dockurmancî - Institut kurde de Paris
download 
Plainte Transcription
kurmancî - Institut kurde de Paris
hejmar 13 havîn 1993 KURMANCÎ Min ev nivîsî ne ji bo sahibrewacan Belkî ji bo biçûkêd Kurmancan Ehmedê Xanî (Sedsala XVII) rojnameya taybetî ya Enstîtuya kurdî ya Parîsê li ser pirsên zaravê kurmancî Civîna Bihara 1993yan Civîna sêzdehemîn ya li ser zimanê kurdî, zaravayê kurmancî, di navbera rojên 3-9 ê nîsana 1993-yan de li Swêdê, di xwendegeha Biskops Arnöyê de pêk hat. Piraniya xalên bernameya vê civînê, ji xalên domandina lêgerîna li ser termên rêzimanî, hiqûqî, leÒkerî û avahiyê pêk hatibû. Lê di gel vê jî, civîn di warê jîna civakî û rojane de, li ser peyvên tevn, nan û nanpêjiyê rawestiya. Xebata xwe ya li ser peyvên di kovarên Ronahî û Hawarê de domand. Herweha li ser ferhengoka Zargotina Kurdên Sûriyê xebitî. Ji bo civîna payîzê bernameyek danî. Em encamên civînê di vê hejmara Kurmancî de belav dikin. Hevalên ku beÒdarî civîna bihara 1993 yan bûbûn, ev in : ElîÒêr (Wan), Lutfî Baksî (Xerzan), Rojen Barnas (Diyarbekir), Muzafer Begzade (!ikakan), Hazim Kiliç (Hekarî), Hemîd Kiliçaslan (Mêrdîn), Mehmûd Lewendî (Qerejdax), Kendal Nezan (Diyarbekir), Ferhad Pîrbal (Hewlêr), Zinar Soran (Dêrik), Mehmed Uzun (Siwêrek), Veysî Zeydanlî (Bidlîs), Zeynel-abidîn Zinar (Batman), ReÒo Zîlan (Agirî). Amedekar : ElîÒêr TEVN DOKUMA TEZGAHI MÉTIER À TISSER WEAVING LOOM 1 - hepik, kerkît, kerpît, hepo 2 - pîj, pîjik 3- befÒ, bevÒik 4- masûr, tîrka tevnê 5- dargurd 6- paÒgurd, davik, Òiben 7- sing 8- pîk, piyik 9- tevnî 10- hevde 11- Òilik, tevne 12- gurda tevnê 13- sêpê TERMÊN HIQÛQÎ (IV) Amadekar : Veysî ZEYDANLï kurdî guwah, Òahid guwahê çavkî guwahî, Òahidî derhûd derhûdî derhûdname noter deyn deyndar deyndêr kirê tirkî tanÈk, Òahit görgü tanÈfiÈ tanÈklÈk, Òahitlik kefil kefalet kefaletname noter 1) borç, 2) alacak borçlu alacaklÈ kira fransizî témoin témoin oculaire témoignage caution, garant caution, garantie acte de caution notaire 1) dette, 2) crédit, prêt, créance redevable, débiteur, endetté créancier, créditeur loyer, location îngilîzî witness ocular witness witnessing, testimony guarantor guarantee, guaranty bail bond, letter of guarantee solicitor, notary 1) debt, claim, 2) credit, loan debtor, indebted creditor rent, rental Kurm ancî • 121 • kirêdar kirêdêr xwedîmal deman deman kirin, bi deman girtin bicihanîn bi cih anîn gazî gazî kirin gazîname vexwendin, n. kiracÈ kiraya veren malik, sahip, mal mülk sahibi icar icar etmek locataire loueur propriétaire icra icra etmek exécution, application exécuter, appliquer celp celp etmek celpname davet convocation convoquer assignation invitation F e r tenant, renter, lodger hirer out, renter out owner, proprietor, landlord letting, hiring out, leasing to let, to lease, to hire out affermage, location affermer, louer h e n g execution, carrying out to execute, to implement, to carry out summons, summoning to convoke, to summon written summons invitation o k a Zargotina Kurdên Sûriyê Amadekar : Mahmûd LEWENDï kurdî tirkî fransizî îngilîzî ÒûrkêÒ : 1) Òûrbaz, mêrxasê Òûr 2) piÒtmêrê kesekî 1) iyi kÈlÈç kullanan 2) fedaî kabok : çok, ejnû kefka kopal : kefika gopal diz baston baÒÈ 1) swordsman 2) one ready to sacrifice oneself knee cane’s knob da qene : da qet ne bene gulîbir : porkur hiç olmazsa yas nedeniyle örgüsü kesilmiÒ yaralÈ ve periÒan gönül gelin duvafiÈ hünkar ileri gelenler 1) sabreur 2) personne prête à se sacrifier genou pommeau ou poignée d’une canne au moins celle qui a coupé ses tresses pour porter le deuil cœur brisé, en ruines dilê dêredêr : dilê birîndar û perîÒan xêlî xundkar giregir rahiÒtin rahiÒtin hev ban : jor li ban : li jor • 122 • Kurm ancî tutmak, kapmak, kaldÈrmak kapÈÒmak, güreÒmek yukarÈ yukarıda le voile de la mariée souverain, sultan notables, personnages importants saisir, prendre lutter, s’en prendre l’un à l’autre haut, partie supérieure en haut at least woman who has cut her plaits in mourning broken heart, ruined bride’s veil sovereign, sultan leading citizens, important public figures to take, to hold, to catch to get to grips (with), to wrestle upper part, top above, overhead, upstairs kulî, n.m. kulî, n.m. hêlik : hilik yumak çekirge bir tür yün flocon de laine, de coton sauterelle une sorte de laine, laine de qualité prière récitée par le muezzin du haut d’un minaret avant l’appel précédant le lever du jour averse, ondée troupeau de chameaux chamelier, gardien du troupeau de chameaux pierre lourde, difficile à bouger virevolter flock (of wool or cotton) grasshopper a kind of wool ; high quality wool prayer recited by the muezzin from top of minaret before the morning call announcing dawn shower (of rain) camels’ herd camel driver, cameleer kebar, kibar sabah ezanÈ öncesi sala tavî boÒê devan reyîvan : selwan, salwan safinak deve sürüsü deve çobanÈ to shiver, to quake, to shudder a kind of cape the young, of an animal or a child a race of purebred arab horse to cry out gözde süvari grelotter, claquer, tressaillir, frissonner une sorte de cape le petit d’un animal ou d’un humain une race de pur-sang arabe s’écrier; pousser des youyous de joie qui a des ailes en or sabre égyptien bruissement, murmure fracas Arabe ordinaire qui n’appartient pas à une tribu cavalier émerite 1) orta 2) yarÈm toy, acemi, cahil kalkmak, yükselmek kitle 1) çarÒaf 2) patÈska 1) moyen 2) à moitié, demi novice, inexpérimenté se lever, s’élever masse 1) tchador 2) batiste gome : kevirê mezin û yerinden oynatÈlmasÈ giran ê ku ji ciyê xwe nalebite güç afiÈr taÒ ligligandin : bi lez badan hÈzla çevirmek, döndermek ligligîn Òiddetle titremek hewranî : herwanî cewr harmanî, bir cins aba yavru seklawî lîlandin bir cins asil at zÈlgÈt çekmek, sevinç vermek için lilili çekmek altÈn kanatlÈ bir kÈlÈç türü hÈÒÈrtÈ ÒÈngÈrtÈ asÈlsÈz sÈradan Arab çengezêrîn kosemisrî : kalmisrî xuÒîn çingîn ereboÒk : Erebê ne eÒîr û bi serê xwe Òengesiwar : siwarê jêhatî yê berbiçav nîvçe xeÒim, xiÒîm hilhatin gutil, gutle, kutle hîzar, hêzar : cilê jina yê derve zirincî sayî, sahî çîksayî, Òîr sahî hiÒkesayî temborî, temorîk, temerî, temelî, poçax Òêzer (zerê bi qahweyî, bi sorayî ve) xurmeyî heavy stone hard to move to twirl around who has golden wings a kind of sword, Egyptian sword murmur, rustle, rustling, buzzing din ordinary Arab, who does not belong to a tribe skilled rider kula-sarÈ arasÈ at donu 1) middle, mean 2) half greenhorn, inexperienced, novice to get up, to stand up, to rise mass, crowd 1) women’s outdoor overgarment 2) cambric gris plomb lead colored, gray clair, pur, limpide clear, limpid, pure très clair, sans nuage very clear, cloudless froid intense des nuits claires dry cold, frost on a cold night accroche-cœur, boucle de lock of hair, curl falling cheveux qui tombe sur le front on the forehéad side lock brun roux, louvet russet, dun hurma rengi couleur de date kurÒuni renk açÈk (hava) apaçÈk (hava) ayaz kakül color of date Kurm ancî • 123 • ûçÈk, hûçik, hiçik, lewendî kolun yen bafiÈ ince belli cordon de la manche des habits traditionnels kurdes qui a la taille fine sleeve’s string in the Kurdish traditional dresses slim-waisted noqtajî, newqtajî, navteng, newqzirav ritam zingorî, zengarî pîq, çîq : hestiyê çepê yê teyran, ji wî hestiyê qelûnê çêdikin miz (hilmek cixare) Òevgêr : mêrxasê Òevê hêwirîn sulu çamur, balçÈk pasaklÈ uyuk kemifii boue, bourbe crasseux, sale fémur wet clay, mud dirty, slovenly, filthy femur, thighbone bouffée héros nocturne se poser, s’arrêter pour se reposer, percher puff, drag nocturnal hero to stop, to rest, to perch abriter, accueillir qui s’est mis à l’abri à plat ventre to shelter, to welcome who has taken shelter face downwards fredonner passage çekim gece kahramanÈ geçici konaklama, sÈfiÈnma, bir yerde kalma, barÈnma hêwirandin barÈndÈrmak hêwirdar : kesê ku hêwirî ye barÈnan kiÒi dernixûn : ber bi jêr, yüz üstü ser dev kirin, devûrû, deverû bilandin mÈrÈldanmak rêbar, rêbiwar geçit destevala : destvala silahsÈz, eli boÒ çabgan cepken qibûr dilûl : cûreyek hêÒtirê çîpzer e, beza ye Òînok berwac irc, arc vexwendin, l. nameya vexwendinê tabanca kÈlÈfÈ binek devesi étui à revolver chameau de course to hum passage, passageway, mountain pass empty-handed, unarmed poor, helpless sort of jacket the sleeves of which are slit, leaving the arms free holster saddle camel bir çeÒit eski tüfek bir cins tüfek bambu, Hint kamÈÒÈ davet etmek davetname, davetiye misoger misogerî misoger bûn misogerbûn misoger kirin misogerkirin misongerbûyî daxwaz daxwazname daxwazkar kesin kesinlik kesinleÒmek kesinleÒme kesinleÒtirmek kesinleÒtirme kesinleÒmiÒ talep, istek dilekçe talebkâr variété de fusil ancien variété de fusil ancien bambou inviter, convier invitation, carte ou lettre d’invitation définitif caractère décisif, certitude devenir définitif le fait de devenir définitif rendre définitif action de rendre définitif definitif, certain demande, requête requête écrite, pétition demandeur, requérant a kind of old rifle a kind of old rifle bamboo to invite written invitation, invitation card definitive, final decisiveness, certainty to become final becoming definitive to make final, definitive making final definitive, certain request, demand petition, written request applicant, suitor • 124 • Kurm ancî à mains vides, désarmé, démuni sorte de veste qui ressemble au dolman Fe r hen g o k a RONAHÎ (III) Amedekar : Mizaffer BEGZADE kurdî tirkî ejnû : çok kort, kortik, çal mirîzindî berpeyî : pêÒkêÒiya ji bo mezinekî berpeyî kirin bîstek : weÒek, qasek nifir dizdar diz çukur yaÒayan ölü arz ve takdim fransizî genou fosse, trou, cavité mort-vivant présent offert à un supérieur, à un seigneur, offrande bir büyüfie sunum présenter une offrande an, lahza moment, instant beddua anathème, imprécation kale koruyucusu, défenseur, gardien kale komutanÈ de forteresse peÒilîn dafiÈlmak s’effondrer, se disperser qels zayÈf faible, affaibli bêtêl telsiz sans fil li xwe guhdar bûn kendine bakmak faire attention à soi, prendre soin de soi, Òêwirîn danÈÒmak consulter kutik : têjikê se, köpek, domuz ya da petit d’une chienne, beraz an hirçan ayÈ yavrusu d’une truie ou d’une ourse kutikê se, cewrik enik chiot gurxenêk : seyê ku kurt bofian köpek chien capable guran dixeniqîne d’étrangler des loups gurêx kurt köpefii, güçlü, chien dressé pour donner kuvvetli gözü pek la chasse aux loups serbend : serekê mufrezê müfreze komutanÈ commandant d’un détachement banî jor yukarÈ en haut, partie supérieure çêla yekî / tiÒtekî kirin birinden veya bir parler de quelqu’un Òeyden bahsetmek ou quelque chose çêl kirin bahsetmek mentionner, citer cihangîr fatih conquérant zirêç kurÒun plomb nihît : teht döÒeme taÒÈ bloc de pierre, dalle de pierre fûrîn fÈÒkÈrma, kabarÈp taÒma éruption col, tevlihev karÈÒÈk, karma mélangé nijad, regez Èrk race boÒ kesif, yofiun, kalabalÈk, bol dense, abondant venasîn itiraf etmek, tanÈmak reconnaître xwîl : xîl, xûz, xwar efiri courbe, oblique, courbé ramedandin yatÈrmak coucher, étendre ramedîn, xwe ramedandin yatmak, uzanmak se coucher, s’étendre zikiÒkî : serzik, serdev yüz üstü à plat ventre arsîm : zekem, persîv, helamet nezle rhume îngilîzî knee hole, pit, hollow, cavity more dead than alive offering, present given, to a high official to present an offering moment, instant curse, anathema, imprecation warden of a castle to collapse, to fall down weak, weakened wireless to take care of oneself to consult, to take advice young of a bitch, a sow or a shebear pup, puppy dog able to strangle wolves dog trained to hunt wolves commander of a detachment up, upstairs, upperpart to talk about s.o or s.th. to mention, to talk about conqueror lead stone slab eruption mixed race abundant, dense, thick to recognize bent, curved, inclined to lay down, to spread out to lie down, to stretch out face downwards cold, head cold Kurm ancî • 125 • arsîmî bûn bêpîvan rajêr zêw kûlî riz, birinc zintarî bazdonek, pêbask nezle olmak ölçüsüz tebaa, uyruk karnaval, Òölen, Òenlik sömürgelerde Hintli ya da Çinli iÒçi, hamal pirinç dizanteri atlama taÒÈ xwe tê zer kirin fêtkarî, fehêtkarî, Òermezarî tertepêl têvel berfende : Òepe, aÒît, herez mirêk : neynik xwînî Òelp, Òep himbiz himbizî sergevaz sergevazî atlamak utanç, mahcubiyet eski belge, arÒiv muhfelif, türlü, çeÒitli çÈfi ayna kan davalÈ, katil darbe, vuruÒ sÈk sÈklÈk önder, lider önderlik, liderlik veketin : vezelîn uzanmak, yatmak rêzik talde, stare rîp varqilîn gelenek sütre, barÈnak hile kendine gelmek, farkÈna varmak hücum etmek, saldÈrmak sessizce sonuç, netice abes, nafile, saçma abeslik, saçmalÈk saçma-sapan dirêjî xwe kirin, êrîÒ kirin ji kerr ve dongî tewÒ tewÒî tewÒo-mewÒo hawik boblat : bobelat gindirîn sotebar, ardû kaztîn : nalîna seyan perû : xelat êrdim : herêm, navçe qabqab devî pergal gastîn : meydan xwe çengî ...... kirin • 126 • Kurm ancî deve semerî facia, musibet yuvarlanmak yakacak köpek inlemesi ödül, mükafat yöre, bölge takunya çalÈ, çalÈlÈk, fundalÈk düzen, nizam meydan saldÈrmak, hücum etmek s’enrhumer démesuré ressortissant, sujet carnaval, kermesse coolie to catch a cold excessive, inordinate subject, national carnaval, popular feast coolie riz dysenterie pierre saillante sur laquelle on s’appuie pour franchir un ruisseau sauter, se jeter honte, timidité, opprobre archives divers, varié avalanche miroir assassin coup touffu, dense touffeur, densité leader, dirigeant direction, qualité de leadership s’étendre, se tapir, s’allonger tradition, us abri astuce, supercherie, tricherie se rendre compte, remarquer attaquer, mener une attaque discrètement résultat vain, futile, absurde futilité, absurdité futilités, absurdité, propos incongrus bât du chameau calamité, désastre rouler, couler combustible hurlement du chien prix, récompense région sabot (chaussure en bois) buisson, petit bois ordre, système place s’en prendre à, attaquer rice dysentery stepping-stone to jump shame, shyness archives diverse, varied, various avalanche mirror assassin, murderer blow, knock tight, dense, thick density, tightness, thickness leader leadership to stretch out, to lie down tradition, custom cover, shelter trick, cheating to become aware (of), to notice to attack, to make an assault discreetly, quietly result futile, vain, absurd absudity, futility, rubbish incongruous talk, nonsense camel’s packsaddle calamity, disaster to roll along, to flaw fuel, combustible howling award, reward, prize area, region clog, sabot bush order, system square to make an assault on, to attack xwe di ser..... re çeng kirin çelîxt : çelî bêhtir, bêtir stirîh, Òax, qoç, qiloç, strû çîtik kiÒandin Òerde dama zinhar kem seng : sengînî, giranî bi seng : sengîn, giran sengîn / sengandin çel bizav binas üzerinden atlamak sauter par dessus de....., enjamber taÒlÈ, kayalÈ dafi çÈkÈntÈsÈ éminence pierreuse daha fazla davantage, plus boynuz corne kura çekmek tirer au sort, conscrire terbiye, adab éducation hüzünlü, üzgün, triste, pensif düÒünceli sakÈn gare, prenez garde burnu kesilmiÒ, fautive, kabahatlÈ dont le nez est coupé afiÈrlÈk poids afiÈr lourd, pesant tartmak peser yüksek sarp kaya rocher élevé et abrupt hareket mouvement neden, müsebbib cause, responsable to jump (over) stony knoll more horn (1) to draw lots (2) to draft éducation thoughtful, sad, gloomy beware, take care at fault, guilty woman whose nose is cut as punkshment weight heavy to weigh high steep rock move, movement cause, motive F e r h e n g o k a HAWARê Amadekar : Mehmed UZUN kurdî tirkî ayaklanma fransizî serxwerabûn : raperîn, serîhilanîn keçebav : keça bi esl pîpok qulêr : qulqulkî pow : hevde germandin rikrikandin dijûn : çêr rojanî : yewmiye bilêvkirin hingur dahatî nihirandin, nihirîn mehdik : landik, dergûÒ parîz bûm : kund kevanjen asÈl kÈz cam göz göz delikli örü ÈsÈtmak çatÈrdatmak küfür yevmiye, gündelik telafüz alaca karanlÈk gelecek mÈrÈldanmak beÒik park, bahçe baykuÒ 1) okçu, 2) hallaç insurrection, soulèvement fille noble, de belle lignée vitre poreux trame chauffer claquer juron, injure, blasphème salaire journalier prononciation clair-obscur, pénombre avenir fredonner berceau parc, jardin hibou 1) archer, 2) cardeur solîn rêl çiçek bahçesi orman parterre de fleurs bois îngilîzî uprising, insurrection girl of noble origin glass, pane, window all holes, porous woof, weft to heat to clatter curse, insult, blasphemy daily pay, day’s wages pronunciation, spelling twilight, half-light future to hum cradle park, grounds, garden owl 1) archer, 2) woolfluffer who works with bow flower bed, flower garden wood Kurm ancî • 127 • N an û nanpêjî Amadekar : Zinar SORAN kurdî ard, ar, arvan hevîr girik hevîrtirÒ kapek nanpêj nanpêjî nanfiroÒ tirkî un hamur hamur topafiÈ maya kepek ekmek piÒirme ustasÈ, fÈrÈncÈ ekmek piÒirme ustalÈfiÈ, fırÈncÈlÈk ekmekçi nanfiroÒî ekmekçilik nanê sêlê sac ekmefii nanê req/rikak ; nanê sêlê yê hiÒk, piÒt re avê lê dikin û dixwin nanê Òikeva Òilekî, Òilikî, kumik nanê hilatî xewre lewaÒ perxaç, kadesûr : nanê bi penêr zilopî, zengilok kuru sac ekmefii kulîçe piÒrûk : 1) hevîrê ku baÒ nehatiye histiran, 2)herriya ku baÒ li hev ne ketiye hestîf tenûr miÒûd, rûhevîrk : potê ku davên ser hevîr zendik, milik bermilk destik, tetik mezreke, mezkere, • 128 • Kurm ancî mayasÈz ekmek gözleme mayalÈ ekmek bir çeÒit börek yufka ekmek peynirli ekmek, pohaça tulumba tatlÈsÈ çörek 1) az yofirulmuÒ hamur, 2) az karÈÒtÈrÈlmÈÒ çamur baÒ tarafÈ geniÒ olan ve ekmefiin tandÈr ya da fÈrÈndan çÈkarÈlmasÈnda kullanÈlan demir tandÈr hamur örtüsü kolluk kollu tandÈrcÈ önlüfiü tutacak üzerine bir çaput sarÈlarak hamurun tandÈra yapÈÒtÈrÈlmasÈnda kullanÈlan geniÒ bir tahta parçasÈ fransizî farine pâte boule de pâte levain, levure son boulanger métier de boulanger îngilîzî flour dough, pastry, batter roundish lump leaven, yeast bran baker bakership vendeur de pain, boulanger commerce de pain, boulangerie pain cuit sur une plaque de tôle nanê sêlê sec qu’on conserve et q’uon trempe dans l’au pour manger pain sans levain crêpe pain au levain sorte de galettes des rois fine galette de pain feuilleté au fromage breadseller, baker breadselling bread baked on metal sheet dried nanê sêlê unleavened bread pancake leavened bread sort of twelfth night cake thin flat cake flaky pastry sorte de pâtisserie arrosée de syrop brioche 1) pâte mal pétrie, 2) glaise peu mélangée spatule servant à détacher le pain du four et à l’extraire sweet made of pastry soaked in syrup round cake or loaf 1) badly kneaded dough 2) badly mixed clay spatula to take the bread four à pain en glaise tissu couvrant le pétrin earthenware oven towel covering dough manchon, protège-bras chemise de protection des femmes faisant cuire le pain gant de cuisine spatule en bois enrobée de tissu servant à appliquer le pain sur la paroi du four muff, oversleeve shirt protecting women when baking bread oven glove wooden spatula couvered with a cloth used to put bread in the oven out of the oven pêÒmal, berkoÒ, bervank, mêzerönlük ardû, awirdû yakacak sêl sac tîr, tîrik ince oklava Òapik, Òûpik, kirtnak, merdane oklava kirdanek, darkilor, dûx tifik ocak pelgez, maÒik maÒa qursik : xwarineke hamur ve yumurtadan kurdî; hevîr û hêk yapÈlÈp yafida kÈzartÈlan û rûn bi çemçik an bir cns börek heskê dixin nav rûnê qijirandî qerisok : nanê ji arvanê mercimek unundan nîskan çêkirî yapÈlan ekmek hevdel, pelok, pilor, bulamaç pelûl : rûn + ard + Òerbet an dims (mot, doÒav), ron e û didin jinên ku nû zarok anîne yan jî kesên ku diranên wan nîn in. helawî : helawa arvan un helvasÈ bist çelak: ÒîÒa tenûrê arkolk: ÒîÒa ber tifikê ÒiÒ tandÈr ÒiÒi ocak ya da mangal ÒiÒi kulor: nanê gilover ê ku nava wî qûl e girde, qalin : nanê gilover ê stûr. tablier combustible plaque de tôle pour faire cuire du pain rouleau fin à patisserie rouleau de pâtissier apron, fuel thin metal plate for baking bread thin rolling-pin rolling-pin foyer, âtre pincette beignet furnace, fireplace tongs, pliers doughnut, fritter pain fait de la farine de lentilles bouillie à base de farine et du raisiné à l'usage des parturientes ou des personnes édentées bread made with lentil flour thick soup made with flour, butter and syrup or raisiné for parturients or toothless people halva de farine sweet prepared with flour, butter and sugar skewer oven’s poker poker brochette tisonnier du four tisonnier mirtoxe, xwerîs : xwarineke kurdî ye. Arvan di rûnê qijirandî de qenc sor dikin û dixwin. Ard + rûn + xwê. tertepe : nanek ji lewaÒ stûrtir ji girde teniktir e. biçirk : ji hevîrê Òikeva girikên piçûk çêdikin û di nav rûn de diqijirînin toxavk : toyê ku bi ser Òîr dikeve pispisok : av + rûn + nan + biharat + pîvaz rûxavk : kefa ku bi ser rûnê kelandî dikeve xebîs : ard + rûn + Òekir (mirtoxe + Òekir) ardxavk : ardê ku bi ser mixilê dikeve kincirok : ardxavk + hêk sorgulka ard : li hin herêman ardxavk xwarinek e ji ardê di nav rûn de qijirandî çêdibe ; carna gûz jî dixin navê. loq : hevîrê piÒrûkî, bi hevîrî didin dewar û hespan xavik : tiÒtê ku di kelandin an bêjingkirinê de bi ser xavikê (melesê) de dikeve, diavêjin yan jî bi awayekî din bi kar tînin. hevrîÒk : nanê genimî yê tenûrê û germ ku di nav rûn de hûrkirî. Xwarineke kurdî ya kevn e. Nanê germ + rûn. kût, pato, tapan, tapo : nanê kapekê an yê ji tenûrê ketî ku didin seyan kelexank xacîgat, xacirgan çîtik : darikê qurayê ava boÒ, daristana boÒ, milkê boÒ. Kurm ancî • 129 • Avahî û alavên avahiyê Amadekar : Hemîd KILIÇASLAN kurdî tirkî fransizî îngilîzî kox pang : xaniyê servekirî pag kulübe üstü açÈk yapÈ cabane, hutte construction sans toit üstü kapalÈ hayvan barÈnafiÈ kümes 1) écurie, 2) étable hut, cabin, shed building or house which has not a roof 1) stable 2) cowshed basse cour poultry house iki katlÈ ev maison à étage two story house duvarlarÈ çitlerden örülü içi dÈÒÈ sÈvalÈ yapÈ construction dont les murs sont faits de tiges ou branchages pavillon, palais palais palais palais étage chambre salle de séjour chambre à coucher house whose walls are made of stalks or branches kolik, pîng, pînik, koxik, kox mendere, dutebeq, duqat bêla koÒk seray kax qesr ta, qat, tebeqe, taq ode, mezel, jûr odeya rûniÒtinê odeya nivistinê an razanê odeya xwarinê mêÒevang, mêÒildan bakêÒ bakêÒî destÒok cilÒok serÒok, hemamok avdestxane, destavxane, avrêjxane, daÒir holik, kepir, çardax qalib rende xeÒeb, simok, simtek, nojek • 130 • Kurm ancî köÒk saray saray saray kat oda oturma odasÈ yatak odasÈ pavilion, villa, palace palace palace palace floor, story room living room bedroom yemek odasÈ arÈ kulübesi, kovanlarÈn bulundufiu sundurma havalandÈrÈcÈ havalandÈrma lavabo çamaÒÈrhane banyo tualet, yüznumara salle à manger dining room appentis où l’on range lean-to where the les ruches beehives are stored aspirateur, ventilateur ventilation lavabo buanderie salle de bains toilette aspirator, ventilator, fan ventilation washbasin washhouse, laundry bathroom toilet, wc çardak kalÈp rende matkab treille, tonnelle moule rabot perceuse trellis, bower mould, matrix carpenter’s plane drill 1 - bivir, balte 2 - tevrik 3 - tevÒo, tevÒî, tevÒû 4-5 - çakûç 6 - gaz, kelbetan 7 - îskarpîn, eskene 8 - Òaqûl 9 - kuling 10 - birek, miÒar 11- çirik 12- tereziya avê, terazûya avê, mêzîna avê 13- geran, zomp, balyoz, mirc 14- qerase, lihaze, çilmêre, lomb 15- kuling, tevr 16- bêr 17- mer 18- mala, malî, kefik 19- kevçi, kevçik 20- girgirok, xirxirk, erebeya destan balta çapa keser çekiç kerpeten yontma kalemi çekül hachette hove, binette herminette marteau tenailles ciseau fil à plomb axe, hatchet hoe adze hammer pincers, tongs, nippers chisel plumb line testere çÈkrÈk su terazisi scie rouet, treuil niveau de maçon saw, handsaw spinning wheel, pulley carpenter's level balyoz casse-pierres sledge hammer kaldÈraç levier lever kazma kürek bel mala sıva malasÈ el arabasÈ pioche pelle bêche truelle truelle de plâtrier brouette pickaxe shovel spade trowel plasterer's trowel wheelbarrow Peyivnasî …ekir Peyveke hindo-ewropî ya gelekî kevn e. Di sanstkrîtî de sarkara an saxara ji zilê kû jê Òekir çêdibe re dibjêjin. Ev Bêdirok Satila ji lastîkê çêkirî. Ji rûsî VEDRO (Vêdro tê xwendin); peyv di dema Yewnanistana kevnare de bi teÒeyê sakxasatil tê, di hin navçeyên Kurdistana bakur de tê bi kar ron ketiye yewnanî, di latînî de bûye saccharum (sakxarum). TeÒeya farisî ya peyvê Òeker e û nêzî ya kurdî ye. anîn. ïngilîziya vê peyvê sugar e û Òûgir tê bi lêv kirin. …ekerdank ji derdanê ku Òekir dixinê re dibêjin. Sênî Peyveke îranî ye; bi guhartinên biçûk ên bilêvkirinê di farisî, belûcî û zimanên îranî yên din de jî heye. Faris vê Rende peyvê sînî telafûz dikin. Di hin navçeyên Kurdsitanê de ji Peyveke îranî ye; reha wê ya farisî rendîden bi mana rast kirin, kotin e. sêniyê re berkêÒ dibêjin. Kurm ancî • 131 • Termên rêzimanî (V) Amadekar : Rojen BARNAS kurdî tirkî fransizî îngilîzî hevoksazî rewÒ rewÒa binavkirî rewÒa nebinavkirî bikaranîna awayan awayê navkî awayê bangkî awayê tewandî rewÒîn awayê cihkî awayê pêveberî pêveberî peywendî pêvekirin peywendiya pêvekirinê peywendiya çawahiyê diyargîn diyargînên têkel pêveniÒt kirde pêveber têrker têrkera yekser têrkera neyekser tiÒte têrkera rewÒîn têrkera yekser a lêkerê têrkera neyekser a lêkerê têrkera navdêrê têrkera daçekê hevok hevoka pirsiyarkî hevoka baneÒanî hevoka sereke hevoka pêreyî hevokên pêreyî yên sözdizimi durum, hal belirlilik durumu belirsizlik durumu durumlarÈn kullanÈmÈ yalÈn durum seslenme durumu efiik durum durumsal yersel durum yüklemsel durum yüklemsel iliÒki, bafilantÈ ekleme eklenme bafilantÈsÈ niteleme bafilantÈsÈ belgeç (öz sÈfat) karmaÒÈk belgeçler koÒuntu özne yüklem tümleç düz tümleç dolaylÈ tümleç nesne durumsal tümleç dolaysÈz fiil tümleci dolaylÈ fiil tümleci isim tümleci edat tümleci cümle soru cümlesi ünlem cümlesi temel cümle yan cümle ad ve sÈfat yan cümleleri syntaxe état état défini état indéfini emploi des cas nominatif vocatif cas oblique circonstanciel cas locatif cas attributif attributif relation annexion rapport d’annexion rapport de qualification épithète epithètes complexes apposition sujet attribut complément complément direct complément indirect objet complément circonstanciel complément direct de verbe complément indirect de verbe complément de nom complément de préposition phrase phrase interrogative phrase exclamative proposition principale proposition secondaire propositions nominales syntax state definite state indefinite state use of the cases nominative vocative oblique case adverbial locative case predicative case predicative relation annexation annexation relation qualification relation attribute complex attributes apposition subject complement object direct object indirect object object adverbial phrase direct object verb indirect object verb possessive phrase poropositional phrase sentence interrogative sentence exclamatory sentence main clause subordivate clause nominal and adjectival • 132 • Kurm ancî navdêrî û rengdêrî hevokên pêreyî yên temamker hevokên pêreyî yên peywendiyê hevokên pêreyî yên rewÒîn hevoka temamker hevoka têkel hevcih ahenga deman ahenga raweyan tümleyici yan cümleler et adjectives propositions complétives clauses substantival clauses bafiÈntÈlÈ yan cümleler propositions relatives relative clauses durumsal yan cümleler propositions circonstancielles adverbial clauses tümleyici cümle karmaÒÈk cümle baÒka bir sözcüfie köken yada biçim bakÈmÈndan benzeyen sözcük zamanlarÈn uyumu kiplerin uyumu phrase complétive phrase complexe paronyme substantival phrase complex clause paronym concordance des temps concordance des modes sequence of tenses sequence of moods — dawî— . , ? : ; () [] “” _ ! (...) (--) NUQTE…ANÎ / XALBENDÎ NOKTALAMA Ë…ARETLERË PONCTUATION nuqte, xal bihnok pirsnîÒan, nuqtepirs nuqtecot nuqtebihnok kevane koÒebend dunik nokta virgül soru iÒareti iki nokta üstüste noktalÈ virgül parantez köÒeli parantez tÈrnak iÒareti point, virgule point d’interrogation deux-points point-virgule paranthèse crochet guillemet xêzik bendik bangnîÒan sênuqte dubendik xistina nav dunikan xistina nav du kevaneyan kevane vekirin kevane girtin çizgi tire ünlem iÒareti üç nokta yanyana çift çizgi tÈrnak içine almak paranteze almak parantez açmak parantezi kapatmak ligne trait d’union point d’exclamation point de suspension double-tiret mettre entre guillemets mettre entre parenthèses ouvrir une parenthèse fermer la parenthèse PUNCTUATION full stop, period comma question mark colon semicolon parenthesis, bracket square brackets inverted comma, quotation mark line hyphen exclamation mark suspension points double-dash to put in quotation marks to put between brackets to open the brackets to close the bracket Kurm ancî • 133 •
