Civîna Parîsê ya payîza 2005an

hejmar 37
payîz 2005
KURMANCÎ
Min ev nivîsî ne ji bo sahibrewacan
Belkî ji bo biçûkêd Kurmancan
Ehmedê Xanî
(Sedsala XVII)
rojnameya taybetî ya Enstîtuya Kurdî ya Parîsê li ser pirsên zaravê kurmancî
Civîna Parîsê
ya payîza 2005an
Civîna 37an ya Kurmancî rojên di navbera 10 - 17/12-2005an de li Parîsê kom bû. BeÒdarên
civînê li ser peyvên kêmnas, termên fûtbolê, termên komputerê, peyvên di stranan de, tiÒtên
xanî û mal û navmalê, devoka Berrîyê û paÒgir û pêÒgirên kurdî xebitîn.
Mistefa Aydofian (Mêrdîn), Lutfî Baksî (Xerzan), Newzad Hirorî (Dihok), Hemîd Kiliçaslan
Ev hevalên han di civînê de beÒdar bûn: Salih Akin (Xerzan), Xosro Ebdullahî (Salmas),
Encamên ji xebata vê civînê di vê hejmara Kurmancî de tên belav kirin.
(Mêrdîn), Emîn Narozî (Batman), Kendal Nezan (Diyarbekir), Selam Nûman (QamiÒlo),
Cemal Onursal (Cizîr), Zinar Soran (Dêrik), Têmûrê Xelîl (Rewan), ReÒo Zîlan (Agirî).
Peyvên kêmnas
Amadekar : Kendal NEZAN
kurdî
ajaldarî (m)
ajaldar
belot, belût, berû, palût, pelût
Òahbelût, Òahbelot
berisandin
berisandin (m)
mazî
berjenek (n)
dîndoq, cîncoq, cîncix, (m)
dîndoqî; cîncoxî, (r); xara cindoqî
birûsîn: teyisîn, îsîn
cigur, cîgor (m)
tirkî
hayvancÈlÈk
hayvan besleyen
palamut
kestane
hesaplamak
hesap
mazÈ
dokuma tezgahÈ parçasÈ
incik, boncuk
incikten, incikten cam bilya
ÈÒÈldamak
Òubat ayÈnda üç gün boyunca kutlanan
bir hÈristiyan bayramÈ
çetiyan (r); Òûrê han çetiyan e
vasat, düÒük kaliteli / bu kÈlÈç
düÒük kalitelidir
orta durum, orta defierlilik
incitmek, rencide etmek
incitme, rencide etme
kÈrÈlmak
kÈrmak
paha biçmek
(oyunda) almak, elde etmek
çetiyanî (m)
cizirandin
cizirandin (m)
xiÒ bûn
xiÒ kirin
çûr kirin
çûr û xiÒ kirin
çûr (m)
1) bir oyunda sermayesini tükettikten
sonra son avans; 2) avans; 3) bir
mecliste asÈl ÒarkÈcÈlarÈ teÒvik için
söylenen bir ezgi
ev jî cûra filankesê ye
buda falancanÈn ÒarkÈ söylemesi
için benden
1) geriye çekilmek, gerilemek;
2) dafiÈlmak (bk... ferikîn)
çözülmek, kÈrÈlmak
dafiÈtmak, çözmek
mahvolmuÒ, yÈkÈlmÈÒ
imha etmek
asalak, kaypak
toplu, toparlanmÈÒ
yuvarlanmak, toparlanmak, sarÈlmak
sarmak, yuvarlamak
burnunu sürtmek
feriqîn (biferiqe)
feÒkirîn (bifeÒkire) (v.i.), fiÒkilîn, biÒkivîn
feÒkirandin (bifeÒkirîne), biÒkivandin
fîhurco (r)
fîhurco kirin
fînû (r û nav), fenek
gilêr (r), gêr, xir, xilor
gilêr bûn
gilêr kirin
di girnikê de lêxistin
girnik (m)
goÒtezewî (m)
gulmanîn (adj.), pirxur, xure, kulp, gulpiÒî,
kulb, hilpo
gulik (n)
burnun ortasÈ
ekime elveriÒli toprak
pisbofiaz, doyumsuz
gulikê li tûtinê xistiye
gumgumok (m), kumkume
margîsk (cureyeke maran e)
marîjek, mazîzerk
mêÒên gumreh
bitkilerde asalak bir mantarÈn
oluÒturdufiu hastalÈk
tütün mantarlanmÈÒ
kertenkele
bir tür yÈlan
çayÈr kertenkelesi
bir kovanÈn kalabalÈk arÈ toplulufiu
gumtil (n), kêstek, kêstil, Òel
hewaneyî (m)
toprak topafiÈ
muhalefet
fransizî
élevage de bétail
éleveur de bétail
noix de galle
marron, châtaigne
calculer
calcul
gland
élément de métier à tisser
verroterie brillante
bille en verre brillant ; bille
scintiller
fête chrétienne célébrée en février pendant
trois jours où il y a notamment
des processions suivies d’agapes
comprenant des panses farcies (zimbeloq)
médiocre ; ce sabre est médiocre
ingilîzî
cattle breeding
cattle breeder
oak apple
chestnut
to calculate
calculation
acorn
part of a loom
brilliant glass beads
made of brilliant glass, glass bead
to glitter
christian holiday in February celebrated
for three days with processions and
feasts featuring stuffed intestines
médiocrité (n.f.)
humilier
humiliation
se briser, se casser, être cassé
briser, casser
priser (v.tr.), mettre un prix
s’approprier au cours d’un jeu,
(d’osselets, etc.)
1) prise dans un jeu une fois que l’on a
épuisé son capital, se donner pour une
ultime fois un acompte ; 2) avance,
acompte ; 3) chanson chantée dans une
soirée pour inviter un chanteur à chanter
c’est un acompte pour un tel pour
que celui-ci chante
1) battre en retraite, reculer ;
2) se disperser (voir ferikîn)
se défaire, se dissoudre, se briser
défaire, disperser, dissoudre
anéanti
détruire (v.tr), anéantir
scélérat(e), parasite, filou, gredin
rassemblé(e), assemblé(e),
s’enrouler, se lever, être enroulé, être collecté
rouler, enrouler
humilier qqn, frapper qqn au nez,
rabaisser le nez de qqn
milieu du nez
terre meuble
gourmand(e), vorace, avide
mediocrity
to humiliate
humiliation
to be broken
to break
to value, to bid
to win
(bot.) maladie de certaines plantes (tabac,
tomate, etc.), mildiou
le tabac est atteint de mildiou
variété de lézard
variété de serpent
lézard de près
abeilles nombreuses et actives
(dans une ruche), essaim d’abeilles
motte de terre
rare, opposition
mediocre, this sword is of poor quality
1) mackings wager after losing ones
money; 2) a deposit; 3) a song sung
at party, to encourage singer
advance payment for a singer
1) to retreat;
2) to disperse
to be undone, to be dissolved, to break up
to undo, to dissolve, to break up
anihilated
to destroy, to anihilate
scoundrel, swindler, parasite
assembled, gathered
to be rolled up, to get up, to be collected
to roll
to humiliate somebody
bridge of the nose
loam
greedy
mildew
tobbaco is mildewed
type of lizard
type of snake
meadow lizard
swarm of bees
clod of earth
rare, opposition
hîç (m)
înik (m), pînik
ji ber ... ve kirin
înk (m), înt, rik, i’nt; ketin înkê,
ji yekî înk kirin
karkenar (n)
karkenarî (m)
kel (n), qot, ser, zîrwe
kelê çiyê
kelmezo (r)
kelmezoyî (m)
kelmizo (m), kelmij
ker (m); qerz, deyn
ker dan
kerecî (m), qeyix, belem
kerg (n)
kerikê kerajo, pezko gurko
kerbîn (bikeribe)
kekûÒ (n)
kerÒît (m)
kesber, kesper (adj.)
kesperî (m)
keskaw (m),silqas
keÒkele (n), keÒkêlene
kevêl (m), kevî
kewderî (m)
kewÒ
kewÒ û kelaÒ, qirÒ û qal, pûÒ û pal
kelaÒ: gelaÒ
kewiÒandin (bikewiÒîne)
kewê gozel
kewê sûsik: kewsûsk
kewê çîrik: kewçîr
kewê rabat ou ribaÒ
kewte an kewde (n)
kewteyine xweser
kezab (m)
kêr (r), bêoxir
kêÒ (m) kêÒa çiyê, sing, darçît
kêzm
kêzim (n); feqîrî jê re ne bû kêzim
kilîta devger
kilîta pêÒgir
kilkemiÒke
kilkehelsîne, Òivanxapînok
kirêb (m), xozan
erdê kirêb
kirêb (r)
kirêb kirin
koçek
koçek, moîde
kod, koda kilîtê
koga (m)
kors (sor.) (r)
kuÒ, kuÒe ; erdê kuÒe
kovik, guzvank, tilîvank
kozlax (m)
kortika dizan
kubandin (bikubîne)
kud (m)
kulk an kurk (m)
kulk, devÒeh
kulmêrû (m), kumorî, mûrîstan
kumbir (n)
kurad: pirasa
kurîtî (m)
kurîtî avê bûn, noq çûm (qurî)
quritî avê bûn
Kurmancî hejmar - 37 -
küçük taÒlarÈn bir delifie atÈldÈfiÈ
bir kÈz oyunu
1) pin ; 2) jeu de filles qui consiste à faire
entrer des cailloux ou “morîk“ dans un trou
(voir aussi xîç)
kümes (Serhed bölgesinde)
(dans le Serhed) poulailler
birinin yerine tutmak, birinin yerine
se substituer à qqn, remplacer qqn, agir
bir iÒ yapmak
à la place de qqn
inat, inat etmek
obstination, entêtement; s’obstiner, avoir
une dent contre qqn
emekli
retraité(e)
emeklilik
retraite
zirve
sommet, pic
dafiÈn zirvesi
sommet de la montagne
çafia uymayan, demode
anachronique
zamana uymama, demode olma
anachronisme
buhar
vapeur
borç
prêt
borç vermek
prêter (v.tr.) voir qer, qerz
kayÈk
barque
tavuk
poulet
bindirbir
saute-mouton
1) üzülmek; 2) merak etmek; 3) özlemek, 1) être attristé ; 2) se faire du souci,
arzu etmek; 4) öfkelenmek
s’inquiéter (v.pr.); 3) désirer ardemment ;
4) se mettre en colère
afiustos aylarÈnda olgunlaÒan küçük
variété de raisin très sucré utilisée dans
taneli ve çok tatlÈ bir üzüm türü
la fabrication du raki, aux petits grains,
mûrissant début août
güney Kürdistan yemeklerinden
(culin.) nom d’un mets du Kurdistan
méridional
gözleri mavi ile yeÒil arasÈ bir renkte olan
qui a les yeux pers
mavi ile yeÒil arasÈ bir renk
couleur entre le bleu et le vert
pancar çorbasÈ
soupe de betterave
afiaç kakan
pie
bir kabÈn kenarÈ
bord d’un récipient
kar keklifii
(ornith.) perdrix des neiges, lagopède,
gelinotte
kuru otlar
brindille
çalÈ çÈrpÈ
petit bois de chauffage, herbes sèches
kuru otlar
herbes sèches
1) silkelemek, düÒürmek
1) ébranler, abattre, faire trembler ;
2) budamak
2) tailler, émonder
kÈrmÈzÈ keklik
bartavelle, perdrix rouge
kÈr keklik
perdrix grise
beyaz keklik
perdrix blanche
erkek keklik
perdrix cacabe
müfreze, askeri birlik
détachement, groupe, unité militaire
özerk birlikler
unités autonomes
kezzap
eau-forte, acide nitrique dilué d’eau
ufiursuz
néfaste, porte-malheur
1) dafi yamacÈ, yamaç; 2) türban;
(pers rare) 1) flanc, versant d’une montagne ;
3) (farsça) inanç (bkz. kîÒ)
2) turban ; 3) (pers culte) religion, croyance
(voir kîÒ)
1) kazÈk; 2) destek direfii
1) pieu, pal, piquet ; 2) appui, étale
1) diken; 2) engel, yoksulluk onun
1) écharde ; 2) obstacle ; la pauvreté n’a pas
için bir engel oluÒturmadÈ
été un obstacle pour lui
ingiliz anahtarÈ
clef anglaise
civata anahtar
clef à boulon, clef à vis
fare kuyrufiu gibi sÈra
file en queue de rat
kuyruk sallayan, çaban aldatan kuÒu
hochequeue
nadas
terre en jachère, jachère
bir defa sürülmüÒ tarla
champ labouré une fois
bir defa sürülmüÒ
labouré une fois superficiellement
toprafiÈ bir defa sürmek
labourer une fois superficiellement
bir yezidi kastÈ; mensuplarÈ Òeyh
caste yézidie dont les membres surveillent
Adi’nin kabrini gözetler ve ayinlerde
les gardiens de la tombe du Cheikh Adi et
dans ederler. Kendi aralarÈnda yada
qui dansent lors des cérémonies. Ils
müritlerle evlenebilirler, cenazeleri
peuvent se marier avec des fidèles (murîd).
yÈkamakla da görevlidir
Ils sont chargés de la toilette des morts
köçek
jeune danseur travesti en femme
anahtar silindiri
barillet de serrure
büyük mafiaza
grand magasin
safilam (bkz. qurs)
solide (voir qurs)
kurak, kurak toprak
aride ; terre aride
yüksük
dé à coudre
siper dizisi
groupe de tranchées
kafatasÈ tepesinden saçlarÈn birleÒtifii nokta le creux du sommet du crâne où
les cheveux se rejoignent
susturmak
interdire, imposer le silence, (voir kipandin)
1) felç (bkz. kût); 2) öcü alÈnmamÈÒ cinayet 1) paralysie (v. kût) ; 2) meurtre non vengé
yüksek kaliteli keçi yünü; eldiven, çorap laine de chèvre de haute qualité épaisse
ve geleneksel Kürt giysilerinin (Òal, Òapik) utilisée pour la fabrication de gants, de
yapÈmÈnda kullanÈlÈr
chaussettes, de costumes traditionnels
kurdes (Òal, Òapik) imperméables
tarak dibi, kalitesiz
laine inutilisable pour filer
yüzde kuru beyaz lekeler oluÒturan
une variété d’eczéma sur le visage sans
bir ekzema türü
purulence avec des plaques blanchâtres
taÒsÈz ve düz zirve
sommet arrondi et plat sans pierres
pÈrasa
poireau
dalma
plongeon
su içmek için kafasÈnÈ suya veya su
plonger le museau dans l’eau pour boire,
birikintisine daldÈrmak
(flaque) (v. aussi qorî, qorîtk, qurisî an
quriyê avê bûn)
1) pine; 2) girls’ game of throwing
stones into a hole
(in Serhed) chicken coop
to replace somebody, act on behalf
of s.o.
stubbornesss, to insist, to be spiteful
retired person, pensioner
retirement, pension
summit, peak
summit of a mountain
anachronistic
anachronism
steam
loan
to lend
boat
chicken
leap-frog
1) be saddened; 2) worry; 3) to desire
ardently; 4) to be angry
very sweet grapes ripening in August
used for raki
Southern Kurdish dish
green-eyed
blue-green
beetroot soup
magpie
edge of a dish
ptarmigan, grouse
twig, kindling
kindling
dry grass
1) to demolish, chop down, shake;
2) to cut, to trim
red partridge
gray partridge
white partridge
partridge
military unit
autonomous units
diluted nitric acid, aqua fortes
unlucky
1) slope of a mountain; 2) turban, religious,
belief (see kîÒ)
1) stake; 2) support
1) splinter; 2) obstacle; destination has
not ben an obstacle to him
adjustable wrench or spanner
spanner
queue
wagtail
fallow land
field plowed once
a field plowed superficially once
to plow superficially once
Yezidi caste whose members watch over
the tomb of Sheik Adi and who dance in
ceremonies. They can marry with believers.
They prepare bodies for burial
young male dancer dressed as a woman
cylinder of lock
department store
solid
arid, arid land
thimble
set of tranches
crown of the head
to forbid, to impose silence
1) paralysis; 2) unavenged murder
high-quality water-proof goat wool used
for gloves, socks and traditional
Kurdish costumes
wool not suitable for weaving
psoriasis
flat, round summit without stones
leek
a dive
to lap
-2-
qurî kirin (m)
kurmkêz (m)
kîp kirin
kîp
kîp (r)
kîp kirin, kîpandin
kurm û kêz
kurm û kêz bi canê te keve
kurtepank (m)
kurûÒik (m)
kevirê kuÒ
kuÒ
kuÒiÒ (m)
kûsiyê avê, req
kuÒk, qûz, delek, kûze
kûÒk (m)
lawandin: lûvandin
hilawêstin (bihilawêse), lawandin
lepke (m), bela; lepkeya me gihîÒt wî
bir su birikintisinden su içirtmek
parazit hastalÈfiÈ
sÈkÈca kapatmak
sÈkÈ kapanmÈÒ
sessiz, suskun
sesini kesmek, susturmak
kurt, haÒere
canÈna kurt dökülsün
bir tür mercan
gerilim, tansiyon
sünger taÒÈ
oyuk, delikli
gayret, gayretkeÒlik
su kaplumbafiasÈ
sansar
kum kÈrlangÈcÈ
yakÈnmak, afiÈt yakmak
asmak, askÈya almak
bela, müsibet; belamÈz ona bulaÒtÈ
levkîne (m)
levkînebar (r)
levkînebarî (m)
lewendî (m), ûçik, hûçik
dedikodu
vasat
vasatlÈk
1) incelik, ince uzun boy, 2) geleneksel
Kürt kadÈn giysilerinin uzun kol uçlarÈ
kargaÒa, gürültü, patÈrtÈ
inkar etmek
oyuncu, palyaço
komiklik, palyaçoluk
bölme
bölmek
biri dofiu’da biri batÈ’da olup Leyla ve
Mecnun’un ayrÈlÈklarÈnÈ temsil eden
iki yÈldÈz
leze (m), hêwirze
lê dan mandelayê, mandel kirin
lêbûk, lêpok, Òadik
lêbûkî
lêkandin (m)
lêkandin (lêkîne), lêk vekirin
lêl, leyl (m)
lêmiÒt (m), lehî
limûzirav
lok (n)
lûlikgur
maçe (m)
maçe (ital), gurz (n)
malkir, malker, malkirî
maman: pîrik
1) çamurlu sel; 2) selin götürdüfiü
çalÈ-çÈrpÈ; 3) lav seli
turna balÈfiÈ
erkek deve
bacaklarÈ içe çarpÈk
1) diÒi eÒek; 2) diÒi katÈr
balyoz
tutumlu
ebe
faire boire dans une flaque d’eau
maladie parasitaire
fermer hermétiquement, sceller
hermétique
silencieux
empêcher de parler, rendre silencieux
vermine
que ton corps soit dévoré par la vermine
variété de corail, abramis
tension
pierre ponce
poreux, creux
application, zèle
tortue d’eau
martre, zibeline
hirondelle des sables
se lamenter, faire une élégie
suspendre
calamité, infortune; il a été atteint par
notre infortune
médisance
médiocre
médiocrité
1) sveltesse ; 2) cordon de la manche des
habits traditionnels kurdes
tumulte (n.m.), vacarme, charivari
nier (v.tr.), renier (v.tr.)
acteur(trice), clown, bouffon
clownerie, bouffonnerie
division
diviser (v.tr.)
le nom d’une constellation formée de deux
étoiles dont l’une est à l’Est l’autre à l’Ouest
symbolisant les amours contrariées de
Leyla et Majnoun
1) torrent boueux ; 2) brindilles emportées
par un torrent ; 3) coulée de lave
brochet
chameau
qui a des jambes tordues vers l’intérieur
1) ânesse ; 2) mule femelle
massue
économe, ménager, diligent
sage femme
to make drink from a puddle
parasitic disease
to seal
air tight, water tight
silent
to silence (s.o.)
vermin
may vermin devour you!
type of coral
tension
pumice stone
porous, hollow
zeal, fervor
turtle
sable
sand martin
to lament, to write an elegy
to suspend
calamity, misfortune; he has been
harmed by our bad luck
slander
mediocre
mediocrity
1) slenderness; 2) a cord attached to the
sleeve of traditional Kurdish robes
a din, row, racket
to deny, to reject
actor, clown, jester
buffoonery
division
to divide
a constellation with 2 stars symbolizing
the thwarted love of Leyla and
Majnoun
1) a muddy stream; 2) dead twigs in
a stream; 3) a lava flow
pike
camel
a knock kneed person
1) jenny; 2) mule (female)
club
prudent, thrifty
midwife
Xanî
Mal û navmal
-IAmadekar: Selam NÛMAN
kurdî
xanî
vîlla
xanîk
rûxanî
deriyê hewÒê
deriyê derve
dergeh
hewÒ
dîwarê hewÒê, sûra hewÒê, benda hewÒê
saûna
garaj
tengala xanî
çavî, ode, jor, menzel
metbex, aÒxane
Òirik, mezrîb
odeya mêvanan
odeya rûniÒtinê
kîler
kewar
malnivîn, malvînk
kulîn
navmale
kêzîn
curnê serÒokê
-3-
tirkî
ev
villa
evcik
cephe, ev cephesi
bahçe kapısı
dıÒkapı
sokak kapısı
ev veya bina avlusu
avlu duvarı
sauna
garaj
evin yan cephesi
göz, oda
mutfak
oluk
misafir odası
oturma odası
kiler
erzak dolabı
yüklük
1) yüklük ve yüklük altı erzak yeri;
2) bazı yerlerde kiler anlamındadır
mefruÒat
lafiım
banyo küveti
fransizî
maison
villa
maisonette, petite maison
façade
portail, porte d’entrée dans la cour
portail, porte d’extérieur
porte sur rue
cour
mur d’un enclos ou d’une cour
sauna
garage
pignon
pièce, chambre
cuisine
gouttière
salon, salle de réception
salle de séjour
cellier
garde-manger
range-matelas
1) garde-provision ; 2) cellier
(dans certaines régions)
ameublement, mobiliers, équipements
égoût
baignoire, bassine de bain
îngilîzî
house
villa
cottage
front, façade, frontage
gate (to a courtyard)
outer gate
front door, street door
courtyard
wall (of yard)
sauna
garage
gable
room
kitchen
[rain]gutter
reception room
living room
cellar
larder
mattress storage
1) food store; 2) cellar (in some regions)
furnishings
drain, sewer
bath tub
Kurmancî hejmar - 37 -
Devokê Berriya Mêrdînê - IV
Amadekar : Hemîd KILIÇASLAN
kurdî
doxteÒî
dûdayî
masîyê dûdayî
dûdayî kirin
dûdayî bûn
dûzerkî
dupelkî: cotperkî
tirkî
kabakulak
tütsülenmiÒ
tütsülenmiÒ balÈk
tütsülemek
tütsü kokmak
sararmÈÒ, dumandan sararmÈÒ
taze yeÒeren, iki yapraklÈ, filiz
duserî
dûserk, dûserik
iki baÒlÈ
1) ikinci (oyunda); 2) oynayan
duser
iki misli, bire karÒÈ iki takasÈ
sêser
erc (nf): erk
evor: ebor, gevÒol
erdî (m)
üç müslÈ
kadir-kÈymet
taranmamÈÒ karmaÒÈk saç
has yünden yapÈlan renkli dört
köÒe örtü ya da Òal
bulutlu
umur, umursamamak, önemsememek
ewravî
eyn (n), di eynê xwe de neanîn der /
li eynê xwe dananîn
ezezî (m)
fendo: fendok, fendoyî, fenek
feq: qaper
firk (adj), porên firk
firk (m)
firk ket piÒta min û piÒta min firikî
fiskirandin: fizikandin, fiskîlandin, viz kirin
findirandin
firdik: hewrik, hûrikê nanî
navikê nan
firtefirt: qilqilandin
firtî firtî xelasbûn, filtî filtî xelasbûn
fisek
bencillik
hilebaz, düzenbaz, oyunbaz, hileci
tuzak
seyrek, seyrek saç
spasma
belime kramp girdi
sÈvÈÒmak, yan çizmek tüymek
fît: qerase, fîtê mêran
fîta fîta
fîta fîta jê re man
fîta fîta jê standin
fnêsk: fêÒk
firêz (nf)
gadorî: gadêrî
gav qelaÒtin
gepekî
gepekî kirin
gerase, qerase, girnose
gereÒûn
germijandin
çekip gitmek
ekmek kÈrÈntÈsÈ
ekmek içi
kaynama, yerinde duramama
kÈl payÈ kurtulmak, zor bela kurtulmak
1) osurgan, yelli; 2) kirli iÒler seviren;
3) gevÒek, tembel
devasa, devasa adam
zoraki, zorla
ettifii yanÈnda kar kalmak
zorla almak
kötü iÒ, kötü eylem
ayrÈk otu
nöbetle sÈfiÈr otlatma
çok hÈzlÈ ve büyük adÈmlarla yürümek
böbürlenen, azamet satan
böbürlenmek
kocaman, iri
artık, yemek artıfiı
1) ısıtmak; 2) harereti yükseltmek
germixandin
sıcaktan bunaltmak
germijîn:
1) ısınmak; 2) harareti yükselmek
germixîn
sıcaktan kokuÒmaya yüz tutmak
germik: germav, çêrmûk
germiron: derbihar, deraxlêve
germiÒk
germoxekî: sermixî
ılıca, kaplıca
baharın ilk dönemleri
ısırgın
sıcaktan kokuÒmaya yüz tutmuÒ
fransizî
oreillons
fumé
poisson fumé
fumer (poisson)
sentir la fumée
jauni (par la fumée)
plant qui commence à pousser,
plant avec deux feuilles
bicéphale
deuxième, la personne qui joue
en deuxième
double, d’une quantité contre son
double (dans un troc)
triple
valeur, estime
chevelure hirsute
châle en laine fine de forme carrée
aux motifs colorés
nuageux
souci, ne pas s’en soucier, ignorer
îngilîzî
mumps
smoked
smoked fish
to smoke (fish)
to smell smoke
yellowed (by smoke)
seedling
two-headed
second
double, bartering two items for one
triple
value, worth
hairy
shawl
cloudy
concern, matter of concern, not to
warry, to ignore, not to care about
égoïsme
selfishness
intrigant, tricheur
deceiver, trickster, deceitful
piège, trappe, traquenard
trap
clairsemé, cheveux clairsemés
sparse, sparse hair
spasme
spasm
j’ai eu un tour de reins
I have a backache
filer à l’anglaise, déguerpir discrètement to take French leave, to leave
without being noticed
s’en aller, déguerpir
to leave
miette (de pain)
crumb
mie de pain
bread
bouillonnement (d’impatience)
bubbling (withing impatience)
échapper de justesse
to have a narrow escape
1) pêteur ; 2) faux jeton, qui ourdit
1) hypocrite; 2) plotter; 3) idler
de mauvais coups; 3) paresseux
géant, un homme gigantesque
giant
de force, par la contrainte
forced, coerced
agir impunément
to act with impunity
prendre par la force
to capture
mauvaise action, méfait
bad behavior
chiendent
couch grass
gardiennage des bœufs à tour de rôle taking turns guarding cattle
avancer vite et à grandes enjambées
to stride
arrogant, hautain
arrogant, haughty
prendre des airs
to be pompous
grand, gros, colossal
enormous
reste, surplus, excédent, résidu
surplus
1) chauffer ; 2) faire monter
1) to heat; 2) to raise the temperature
la température
provoquer un malaise par excès
to make s.o. ill from heat
de chaleur
1) se chauffer ; 2) avoir de la
1) to warm oneself; 2) to have a rising
température qui monte
temperature
commencer à pourrir, à se putréfier
to begin to spoil because of the heat
à cause de la chaleur
source thermale
hot spring
début printemps
early spring
bouton de chaleur
pimple
qui commence à se putréfier sous
begins to spoil because of the heat
l’effet de la chaleur
Termên komputerê
Amadekar : Newzad HIRORÎ
kurdî
firehband
internet (bilêvkirin: înternet)
e-meyl (posteya elektronîk)
e-name (nameya elektrronîk)
e-pirtûk (pirtûka elektronîk)
e-nûçe (nûçeyên elektronîk)
e-rojname (rojnameya elektronîk)
e-çap (çapa elektronîk ya...)
e-weÒan (weÒana elektronîk)
e-kovar (kovara elektronîk)
e-kartpostal (kartpostala elektronîk)
e-bilêt (bilêta elektronîk)
chat (bilêvkirin: çat), axaftin
çat kirin, axafkirin
Kurmancî hejmar - 37 -
turkî
geniÒ band
internet
e-posta
e-mektup
e-kitab
e-haber
e-gazete
e-yayÈn
e-yayÈncÈlÈk
e-dergi, elektronik dergi
e-kart
e-bilet, elektronik bilet
sohbet
sohbet etmek
fransizî
bande large (large bande)
internet
courrier électronique
courriel
e-book, livre électronique
e-news, informations électroniques
journal électronique
éditions électroniques
publications électroniques
magazines électroniques
carte électronique, carte virtuelle
billet électronique
chat, conversation
chater, converser
îngilîzî
broadband
internet
e-mail
e-letter
e-book
e-news
e-newspaper
e-edition
e-publishing
e-magazines
e-postcard
e-ticket
chat
to chat
-4-
Peyvên di stranan de
Amedekar : Emîn NAROZÎ
kurdî
hebûn
hebûn (inf)
berê xwe dan
dizgîn (ji destgîn)
pate (inf), pate avêtin, pate dan
neheqî
parî (n)
parîyek nan
vêga; vê gavê
tevde
sûr; sûrh, Òûrh
stil: stêl, tewle; tewlexane, tewle, stewl
piÒtevala; piÒtvala
Òilf:
henek; yarî
laqirdî
stûkur
xan
meyizandin : nêrîn, mêze kirin, nihêrîn,
fekirin, se kirin, berê xwe dan, temaÒa kirin
xatûn
file
dêmgul
tûzî
kehreban : karîban, kehrîbar
Òirrik (n)
Òirrika avê
gulîbend: qeytanê guliyan
zerbab: zêrbav
heke: eger, ger
kêmayî
sik
bertîlxur
bertîl dan
bêziman
qewimîn
edilandin
bezîn, beziyan
asêbûyî
li ber hukûmetê asêbûyî
bastêq
mewîj
nazdar
dehl
xavik, xavek
xavika serî
tirkî
sahip olmak
varlÈk, zenginlik
1) yönelmek; 2) bakmak, seyretmek
fransizî
avoir
avoir, richesse
1) s’orienter, prendre la direction de ;
2) regarder, observer
dizgin
rêne
saygÈyla, selam için efiilmek, selamlamak, salut, révérence, saluer, se pencher
efiilerek selamlamak
respectueusement pour saluer, faire
une révérence
haksÈzlÈk
injustice
parça
morceau
bir parça ekmek
un morceau de pain
Òimdi, Òu an
maintenant
birlikte, beraber, topluca, hepsi
ensemble, tout
kale duvarı
rempart, muraille
tavla
étable
giyinip kuÒanmamıÒ, silahsız
(personne) non équipée, sans armes
bıçak, hançer, kılıç, mızrak gibi
manche (métallique) de couteau,
aletlerin demir kısmı
poignard, epée etc.
Òaka, alay
blague, plaisanterie, moquerie
Òaka, lakırdı
blague, plaisanterie
boyun yaka
encolure
han
auberge, caravansérail
bakmak, seyretmek
regarder, observer
a joke, a jibe
a joke
neck, collar size
inn
to look at, to observe
hatun
hiristiyan
yanafiÈ güllü, gül yanaklÈ
dilim
kehribar
1) pul ; 2) oluk, çörten
su olufiu
saç kordelesi
zerbaf
efier
kusur, eksiklik
çirkin, uygunsuz
rüÒvet alan, rüÒvetçi
rüÒvet vermek
zavallÈ, suskun
olmak, meydana gelmek
1) süslemek ; 2) düzeltmek, onarmak
koÒmak
asi, isyankar, baÒkaldÈrmÈÒ
hükümete baÒ kaldÈrmÈÒ
pestil
lady
christian
rosy cheeked
slice
1) amber, yellow amber ; 2) electricity
1) sequin; 2) gutter
channel
hair ribbon
brocade, cloth of gold
if
error, defect
ugly, dirty
corrupt
to bribe
poor, silenced
to happen
1) to decorate, to dress; 2) to repair
to run
rebel, insurgent
rebel against the government
fruit pulp dried in thin layers on cloth
kuru üzüm
nazlÈ
koru, koruluk
böfiür
bÈngÈldak
dame
chrétien
qui a des joues roses
tranche, rondelle
1) ambre, ambre jaune ; 2) électricité
1) paillette ; 2) gouttière, chéneau
chéneau
ruban servant à nouer les tresses
brocard
si
défaut, faute, manquement
laid, sordide
corrompu
corrompre, donner un pot de vin
pauvre, privé de parole
se produire, arriver
1) parer ; 2) arranger, refaire, réparer
courir
rebelle, insurgé
rebelle au gouvernement
friandise faite de jus de raisin ou
de mûre bouillis, épaissis à la farine
appréciée en fines plaques
raisin sec
coquette, maniérée
bois, bosquet
flanc
fontanelle
îngilîzî
to have
assets, wealth
1) to head toward, to go toword
2) to observe
rein
to bow, to show reverence
injustice
piece
piece of bread
now
together
rampart, wall
stable
an unarmed persone
handle
raisin
coquettish, affected
a wood, a grove
flank, side
fontanelle
Fûtbol
Amadekar : Mistafa AYDOflAN
kurdî
fûtbol: topanê, gogeling
meydana lîstikê
meydana fûtbolê
pîvanên meydana lîstikê
dirêjîya meydana lîstikê
berê (berahîya) meydana lîstikê
gol
golavêj, golker
xêza golê
stûn
kêran
devera golê
deqa penaltiyê
tirkî
futbol
oyun alanı
futbol sahası
oyun alanÈ ölçüleri
oyun alanÈ uzunlufiu
oyun alanı geniÒlifii
1) gol; 2) kale
golcü
kale çizgisi
yan direk
üst direk
kale sahası
penaltı noktası
devera penaltiyê
kevana penaltiyê
deqa nîvekê
çembera nîvekê
xêza nîvekê
nîvmeydan
penaltı sahası
ceza yayı
baÒlangıç noktası/orta nokta
orta yuvarlak
yarı saha çizgisi/orta saha çizgisi
yarı saha
-5-
fransizî
football
terrain de jeu
terrain de football
mesures de terrain de jeu
longueur de terrain de jeu
largeur de terrain de jeu
1) but ; 2) cage
tireur de but
ligne de but
montant, poteau
barre transversale
surface de but
point du coup de pied de réparation
(point de penalty)
surface de penalty, surface de réparation
arc de cercle du point de réparation
point central
cercle central, rond central
ligne médiane
moitié de terrain
îngilîzî
football, soccer
field of play, pitch, playing field
football field
measurements of playing field
playing field length
playing field width
goal
kicker
goal line
upright post
crossbar
goal area
penalty mark
penalty area
penalty arc
centre mark, centre spot
centre circle
halfway line
halfway field, half of the field
Kurmancî hejmar - 37 -
xêzkenar
goÒe, korner
devera kornerê
darê alaya goÒeyê
alaya goÒeyê
top, gog
dadwer
dadwerê alîkar
dadwerê çarem
taç çizgisi
korner
korner alanı
köÒe bayrafiı direfii
köÒe bayrafiı
top
hakem
yardımcı hakem
dördüncü hakem
devera teknîkî
serwêrê teknîkî
antrenor
lîstik, yarî
sîstema lîstikê
dema lîstinê
dirêjkirin
dema lêzêdekirî
destpêka lîstikê
lîstikvan, yarîker
fûtbollîz
guhertina lîstikvanan
lîstikvanên cîgir
fûtbollîzê cîgir
teknik alan
teknik direktör
antrenör
oyun
oyun sistemi
oyun süresi
uzatma (ekstra zaman)
uzatma (kayıp zaman için)
oyunun baÒlaması
oyuncu
futbol oyuncusu
oyuncu defiiÒiklifii
yedek oyuncular
yedek futbolcu
ligne de touche
coin, corner
coin de corner
poteau de drapeau de coin, de corner
drapeau de coin, drapeau de corner
ballon
arbitre
arbitre assistant
quatrième arbitre, arbitre remplaçant,
quatrième officiel
surface technique
directeur technique
entraîneur
jeu
système de jeu
temps de jeu, durée de match
prolongation
temps additionnel
engagement, coup d’envoi
joueur
footballeur, joueur de football
changement de joueurs, remplacement
joueurs remplaçants
footballeur remplaçant, suppléant
touch line, sideline
corner
corner arc
corner flagpost
corner flag
ball
referee
assistant referee
fourth official
technical area
technical manager
coach
play
playing system, playing formation
game duration
extra time
additional time, added time
kick-off
player
football player, soccer player
players’ replacement, substitution
players’ substitutes
football players’ substitute
PaÒgirên kurdî
-IIAmadekar : ReÒo ZÎLAN
-end / -yend : Bi alîkarîya vê paÒgirê hem ji navdêr û hem jî ji qurmên lêkeran
navdêrên nû tên çêkirin.
Nimûne: navend, revend, zayend, govend
-ende / -inde : Bi vê paÒgirê hem ji navdêr û hem jî ji rengdêr û qurmên lêkeran
navdêrên nû tên çêkirin.
Nimûne: Òermende, berfende, gerînende, balinde, firinde, gazinde, ayinde
-emenî : Navên koma tiÒtên ku ji bo mebestekê têne bi kar anîn nîÒan dide.
Nimûne: sotemenî, xwardemenî, teqemenî, sardemenî
-er / -yer : Bi alîkarîya vê paÒgirê hem ji navdêr û hem jî ji qurmên lêkeran
navdêrên nû tên çêkirin.
Nimûne: koçer, raxer, bûyer, parêzer, nivîser, têkoÒer, bîner, firoÒer
-eve : PaÒgireke lêkerî ye û timî bi dawîya lêkerê ve tête girê dan û maneya “dîsan,
careke din“ dide lêkerê.
Nimûne: geraneve, ketineve, çûneve, dîtineve, kirineve
-ê : Ji bo forma bangkirina navdêrên bi zayenda mê ya yekhejmar e.
Nimûne: keçê!, dayê!, etê!, bûkê!, gêjê!, dînê!
-êr : Bi alîkarîya vê paÒgirê hem ji navdêr û hem jî ji qurmên lêkeran rengdêr yan
navdêrên nû tên çêkirin.
Nimûne: qulêr, dilêr, panêr, werzêr
-ezar ”bnr ” -zar : PaÒgira –zar bi maneya cih e, cihê lê çandina tiÒtekî ye. Tîpa
“e”yê ji bo pevgirêdanê ye. Bi alîkarîya wê rengdêr yan jî navdêr tên çêkirin.
Nimûne: Òermezar, tengezar
-ewar : Bi vê paÒgirê ji navdêrekê rengdêrek tête afirandin û maneya “wekî, mîna,
fena, Òibhê” dide peyvê.
Nimûne: bendewar, bextewar
-ewarî / -warî : Bi alîkarîya vê paÒgirê ji navdêr yan jî ji rengdêrekê navdêreke nû
ya abstrakt tête çêkirin .
Nimûne: kurdewarî
-ewer : Bi vê paÒgirê ji navdêrekê rengdêrek yan jî navdêreke nû tête afirandin.
Nimûne: bîrewer, bextewer, canewer /cinawir
-firoÒ : Ev paÒgira ji lêkera ”firotin”ê ye û maneya “kesê / tiÒtê ku bi karê firotinê
radibe” dide peyvê.
Nimûne: gulfiroÒ, zembîlfiroÒ, xwefiroÒ, belafiroÒ, pirtîfiroÒ
Kurmancî hejmar - 37 -
-gar : Ev paÒgir maneya “kesê ku dike, kesê ku karekî tîne cih” dide peyvê.
Nimûne: pîgar, amojgar, rojgar (ev paÒgira di vê peyvê de bi wext re mane
guhartîye).
Peyva rojgar di maneya “serdem, zeman, dewran, dewr”ê de ye.
-geh : Ev paÒgir maneya “cih, dever, Òûn, war” dide.
Nimûne: seyrangeh, havîngeh, Òargeh, bingeh, tavgeh, çêregeh, bergeh,
kêlangeh,
wargeh, zanîngeh, çivgeh, hêwirgeh
-gelan : Ev paÒgir maneya “kom, piranî û pirhejmarî”yê dide peyvê.
Nimûne: xezûrgelan, xinamîgelan, mozgelan
-ger (I): PaÒgira ji lêkera ”gerîn / geriyan”ê ye û maneya kesê / tiÒtê ku bi karê
gerînê radibe dide peyvê.
Nimûne: Òevger, bager, banger, Òopger / rêçger, peyger, temaÒeger, dadger
-ger (II): Ev paÒgira maneya “kesê ku bi wî karî radibe” dide peyvê û navê
pêÒeyekê nîÒan dide.
Nimûne: hesinger, zêrînger / zêrger, kîmyager
-gêr : PaÒgira ji lêkera ”gêrîn (gêran / gêrandin)”ê ye û maneya “kesê ku karê
binavkirî digêrîne, dike” dide peyvê.
Nimûne: ÒoreÒgêr, wergêr, meygêr, govendgêr, çilingêr, pîlangêr, kargêr,
civatgêr, dolabgêr
-gez : PaÒgira ji lêkera ”gestin, gezîn, gez kirin”ê ye û maneya “kesê / tiÒtê ku bi
karê gestinê radibe” dide peyvê.
Nimûne: pelgez
-gihan : PaÒgira ji lêkera ”gihandin”ê ye û maneya “kesê / tiÒtê ku bi karê
gihandinê radibe” dide peyvê.
Nimûne: nûçegihan
-gir : PaÒgira ji lêkera ”girtin”ê ye û maneya “kesê / tiÒtê ku bi karê girtinê radibe”
dide peyvê.
Nimûne: masîgir, sawgir, alîgir, xûgir, hogir, dilgir, mîratgir, rexnegir,
rêgir, piÒtgir, malgir
-gîr : PaÒgira ji lêkera ”girtin”ê ye û maneya “kesê / tiÒtê ku bi karê girtinê radibe”
dide peyvê. Li ser forma xwe ya kevn maye.
Nimûne: avgîr, pêÒgîr, bergîr (bargîr, bergîl), kefgîr
-gîn : Ev paÒgir maneya “tijî, tijî bi ... “ê dide peyvê.
-6-
Nimûne: lezgîn, xemgîn, mizgîn, xwazgîn, Òermgîn, sawgîn / sehimgîn,
-go : PaÒgira ji lêkera ”gotin”ê ye û maneya “kesê / tiÒtê ku bi karê gotinê radibe”
dide peyvê.
Nimûne: rastgo, bilindgo, xweÒgo
-gon / -gûn / -gwîn : Maneya ”reng” e.
Nimûne: avgon / argûn, argon / argûn, algon, genimgon / Genimgûn,
gulgon
-guhêz : PaÒgira ji lêkera ”guhastin (neqil kirin)”ê ye û maneya “kesê / tiÒtê ku bi
karê guhaztinê radibe” dide peyvê.
Nimûne: xeberguhêz, warguhêz, barguhêz
-hêl : PaÒgira ji lêkera ”hêlan (hilanîn, hiÒtin, terikandin, terkkirin)”ê ye û maneya
“kesê / tiÒtê ku bi karê hiÒtinê radibe” dide peyvê.
Nimûne: cîhêl, warhêl, meydanhêl, jinhêl, mêrhêl, êlhêl, gundhêl, pezhêl,
dêhêl, bavhêl, kurhêl, keçhêl
-hilgir : PaÒgira ji lêkera ”hilgirtin”ê ye û maneya “kesê / tiÒtê ku bi karê hilgirtin
û rakirinê radibe” dide peyvê.
Nimûne:barhilgir
-hingêv : PaÒgira ji lêkera ”hingaftin”ê ye û maneya “kesê / tiÒtê ku bi karê
hingaftinê radibe” dide peyvê.
Nimûne: Òûrhingêv, rimhingêv, tîrhingêv, derbhingêv, darhingêv
-hî /-yî : bnr > -ahî
-ik (I) : Pirtika ji bo piçûkkirina ji ber xweÒik û narînnîÒandanê ye.
Nimûne: keçik, qîzik, lawik, kurik, pîrik, jinik, mêrik, pitik, bavik, kalik,
reÒik, zerik, sorik, gewrik, rindik, xweÒik, cewrik, qirdik, berxik, karik /kehrik,
-ik (II) : Pirtika ji bo navên tiÒt, hacet û alavan e.
Nimûne: devik, destik, lepik, berçavik, kerik, pifik, pirik, bêrik, berik,
palik, çoçik, hestik, girik, boçik, elbik, kincik, koxik, sîrik, qirÒik, refik, pizik,
rêçik, Òimik, zendik
-ik (III): Pirtika ji bo navên hin xwarinan e.
Nimûne: avik / afik, tirÒik, dolmik, lorik, çolik, xilorik, kilorik, nanik, pelik
-ik (IV): Pirtika ji bo navên hin nexweÒîyan e.
Nimûne: zerik, sorik, xurik, kuxik, xeneqûtik, bûkik, efnik, kufik, kamik
-ikî : Navdêrê abstrakt ya nexweÒîyan e yan jî tiÒt û mirovê bi wê nexweÒîyê ketîye.
Nimûne: zerikî, efnikî, virikî, kufikî, kamikî, kasikî
-il : Navê cihekî nîÒan dide.
Nimûne: paÒil, pêÒil, zengil, xwazil (xwazî), paxil
-inc : sarinc, gazinc
-incî : navincî
-ing / -ng / -wing : Pirtika ji bo piçûkkirina ji ber xweÒik û narînnîÒandanê ye.
Nimûne: rojing, aring, soring, xweying, poÒîng, rêwing / rêwingî, birang, çîyang
-king : Pirtikeke cotpiçûkkirinê ye, tiÒtan du caran li ser hev piçûk dike. Ev pirtik
jî her ji bo piçûkkirina ji ber xweÒik û narînnîÒandanê ye.
Nimûne: biraking, xweyking, dayking
-ino / -no / -nino : Ji bo forma bangkirina zayenda hem mê û hem jî nêr ya piranîyê
ye.
Nimûne: xortino! (xortno), keçino! (keçno), kurino! (kurno), gundîno!
(gundînino)
-istan / -stan (I) : Bi maneya cih, dever û Òûn e.
Nimûne: goristan, gulistan, bostan (bustan, bîstan), mûristan, daristan, çolistan,
qûmistan, Òaristan / Òehristan
-istan (II) : Bi maneya welat e.
Nimûne: Kurdistan, Afxanistan, Bulxaristan, Gurcistan
-istan (III) : Bi maneya dem û zeman e.
Nimûne: germistan (havîn), zivistan,
-iÒk / -îÒk/ -oÒk : germiÒk, hevrîÒk, kurîÒk, nermoÒk
-î/-yî (I): Ev paÒgira mensûbbûn û girêdana bi kom, eÒîr, gel, netewe, ziman,
zarava, devok, dîn yan jî mezhebekî nîÒan dide.
Nimûne: samî, arî (aryanî), ertoÒî, botî, milî, kurdî, erebî, almanî, kurmancî, lurî,
alewî, êzîdî, behayî, îslamî, henifî, Òafi’î, caferî, isma’îlî, evangalî, lûterî
-î/-yî (II): Mensûbbûn û girêdana bi cih, dever, herêm, gund, bajar û welatekî
-7-
nîÒan dide.
Nimûne: deÒtî, çîyayî, gundî, bajarî, zozanî, serhedî, behdînî, diyarbekrî,
wanî, mêrdînî, kurdistanî, îraqî, afrîkayî, asyayî. deverî
-î/-yî (III): Ji rengdêrekê navdêreke abstrakt (mucered) çêdike.
Nimûne: sorî, zerî, bozî, qencî, sarî, germî, çêyî, sistî. qelewî, reÒî
-î/-yî (IV): Ji rengdêr yan jî ji navdêrekê navdêreke abstrakt çêdike.
Nimûne: camêrî, azadî, serbestî, tolazî, serxweÒî, rastî, dostî, nezanî, paqijî
-î/-yî (V): Ji navê kar û pêÒeyekê navdêreke abstrakt çêdike û mijûlahîyekê nîÒan
dide.
Nimûne: karkerî, zîvkerî, cotkarî, gulfiroÒî, bikirrî, dengbêjî
-î/-yî (VI): Ji navdêrekê ku dem nîÒan dide navdêreke nû ji bo peryodeke taybetî
çêdike.
Nimûne: rojî, sêmehî, nîvsalî, hefteyî, havînî, payîzî, zivistanî.
-î (VII): Ji navdêran rengdêr çêdike.
Nimûne: avî, bejî, xwînî, bengî
-î (VIII): Ji rengdêran navdêrên konkret çêdike.
Nimûne: Òilî, gêrmî, germî
-î (IX): Ji navdêran navdêrên nû yên di maneya alav û tiÒtekî ne çêdike.
Nimûne: baranî, destî, derî, piÒtî, gulî
-î (X): Ji hokeran navdêr çêdike.
Nimûne: binî, serî, nîvî
-î/-yî (XI): Ji çi yan jî ji çi madenê çêbûna tiÒtekî nîÒan dide.
Nimûne: hesinî, sifirî, polayî, zîvî
-îfk : balîfk, gulîfk
-îk : xurîk, qidîk, xidxidîk
-în (I) : Ji çi yan jî ji çi madenê çêbûna tiÒtekî nîÒan dide.
Nimûne: zêrîn, zîvîn, darîn, derewîn, rastîn
-în (II) : Ji navdêran rengdêr çêdike.
Nimûne: rengîn, zengîn, belgîn, ahîn, gurgîn, bengîn, dengîn, Òermîn,
nalîn, dilîn
-în (III) : Ji navdêran navdêreke nû çêdike.
Nimûne: berfîn, tirÒîn, rojîn
-în (IV) : Ev paÒgir ji hokerekê hokereke nû çêdike.
Nimûne: pêÒîn, paÒîn, dawîn, jêrîn, jorîn, navîn,
-îne : Ji navdêran navdêreke nû çêdike.
Nimûne: çarîne, yekîne, pêÒîne
-înî (I) : Ji çi yan jî ji çi madenê çêbûna tiÒtekî nîÒan dide.
Nimûne: darînî, zîvînî, zêrînî
-înî /-yînî : Ev paÒgir ji navdêrekê navdêrên nû yên abstrakt çêdike.
Nimûne: kurdînî, pîrînî, dêyînî, bavînî, hevalînî, dostînî, bengînî, mêrînî,
kurînî, keçînî, bûkînî, lawînî
-înok : Ev paÒgir maneya ”kesê ku bi wî karî radibe, wî karî dike” dide peyva nû.
Nimûne: xapînok, çivînok
-îÒ / -iÒ : Ev paÒgir ji navdêran navdêreke nû çêdike û maneya ”karê ku tête kirin”
dide peyva nû.
Nimûne: bexÒîÒ, spariÒ
-îtî /-yîtî : Ev paÒgir ji navdêrekê navdêrên nû yên abstrakt çêdike.
Nimûne: kerîtî, bavîtî, gundîtî, mîrîtî, dêyîtî, seyîtî
-îtik : bangerîtik
-îyan : Ji rengdêrekê navdêreke nû, ku di maneya cih û deverê de ye dide peyvê.
Nimûne: germîyan
-jen (I): Ji lêkera ”jenîn, jendin”ê ya bi maneya lêdanê de ye. Wek paÒgir maneya
”kesê yan jî tiÒtê ku karê lêdana wî tiÒtî dike” dide peyva nû.
Nimûne: kevanjen, avjen, bajen, agirjen, livajen, libûjen, kemanjen
-jen (II): Ji lêkera ”jenîn”ê ya bi maneya ”dîwardanîn”ê de, wek paÒgir ”kesê ku
bi wî karî radibe” dide peyvê.
Nimûne: dîwarjen
Kurmancî hejmar - 37 -
-jimêr : PaÒgira ji lêkera ”hejmartin”ê ye û maneya ”kesê / tiÒtê ku bi karê
hejmartinê radibe” dide peyvê.
Nimûne: demjimêr (alava ku demê dihejmêre, kronomêtre)
-k (I) : Pirtika ji bo piçûkkirina ji ber xweÒik û narînnîÒandanê ye.
Nimûne:qûtîk, pîrk, nêrîk, kanîk, çêlîk, kurîk, cênîk, cêwîk, sêwîk, kevçîk,
cok /cihok,
-k (II) : Pirtika ji bo navên tiÒt, hacet û alavan e.
Nimûne:daralînk, cerîfk, bermalk, binmilk
-ka : qestîka, qazîka, zûka, xwezîka, hêdîka, dizîka
-kanî / -(i)kantî : Bi alîkarîya vê paÒgirê ji navdêrekê peyveke nû ku êdî hoker e,
çêdibe û maneya “bi awayê... , bi tehrê...” dide peyvê.
Nimûne: keçkanî / keçkantî / keçikantî, lawkanî / lawkantî / lawikantî,
jinkanî / jinkantî / jinikantî, mêrkanî / mêrkantî / mêrikantî-ke : binke
-kî (I): Maneya ”wek, mîna, fena, Òitî, Òubhê” dide peyvê û wê dike hoker.
Nimûne: filehkî (filekî), kurdkî, kurmanckî, almankî, ecemkî, erebkî,
mirtibkî, gundîkî, bajarîkî, axakî, mêrankî, nivîskî, devkî, qeÒmerkî, serserkî,
qeÒmerkî, hêkkî
-kî (II): Hokera dem û zemanan çêdike û maneya ”di dema (wexta)... de” dide
peyvê.
Nimûne: nîvrokî, êvarkî, ‘esirkî
-kar : Ji gotina kar e û vê xeysetê dide maneya peyvê.
Nimûne: cotkar, xwendekar, koÒkar, xebatkar, sextekar, hîlekar, xizmetkar,
gunehkar, minêkar, alîkar / arîkar, zîyankar, rîyakar, nîvekar, sitemkar, zulmkar,
derewkar
-karî : Ev paÒgir ji navdêran navdêreke nû ya abstrakt diafirîne.
Nimûne: destkarî
-keft : PaÒgira ji lêkera ”ketin / keftin”ê ye û maneya kesê / tiÒtê ku bi karê keftinê
radibe dide peyvê. Lêkera “ketin”ê di devokên wek behdînî û hinekên botî de ne
wek “ketin” lê wek awayê xwe yê kevn “keftin” tête gotin.
Nimûne: destkeft
-ker : Ev paÒgir awayekî din ya paÒgira “kar” e. Her bi maneya “kesê / tiÒtê ku bi
wî karî radibe” dide peyva nû.
Nimûne: zîvker, karker, zêrker, xebatker, hesinker
-kil : PaÒgira ji lêkera ”kilîn, (kilandin, kil kirin)”ê ye û maneya “kesê / tiÒtê ku bi
karê kilandinê radibe” dide peyvê.
Nimûne: dewkil
-kir : PaÒgira ji lêkera “kirin”ê ye û maneya “kesê / tiÒtê ku bi karê kilandinê
radibe” dide peyvê.
Nimûne: destkir, malkir, karkir, Òuxulkir
-kirr : PaÒgira ji lêkera ”kirîn”ê ye û maneya “kesê / tiÒtê ku bi karê kirînê radibe”
dide peyvê.
Nimûne: bikirr
-kêÒ (I): PaÒgira ji lêkera ”kêÒan / kiÒandin (kaÒ kirin)”a barekî ye û maneya “kesê
ku bi wî kar û pêÒeyî radibe” dide peyvê.
Nimûne: avkêÒ, barkêÒ, kêlindîkêÒ (= tirpankêÒ)
-kêÒ (II): PaÒgira ji lêkera ”kêÒan / kiÒandin”a tiÒtekî bi dûman e û maneya “kesê
/ tiÒtê ku bi karê kiÒandinê radibe” dide peyvê.
Nimûne: afyonkêÒ, cigarekêÒ, qelûnkêÒ, tiryakkêÒ, hewakêÒ / bakêÒ,
mîxkêÒ
-kêÒ (III): PaÒgira ji lêkera ”kêÒan / kiÒandin”ê ye û maneya “kesê / tiÒtê ku ji alîyê
manewî ve xwe dide ber wî karî” dide peyvê.
Nimûne: cefakêÒ, serkêÒ, zîyankêÒ, zehmetkêÒ, ÒûrkêÒ, dilkêÒ, balkêÒ
-kêÒ (IV) : PaÒgira ji lêkera ” kêÒan / kiÒandin”ê ya ji bo wezinandinê ye û maneya
“giranî”yê dide peyvê.
Nimûne: takêÒ
-koj : PaÒgira ji lêkera ”kotin”ê ye û maneya “kesê / tiÒtê ku bi karê kotinê radibe”
dide peyvê.
Nimûne: hestîkoj
KURMANCÎ
MAGAZINE LINGUISTIQUE KURDE
Supplément du Bulletin de liaison et d’information
N° C.P. : 65913 A.S.
Kurmancî hejmar - 37 -
-kuj : PaÒgira ji lêkera ”kuÒtin”ê ye û maneya “kesê / tiÒtê ku bi karê kuÒtinê
radibe” dide peyvê.
Nimûne: mêrkuj, spîkuj, mêÒkuj, agirkuj, destkuj, bikuj, xwekuj,
karwankuj
-kut : PaÒgira ji lêkera ”kutan / qutan”ê ye û maneya “kesê / tiÒtê ku bi karê
kutanê radibe” dide peyvê.
Nimûne: mîrkut /mêkut /mîkut, dankut, sîrkut, bakut, darkut, bankut
-ko : Ev paÒgir carina ji bo xweÒikkirinê û carina jî ji bo piçûkxistina kesan ya di
dema rewÒa gazîkirinê de tête bi kar anîn.
Nimûne: Hemedko, Cemîlko, Resûlko, muxtarko, malxirabko, rebenko
-kok (I) : Ev paÒgir ji bo piçûkxistin û sivikahîpêkirinê ye.
Nimûne: jinkok, mêrkok
-kok (II) : Ev paÒgir ji bo piçûkkirina ji ber xweÒik û narînbûnê ye. Ji rengdêr yan
jî navdêran rengdêrek tête çêkirin.
Nimûne: fedîkok, xweÒkok, keçkok, reÒkok
-kokî : Ji rengdêran rengdêreke nû tête çêkirin.
Nimûne: kevinkokî, pembekokî, reÒkokî, zerkokî, Òînkokî,
-kolî : Ji lêkera “kolîn, kolandin”ê ye û paÒgira didwan “î” lê hatîye zêde kirin û
maneya “kesê bi karê kolandinê radibe” dide peyvê.
Nimûne: pêkolî (pîkolî)
-lok : Ev paÒgira han heye ku ji lêkera “(dev) lê kirin”ê kurt bûbe.
Nimûne: devlok
-mal : PaÒgira ji lêkera ”malîn / maliÒtin”ê ye û maneya “kesê / tiÒtê ku bi karê
malînê radibe” dide peyvê.
Nimûne: destmal, pêÒtemal / pêÒmal
-man / -iman: Bi maneya ”cih” e. Di zimanê pehlewî de bi maneya ”xanî, sera” de
bû.
Nimûne: nîÒtiman, xaniman
-mend : PaÒgirek e ku di maneya ”heyî, heye, xwedî” de ye. Tête dawîya navdêran.
Nimûne: dewle(t)mend, hunermend, bawermend, aqilmend (eqilmend),
Òêwirmend, karmend
-mêj / -mij : PaÒgira ji lêkera ”mêtin, mêhtin / miÒtin”ê ye û maneya ”kesê / tiÒtê
ku bi karê mêtinê radibe” dide peyvê.
Nimûne: xwînmêj (xwînmij), Òîrmêj (Òîrmij), marmêj (marmij)
-nak : PaÒgirek e ku maneya “bi, tijî, tijî bi, bi ... dagirtî” dide peyvê.
Nimûne: xemnak, xeternak, derdnak, tirsnak
-nas (I) : PaÒgira ji lêkera ”nasîn”ê ya bergindî “’ilm, zanist, zanîn”ê ye. Gava ku
tête dawîya navdêran maneya “kesê ku bi wê zanistê mijûl dibe” dide peyvê.
Nimûne: zimannas, stêrnas, dîroknas, rojhilatnas, aborînas
-nas (II) : PaÒgira ji lêkera ”nasîn, (nas kirin)”ê ye û maneya “kesê ku bi karê
naskirinê radibe” dide peyvê.
Nimûne: xwedênas, kêmnas, çavnas, rênas
-nasî : Ev paÒgira hevedudanî ye û ji paÒgirên "-nas" û "-î"yê pêk hatîye. Wek di
paÒgira "-î"yê de jî hatîye behs kirin, bi alîkarîya vê navdêrên abstrakt têne çêkirin.
Ji ber ku paÒgira "nasî" xwedî taybetmendîya bi navkirina zanistan e, ango navê
'ilm û zanistekê bi me dide zanîn, çêtir e ku ev bi tena serê xwe li vir cih bigire. Bi
vî awayî em bizanibin ku ev paÒgir ji bo çêkirina navên zanistan e.
Nimûne: zimannasî, stêrnasî, dîroknasî, civatnasî, rojhilatnasî
-nêr : PaÒgira ji lêkera "nihêrîn / nêrîn"ê ye û maneya "kesê / tiÒtê ku bi karê
nihêrînê radibe" dide peyvê.
Nimûne: nexweÒnêr, çavnêr (çavnihêr), zaroknêr
-niÒîn : PaÒgira ji lêkera "niÒtin, niÒîn"ê ye û maneya "cihê ku ew kes lê rûniÒtîye"
dide peyvê.
Nimûne: kurdniÒîn, mîrniÒîn, ÒahniÒîn
-nivîs : PaÒgira ji lêkera "nivîsîn / nivîsandin"ê ye û maneya "kesê / tiÒtê ku bi
karê nivîsînê radibe" dide peyvê.
Nimûne: destnivîs, xweÒnivîs, rastnivîs, çîroknivîs, sernivîs, reÒnivîs.
© INSTITUT KURDE DE PARIS
106, rue La Fayette, 75010 Paris - France, Tel. : 00 33 (0)1 48 24 64 64
www.fikp.org
Directeur de la publication : ReÒo ZÎLAN, Réalisation : S. ILITCH & M. HASSAN
-8-