kurmancî - Institut kurde de Paris

Transcription

hejmar 16
zivistan 1995
KURMANCÎ
Min ev nivîsî ne ji bo sahibrewacan
Belkî ji bo biçûkêd Kurmancan
rojnameya taybetî ya Enstîtuya kurdî ya Parîsê li ser pirsên zaravê kurmancî
Alavên çandiniyê
Amadekar : ELï…ÊR
kurdî
tirkî
fransizî
înglilîzî
EREBA GA,
GERDÛM
A — ji aliye jor ve
kopî
KAflNI
CHAR À BOEUF
OXEN CART
üstten görünüÒü
kafinÈ karöserinin
ön ve arkadaki iri
ve güçlü tahtasÈna
verilen ad.
arka tahta
ön tahta
tekerlek çemberi
vue d'en haut
pièces de bois
de dvant et de
derrière du char
upper view
wooden front
and rear parts of
a cart
planche de derrière
placnhe de devant
anneau encerclant
la roue
roue en bois
back board
fore board
ring encircling
the wheel
wooden wheel
batonnets de fixation de la charge
boulon en bois
de la roue
siège du conducteur
load fixing
bars
wooden wheel
axle pins
driver's seat
vue d'en bas
view from below
coussin de l'axe
axe, arbre
fixateurs de l'axe
axle's seating
axle, axle-tree
axle holding pins
1- a) kopiyê paÒî
b) kopiyê pêÒî
2- toq
3- maran
6- mazlix
7- çîçirk
tekerlefiin afiaçtan
gövdesi
karöser yük bafilama
sÈrÈklarÈ
tekerlefiin
afiaç pimi
sürücü oturafiÈ
urgan veya halat sÈkÈcÈ
B — ji aliyê binî ve
1- arêx, rexgerdûm
2- balge
3- sirnî
4- akêra sirniyê
alttan görünüÒü
karöser taÒÈyÈcÈ
dingil yastÈfiÈ
dingil
dingil tespit çubuklarÈ
4- akêr (çar lib in)
5- kursiv
Ehmedê Xanî
(Sedsala XVII)
Civîna
payîza
1994an
Civîna payizê di navbera
rojên 5-11 teÒrîn 1994an de li
Swêdê, di xwendegeha
Biskops Arnöyê de çêbû.
Bernameya vê civînê, ji
gotûbêjên li ser hin pirsên
rastnivisînê, ferhenga
Pehlewî, devoka Qerejdaxê, alavên çandiniyê, ferhengokên
Mem û Zîn, Roja Nû û termên
hiqûqê pêk hatiye.
Em hin ji encamên vê civînê
di vê hejmara Kurmancî de
diweÒînin.
Hevalên ku beÒdarî vê civînê bûbûn ev in : Khosrow
Abdollahî (Selmas),
Mizaffer Begzade (…ikak),
ElîÒêr (Wan), Lutfî Baksî
(Xerzan), Rojen Barnas
(Diyarbekir), Rojan Hazim
(Hekarî), Musa Kaval
(Hekarî), Hemîd Kiliçaslan
(Mêrdîn), Mehmûd Lewendî
(Qerejdax), Kendal Nezan
(Diyarbekir), Zinar Soran
(Dêrik), Veysi Zeydanli
(Bidlîs), Zeynelabidîn Zinar
(Batman) û ReÒo Zîlan
(Agirî).
Kurm ancî • 155 •
C — paxêl, parxêl,
kiÒke
1- palûl
2- têli
3- kopî
4- sing
5- pêpaxêl
6- punca palûlê
öküz tarafÈndan
çekilen kÈzak
kÈzafiın boyunduruk
bafilantÈ çubuklarÈ
yük tutmaya yarayan
üst yan kavisli çubuklar
kÈzak tespit çubuklarÈ
kÈzak tespit
çubuklarÈ
kÈzak ayaklarÈ
bafilama pimi
traîneau à boeuf oxen sledge
fixateurs du joug
du traîneau
tiges de fixation
de la charge
fixateurs du
traîneau
baguettes de
fixation
patins du traîneau
goujon, cheville
sledge yoke
harness
load fixing
rods
sledge cross
members
sledge fixing
wands
sledge skates
dowel
D — dirgan, çarguh, yaba
Òene (melhêba hesinî)
1- destî, destik
sap
2- guhmelhêb
yaba kulafiÈ
fourche
fork
manche
fourchon
handle
tines of the fork
E — melhêb
1- destî
2- guhmelhêb
afiaç yaba
sap
yaba kulafiÈ
fourche en bois
manche
fourchon
wooden fork
handle
tines of the fork
F — mehlî,
malî, Òapane
1- Òivmehlî
2- darmehlî
3- guhmehlî
4- palûl
tapan
rouleau
roller
tapan çubufiu
tapan afiacÈ
tapan kulakçÈfiÈ
tapanÈ boyundurufia
bafilayan çubuklar
tige du rouleau
roller’s rod
traverse
roller’s cross-piece
montant du rouleau roller’s strut
tige du joung
yoke’s rods
G — kam, moÒene döven
1- rista kamê
çekme zinciri
2- diran, berheste yan döven diÒi
arbeÒk (ji hesin)
fléau
flail
chaîne de traction traction chain
dent du fléau
flail’s serrations
H — cercere, cencere
1- ling, rexcencer
2, 3- navpirk
4- tevÒû, devbir
batteuse
monture de la batteuse
traversine
lame de la
batteuse
• 156 • Kurm ancî
harman döven
ayak
köprücük
döven bÈçafiÈ
threshing machine
side strut
strut
threshing machine's
blade
F
E
R
H
E
N
G
O
K
A
Pehlewî û K urmancî
- II -
Amadekar : Rojen BARNAS
Transkrîpsiyona Pehlewî
û xwendina wê
Kurmancîya
îroyîn
Fransizî
Îngilîzî
A
a=e
1. a) a ( e ) ya serî di kurmancî de nîne an jî ketiye :
abar [N: bar] (eber)
ber
bexÒîn, bexÒabax⁄æyÏdan, abax⁄æy- /
[N: bax⁄‚dan, bax⁄æy-] (bexÒºden, bexÒay)
abë [N: bë ] (ebê,/ ebî, bê / bî)
bê
abëbar [N: bëbar] (bêber)
bêber (stewr)
abëgumæn (ebêguman)
bêguman
abëguman¡h (ebêgumanîh)
bêgumanî
aswær [N: suwær] (suwar)
siwar
awëræn [N: wëræn]
wêran
sur, au-dessus
pardonner, avoir
pitié de
sans
stérile, infécond
certainement
certitude
cavalier
désolé, en ruines
1. b) a ( e ) ya serî di kurmancî de nîne an ketiye º hin bêdeng jî cuda ne an jî guherîne :
abæg [N: (a)bæ] ((e)ba)
ba, bal (cem)
avec
abæy- [N: bæyëd]
vîn / vêtin,
il faut, il est
(ebay / bayêd)
vê- (divê, dibê)
nécessaire de
bêhiÒ
inconcient
abëÏ⁄ [N: bëhÏ⁄] (ebêoÒ)
abë-rah (ebêreh)
bêrê (!)
pécheur
abë-winah (ebê-winah)
bêgune(h)
innocent
asëm [N: sëm] ((e)sêm / sîm)
zîv, sîm
argent
aburnæy [N: burnæ] (burna)
virnî (!)
mineur, enfant
2. a) [ h ] di kurmancî de hatiye serê bêjeyê an di destpêkê de ji xwe hebiye:
anær (enar)
and (end)
andak (endek)
asp (esp)
ast(ag) / hasta (esteg / heste)
hinar
hind, hinde, hingî
hindik
hesp
hestî
2. b) Awayên bi [ h ] º bê [ h ] jî di krmancî de hene :
afrÏ⁄ag (efroÒeg)
evrîÒk, hevrîÒk [!]
3. a = e
==>
a (e)
[ê=>(bi+ê=bê, bêy)]
up, on, over
forgive,
have mercy on
without, -less
fruitless
without doubt, certain
certainty
horseman, rider
desolate, ruined
with
it is necessary,
must
senseless, unconcious
erring
innocent
silver
under age, child
grenade
autant, beaucoup
peu, quelques
cheval
os, noyau (fruit)
pomegranate
so much, many
little, few
horse
bone; (fruit) stone
confiserie à base de
farine, beurre et miel
a sweet meat made of flour,
butter and honey
bê:
préfixe privatif a-
privative prefix,
un-, -less
a-bahr (e-behr)
a-bun (e-bun)
a-©ær (e-çar)
a-dæd (e-dad)
a-dard (e-derd)
a-sar (e-ser)
bêpar, bêbehr
bêbin
naçar
bêdad
bêderd
bêser (º bêbin)
privé de
sans
inévitable
illégal, injuste
indolore
sans fin, interminable
portionless, deprived
baseless
inevitable
illegal, unjust
painless
endless
4. a = e
abn‚s[N. æbn‚s](ebnºs /abnºs)
abr (ebr)
abræz [N. afræz] (ebraz /efraz)
abrë⁄om (ebrêÒom)
afsæn[N. afsæna] (efsan / e)
almæs(t) [N.almæs] (elmas(t))
amæ [N.mæ] (ema / ma)
an¡g [N.pë⁄ænÏ] (enî / pêÒanî)
anj¡r (encîr)
awestæd[N.Ïstad] (ewistad / ostad)
ebanos
ewr, hewr
evraz, hevraz
evrîÒim, hevrîÒim
efsane
almast, elmas
em, me
enî
encîr, hejîr, hêjîr
osta, hosta, hoste, westa
ébène
nuage
montée
soie
histoire, fable
acier, diamant
nous
front
figue
maître (artisan)
ebony
cloud
acclivity
silk
story, fable
steel, diamond
we, us
front, forehead
fig
master (craftsman)
æ=a
æ (a)
æb (ab)
æbæd (abad)
a
av
ava
pronom
eau
populeux,
florissant, prospère
prospérité
arrosoir, récipient à eau
enceinte
pronoun
water
populous,
thriving, prosperous
prosperity
water-holder
pregnant
bain
feu, le dieu «Feu»;
9ème mois du calandrier, neuvième
enseignement, doctrine
savoir, connaissance
côté
souillé, pollué
aigle
calme, paisible
évident, manifeste
toit, plafond
feu
bath
fire; the god “Fire”;
cal. 9th month;
9th day
teaching, doctrine
knowledge
side
defiled, polluted
eagle
easy, peaceful
obvious, evident
roof, ceiling
fire
freedom, gratitude,
thanks
torment
cushion, pillow
-keeper, -guard
æbædih (abadîh)
æb-dæn (ab-dan)
æbus, -tan[N.æbestan]
(abus, abusten / abisten)
æb-zan (ab-zen)
ædur [N. ædar] (adur / ader)
avahî, avayî
avdank
avis
avjen (!)
agir, ar
æfræh (afrah)
ægæh¡h (agahîh)
ælag (aleg)
æl‚dag (alºdeg)
æl‚h (alºh)
æsæn (asan)
æÒkæræg[N. æ⁄kæræ] (aÒkara(g))
æ⁄kÏb [N. æÒkÏ(b)] (aÒko)
ætax⁄ [N. æta⁄ / Avesta. ætarÒ]
(atexÒ / ateÒ / aterÒ)
æzæd¡h (azadîh)
fêr kirin (hîn kirin)
agahî
alî
lewt, lewitî
eylo, elih
hêsa, hêsan, asan
aÒkere, aÒkera
aÒkî [! ]
ateÒ [e.k.]
æzær (azar)
azar
liberté, gratitude,
remerciement
tourment
balîÒne, balîÒ, balîv
-van
coussin, oreiller
suffixe -ien, -eur
azadî
B
bæl¡ (balîÒ)
-bæn (-ban)
bandag (bendeg)
bær-jæmag (bar-cameg)
bël [M=byr] (bêl /bwîr)
bël‚r [N. bil‚r] (bêlºr /bilºr)
bistag [N. busta] (bisteg /buste)
bræd(brad)
bri⁄tan, brëz-(briÒten, brêz-)
br‚g[N. abr‚] (brºg / ebrº)
b‚dan (bºden)
buland (bulend)
bun (bun)
burdan, bar- (burden / ber-)
burg (=>Er: burc) (burg)
bur¡dan, bur- [N.br¡dan]
(burîden, bur- / brîden)
bu⁄ (buÒ)
bende, benî
cemik, cemikê bar
bêr
belºr, bilºr
findiq, bindeq
bra
biraÒtin, birêjbrº, brî
bºn
bilind
bin
birin, bbirc
birrîn, birr-
serviteur
besace
pelle
crystal
noisette
frère
rôtir
sourcil
être
haut
base, fond, fondation
porter, meener, conduire
tour, bourg
couper
servant
saddle-bag
spade
crystal
hazelnut
brother
roast
(eye) brow
be, become
high
base, foundation, bottom
carry, bear, take, endure
tower
cut
crinière
mane
but (but)
bijî (ya hespê/Òêr
w.d)
pºt, but
idole, Boudha
Buddha, idol
©=ç
©ædur (çadur)
©ahær (çehar)
©ahærdah (çehardeh)
©ahærpæy[N. ©ærwæ] (çeharpay / çarwa)
©aku© [N. ©aku ⁄] (çakuç /çakuÒ)
©ær / ©ærag (çar /çareg)
©arag (çereg)
©atrang => (Er. ⁄atranj) (çetreng)
©ë [N. ©i] (çê /çi)
©ë (çê)
©ëræy (çêray /çiray)
©ehel [N.©ihil] (çehel /çihil)
©¡dan, ©¡n- (çîden, çîn-)
çadir
çar
çardeh
çarpê
çakºç
çare
çêre, çere
setrenc
çi
çi (ji bo çi)
çire, çira (çima)
çil, çel
çinîn, çin-
sheet, veil
four
fourteen
quadruped
hammer
means, remedy
pasture, grazing, flock
chess
what, which
for, beacause, since, as, that
for what, why
forty
gather, pile up
©ihr (çihr)
cir
©ihr(ag) (çihr(eg))
çirig ( esil)
©im (çim)
çima [ ! / "]
©imræy (çimray)
©iray (çirey)
©œb (çob)
çima?, çira?
çira
ço, çov
tente
quatre
quatorze
quadripiède
marteau
moyen, remède
pâturage, praîrie
échecs
quoi, que
à cause, comme
pourquoi
quarante
ramasser, amasser,
rassembler, empiler
forme, silhouette,
apparence, visage
semence, origine;
nature, essence
raison, cause, but,
signification
pourquoi ?
lampe
bois, bâton
dan, ddeh
dehqan, dehkan [e.k.]
dehem
1. donner, 2. créer
dix
paysan, campagnard
dixième
1. give; 2.create.
ten
countryman,farmer
tenth
form, shape,
appearance, face
seed, origin;
nature, essence
reason, cause,
purpose, meaning
why ?
lamp
wood, stick
D
dædan, dah-(daden, deh-)
dah (deh)
dahigæn [N. dihgæn] (dehigan, dihgan)
dahom (dehom)
dæmæd (damad)
dandæn (dendan)
darz¡g [N. darz¡] (derzîg /derzî)
dastag (deste)
zava
didan, diran
terzî
deste
dast-kær¡h (dest-karîh)
dast-⁄Ïy (dest-Òoy)
dawæl (dewal)
dawæl (dewal)
destkarî
destÒo ["]
dewl, dºl
dewlok [e.k.]
dënëg [N. d¡n¡] (dênî /dînî)
didom (didom)
dÏ [N. du] (do / du)
dÏst¡h
drahm / dir(h)am (drehm/dir(h)em)
drayæ(b) [N. daryæ(b)]
(dreya(b) / derya(b))
dræz [N.diræz] (draz / diraz)
drÏ [N. darÏ#] (dro / dero‹)
drust¡h [N. durust¡h]
(drust¡h / durustîh)
d‚d (dºd)
dum(b)
du⁄men [N.du⁄man](duÒmin/duÒmen)
du⁄men¡h (duÒminîh)
du⁄menæd¡h (duÒminadîh)
du⁄ox (duÒox)
du⁄wær (duÒwar)
du⁄wær¡h (duÒwarîh)
duxt (duxt)
duz (d) (duz / duzd)
duz (d)¡h (duzdîh / duzîh)
dwæzdah (dwazdeh)
dînî, dîndar
dido, duyem
du, dido
(dostîh) dostî
dirhem, dirav
derya
jeune marié, gendre
dent
tailleur
botte, ballot,
bouquet, groupe
travail manuel,
urinoir
cuir, peau
supercherie, tromperie, duperie
religieux
second, deuxième
deux
amitié, amour
drachme
mer
bridegroom, son-in-law
tooth
tailor
bunch,
bundle, group
handiwork
urinate
leather, skin
deceit, trickery
dirêj
diro, direw, derew
dirustî
long
mensonge, tromperie
justesse, droiture
dº
dºv
dijmin
dijminî
dijminatî
dojeh
dijwar
dijwarî
dot-(dotmam, dotmîr)
diz
dizî
dwazdeh
fumée
queue
ennemi
inimitié
inimitié, hostilité
enfer
difficile, désagréable
difficulté
fille
voleur
vol
douze
long
lie, deceit
1) righteousness,
2) health
smoke
tail
enemy
enemity
enemity, hostility
hell
difficult, disagreable
difficulty, trouble, misfortune
daughter
thief
theft
twelve
ë (ê)
ê
ëbærag [N. ëwær] (êbareg /êwar)
ë© [N.hë©] (êç / hêç
ëdar (êder)
ëmëd (êmêd)
-ën [N. -¡n] (-ên / -în)
êvar
hêç, hîç
ev der, vê derê
umîd, hêvî, imºd
-în
ëwæz (êwaz)
ë(w)-©and (ê(w)-çend)
ëwën [N. æy¡n] (êwên /ayîn)
awaz
ewçend
ayîn
particule indiquant
le temps présent
au mode optatif
soir
aucun
ici
espoir
suffixe formant des
objectifs de substance ou de qualité
mot, parole
quelques (uns)
manière, coutume,
forme, propriété
particle giving the
present tense
optative sense
evening
not any
here
hope
suffix forming
adjectives of material or quality
word, utterance
some, a few
manner, custom,
form, propriety
religious
second
two
friendship, love
drachm
sea
E
ëwënag [N. æyÏna] (êwêneg / ayîna)
ëw-tæg [N.yaktæ] (êw-tag / yekta)
ëzm [N. hëzum] (êzm /hêzum)
eyne, neynik
yekta, êkta
êzing
miroire
seul, individuel
bûche, combustible
mirror
alone, single, individual
firewood, fuel
frahang[N. farhang] (freheng/ferheng)
filæsÏfæ (filasofa)
framædær (fremadar)
ferheng ["]
fîlozof
fermandar
framænburdær [N. farmænburdær]
(fremanburdar / fermanbudar)
fræx [N. faræx] (frax / ferax)
fermanber
éducation, savoir
philosophe
commandant,
chef, dirigeant
obéissant,
soumis
large, spacieux,
ample, prospère
sage, intelligent
enfant, fils,
descendant
tromperie, supercherie
apôtre, ange
devoir, obligation
vendre
piqûres d’abeilles
education, knowledge
philosopher
commander,
ruler, chief
obedient,
submissive
large, wide,
spacious, ample, prosperous
wise, intelligent
child, son,
offspring
deceit, deception
apostle, angel
duty, obligation
sell
beestings
copulate with
throat
stench
wheat
suffix forming
actor nouns
heaviness, weight
turn, revolve
warmth, heat
thermal baths
thunder
ox, bull, cow
buffalo
F
fireh, fere
frazænag [N. farzæna] (frezaneg / ferzane)zana, zane
frazand [N. farzand]
Ferzende (nav)
(frezend / ferzend)
frëb [N. firëb](frêb /firêb)
virr
ferîÒte, firîÒte
frë⁄tag [N. firi ⁄ta] (frêÒteg /firiÒte)
frëz (frêz)
ferz
firotin, froÒfrÏxtan, frÏ(x)⁄- (froxten, fro(x)Ò-)
firo, fru
fru⁄ag [N.fur⁄a] (fruÒeg/furÒe)
G
gædan, gæy- (gaden, gay-)
galÏg [N.gulÏ] (gelog, gulo)
gandag¡h (gandagîh)
gandum (gendum)
-gær (-gar)
gan, gêgalok, gewrî
genî
genim
-kar
garæn¡h (geranîh)
gard¡dan, gard- (gerdîden, gerd-)
garm¡h (germîh)
garm-æbag (germ-abeg)
#arrænæg (‹erranag)
gæw (gaw)
gæw-më⁄ [N. gæ(w)më⁄]
(gaw-mêÒ, ga(w)-mêÒ)
gazæg (gezag)
gaz¡dan, gaz- (gezîden, gez-)
gëhæn [N. gihæn, jahæn]
(gêhan / gihan, cehan)
gëhæn¡g (gêhanîg)
-gën [N. -g¡n] (-gên, -gîn)
giranî
gerîn, gergermî
germav (!)
xurrînî
ga
gamêÒ
copuler
gorge
puanteur
blé
suffixe formant
des noms d'acteurs
pesanteur, lourdeur
tourner, se tourner
chaleur
bains, thermes
tonnerre
boeuf, taureau
buffle
gezek
gestin, gezcihan
âpre, perçant, piquant
mordre, piquer
monde
biting
bite, sting
world
cihanî
-gîn
gës [N. gës‚] (gês, gêsº)
gët¡g [N. gët¡] (gêtîg, gêtî)
kezî
gîtî
terrestre, mortel
suffixe formant des
adjectifs de qualité
boucles, mèches
1. le monde terrestre
2. terrestre
worldly, mortal
suffix forming
adjectives of quality
curls, locks
1. the material
world; 2. worldly
gilag (gileg)
gi⁄n¡z (giÒnîz)
gÏgird (gogird)
gÏhr [N.gawhar] (gohr,gewher)
gilî
giÒnîj, kiÒnîÒ
gogird, kirkºt
gewher
guh, goÒ
goÒe, koÒe
guhar
go, gog
gºz
giramî
girew, gerew
girê(k)
gewrî
gir
girîn, girîgirºh [e.k]
gotin, bêj-
plainte, lamantation
coriandre
soufre
substance, essence,
nature; bijou; lignée
oreille
coin, angle
boucle et d’oreille
balle
noix
affection, respect
gage, caution
noeud
cou, gorge
colline, arête, crête
pleurer
groupe, foule
dire, parler
complaint, lamentation
coriander
sulphur
substance, essence,
nature; jewel; lineage
ear
corner
ear-ring
ball
walnut
affection, respect
pledge, security
knot
neck, throat
hill, ridge
weep, cry
group, crowd
say, speak
gÏÒ (goÒ)
gÏ⁄ag (goÒeg)
gÏ⁄wær (goÒwar)
gÏy (goy)
gÏz (goz)
giræm¡h (giramîh)
graw [N. giraw] (grew, girew)
grih [N. girih] (grih, girîh)
gr¡w (grîw)
gr¡wag [N. giriwa] (grîweg, giriwe)
gr¡y¡stan, gr¡y- (griyîsten, griy-)
grÏh [N.gur¡h] (groh, guroh)
guftan, g¡(w)- [N. go(y)-]
(guften, go(w)- / go(y))
g‚h (gºh)
gund (gund)
gurg (gurg)
gyæg [N. jæy] (gyag, cay)
gyæn¡g (gyanîg)
gº
gun, gunik
gur, gurg
cî, cih
giyanî
crottin, exeréments
testicule
loup
place, endroit
spirituel, vital
dung, excrement
testicle
wolf
place
spiritual; vital
hæd (had)
haftæd (heftad)
haftag [N.hafta] (hefteg/hefte)
haftær [N.kaftær] (heftar/keftar)
haftdah [N.hifdah] (heftdeh / hifdeh)
hamæg [N.hama](hemag/heme)
hamag¡h (hemegîh)
hamæl (hemal)
hambad¡g (hembedîg)
hambæn [N.anbæn] (hemban / enban]
hambænd (hemband)
hambær [N.anbær] (hembar / enbar)
hambastan, hambah(hembesten, hembeh-)
hambæy (hembay)
hê, ha, hêjî
heftê
hefte
keftar, heftyar
hevdeh, hivdeh
hemî, hemº
hemºyî
heval
hember
hevan, heban, himban
hevbend
embar
kambax kirin
encore, alors
soixante-dix
semaine
hyène
dix-sept
tout, tous
totalité, universalité
égal, pair, camarade
rival, adversaire
sacoche en peau
connexe
dépot, entrepot
s’écrouler, tomber
now, then, that is
seventy
week
hyena
seventeen
all
totality, universality
equal, peer, comrade
opponent, adversary
skin bag
connected
store
collapse, fall
hempa
ham-kær (hem-kar)
ham-pursag (hem-purseg)
hamtæg [N.hamtæ] (hemtag/hemta)
handæm [N.andæm] (hendam/endam)
handaxtan, handæz(hendexten, hendaz-)
hangæm (hengam)
hevkar
(ji) hev pirsîn
hemta, hevta
endam
endaz, endaze
compagnon, partenaire, adversaire
collaborateur
consultation
égal, pair
membre
projeter, attribuer,
considérer, juger
moment, occasion
companion, partner; adversary
collaborator
consulting
equal, peer
member
plan, allot,
reckon, judge
time, occasion
H
hingê, hînga
hanjæm [N.anjæm]
(hencam / encam)
harg [Er. xarj, xaræj]
(herg / xerc, xerac)
ha⁄ægird [N.⁄ægird] (heÒagird / Òagird)
ha⁄tad (heÒted)
ha⁄tdah (heÒtdeh)
hæwan (hawen)
haxt (hext)
hazær (hezar)
hi⁄tan, hil-(hiÒten, hil)
encam
Òagird, Òagirt
heÒtê
hejdeh, hijdeh
hawin, hawan
hêt
hezar, hizar
hiÒtin, hêl-
fin, achèvement,
issue
devoir, tribut,
travail, effort
disciple, élève
quatre-vingt
dix -huit
mortier
cuisse, hanche
mille
laisser, pardonner
hixr (hixr)
Hr¡m [N.R‚m](hrom/rºm)
hu⁄k [N.xuÒk] (huÒk /xuÒk)
rêx, rîx
Horom, Rom
hiÒk
excrément
Byzance, Rome
sec
end, completion,
outcome
duty, tribute,
work, effort
disciple, pupil
eighty
eighteen
a mortar
thigh, haunch, hip
thousand
let, leave, pardon,
set, appont
excrement
Byzantium, Rome
dry
î- {îroj / îÒev / îsal}
ev-{evro/evÒev/evsal}
îroj, îro
ce, ceci
this
aujourd'hui
today
cihº, cuhî
cejn
ceh
cehîn
cot, cuxt
juif
célébration, féstival
orge
d'orge
paire, couple
Jew
celebration, festival
barley
made of barley
pair, couple
si, puisque, lorsque
conteneur, récipient
perdrix
gris-bleu; pigeon
maîtresse
de maison
domestique, serviteur
louche, écumoire
cuillère
cordonnier
tomber
paille
arc
taille, ceinture
action, sujet, affaire
couteau
voyageur, vagabond,
nomade
when, if, since
container
partridge
grey-blue; pigeon
mistress, lady
of the house
domestic; servant
ladle, skimmer
spoon
shoemaker
fall
chaff, straw
bow
waist, belt, girdle
action, matter, affair
knife
traveller, wanderer, migrant
xerc, xerac
I
im-(im-)
imrÏz (imroz)
J=C
Jah‚d [N.juh‚d](cehºd /cuhºd)
ja⁄n (ceÒn)
jaw (cew)
jawën [N.jaw¡n](cewên /cewîn)
juxt [N.juƒt] (cuxt / cuft)
K
ka [N. k¡] (ke /kî)
kabærag (kebareg)
kabk (kebk)
kabÏd (kebod)
kadbæn‚g [N. kadbæn‚]
(kedbanºg /kedbanº)
kad¡g (kedîg)
kaf© (kefç)
kaf©ag (kefçeg)
kaf⁄gar (kefÒger)
kaftan (keften)
kæh (kah)
kamæn (keman)
kamar (kemer)
kard (kerd)
kærd (kard)
kærdæg (kardag)
ku, ko
kewar
kew
kevok
kebanî, kevanî,
kabanî
kedî, kehî
kepçe
kefçî, kevçî
koÒkar, goÒkar
ketin, keftin
ka
kevan
kember, kemer
kir
kêr
gerrek, gerrok
kardan (kerden)
karg (kerg)
kæskënën (kaskênên)
kayk (keyk)
kënwar [N.k¡nawar] (kênwer/kînewer)
kësar (kêser)
kë⁄ (kêÒ)
kë⁄¡dan, ke ⁄-[N.kaÒ¡dan]
(kêÒîden, kêÒ- /keÒîden)
kirm (kirm)
kÏdak (kodek)
kÏf¡g [N.kÏh¡](kofîg/kohî)
kÏftan, kÏb- (koften, kob)
kula©ag [N.kul¡©a] (kuleçeg /kulîçe)
kulang (kuleng)
k‚n (kºn)
kunj¡d (kuncîd)
kurrag (kurreg)
ku⁄tan, ku⁄-(kuÒten, kuÒ)
kirin, kirdin
kergedan
keskîn, keskînî
kêç
kîndar
qeyser
(xîret)kêÒ, (cir)kêÒ
faire, agir, exécuter, accomplir
rhinocéros
bleu-vert;en lapis-lazuli
suce
vengeur, vindicatif
César
dogme, foi (en particulier
pour les non Mazdéens)
kiÒandin, kiÒ-,
tirer, traîner,
kêÒandin
arracher
kurm, kurmik, kirm
ver, serpent
kodek, gede, kudik
jeune, petit; bébé
kovî, kºvî
sauvage, montagne
kutan, kut-, qutan
battre, piler, écraser
kulîçe, kulînçe (çorek) petit pain rond
kuling
grue
qºn
croupe, fesses,
derrière, anus
kuncî
sésame
kurîk, kurrî
poulain
kuÒtin, kujtuer
do, make, act, perform
rhinoceros
blue-green; of lapis lazuli
flea
vengeful, vindictive
Caesar
dogma, faith (especially
non-Mazdean)
pull, draw
worm, serpent
young, small; baby
wild, mountain
beat, pound, crush
small, round bun
crane
rump, buttocks,
anus
sesame
foal, colt
kill
lêv
lava , lavayî
lavakar
lip
supplication
suppliant
L
lab (leb)
læbag [N.læba](labeg /labe)
læbakkar (labekker)
lèvre
supplication
suppliant
———————————————
…ANEK :
[!]
maneya gotinê ya kurmancî bi ya îngîlîzî re têkildar e, lê ne wek hev e.
["]
maneya gotinê ya kurmancî an bi ya îngîlîzî re dijmane ye an jî lê nanihêre.
[$]
maneya gotinê ya kurmancî an bi ya pahlewî re dijmane ye an jî lê nanihêre
[ e.k. ]
di edebiyata klasîk de.
======================
a (e) => ê
mard / mêr, nar / nêr
b => v
æb / av
b => w
abr / ewr
d => z
dæmæd / zava
f => v
frêb / virr
g => c
gæh, / cih, cî
s => z
sîm / zîv
m => v
sîm / zîv
Ò => j
du men / dijmin, duÒox / dojeh, du war / dijwar
h li pêÒiya dengdaran => æsæn / hêsa, asp / hesp, anjÏr / hêjîr, andak / hindik, anær / hinar
k => q
pækÏzag / paqij, pondik / findiq, bindeq, pistag/ fistiq
w => b
waræn / beran, waræz / beraz
Çend pirsên
rastnivîsê
ReÒo ZÎLAN
Pirsa rastnivisîna zimanekî, bê guman, pirseke
gelekî girîng e û ji bo çareserkirina wê jî demek divê.
Hindek ji wan pirsgirêkan ji destpêka nivîsandina
zimanekî de û hindek jî piÒtre û di nav herikîna
zemên û pêÒdeçûna zimên de hatine pêÒ. ïro gelek
zimanên standardîzebûyî jî her di vê pirsê de xwedî
pirsgirêk in û ji bo çareseriya wan timî gavina diavêjin.
Zimanê me, ku serpêhatiya wî dîrokeke dûr û
dirêj pêk tîne û xwedî taybetmendiyên xweser e, ji
van pirsgirêkên aloz ne ÒûÒtî ye. Pirsa rastnivisîna wî
jî hewceyî çareserkirinekê ye. Ji ber vê yekê jî, ev pirs
yek ji xalên girîng yên civîna li ser zimanê kurdî ya
zaravayê kurmancî pêk tîne.
Di van civînan de, lêhûrnêrîn û gotûbêjên lidarketî hêdî hêdî digihêjin encam û pêwistiya zelalkirinekê. Di vê benda han de, em ew çend xalên ku
gihîÒtine encam û dongiyekê berpêÒî xwandevanan
dikin.
I. Pirsa rastnivisîna pirtikên tewangê
A) Di navên taybetî de
Herweku tête zanîn, navdêr di zimanê me de
têne tewandin. Li gor qesd û mebesta hevokê, hin pirtik bi navdêran ve têne nûsandin da ku wê meramê
bînin zimên. Bo nimûne, gava em dibêjin, «ez Gulbînê
dibînim», pirtika tewanga mê ku li vir «ê» ye, bi navdêr ve tête zeliqandin ku ew jî li vir «Gulbîn» e. Navê
mirovekê ye.
Di van salên dawîn de, ji ber nezanîn û nexwandewariya zimanê xwe, hin kes di dema nivîsandinê de wê pirtika tewangê bi alîkariya apostrofekê ji
navdêr vediqetînin. Ango wek «Gulbîn’ê» dinivîsin, ku
ji kok ÒaÒ e û tiÒtekî ne li rê ye.
Heçi niÒandeka apostrofê ye, li gor zimanan,
xwedî hin kar û wezîfeyan e. Bo nimûne, ew kar û
wezîfeyên wek jêveqetandinê, ketina tîpekê yan çend
tîpan, forma genîtîvê û hwd tîne cîh.
Di zimanê me de, ew di nivisînê de bêtir ji bo
ketina tîpekê yan jî çend tîpan, kurtkirin û pevnûsandina daçekên hevedudanî ku bi karên têvel radibin,
tête bi kar anîn. Ev yek jî bêtir di tiÒtên zargotinî, stran
û helbestan de, da ku kêÒa stran û helbestê nehête
têkdan, tête pêÒ.
Wek di strana Remzo de :
Rêka Midyatê teng e
Paçê Remzo heftreng e
Ramîsanek bide min
Êvar e l’min dereng e.
Heke «l’min» ya li vir, wek «li min» bihata nivisîn
û stranbêj ew welê bi lêv bikira dê kêÒa wê ne sazkar
bûya. Hejmara kîteyan nema dibû 7, lê dibû 8. Ji ber
vê yekê, da ku kêÒ sazkar û bilêvkirin û awaza wê bi
aheng û harmonîk be, stranbêj mecbûr dimîne, ku «li
min» ya ji du kîteyan pêk hatî, bike yek kîte û wê bi
lez wek «l’min» bi lêv bike. Ev yeka han ne bi tenê di
stranên me yên klasîk û zargotinî de tête pêÒ, lê belê
di helbestên me yên klasîk û nûjen de jî.
Di rewÒa îro de, di pirsa rastnivisîna pirtikên
navdêrên jimaran de, tevlihevî û aloziyeke yekcar
mezin heye.
B) Di navdêrên jimaran de
Di zimanê me de, ne bi tenê navên tiÒt û miÒtan
navdêr in û xwedî zayend in. Lê belê, navên jimaran
(reqem) jî navdêr in û her yek ji wan jî xwedî zayendekê ne. Ji lewre jî, dema ku ew dikevine hevokekê,
divê ew li gor qesd û mebesta hevokê bêne tewandin. Bêî tewandin, ew nikarin kam û merama hevokê
bi serrastî berpêÒ bikin.
Di warê zayendên jimaran de tiÒtê hewceyî gotinê ev e, ku jimara «1» (yek)ê, mê lê yên din hemû jî
nêr in. Tewandina wan jî divê li gor cîh û halê wan
yê di hevokê de be da ku di gel mebesta hevokê rêk
bikeve.
Heçî jimara «1» (yek)ê ye, ew di hin devokên
kurmancî de, bi taybetî jî di dema bikaranîna rojên
mehan de, dibe nêr. Bo nimûne; ji dêl ve «yeka meha
hezîranê», dibêjin «yekê meha hezîranê».
Wek hate gotin, di dema nivîsandina jimaran de,
pêwist e, ku ew li gor cîh û halê di hevokê de bêne
tewandin. Heke em di rewÒeke weha de jimaran ne
bi reqemkî, lê bi tîpkî binivîsin, çu tiÒtekî ku mirov li
ser biaxive, tune ye. Ji ber ku ew jimar di gel pirtikên
tewanga xwe tên nivîsîn û ji hev nahêne veqetandin.
Wek: «Zarok hê nikarin heta sedî bihejmêrin».
Di vê hevokê de, ji ber ku navdêra «sed» nêr e,
divê tewanga wê di vî halî de «-î» be. Vêca di nivisînê
de em nikarin vê «î» ya han ji navdêrê veqetînin û wê
jê cuda binivîsin. Ji lewre jî ew divê wek «sedî» li qelemê keve. Lê belê, pirs ew e, ku gava ev navdêr ne bi
tîpkî, lê bi jimarkî (reqemkî) bête nivîsîn, divê çilo li
qelemê keve. Di nivîsarên kurmancî de, heta niha
çend nimûne hatine pêÒ.
Ya yekê : Bêî pevzeliqandina pirtika tewangê, bi
tenê wek «100» nivîsîn e. Bê guman, ev ji aliyê rêzimana kurmancî ve, ne rast û serrast e. Ji ber ku di
zaravayê kurmancî de navdêr hemû xwedî zayend in
û pêdiviya tewandina wan tiÒtekî mecbûrî ye. Ji lewre
jî, bi vî awayi nivisîn, pêpeskirina bingeheke girîng ya
rêzimanî ye.
Ya didwan : Bi apostrofê veqetandina pirtika
tewangê û wek «100’î» nivisîn e. Herweki di xala jorîn
e jî hate çêl kirin, apostrof bi karekî din radibe û ev
pirtika han ya «-î»yê jî, bi navdêr ve ye û jê nahête
veqetandin.
Ya sisyan : PiÒti navberekê her yekser li pey
jimarê, bêî çu niÒandekek pê ve be, wek «100 î» nivîsandina wê ye. Di awayê vê rastnivîsînê de jî, ku nivîsarên rehmetî mîr Bedirxanan jî her bi vî rengî ne,
çewtiya heyî dîsan vedigere ser pirsa ji navdêrê veqetandina pirtikên tewangê ye û ji lewre jî rexne dixwe.
Ya çaran : Bi nîÒandeka tîre (-)yê ew wek «100î» nivisîn e, ku bêtir ji aliyê Kurdên kevnesovyetistanê
ve tête bi kar anîn. Herwisan min bi xwe jî bervedêriya wê yekê dikir, ku ew bi vî celebî bête nivîsîn.
PiÒtî gotûbêj û lêhûrbûneke kûr û dûr, baweriya
ku ji bo me peyda bû, ev nîÒandeka han ya tîreyê, ku
ew bi xwe jî bi gelek karên têvel radibe, ne hewceyî
nivisînê ye. Madem ku ya herî girîng ew e, ku divê
em navdêrê li gor cîh û halê wê yê di hevokê de
bitewînin û sedî sed pirtika tewangê binivîsin, vêca
çêtir e, ku ew her yekser di gel jimaran bête nivîsîn.
Bêî ku çu nîÒandekek yan jî navberek bête bi kar
anîn. Ango wê wek «100î» binivîsin. Bi riya rakirina
tîre û nîsandekên din, hem di lezahiya nivîsînê de
rihetiyek peyda dibe û hem jî em ji sergêjiyên din
xelas dibin.
Bi vî rengî em çêtir dibînin, ku ji vir û ha de,
herwek di van çend nimûneyên jêrîn de jî xuya dibin,
pirsa rastnivisîna pirtikên tewangên jimaran weha
binivîsin:
Keça me hê 4ê xwe danegirtiye.
Em ê di 22yê meha tebaxê de li SerdeÒtê bin.
Dayîka Keviyê ne di rêza 3yan, lê di yan 5an de
rûniÒtibû.
Salvegera 49emîn ya komara Mehabadê nêzîk e.
Wî ne dereceya 1emîn lê ya 3hemîn bir.
Zorgîn û Sêvê di sala 1985an de hatibûn serdana me.
- Te got çi sal ? Sala 1983yan ? Na, ne rast e.
Wî di bazara xwe de jî 120î dest pê kir û daket
heta 99an.
Xwedêda di 18ê meha 1989an de, RewÒê di 27ê
îlona 1986an de û Karzan jî di 31ê adara îsal de ji
dayîk bûne.
Tarîxa nameya wê 3yê hezîrana 1992yan bû.
Em ê îsal jî herin xwepêniÒandana 1ê gulanê.
(Dûmahîk heye).
F
E R H E N G O K A
ROJA NÛ
(II)
Amadekar : Hemîd KILIÇASLAN
kurdî
avzêr : ava zêr
badîn : kaseya meyê
baqê temberiyê : tûncik, temorî
balafirên dûrger
baqê gulan
baskordî
bawermend
belalûk
belawela
azbet : ezbet
ber û barût : ajar, cebirxane
soring : sorreng
tirkî
yaldız
bardak
kahkül
uzun menzilli uçak
gül demeti
kolordu
mümin
yabani viÒne
darmadafiÈn
nesil, sülale
cephane
kırmızı renk
veren bir ot
berberî
rekabet
boblat : bobelat, felaket, mûsîbet felaket
brûskîn
yÈldÈrÈmvari
candar
canlÈ
cawîdanî
ebediyet
çarnikar : çaralî, çar kenar
dört taraftan
çavê xêl
mahmur göz
çepil
kol
çîm werqîle : çîqxwar
çarpÈk bacaklÈ
danezan
beyan, beyanname,
bildirge
darbest
sedye
devzirav
tüfek
dewêt : divît
divit
gulgulîn
sallanarak yürümek
dijwar
zor, güç, sert
tûtik
kovan
hêwiÒandin
esirgemek
holbûn : pengizîn
sekmek
hûro : zikmezin
görkemli
kalûÒ : karûÒ
domuz ayrıfiı,
ayrık otu
kargir
kargir, kâgir
kelogirî bûn
afilamaklı olmak
kersix
hançerin kesici afizÈ
fransîzî
dorure
verre, coupe
mèche
long courrier
bouquet de fleurs
corps d’armée
fidèle, croyant
griotte sauvage
éparpillé, dispersé
postérité, génération
descendance
munition
végétal donnant une
teinture rouge
rivalité, concurrence
désastre
foudroyant
animé, vivant
éternité
tout autour, de tous côtés
œil langoureux
bras
qui a les jambes fourchues
déclaration, manifeste
îngilîzî
gilt, gilding
glass, goblet
forelock
long distance aircraft
bunch of flowers
army corps
faithful, believer
wild sour cherry
scattered, all over the place
generation,
descendants
ammunition
Madder
rivalry
disaster
thundering, stunning
living, alive
eternity
all over the place, from all sides
languid eye
arm
who has crooked legs
declaration, manifesto
brancard
shaft
fusil
rifle
encrier
inkwell
marcher en se dandinant to waddle, to waddle along
difficile, ardu, âpre
hard, difficult
douille
cartridge
épargner
to save
sautiller
to hop
ventru, pansu
fat-stomached
chiendent, herbe
cynodon dactylon,
des Bermudes
Bermuda grass
construction en pierres
built on stones
être sur le point de pleurer to feel like crying
lame du poignard
dagger’s blade
kevçîdan
kevirtraÒ
kofîkêl : kofiya bilind
komgirav
kunrim : binê rimê
koÒ : pêÒ, hemêz
kevirê qozîbir
mandel
lê dan mandelayê
mikur hatin
mirovxwar
mopîzan
naÒî
nikar : cinsekî kilsê
pêÒasêgeh
pirjinî
polaxane
poÒ kirin
poÒ
qeraÒ
qewirandin
qirên : pevçûn, Òer
qitîtk
qolan
qundax
qurnefil
qufik
rajor, desthilatdar
rajêr : bindest
rave
rave kirin
rêl
rêvin
rêvin kirin
rêwingî : rêwî
semasî
serguzeÒt : serpêhatî
serhevde : pozdaxî, qar
serpir
Òewl
Òivîl : Òiverê, Òivîle
Òîrberf
teqez
tûm
tûmik
weyn : dek
gelpik
xwedbîn
xwînsivik
kaÒıklık
taÒ yontucu
takım ada
mızrafiın alt ucu
bafiır
köÒe taÒı
inkar
inkar etmek
itiraf etmek
yamyam
danıÒman, uzman
acemi, toy
bir tür kireç
ön savunma mevzileri
çokkarılÈlık
çelikhane
toslamak
tos
defiirmenci
kovmak
kavga, döfiüÒ
pÈhtÈlaÒmÈÒ kan
kolan
kundak
karanfil
küfe
hakim, efiemen
ezilen, tebaa
açÈklamak
açÈklamak
koru
kirli
kirletmek
yolcu
köpek balıfiı
serüven
aybını yüzüne vurma
köprübaÒı
küçük vadi
patika
dondurma
kesinlikle
çalı, funda
küçük çalı
oyun
gerdan
kendini befienmiÒ
tezcanlı
range-cuiller
tailleur de pierre
haute coiffe de femme
archipel
le bas de la lance
sein, giron
pierre angulaire
reniement, négation
nier, renier
avouer, passer aux aveux
anthrophage, cannibal
conseiller
novice
argile
avant-fortification
polygamie
aciérie
se cogner, se heurter
coup de tête
meunier
chasser
combat, affrontement
sang coagulé
ruban large, sangle
crosse
oeillet
couffe
dominant
dominé, opprimé
explication
expliquer
bois
sale
salir, souiller
voyageur
requin
aventure
reproche
tête de pont
vallon
sentier
glace
certainement
bosquet
petit bosquet
ruse, intrigue
double menton
auto-suffisant, narcissique
agile, vif
spoon rack
stone-cutter
traditional woman headdress
archipelago
bottom of a spear
bosom, breast
angular stone
denial, refusal
to deny, to refuse
to confess, to admit
cannibal, anthropophagus
advicer
novice, beginner
clay
pre-fortification
polygamy
steal works
to butt
a blow
miller
to drive out; to send out
fighting
coagulated blood
broad bland or belt
butt
carnation
(straw) basket
dominating, ruling
dominated, oppressed
explanation
to explain
small wood, grove
dirty
to make dirty
traveller
dogfish, shark
adventure
reproach
bridgehead
small valley
path
ice-cream
certainly
bush
small bush
cunning, craftiness
double chin
conceited, haughty
agile, nimble
qamirên Òekirdar
ziktilêlî
Òeker kamÈÒÈ
ÒiÒkin karınlı
zivârî
pehnav, n.f.
pehnava rezan :
pehniya nav rezan
wawîk
ponijîn
zillet
düzlük, meydan
bafiın ortasÈndaki
düzlük
çakal
dalmak, düÒünmek
serrax: lihêf
binrax: doÒek
Òal
eba Òalîn: eba ji Òal çêkirî,
giranbiha ye
kerx: koma keloxan
req
req: kûsiyê avê
pertav
ji pertav ketin
tîÒ: perçe; kerî
tîÒ-tîÒî
tîÒik
dargenek
genek
donê genekan
tengal : alî, kêlek
hêlkan: hêlekan, çîncik
melwend: merwend
talÒir : helqetîz
gwînî : gûnî
pirêzk : pirîsk, bera hûr
kur, n.f. : girê bê dar
kop, n.f. : serê girê
mitik
hevgel : hevkerî, ên ku
pezên xwe tevî hev
diÒînin çêrê
qitik : rimêle, hêwêrde, kêrasî
kêsim : kêrsim
no
féroce 2) piquant,
canne à sucre
qui a le ventre balloné,
ventru
avilissement, dégradation
place, aire
aire de vendange
chacal
être absorbé, plongé
par ses pensées
yorgan
couette, couverture ouatée
döÒek
matelas
çofiunlukla Hindistan'da tissue de cashmire
dokulan defierli bir
yün kumaÒ, kaÒmir
KaÒmir aba
manteau en
cachemire
ceset yÈfiÈnÈ, mezbaha tuerie, carnage
sertlik
dureté
su kaplumbafiasÈ
tortue d’eau
takat, güç
force, énergie
takatsÈz olmak,
être épuisé, être à bout;
halden düÒmek
ne plus avoir de force
parça, yarÈk
partie, fragment, piece,
section, fissure
paramparça
en pièces
yÈrtmaç
fente
kene otu
ricin
kene
graine de ricin
kene yafiı
huile de ricin
yan, taraf, kenar
côté
1) salÈncak, 2) hamak 1) balançoire, 2) hamac
tÈpta kullanÈlan bir bitki une plante médicinale
sütlefien
euphorbe
geven
astragale
ince kar
neige fine
afiaçsÈz tepe
colline pelée
zirve
sommet
basÈk küçük tepe
monticule
koyunlarÈnÈ aynÈ
ceux qui envoient
sürüye gönderenler
leur béail dans le
même troupeau
bÈldÈrcın
caille
çalÈm, fiyaka
air, allure, parade
1) hÈrçÈn, 2) biberacÈsÈ
1) revèche, hargneux,
2) pimenté
sugar cane
potbellied
degradation, abasement
open space, square, area
grope harvest area
jackal
to be plunged
(in thoughts, occupation)
quilt
mattress
shawl, especially a
Cashmere shawl
Cashmere cloak
slaughter, carnage
hardness, toughness, stiffness
turtle
strength, power, energy
to get exhausted
fragment, split, crach
all in pieces, tattered
slit in a garment
castor oil plant
castor bean
castor oil
side
1) swing, 2) hammock
médicinal plant
euphorbium, gum-plant
gum-tragacanth plant
fine snow
bald hill
summit
hillock, mound
those who send
their livestock to
the same herd
quale
swagger, strut,
affected dignity
1) ill-tempered, sourtempered, ferocious,
2) hot, pungent
Devoka Qerejdaxê
Amadekar : Mehmûd LEWENDÎ
kurdî
canzerik
canzerî, canzerkî bû
carcim : cacim, mêcer
carût : carûd; xerkendaz
caw : pate
cil û caw; pirtî, pertal, pate
ceze : cehzer
tirkî
hayvanlarda görülen
bir cins sarılık hastalÈfiı
1) bu hastalÈfia müptela
olmak, 2) çok acÈ ve
kahÈr çekmek
cecim, cicim
cênîk
cilq : sivik
ateÒ kürefii
bez
manifatura
arpa sararma
dönemi
Òakak
sulu, cıvık, zevzek
cilqî
sululuk, cıvıklÈk
cinls : cenah
cixilandin : cixirandin
topuz
kÈÒkÈrtmak; tahrik
etmek, teÒvik etmek
teÒvik olmak;
tahrik olmak
yafi, pekmez ve ekmek
karÈÒÈmÈ bir yemek
1) incik boncuk,
2) cam bilye
kar kuÒu
yabani burçak
burçak
bir cins burçak
yenilmeyen bir
burçak türü
bir çifinemelik
cixilîn : cixirîn
cimêlî : devÒewitî
cînciq
cîq : reÒhêle, reÒêle
colgenî : Òolgenîk
kizin
colik : Òolik
colmark : Òolikê maran
(nayê xwarin)
cûm
cunî : conî
çakil
çarberî : çar caran ber dayî
çargayî
dibek taÒÈ
ucu efiri definek,
çöven, baston
dört kez dofiurmuÒ
koyun ya da keçi
dört dofiurmuÒ inek
fransizî
îngilîzî
tapis tissé à la main
avec des dessins
brodés
petite pelle à charbon
toile de coton ou de lin
textile
période de mûris
-sement de l’orge
tempe
inopportun, léger,
importun
légereté, baladinage,
bavardage
massue, masse
exciter
rug woven on
a hand loom with
desing added by embroidering
small coal shovel
cotton or linen material
textile
barley’s
ripening time
temple
importunate,
giddy
flighty behavior
s’exciter; être excité;
s’inciter
plat fait du pain du raisiné
et du beurre fondu
1) verroterie,
2) bille en verre
pinson
gesse sauvage
gesse, jarosse
une sorte de gesse
gesse non
comestible
bouchée, quantité qu’on
peut mastiqer en une fois
grand mortier en pierre
bâton à bout
recourbé; canne
brebis ou chèvre ayant
mis bas à 4 reprises
vache ayant mis bas
à 4 reprises
to incite each other;
to excite each other
meal made of bread,
butter and grape preserve
1) glass jewelry,
2) glass marble
snow-bunting
wild vetch
common vetch
a variety of vetch
non edible vetch
mace
to excite; to incite
mouthful
larger stone mortar
cane, polo stick
ewe or goat
wha has lambed
4 times
çavçirtonek
çavnûtik
nûtik
çavpeqle : çavbeloq, çavzeq
çavqûnde : çavhiz
çavsor
çavsorî
çavtêr
çehço : çeçik
çek : kinc, cil
çekem
çeke : qîr û nêrebend
çenge: çene çengê avêtin
çermandin: çerm kirin,
post kirin
çêtî : çênî, pirtik
çêtî çêtî
çêtî kirin
çiftexas
çilek: nefsek
Karacadafi bölgesinde saklambaç
oyunu
küçük gözlü
bit yavrusu
patlak gözlü
fasık
zorba, gözü kan bürümüÒ
zorbalÈk, gözü kan
bürümüÒlük
tok gözlü
çocuk dilinde göz
çileqe : çele‹are
elbise
bir cins çam afiacÈ,
yakÈ
çene
yüzmek,
derisini soymak
küçük parça
paramparça
parçalamak
patÈska
nefsine hakim olmayan, yemek düÒkünü
boÒbofiaz, geveze
çilfisandin: çilpandin
aÒÈrmak, çÈrpmak
çilfis
çim : kim, gupik
aÒÈran, çÈrpan
uç, zirve
çipîsk: tilîfisk, fîtik
fiske
çirr : çirrê birrê,
birxelas, birane
yakan, top oynuna
benzeyen topsuz ve
karÒÈlÈklÈ iki grup tarafÈndan oynanan geleneksel bir Kürt oyunu
sicim, yudum
biraz su
su sÈzÈntÈsÈ
sert, direngen
sert et
hayvanlarda meme delifii
hoppa
canlÈ, hareketli
baldÈrÈ çÈplak
kurutulmuÒ elma,
kaysÈ v.b.
çirr
çirra avê
çiravk
çirr
goÒtê çir
çirî: kunê serê guhanan
çirtik
çist: çalak
çîprût : teÒkrût
çîr
jeu de cahce-cahe
dans la région
de Qarajdax
qui a de tout petits yeux
jeune pou
yeux exorbités
dépravé
brutal, violent
brutalité, violence
hide and seek
game in
Qarajdax area
who has small eyes
young louse
bulging eyes
depraved
violent, brutal
violence, bullying
qui ne convoite pas
oeil (dans le
langage infantile)
vêtement
méleze
emplâtre en goudron
menton
dépiauter; écorcher,
dépouiller
petit morceau; bouchée
en morceaux
couper en fins morceaux
batiste, batiska
avide
not covetous
eye (in children’s
language)
clothe, dress
larch
cautery, blister
chin
to flay: to skin
bavard, indiscrèt
choper, chiper,
chaparder
chapardeur, voleur
extrémité,
pointe, sommet
chiquenaude,
pichenette
jeu de pursuite
joué en plein air
par deux équipes
indiscreet, babbler,
talkative
to steal (from); to pinch,
to filch, to pilfer
pilferer
extremity, tip, peak,
top
flick, flip (with
the finger)
a traditional outdoor run-and
catch game played
by two teams
filet d’eau
un peu d’eau
fillet d’eau
dur, résistant
viande dure
orifice du trayon
écervelé, frivole, légère
vivant, vif
vaurien, indigent
pomme ou
abricot séché
dribble, trickle
a dribble of water
oozings
tough, hard, stiff
tough meat
teat’s orifice
flippant, flighty, foppish
alive, active, lively
1) bare legged, 2) rowdy, rough
dryied apple
or apricot
mouthful, small part
all in pieces, tattered
to cut in small pieces
cambric
greedy for, avid for
qerqîtik
çogerî bûn: ji çokan ketin,
ji qidûman ketin
çolbir: kurterê
çort : çors
çortanî; xwarina çortan
çûçî kirin
kurutulmuÒ kavun
diz çökmek,
güçsüzlükten yÈkÈlmak
kestirme yol
haÒin, kaba, sert
çökelekten yapÈlan
ayran çorbasÈ
çocuk dilinde oturmak
beqem
beqem bûn
solgun, soluk
solmak
alale: helale: lale
lale
melon séché
se mettre à genoux,
tomber d’épuisement
raccourci
brutal, rude
soupe faite avec du
petit lait seché
s’assoir dans le
langage infantile
pâle
devenir pâle,
déteindre
tulipe
dryied melon
to kneel down
(of exhaustion)
shortcut
brutal, harsh, rude
soup made of dried whey
to sit down (in
chieldren’s language)
pale, fated
to fade,
to become pale
tulip
Bsx. : Di amadekirina vê ferhengokê de, me ji «Ferhenga Devoka Qerejdaxê» ya destnivîski ya Mistefa Gazi sûd wergirt.
TERMÊN HIQÛQÎ
(V)
Amadekar : Veysî ZEYDANLÎ
kurdî
rastandin
rastandin (birastîne)
rastandî
rastandina biryarekê,
rastandina biryarê
pejir, n.f.
pejirandin, n.f.
tirkî
1)tasdik, onay,
2) tasdik etme, onaylama
tasvip etmek, onaylamak
onaylanmÈÒ, tasdik edilmîÒ
bir kararÈn onayÈ,
kararÈn onayÈ
kabul, onay
kabul etme
pejirandin (bipejirîne)
kabul etmek
pejirîn (bipejire)
kabul olmak
pejirî, pejirandî
pesend
pesend kirin
rewa
narewa
rewahî
parastina rewa
kabul edilmiÒ
tasvip
tasvip etmek
meÒru
gayri-meÒru
meÒruiyet
meÒru savunma
fransizî
ratification,
certification, confirmation
ratifier, certifier
ratifié, certifié
ratification d’une
décision
accord, aval, acceptation
acceptation, consentement, accord
accepter, admettre,
consentir
être admis, accepté,
reçu
accepté, admis
approbation
approuver
légitime
illégitime
légitimité
défense légitime
îngilîzî
ratification,
confirmation
to ratify; to certify
ratified, certified
ratification of
a decision
acceptance, agreement
acceptance, assent,
agreement
to accept, to admit,
to agree, to assent
to be agreed, admitted,
accepted
agreed; admited
approbal
to approve
legitimate
illegitimate
legitimacy
self-defence
Fe r hen g o k a
RONAHÎ
(IV)
Amadekar: Mizaffer BEGZADE
kurdî
palmisandin
pelandin
bêrm
nûza
evor
sername
dexs : hesûdî
dexesok
kerkedan
kerkulan, kerqolan
Òîp
piling
teqez
teÒk
îÒk dan: badan
gewende
venandin
venîn
xêz venîn
qemelax : neçîra kîvroÒkan a di berfa pûk de
metran
zîvar
çiloreÒ: payiza pêÒîn
marî: mêkew
margiros: nêrekewê
bi tenê mayî
xasûk
xasukî
tirkî
elle yoklamak
aramak, yoklamak
küçük göl, havuz
yeni dofimuÒ
dafi keçisi
yazÈ baÒlÈfiÈ
kÈskançlÈk,
aÒÈrÈ kÈskanç
gergedan
zebra
panter
kaplan
muhakkak, mutlaka
bacak
çevirmek, sÈkÈÒtÈrmak
çingene
tezgah, tuzak kurmak
çizmek
çizgi çizmek
karda tavÒan avÈ
zÈpkÈn
yoksul, fakir
ilk sonbahar
diÒi keklik
yalnÈz kalmÈÒ
erkek keklik
kurnaz, siyasetçi
kurnazlÈk
babelîsk: sedsal
hingustîl, gustîl
nefismezin
pejn: 1) dengê
tiÒtê nediyar,
2) hest
pejna te nayê
yüzyÈl
yüzük
mafirur
1) görünmeyen kiÒi
ya da Òeyin sesi,
2) his
senden ses seda,
haber yok
veniÒtek: ciyê veniÒtina teyr tünek
pirçazkî: pûrt weÒandî
tüy dökmüÒ
merasê: dabeÒkirina
av yerinin dafiÈtÈmÈ
fransizî
palper
fouiller, tâter
piscine, bassin
nouveau-né
chamois
titre
jalousie
très jaloux
rhinocéros
zèbre
panthère
tigre
certainement
patte
serrer, donner un tour
tzigane, bohémien
placer, mettre en place
tracer
tracer une ligne
chasse aux lièvres
dans la neige
harpon
pauvre, indigent
début automne
perdrix femelle
perdrix séparé provisoirement de sa femelle
rusé, habile, matois, malin
ruse, habileté, malice,
matoiserie
siècle
bague
arrogant, hautain
1) bruit de quelqu’un
ou de quelque chose
2) voix, bruit que l’on ne
voit pas, on n’entend pas
parler de toi
perchoir
déplumé, qui a
perdu ses plumes
partage du territoire
îngilîzî
to finger, to palpate
to search, to frisk
pool, pond
newborn
chamois
title
jealousy
very jealous
rhinoceros
zebra
panther
tiger
certainly
leg
to tighten up
gypsy
to set, to set up
to draw
to draw a line
hare hunting in the snow
fish spear, harpoon
poor, destitute
early automn
female patridge
male partridge
left alone
shrewd, cunning, sly
shrewdness, slyness
century
ring
haughty, arrogant
1) noise of somebody
or something not insight,
2) voice, noise
you have not
been seen (for a long time)
perch
who has lost its feathers
sharing of the
nêçîrgehê
Òikêr
serpê: pêxew
zînat, tade
çilk, peÒk
taÒ yÈfiÈnÈ
örtü, yorgan
zulüm, baskÈ
su sÈçrantÈsÈ
sindirûk
berdevk
sanduka, tabut
1) mabeynci, 2) sözcü
ferzane : pirzane
dêlindêz : ayina dînî
bilge
dini ayin
gungilî
gurpik
qirdik : koseyê sersalê
Òemo
Òadîk
hilmeyî çûn:
li ber rabûn
xilt: koremiÒk
suxre
pifî bêvila yekî kirin
devce: tamijî
devce bûn
kÈvÈlcÈk
saç halkacÈfiÈ, buklet
Noel Baba
palyaço
efilendirici
karÒÈ durmak,
kafa tutmak
köstebek
angarya
tahrik etmek, kÈÒkÈrtmak
alÈÒmÈÒ, tadÈna varmÈÒ
alÈÒmak,
alÈÒkanlÈk edinmek
ukala
yer, yöre
seyirci
seyretmek
kura
kura çekmek
meyve ya da sebzenin
ele yapÈÒan suyu
lewçe
êrdim
hêreker: temaÒeker
herê kirin
çîkit, çîtik
çîtik kiÒandin
demÒûr : Òireya meywe û
zebze ya ku bi destê
meriv dizeliqe
pekpekok: peqpeqok, peqok
vîtik
sindik: savarê hûr
tot bûn: ger bûn, gidirîn
fer: hêz, taqet
vixîne: dengê mêran
li meydana Òer
reqemeÒn :
meÒkê ziwa (hiÒk)
qeÒmax: qalikgirtina birînê
zipilî: sipîçolkî
xiÒor: agirê nîv temirî;
teraf; xwelepel
paymal :
di bin pê de mayî
cîrne: cirnê avê
conî: coniyê dan
naperûÒk: pence
kabarcÈk
fiÒ, makbuz
ince öfiütülmüÒ bulgur
yuvarlanmak
güç, takat
savaÒta erkek çÈfilÈfiÈ
kuru tulum
yara kabuk bafilamasÈ
beyazÈmsÈ
yarÈ sönmüÒ ateÒ
ayaklar altÈnda
kalmÈÒ, ezilmiÒ
kurna
dibek
pençe
de la chasse
amas de pierres
couverture
oppression, persécution
jet de gouttes d’eau,
éclaboussure, giclement
sarcophage, cercueil
1) chambellan,
2) porte—parole
sage, érudit
cérémonie religieuse,
rituel
bouclé
bouclette
père Noël
clown
amuseur, comique
s’opposer à,
tenir tête, défier
taupe
corvée
remonter, inciter
habitué, accoutumé
prendre l’habitude,
s’habituer
pédant
place, endroit
spectateur
regarder
lot, sort
tirer au sort
jus de fruit ou
de légume collant
à la main
ampoule
fiche; reçu
gruau fin
rouler
force
cri de guerre
des hommes
outre sèche
cicatrisation de la plaie
blanchâtre
feu à moitié éteint,
braise à moitié éteinte
foulé aux pieds,
humilié, opprimé
bassin de bain, cuve
grand mortier en pierre
griffe
hunting area
heap of stones
blanket
oppression, persecution
splash
sarcophagus
1)chamberlain,
2) spokesman
wise, learned
ritual
curly
small curl
father Christmas
clown, fool
comic
to oppose
to be defiant
mole
fatigue, corvee, drudgery
to prompt, to incite
accustomed, usual
to get used, to get
accustomed
wiseacre, pretentious
place, area
onlooker
to look, to watch
lots
to draw lots
fruit or vegetable
juice sticking to
the hands
blister
card, slip, receipt
boiled pounted wheat
to roll along; to revolve
strength, power
shout of warriors
skin made into a bag
healing, closing up
whitish
half-extinguished fire
trampled down,
oppressed, humiliated
basin of a bath or fountain
large stone mortar
claw
F
e
r
h
e
n
g
o
k
a
Mem û Zînê
Amadekar: Khosrow ABDOLLAHÎ
kurdî
sername
natemam : netemam, nivîÒkan
xam
perdedar : piÒtperde
genc; gencîne, xezne, xezîne
jar: hejar, belengaz
hûr
numandin (binumîne);
nîÒandan, nimandin
hindî: hew qas
bargeh: dergah, qesr û koÒk
zemîn: erd
hemta: hevta
bê hemta
sezawar : hêja, Òayan
nimûd: nîÒane
goya
serw: merx
ayîne : neynik, awêne
dane : tene
serwer
teba bûn: tev bûn
ateÒkede: agirgeh
vekuÒtin: vemirandin
butxane: pûtgeh
cihangîr
vedan: vegirtin
seywan: sîwan
dilawer: dilêr, mêrxas
saye: sîh, sîber
jî, emr: temen
napak: ne paqij
seyînî: seyîtî
çalak
penah: sitar
cihanpenah
tirkî
baÒlangÈç, baÒlÈk, giriÒ
eksik, tamam olmayan
iÒlenmemiÒ,
alÈÒmamÈÒ, ham
gizli, perde arkasÈnda
hazine
yoksul, fakir
ufak, küçük
göstermek
fransizî
titre, introduction
incomplet
immature, inexpérimenté, cru, novice, vierge
voilé, dissimulé
trésor
pauvre
petit
montrer, indiquer
o kadar
dergah, saray
zemin
emsal
emsalsiz
Òayan, defier, layÈk
iÒaret, eser
güya
selvi
ayna
tane
tant, autant
palais,siège du pouvoir
terre, sol
pareil, pair, semblable
sans pareil
qui mérite, digne
marque, signe
soi-disant
cyprès
miroir
1) graine, 2) pièce
önder, baÒ
katÈlmak, karÈÒmak
ateÒ mabedi
söndürmek
puthane
fatih, cihan fatihi
(çadÈr) açmak, kurmak
Òemsiye
yifiit
gölge
yaÒ, ömür
temiz olmayan, kirli
itlik, köpeklik
faal, çevik
sÈfiÈnak, barÈnak
büyük sultan,
dünya sÈfiÈnafiÈ
îngilîzî
title, introduction
incomplet
immature, unripe,
inexperimented,crude
hidden, concealed, veiled
treasure
poor
small, little
to show, to indicate
so much, so many
place, headquarters
earth, world
peer, alike, similar
matchless
worthy, deserving
sign, mark
as if, as though, supposedly
cypress
mirrorr
1) grain, seed, 2) single individual
thing of any kind, piece
chef, prince, leader, souverain leader, prince, head
participer, prendre part
to take part, to participate
temple du feu
fire temple
eteindre
to put out, to extinguish
temple païen
place of pagan worship
conquérant du monde
world conqueror
planter, mettre en place
to set up, to pitch
parasol, parapluie
umbrella
brave, intrépide
brave, intrepid
ombre
shadow
âge
age
impur, impropre, souillé
impure, unclean
qualitié d’un chien
quality of a dog
agile, lest, actif
agile, swift, active
abri, refuge
shelter, refuge
grand monarque,
shelter of the world,
refuge du monde
great monarch
tawan
amanc
mêrînî: mêranî
Òemirandin (biÒemirîne):
hiÒtin, li alîkî hiÒtin,
terk kirin
behre: par
bêbehre: bêpar
suc, cürüm
hedef
erkeklik
bir yana bÈrakmak,
terk etmek,
vazgeçmek
pay
yoksun,
paysÈz bÈrakÈlan
gerdûn
evren, kainat
anînve: veanîn, anîneve, paÒveanîn geri getirmek
pol
pul, defiersiz para
spîdeman: nasat, kêmeyar
düÒük ayarlÈ,saf olmayan
bezm: Òayî
Òenlik, meclis
dim: nikul, dindik, dimik
gaga
gulgûn: di rengê gulan de
gül renginde
gulgeÒt: seyran û
güller arasÈnda
geÒta nav gulan
gezinme
taq: qat
kat
vejîn
yeniden dofiuÒ
nasaz : nadurust,
dürsüt olmayan,
ne lihev
münasebetsiz
tennaz : nazenîn
nazik, teni nazlÈ
pîlewer
çerçi
gewherî : gewherfiroÒ
mücevheratçÈ
xodreste
kendi kendine yetiÒmiÒ,
kendi kendini yetiÒtirmiÒ
perwerî, perwerdekirî
efiitilmiÒ
semen: asmîn, yasemen
yasemin
daheristin
dökülmek,
sarkmak
rehistin
açmak, yeÒermek
çah : çal, kort
çukur
serpençe: serpêçî
parmak uçlarÈ
kemergah: piÒt, kemer
kemer
cuda: cihê
ayrÈ, farklÈ
fayîdexwaz
çÈkarcÈ
sîne: sîng
sine, göfiüs
sînesoj: sîngÒewat
sineyi yakan
xawer: rojhelat
têkda
dofiu, Òark
tümden, tamamen
vêkra
fîroz: pîroz
kelat, kela
nijde
perçem : Òêbisk
nagah: ji niÒka ve
serkol: serqot
kaÒo: darê holê
birlikte, hep birlikte
kutlu, mubarek
kale
çete
perçem
aniden, ficetten
baÒ açÈk
polo definefii
crime
cible, objective, but
bravoure, virilité
abandonner,
laisser de côté
part, lot
privé, dépourvu
univers
ramener
sou
impur, mélangé
fête, réjouissances
bec
rouge, couleur de rose
promenade dans
une roseraie
étage
renaissance
inapproprié,
impropre
graciuese, délicate
colporteur
joallier
autodidacte
crime
target, goal
bravery, braveness, virility
to give up,
to abandon,
to leave
share, lot, portion
deprieved
universe
to bring back to take back
penny
impure, not pure, mixed
rejoicing
beak, bill
red, rose-colored
stroll amidst roses
floor; storey
rebirth
improper,
inapopriate
delicately beautiful, graceful
huckster, peddle
jeweler
self-made man
éduqué
educated
jasmin
jasmin
se répandre (cheveux),
(hair) to fall on the
tomber sur les épaules
shoulders to lang bosely
s’épanouir, s’ouvrir
to bloom, to open out
fosse, fossette
fossa, pit, dimple
extrémité des doigts
extremity of the fingers
ceinture
belt
différent, autre
different, else
égoïste,qui ne cherche que sesintérêts self-seeking, selfish
poitrine
bosom, breast
poignant,
poignant,
qui brûle la poitrine
heartrending
Orient, est
Orient, East
complètement, enticompletely, totally
èrement totalement
ensemble, tous ensemble
all togehter, together
béni
blessed
forteresse
fortress
bande, gang
band, gang
touffe de cheveux
tuft of hair
soudain
sudden
à tête découverte
bare-headed
crosse de polo
polo stick

kurmancî - Institut kurde de Paris

Transcription

Documents pareils