaba serfetmek,
heybeye kürek sallamak
-4-
Ferhenga Avestayî-Kurdî
BeÒ 1
Behroz …UCAÎ
Avestayî zimanekî hindûewropî girêdayî grûpa îranî ye. Avestayî
bi ortografiya aramî hate nivîsandin. Dîroka zaraveyê kevn vedigere
zimanê Avestayê, ango berhevoka dînî ya ZeretuÒtra, ku ji danerê vî
1000 b.z û yê ciwan vedigere 500 berî zayînê. Di çarçoveya grûpa
dînî bû. Wekî zimanê herî kevn ê îranî, avestayî gelek
îranî de avestayî di asta kevnar de ye. Herçend ku avestayî gelek
taybetmendiyên hevpar bi zimanên klasîk wekî sanskrît, yûnanî û
xusûsiyetên fonolojîk ên Òaxê rojhilatî yê zimanên îranî nîÒan dide,
latînî re dinimîne; taybetmendiyên ku paÒê bûn bingehê lêkolînên
komparatîv ên zimanên hindûewropî. Li ser dîroka avestayî
zaniyariyên ku berdest in sînorkirî ne. Lê di bermayîyên eserên
avestayî de mirov dikare du zaraveyên avestayî bibîne. Ev du zarave
wekî Gatha, yan avestayîya kevnar û zaraveyê klasîk, yan avestayîya
ciwan têne naskirin. Piraniya eserên avestayî bi zaraveyê ciwan
dîsa jî pozîsyoneke nîvek li gor dabeÒbûna zimanên îranî bi ser grûpa
rojava û rojhilat de digire. Lê belê mirov dikare gelek refleksên kurdî
di avestayî de bibîne û herçend ku pêÒdeçûna fonolojîk û semantîk
wan ji hev dûr bixe jî ev nêzîkatî dikare bi hêsanî bihête raber kirin.
Peyvên avestayî hemû di ferhenga jêrîn de nehatine nivîsandin, tenê
hatiye nivîsandin. Zaraveyê Gathayê zimanê ZerethuÒtra û
ew gotinên kurdî ku mirovî dikarîbû bi ewleyî di avestayî de bibîne
bawermendên wî bû.
hatine nivîsandin. Herçend di kurdî de gelek guhertinên fonolojîk,
Avestayî bi tradîsyona vegotinê dev bi dev ji aliyê muxan û
semantîk û morfolojîk pêk hatine, lê girêdana wê û avestayî di hemû
bawermendê zerethuÒtî ve hatiye parastin heta ku derûdora 1000 p.z.
waran de kêm û zêde dikare bihête peyitandin.
Avesta
a-cyatey
afent
afrîteyafrîvene
aîrya
anguÒte
ap
armaê
axÒtey
azazate
b∂r∂zent
bazev
beγe
bege, cp. bexte
bend-/bestbeoδeybeodber-
kurdî
ne-jiyan
avîn
aferîn, afirî
aferîn
arya
(hin) gust(îl)
av
aram
aÒtî
az
aza, azat(d)
berzend, bilind
baz, bask
beg
bac
bend, bestbon, bêhn,
bon, bihn, bêhn, bihîstin
bi-, ber-, bar...
tirkî
yaÒamsÈz
bol, sulak
yaÒasÈn
yaÒasÈn
arya
parmak
su
sakin, sakince
baris
arzu etmek, dilemek
asil
yüksek
kol
malÈk, tanrÈ
pay, bölüm
bafilamak
parfüm
koku, parfüm
götürmek, taÒÈmak
fransizî
non vie
abondant, riche en eau
bénédiction, bravo
bravo
arien
doigt
eau
calme, calmement
paix
désirer, aspirer à
noble
haut
bras
seigneur, dieu
portion, part
lier, attacher
parfum, encense
odeur, parfum
porter, emporter
ber∂z, b∂r∂zber∂zeh
ber∂zen
ber∂ziÒ
bev, pres. bu-, bv-; beve-, pass. bûte
bexÒ-
berz, bilind
berzahî
berzî, bilindahî
balinc, baliÒ, balîf, balgî
bi-, bû-, bûyîn
bexÒ(în), beÒ
yüksek, kalkmak
yüce dafi
yükseklik
minder
olmak
bölmek, dafiÈtmak
haut, se lever
hauteur, montagne
hauteur, élévation
coussin
être
répartir, distribuer
bexte
bext
pay, kÈsmet
part, lot, chance
bexter
brater-, braϑerbray-, brînbrvetbûmî
bûne
buneve
-ça
çeϑru.kereneçeϑwer-, çetur
çeîtî
ceney
çeÒmen
çer∂mençereçexreçiϑaçiϑre
cîre
cîtey
cîvye
cvan
çvet, çvent
d∂r∂z
d∂uÒ.meneh
d∂uÒ.menehye
dada-
bext (dêr)
bra, brader
birrîn, brîn
brû, brî, birh
bûm(elerze)
bin, binî
ji bin ve
jî, -îÒ, iÒ, -Ò
çarkenar
çiyar, çar
çe(nd)
jin
çehv, çav
çerm(în)
çêrîn
çerx
ceza, siza, seza
çihre, çehre
jîr, zîrek
jîn, jîwajîy-, zindî
jîyan
çend
dîl
dujmin
dujminahî
d-, da- (dayîn)
datîn-, danî-
dafiÈtÈcÈ
erkek kardeÒ
kesmek
kas
yer, yeryüzü
alt, dip
alttan, dipten
-dende, de
dörtköÒe
dört
kaç
kadÈn, karÈ
göz
cild, deri
taahüt etmek
çark
ceza
görünüm, yüz
zeki, çevik
hayat, yaÒan
canlÈ
canlÈ
nasÈl, ne kadar
prango
düÒman
düÒmanlÈk
vermek
koymak, yerleÒtirmek
distributeur
frère
couper
sourcil
terre
fond, fondement
du fond
et aussi, plus encore
rectangulaire
quatre
combien
femme, épouse
œil
peau, cuir
s’engager
roue
punition, pénalité
figure, vision
habile, intelligent
vie
vivant
vivant
comment, combien
fers
ennemi
hostilité
donner
placer, poser
-5-
îngilîzî
not-life
aboundant in water, rich in waters
blessing
cheers, bravo
Aryan
finger
water
quietly
peace
to wish, to desire, long for
of noble lineage, noble (born)
high ; lofty
arm, foreleg (of an animal)
lord, god
portion, share
to bind, fetter, to bind
perfume, sweet scent, incense
to perceive, notice, to smell of
to bear, to carry, to bring forth,
to take away
to rise, go up, high, exalted, loud
height, mount
height
stuffed seat, cushion
to be
to apportion, distribute, divide,
give to
to share, allot, what is alloted (luck,
fortune)
distributor, bestower
brother
to cut off, to hurt
brow, eyebrow
earth
ground, bottom, deep place
from the underside
and, also, as well as, moreover
with four corners, edgers
four
how many
woman, wife
eye
skin, leather
to be engaged in
wheel
atonement, punishment, penalty
visible, clear, face, vision
swift, quick, intelligent, artful
life
living, alive
living, alive
how, how far, how long
fetters
hostile, enemy
hostility
to give, grant, etc.
to place, to create
Kurmancî hejmar - 34 -
dardata
date
dauru
day
day, perf. ptcpl. pass dîte
deϑveh
deêna
deêve-
-dar
dan, didan, dran
dad (now justice)
dar
dayik, dê (now mother)
(past stem of) dîtdat-, (danîn)
dîn
dêw
tutmak
diÒ
hak, yasa
agaç
beslemek
bakmak
kuruçu, yaratÈcÈ
din
cin, Òeytan
tenir
dent
droit, loi
arbre
nourrir
regarder
fondateur, créateur
religion
démon, mauvais esprit
deg
dehyev
derege
dese
draceh
draceh
draoge
drefÒe
drûg
dug∂der-, deγδer
duϑ.enghev
duϑite
dunman
duÒmeînyev, dujmeneh
dûre
dve
dvedese
dver
eδeîrî
eδeîrî z me
eêsme
eêtevent
eêvendese
eêzeh
ehme
eîbîz
eîpî.ceîtî
ejey
enter∂
entere
eÒte
epaxtere
epê
epere
eperem
epeye
er∂cey
esen
espe
est-eve
eve
eveδe
eveh
event (evevent)
ewre
ez (eze)
ez∂m
geoÒ
gerev
hunere
îme
îrîte
dax
dê (now village), dih
drêj, derg
deh, des
drêj
drêjî
drew, dro, derew
drefÒ, drêÒ, drûÒm, terîÒ
drew, dro
dot
dojeh
dijwar
dûman
dujmin
dûr
du, dudo
donzde
derî, ber
jêr
jêr zevî (zemî)
êzing
hinde, ev hinde
yanzdeh, yewdes
az
me, em, ême
bîz, bijîn, bijjen(-în), jen(din)
ejdiha, ejdeha
hundir
hundirî
heÒt
baxter (bakur)
pey
para
para, parave
pey
erc
seng(în)
hesp, esp
hestîev, eva, eve
evder, vêdê
av
ev hinde
ewr
ajotin
ez
guh (ear), gêçk, guçk
gewre, gir, girs, giran
huner
eme
rît(in)
yakmak, dafilamak
köy
uzun
on
uzun
uzunluk
yalan
bayark
aldamatmak, aylan söylemek
kÈz
cehennem
güçlük, tehlike
sis, bulut
düÒman
uzak
iki
on iki
kapÈ
alt, altÈnda
yeraltÈ
odun
o kadar
on bir
dilek, arzy
bize, bizim
arzu, dilek
vurmak
ejderha
içinde, dahil
iç
sekiz
kuzey
sonra
arka, inkinci
arka dan, ardisira
sonra, sonradan
defier
taÒ
at
kemikli
Òu, o
ora, orada
su
bu kadar
bulut, yafimur
sürmek
ben
duymak, iÒitmek
afiÈr
sanat
o, burasÈ
bok etmek
brûler, marquer
village
long
dix
long
longueur
mensonge
drapeau
mentir, tromper
fille
enfer
difficulter, danger
brouillard, nuage
ennemi
loin
deux
douze
porte
sous, en-dessous
souterrain
bûche, bois à brûler
tant
onze
désir, souhait
à nous, le nôtre
souhait, désir
frapper
dragon, monstre
inclus, sous
interne, intérieur
huit
nord
après
derrière, second
derrière, après
après, plus tard
digne, qui vaut
pierre
cheval
qui a un os
ceci, lui
là, la-bas
eau
tant
nuage, pluie
conduire
je, me, moi
écouter
lourd
art
ici, lui, elle
déféquer
to hold
tooth
right, law
wood
to nurse, to minister
to see, to look at
creative, creator
insight, religion
name of false gods, demons,
devils and evil spirits
to burn, to scorch
land, province
long
ten
long
length
lie
flag
lie, deceive
daughter
hell
difficulty, danger, calamity
mist, cloud
enemy, foe
far, afar, distant
two
twelfth
door, gate
under, below
underground
firewood, fuel
so much, so many
eleven
desire, wish
us
wish, desire
to smite
dragon, monster
within, in, under
inner, interior
eight
northern
after
posterior, the second
behind
afterwards ; hereafter
worthy
stone
horse
having, wearing a bone
that, yonder, he
there, thither
water
so much, so many
cloud, rain, shower of rain
to drive
I, me
to hear
heavy
skill
here, he, she, the
to shit
e
e
e
e
e
Termên komputerê
Newzad Hirorî
kurdî
dengî
paÒbirk
çapera rengîn
DVD
çapera hibrî
çapera lazerê
modem
navberk
bilindgo
kaxeza/ê Òefaf
vîdeoyî, nf
tirkî
ses, iÒitsel
geri tuÒu, geriye döfiru sil tuÒu
renkli yazÈcÈ
DVD
mürekkep püskürtmeli yazÈcÈ
lazer yazÈcÈ
modem
ara çubufiu, boÒluk çubufiu
hoparlör
saydam kafiÈt
video, görüntü
KURMANC Î
MAGAZINE LINGUISTIQUE KURDE
Supplément du bulletin de liaison et d’information
N° C.P. : 65913 A.S.
Kurmancî hejmar - 34 -
fransizî
audio
touche de retour
imprimante couleur
DVD
imprimante à jet d’encre
imprimante laser
modem
barre espace
haut-parleur
papier transparent
vidéo
îngilîzî
audio
backspace
colour printer
DVD
inkjet printer
laser printer
modem
spacebar
speaker
transparent paper
video
© INSTITUT KURDE DE PARIS
106, rue La Fayette, 75010 Paris - France
Tel. : 00 33 (0)1 48 24 64 64
www.fikp.org
Directeur de la publication : ReÒo ZÎLAN
Réalisation : S. ILITCH & M. HASSAN
-6-