N° 15 - Institut kurde de Paris

hejmar 14-15
zivistan - havîn 1994
KURMANCÎ
Min ev nivîsî ne ji bo sahibrewacan
Belkî ji bo biçûkêd Kurmancan
Ehmedê Xanî
(Sedsala XVII)
rojnameya taybetî ya Enstîtuya kurdî ya Parîsê li ser pirsên zaravê kurmancî
(Xerzan), Ordixanê Celîl (St.Petersbûrg), Rojan
Hazim (Hekarî), Hemîd Kiliçaslan (Mêrdîn),
Zinar Soran (Dêrik), Têmûrê Xelîl (Rewan), ReÒo
Civîna payize di navbera rojên 29 Zîlan (Agirî) û Zeynelabidîn Zinar (Batman).
teÒrîn-5 kanûn 1993yan de, li Parîsê, pêk hat.
TiÒtê vê civînê yê hêjayî gotinê ew e ku civîn di
Civîna bihara 1994an
dema lidarketina konferanseke navneteweyî de,
ku di bin navê «Zimanê kurdî ber bi sala 2000
Civîna panzdehemîn ya li ser zimanê
î» de, ji aliyê Enstîtuya Neteweyî ya Ziman û kurdî, zaravayê kurmancî, di navbera rojên 3Bajarvaniyên Rojhilatê û Enstîtuya Kurdî ya 8ê nîsana 1994an de li Swêdê, di xwendegeha
Parîsê ve hatibû amade kirin. Ji çaraliyên ciha- Biskops Arnöyê de pêk hat.
nê, kesên kurd û biyanî, wek pispor yan jî wek
Bernameya vê civînê, ji gotûbêjên li ser
mêvan ji bo vê konferansê ku di avahiyeke xwe- hin pirsgirêkên rastnivîsînê, ferhenga pehlewî,
ser û kevnare ya zanîngeha Sorbonê de pêk devoka Hekariyan, navdêr û lêkerên ji dengan
dihat, hatibûn vexwandin.
Mebesta vê konferansa navneteweyî, bi
kurtî, ew bû ku rewÒa zimanê kurdî ya îro, gehînek û qonaxên ku ew di vê sedsala dawîn de jê
derbas bûyî û tecrubeyên jê derketî, raxîne ber
çavan û wan binirxîne. Herweha wî bide ber
çend zimanên din, ku di dîroka xwe de rastî
gelek asteng û boblatan bûne ku diÒibîne yên
zimanê me, nirxandin û bêjîngkirina encamên
wan û hwd.
Herçî bend û raporên pisporan, gotar û
axaftinên vexwandî û mêvanan in, ku pêÒkêÒî
konferansê kirine, dê piÒtre wek pirtûkekê bi
çend zimanan bête weÒandin.
BeÒdarên civînê, di wan çend rojên mayî
de, li ser xalên programa xwe xebitîn. Ji bo civîna bihara 1994an bernameyek danîn. Hevalên
ku beÒdarî vê civînê bûbûn ev in : Khosrow
Abdollahî (Selmas), ElîÒêr (Wan), Lutfî Baksî
Civîna Parîsê
kurdî
ristin, rêsîn
teÒî
teÒîrêsî
teÒî ristin/rêsîn
serteÒî
doxteÒî, dûlkê teÒiyê
nîk, nêk, nihk, nik, nûk
zî
rîÒ
peng
guloka dupengî
tirkî
efiirmek, ifimek
ifi, örek
efiirme, ifime (ifi ile)
öreke (ifi) ile efiirmek
ifi baÒÈ, örekebaÒÈ
ifi sapÈ, örekesapÈ
ifi tÈfiÈ, öreke tÈfiÈ
ince iplik
yün iplifii
yumak yapÈlÈrken
çaprazlamasÈna atÈlan bafilar
çifte bafilÈ yumak
diafirin, peyvên di kovarên Ronahî û Roja Nû
de û herweha ferhengokên hin klasîkên me pêk
hatibû. Civînê, herwekû caran, kar û barên xwe
nirxand û ji bo civîna pêÒî jî bernameyek danî.
Em hin ji encamên vê civînê di vê hejmara Kurmancî de diweÒînin.
Hevalên ku beÒdarî vê civînê bûbûn ev
in : Khosrow Abdollahî (Selmas), ElîÒêr (Wan),
Lutfî Baksî (Xerzan), Rojan Hazim (Hekarî),
Hemîd Kiliçaslan (Mêrdîn), DerwêÒ Ferho
(Mêrdîn), Mehmûd Lewendî (Qerejdax),
Kendal Nezan (Diyarbekir), Zinar Soran
(Dêrik), Rojen Barnas (Diyarbekir), ReÒo Zîlan
(Agirî) û Zeynelabidîn Zinar (Batman).
fransîzî
filer la laine
fuseau
filage avec un fuseau
filer avec un fuseau
la tête du fuseau
la tige du fuseau
pointe métallique du fuseau
fil fin
fil de laine
nœud croisé de
la pelote
pelote à deux nœuds
ristin
Amadekar : Zinar SORAN
îngilîzî
to spin
spindle
spinning
to spin
head of the spindle
spindle's stem
spindle's needle
thin yarn
yarn
crosswise knot
in a wood ball
wood ball with double knots
Kurm ancî • 135 •
guloka çarpengî
peng, kelef, penge
ta, dezî
tayê xav, tayê kêmba
ben, benik, bend
nex, nexik
arÒûjin, asûjin, arÒûn, aÒûjin
sênex
qinap, qirnap
kap
werîs
Òirît
teng, tang
bisk
kulî, sîmek
lûfik, lûlik
Òeh, Òehhirî, Òe
Òehmû, Òehê mû
devÒeh
hirîÒo
hirî raxistin
veçirandin
Òeh (Òe) kirin
berkabik, berrank
teÒî vizandin
teÒî zîz kirin
teÒî badan
ziyîn
binÒeh, binÒe
serÒeh, serÒe
mû
hirî
liva
tiftîk, çûr
kej
• 136 • Kurm ancî
dört bafilÈ yumak
çile
iplik
iyice efirilmemiÒ iplik
ip
kÈl iplik
çuvaldÈz
pelote à quatre nœuds
écheveau
fil
fil mal formé
corde
fil en poils de chèvre
grosse aiguille pour
sacs à grains
kalÈnca kÈl ip
ficelle en poils de chèvre
kÈnnap
fil en chanvre
kalÈn ip
ficelle
urgan
grosse corde en
poils de chèvre
Òerit
corde en chanvre
enli yassÈ urgan
bande tissée en poils de chèvre
yün saçafiÈ
frange de laine brute
taraktan geçirilmiÒ efirirmeye flocon de laine
hazÈr yün tutamı
peignée
efiirmeye hazÈr uzunlamasÈna mèche de laine
dolanmÈÒ yün yumafiÈ
peignée
yün tarafiÈ
peigne à laine
kÈl tarafiÈ
peigne à poils
bir defada yün tarafiÈ
quantité de laine brute
afizÈna gelebilecek
qui pourrait être passée
miktarda yün destesi
au peigne en une fois
1) yün yÈkama günü,
1) jour du lavage de la
2) yün yıkayan
laine, 2) laveur, se de laine
yünü kurutmak
étendre la laine pour
için sermek
la sécher
taraklama öncesi
triage de la laine brute
yolarak ayÈklamak
avant le peignage
taramak
peigner
efiirmede kullanÈlan
protège-jambe
deri veya muÒambadan
en cuir ou toile cirée
yapÈlan diz önlüfiü
utilisé par les fileuses
ifi çevirmek
tourner fuseau
ifii hÈzlandÈrarak
faire tourner vite
döndürmek
le fuseau
ifi çevirmek
tourner fuseau
ipi makaraya/yumafia sarmak embobiner
tarak artÈfiÈ yün
rebut du peignage
taraklanmÈÒ ilk yün
laine peignée de premier choix
kÈl
poils
yün
laine
kuzu yünü
laine d’agneau
tiftik
mohair
bir çeÒit keçi kÈlÈ
sorte de poils de chèvre
wood ball with four knots
hank
thread, yarn
ill spinned yarn
rope, cord, string
hair made thread
packing needle
string made of goat's hair
hemp thread
string, twine
stout rope made
of goat's hair
hemp rope
strip made of goat's hair
fringe of untreated wool
pinch of combed wool
tuft of combed
wood
card
comb
quantity of untreated
wool that can be
carded in one go
1) wool washing day
2) wool washer
to spread out wool
to let it dry
sorting out wool
before carding
to card
leather shin guard
to roll the spindle
to turn the spindle
quickly
to roll the spindle
to wind
carding left-ouers
top-quality carded wool
hair
wool
lamb’s lab's wool
mohair
kind of goat's hair
F E R H E N
G
O
K A
Pehlewî û K urmancî
P
Amadekar : Rojen BARNAS
ehlewî, Farisiya navîn e. Farisiya kevin yek ji
zimanê resmî yê dewletê yê dewra Axamenidan bû ku ji dema
Darius (çi bigre berî Îsa 500î) heta dema zefta Îranê ya Îskenderê Makedonî ajot (berî Îsa 330-327). Di dema Axamenîdan
(Akamenid) de Farisî, Êlamî û Akadî zimanên resmî û Aramî
jî zimanê dîplomasî û bazirganî yên împaratoriya Persan
bûn.(1)
Bi vegirtina Îranê ya Îskender re Farisiya kevin ji
zimanê resmî yê dewlet-bûyinê derket û cihê xwe ji zimanê
resmî yê împaratoriya Îskender, ji Yûnanî re hiÒt.
Di nîveka sedsala 200î berî Îsa Parthên koçer ku li
bakurê Îranê bûn, ji rojhelat û bakur ve heta Babîl û Êlamê
Îranê dan ber xwe û kirin bin hukmê xwe, ku di wê demê de
ev dever di bin hukmê Seleukiyan de bûn û zimanê wan ê
burokrasiyê Yûnanî bû. Di destpêkê de Parth zimanê xwe di
danûstandinên resmî de bikar neanîn, di dewsê de Yûnanî
wek zimanê resmî bi kar anîn.
Parthî di destpêkê de zaravayekî îraniyê bakurîn bû ku
nêzîkî Skîtî û Sakayî bû û jê re Pehlewî an Farisiya navîn jî tê
gotin. Di zemanê Sasaniyan de (piÒtî Îsa 224-641) û bi taybetî di dema Narseh de (293 - 302) Parthî an Pehlewî bû zimanê resmî yê dewletê. Bi têkçûna hukumraniya Îranê li hember
A
Transkrîpsiyona Pehlewî
û xwendina wê
a=e
agar (eger)
ambar [Er. ‘anbar] (‘ember)
arzæn (erzan)
asmæn (esman) [N: æsmæn]
az (ez) [P]
æ=a
æfr¡dan, æfr¡n- (afrîden, afrîn-)
[N: æfar¡dan, æfar¡n-] (aferîden,
aferîn)
æfr¡n [N: æfar¡n] (afrîn, aferîn)
ægæh (agah)
îstilayên Îslamê, Pehlewî an Farisiya navîn jiyana xwe temam
kir. Di dewsê de Erebî wek zimanê dîn, bû zimanê resmî yê
dewleta Îslamê û bêguman yê Îranê jî.
Di 822yan de Tahirê Samanî li Xoresanê têkiliya xwe
ji xelîfê Bexdayê birî. Samanî ku xwe ji azbata Sasaniyan dihesibandin di koÒk û serayên xwe de Òair û nivîskar xwedî dikirin û Farisiya ku gel pê diaxifî wek zimanê edebiyatê pêÒve
birin. Ji vê Farisiya ha re Farisiya nû tê gotin.
Wek Òaxekî ji dara zimanê Hîndû Ewropayî zimanê
Îranî ji sê guliyan pêk tê:(2)
1) Îraniya bakur: Osetî, Skîtî, Sogdî û w.d
2) Îraniya rojhelat: PeÒtû (Efxanî) û Avestayiya kevin
3) Îraniya rojava: Farisî û Kurdî
Bi vê xebata ha me xwest dûrîtî û nêzîkiya bêjeyên di
Kurmanciya me ya îroyîn û yên di Pehlewî de tesbît bikin. Ev
xebata me li ser bingehê “Ferhenga Pehlewî-Îngîlîzî”(3) ya
D.N.Mackenzie ye. Bêjeyên di vê ferhengê de ji Farisiya
Navîn a Manîkî (dînê Manî) û Farisiya Nû ya herî zû pêk
hatine. Transkripsiyon û maneya bêjeyan a bi Îngîlîzî yên
Mackenzie ne. Me bi tenê bilêvkirina (telafûz) wan a bi
Kurmancî (yên bêjeyên Pehlewî) û maneya wan a bi
Kurmancî li berê danî.
Di vê xebatê de me ji bêjeyên sivik yanî yên di bilêvkirinê de çibigre mîna hev in dest pê kir û di civînên pêÒ me de
jî hêdî hêdî ber bi yên girantir ve herin.
______________________
(1) Bra Böckers Världs Historia, cild 3, r. 93, Bokförlaget Bra Böcker,
Höganäs, 1983.
(2) Bra Böckers Lexikon, cild 11, r. 381, Bokförlaget Bra Böcker,
Höganäs, 1986.
(3) A Concise Pahlavi Dictionary, D.N.MACKEZIE, Oxford University
Press, Ely House, London, W.r, 1971.
Kurmanciya îroyîn
Fransizî
Îngilîzî
eger, ger, heger
ember (bihn)
erzan [!]
esman
ez
si
ambre gris
cher
ciel
je
if
amber gris
valuable, worthy
sky, heavens
I
afirandin, afirîn-
louer, bénir, créer
praise, bless, create
aferîn, eferim
agah
bénédiction, louange
avisé, au fait
praise, blessing
aware, knowing
Kurm ancî • 137 •
ærd (ard)
æ"t¡h [N: æ"t¡] (aÒtîh, aÒtî)
æzæd (azad)
ard, ar, arvan
aÒtî
azad, aza
farine
paix
noble, libre
flour
peace
nobble, free
b=b
bæ# (ba‹)
bahr (behr)
bæj (bac)
bælën [N: bæl¡n] (balên / balîn)
bar (ber)
bær (bar)
bærestæn (baristan)
ba‹, ba‹çe
behr, par
bac
balîn, baliÒne, balîv, balgih
ber (meywe)
bar
baristan
bærestæn¡h (baristanîh)
baxt (bext)
bæz (baz)
bë (bê / bî)
bëh (bêh / bih)
bize"k [N: pizi"k] (biziÒk)
bÏr (boor)
br¡n (brîn)
baristanî
bext
baz
bê
bih, biyok
bizîÒk, bijîÒk
bor
birîn
brinj [N:birinj] (brinc / birinc)
bryng [N:birinj] (brwîng, birinc)
birinc
birinc
jardin
part, portion, lot
taxe, tribut
coussin, oreiller
fruit, produit, profit
charge, fardeau, devoir
patient (patience),
résigné
patience, résignation
fortune, destin, sort
faucon
sans
coing
médecin
roux, brun-rouge
coupe, division,
coupure
riz
bronze
garden, orchard
part, portion, share, lot
tribute, tax
cushion, pillov
fruit, produce, profit
load, burden, duty
patient (patience),
resigned
patience, resignation
fortune, fate
hawk, falcon
except, without
quince
doctor, physician
reddish-brown, bay (horse)
cut, division,
delimination, limited
rice
bronze, brass
çember
çend
çeng [e.k.]
çerm
çewgan, çogan
cercle, cerceau
combien, tant
harpe
peau, cuir
maillet de polo, polo
circle, hoop
how many, much, so many
harp
skin, hide, leather
polo-stick, polo
çinar
platane oriental
oriental plane tree
d => d
dæd (dad)
dad
daftar (defter)
defter
law, justice; those
scriptures dealing
with legal matters
register, acount-book
-dæn (-dan)
dæn(ag) [N: dæna]
(dan/daneg/dane)
dar (der)
-dan, -dank
dan, dane, tene
loi, droit, justice; écrits
portant sur des questions
de droit
registre, livre de
comptabilité
suffixe, qui contient
semence, graine
suffix, -holder, -container
seed, grain
der, derî
dær (dar)
-dær (-dar)
darband (derbend)
dar
-dar
derbend
porte; palais, chapitre,
sujet
arbre, potence, bois
suffixe, qui contient
porte, portail
door; palace;
chapter, subject
tree, gallows; wood
suffix, -holder, -keeper
gate
B
Ç
©=ç
©ambar (çember)
©and (çend)
©ang (çeng)
©arm (çerm)
©aw(la)gæn [N:©augæn]
(çewlegan / çewgan)
©inær (çinar)
D
• 138 • Kurm ancî
dard (derd)
dærën (darên)
dargæh (dergah)
darmæn (derman)
darz (derz)
dæs (das)
dast (dest)
dast-gir (destgîr)
da"t (deÒt)
deh (dih)
dën [N: dîn] (dên / dîn)
dënær [N: d¡nær] (dênar / dînar)
dëw (dêw)
dëwær (dêwar)
d¡dær (dîdar)
dil (dil)
dilër (dilêr)
diz (diz)
dÏst (doost / dºst)
drust [N:durust] (drust / durust)
d‚r (dºr)
E
ëk [N: yak] (êk / yek)
F
framæn [N:farmæn]
(freman / ferman)
frayæd [N : faryæd]
(freyad / feryad) frazën
[N: farzin] (frezên / ferzin)
G
derd
darîn
derge, dergah
derman
derz
das
dest
destgîr, destgir
deÒt
dih, dêh
dîn
dînar
dêw
dîwar
d¡dar [e.k.]
dil
dilêr
diz, dize, dêz, dêze
dost
drust
dºr
douleur
en bois
porte, embrasure de porte
remède, médicament
ourlet
faucille
main
auxiliaire, captif
terrain découvert
paysage, terre, village
religion
dinar (or)
démon, diable
mur
vision, visible
coeur
courageux
forteresse
ami
droit, juste
lointain, distant, éloigné
pain
wooden
doorway
remedy, medicine
seam
sickle
hand
helper, captive
plain, open, ground
country, land, village
religion
(gold) dinar
demon, devil
wall
sight, visible
heart
brave
fortress
friend
right, just
far, distant, remote
êk, yek
un
one
ferman
ordre, instrument;
péché mineur
aide, assistance
(échecs) reine
(lit. garde)
order, command;
a minor degree of sin
help, assistance
(chess) queen, (lit.
‘guard’)
tombe, fosse
plâtre, gypse
place, lieu, siège
suffixe, formant des
noms d'artisans
lourd, sérieux, difficile
cou
chaud
tamaris
argile, glaise
herbe, herbage
couleur
viande
fleur, rose
doute
dôme, coupole,
temple du feu
âme, fantôme
hollow, cavity, tomb
plaster, gypsum
place, throne, bed
suffix forming actor
nouns
heavy, serious, difficult
neck
warm, hot
tamarisk
clay
grass
colour
meat, flesh
flower, rose
doubt
dome, fire-temple
feryad [e.k.]
ferzîn, ferezîn
gabr [N: gÏr] (gebr, goor)
ga© (geç)
gæh (gah)
-gar (-ger)
gor
geç
-geh, -gah
-ger
garæn [N: giræn] (geran / giran)
gardan (gerden)
garm (germ)
gaz (gez)
gil (gil)
giyæ(h) (giya(h))
gÏn [N: g‚n] (goon / gºn)
gÏ"t (gooÒt)
gul (gul)
gumæn (guman)
gumbad (gumbed)
giran
gerden
germ
gez, gezik
gil, gil º gemar
giya
gon, gºn, gwîn
goÒt
gul
guman
gumbed, kumbet,
kumbez
giyan, can
gyæn [N: jæn] (gyan / can)
soul, ghost
Kurm ancî • 139 •
H
haft (heft)
ham (hem)
hæmÏn [N: hæm‚n]
(hamoon / hamºn)har(w)
[N: har] (her(w) / her)
ha"t (heÒt)
hunar (huner)
hunarÏmand [N:hunarmand]
(hunaroomend / hunermend)
heft
hem
hamºn
her
sept
aussi, de même
niveau, plat
tout, chaque
seven
also, same
level, flat
all, each, every
heÒt
huner
hunermend
huit
vertu, aptitude
apte, habile, vertueux
eight
virtue, ability, skill
skilled, virtuous
cadº, caz‚
cam
ceng
car
co, cih
cuda, cihê
ciwan
sorcière, magicienne
verre, vitre
combat, lutte, bataille
fois, occasion
ruisseau, canal
séparé, différent
jeune, un(e) jeune
sorcerer, magician
glass
struggle, battle, fight
time, occasion
stream, channel
separate, different
young, a youth
kef
kam, qam
kenar
kar
karwan
foam, slime
will, desire, purpose
side, edge; embrace
work, deed, affair
caravan, military column
kerr
kes
kesk, keskîn [!]
keÒtî
kî / kê
kîn
kilîlik, kilîl, kilîd
kor
koÒk
ku, ko
kulav, kulah
écume, mousse, bave
volonté, désir, but
côte, bord
travail, action, affaire
caravane,
colonne militaire
sourd
personne, quelqu'un
bleu, lapis
bateau, navire
qui
haine, malice, revanche
clé, clef
aveugle
pavillon, palais, kiosk
où, que
coiffe, bonnet
deaf
person, somebody
lapis lazuli
boat, ship
who, which
hate, malice, revenge
key
blind
pavilion, palace, kiosk
where, that, than
cap, bonnet
lerizîn, lerizleÒker
trembler, frissonner
armée
shiver, tremble
army
me (meke, meçe)
mar
mest
mast
maÒ, maÒik
ne pas
serpent
hébété, intoxiqué
yaourt, lait caillé
vesce
not (prohibitive)
snake
bemused, intoxicated
curds, sour milk (?)
vetch, pulse
J
j=c
jæd‚g [N: jæd‚] (cadºg / cadº)
jæm (cam)
jang (ceng)
jær (car)
jÏ(y) (coo(y))
judæg [N: judæ] (cudag / cuda)
juwan [N:jawæn] (cuwan / cewan)
K
kaf (kef)
kæm (kam)
kanær (kenar)
kær (kar)
kærewan [N: kærwæn]
(kariwan / karwan
karr (kerr)
kas (kes)
kæskën (kaskên)
ka"t¡g [N;ka"t¡] (keÒtîg, keÒtî)
kë [N:k¡] (kê, kî)
kën [N:k¡n(a)] (kên / kîn(e))
kilël [N: kil¡d] (kilêl / kilîd)
kÏr (koor)
ko"k (kooÒk)
k‚ [N:k¡] (kº, kî)
kulæf [N:kulæh] (kulaf / kulah
L
larz¡dan, larz- (lerzîden, lerz-)
la"kar (leÒker)
M
ma (me)
mær (mar)
mast (mest)
mæst (mast)
mæ" (maÒ)
• 140 • Kurm ancî
ma"k (meÒk)
may (mey)
mëwag [N:mëwa] (mêwe(g))
mëx [P: myx] (mêx / mwîx)
muhr (muhr)
meÒk
mey
mêwe, meywe
mîx
mor, muhr
baratte en peau
vin
fruit
clou, cheville
sceau
mussuck, skin bag (for liquidds)
wine
fruit
peg, nail
seal
neft
nan
nazik
nîÒ, nîÒandan
nîÒan
niyaz
moite, humide, naphte
pain, nourriture
tendre, gentil, inconstant
voir, observer
signe, marque, bannière
besoin, manque, misère
moist, damp, naphta
bread, food
tender, gentle, fickle
see, observe
sign, mark, banner
need, want, misery
pædëz [N:pæyëz] (padêz/payêz)
pahn (pehn)
pæk (pak)
panæh (penah)
pan¡r (penîr)
pænzdah (panzdeh)
parr (perr)
payædag [N:piyæda]
(peyadeg / piyade)
paywand (peywend)
payîz
pehn, pan
pak
penah
penîr, penêr
panzdeh
perr
peya, piyade
autumn
wide, broad
clean, pure, holy
protector, refuge
cheese
fifteen
feather, wing
on foot, foot-solder,
(chess) pawn
connection, offspring
pë" (pêÒ)
pë"ag [N:pë"a] (pêÒeg, pêÒe)
p¡r (pîr)
pÏst (poost)
pÏstën (poostên)
pÏz(ag) [N:poz(a)]
(pooz(eg) / poz(e))
pu"t (puÒt)
pêÒ
pêÒe, pîÒe, bêÒe
pîr
post
postîn
poz
automne
large
propre, pur, sacré
protecteur, refuge
fromage
quinze
aile, plume
à pied, pieton,
fantassin
liaison, connexion,
progéniture
avant, auparavant
commerce, métier,
vieux, âgé, ancien
peau, écorce; coquille
(fait en) peau
museau, gueule
piÒt
soutien, protection
back; support, protection
ran
reng
renc
rast
rez
rezm [ e.k.]
rezmga, rezmgah
rîÒ
cuisse
couleur, teinture
labeur, ennui
vrai, droit, direct
vin, vignoble
bataille
champ de bataille
plaie, blessure
thigh
colour, dye
toil, trouble
true, straight, direct
vine, vineyard
battle
battlefield
wound, sore
sed
se, seg
sehm, sehw, saw
sal
-sale (yeksale, sêsale...)
cent
chien
terreur
an, année
âgé de...
hundred
dog
terror
year
... -year old
N
naft (neft)
næn (nan)
næzuk (nazuk)
n¡"- (nîÒ-)
n¡"æn [N: ni"æn] (nîÒan / niÒan)
niyæz (niyaz)
P
R
ræn (ran)
rang (reng)
ranj (renc)
ræst (rast)
raz (rez)
razm (rezm)
razmgæh (rezmgah)
rë" (rêÒ)
S
sad (sed)
sag (seg)
sahm (sehm)
sæl (sal)
-sælag [N: -sæla] (sale(g))
peywend
before
trade, craft; guild, caste
old, aged, ancient
skin, hide; bark, shell
(made of) skin
snout, muzzle
Kurm ancî • 141 •
sælær (salar)
sæmæn (saman)
sar (ser)
salar [e.k.]
saman [e.k] (=tehemul]
ser
dirigeant, maître
limite, frontière
tête; sommet, cime,
fin, commencement
du début à la fin, d'un
bout à l'autre
bouse, fumier
cyprès
fort, dur ;
sévère(ment), très
maroquin
ombre
treize
trente
service, gratitude,
remerciement
reconnaissant
chant, chanson
colonne, pilier, mât
usage, emploi,
profit,avantage
lâche, insolent, mou,
paresseux
leader, master
limit, boundary
head; top, summit;
end, beginning
from end to end
saræsar (seraser)
seraser, seranser
sargën sergên)
sarw (serw)
saxt (sext)
sergîn
serw, selw, selwî
sext
saxtag [N:saxtiyæn] (sexteg /sextiyan)
sæyag [N: sæya] (sayeg / saye)
sëzdah (sêzdeh)
s¡h [N: s¡] (sîh / sî)
spæs [N:sipæs] (spas / sipas)
sextiyan
sî, saye
sêzdeh
sih, sî
spas
spæs-dær (spasdar)
srÏd [N: surÏd (srood / surood)
st‚n(ag) [N: st‚n] (stºn (eg))
s‚d (sºd)
spasdar
srºd
stºn
sºd
sust (sust)
sist
heureux, joyeux
roi
pays, ville
honte
six
seize
se lamenter
pêche
lait
doux, sucré
happy, joyful
king
country, city
shame
six
sixteen
lament
peach
milk
sweet
ta, heta
tembºr
ten, beden
tendrust
teng
tenik
tenºr, tendºr
terr
teÒt
text
de manière à, jusqu’à
cithare, luth
personne
sain, entier
étroit, serré
mince, superficiel
four
humide, frais
bol
trône
until; so that
cither, lute
nobody, person
healthy, whole
narrow, tight
thin, shallow
oven
moist, fresh
bowl
throne
umîd
umîdwar
espoir
hope
plein d'espoir, prometteur hopeful
…
"æd (Òad)
Òa, Òad
"æh (Òah)
Òah
"ahr (Òehr)
Òehr, Òar, bajar
"arm (Òerm)
Òerm
"a" (ÒeÒ)
ÒeÒ
"æzdah [N: "ænzdah] (Òazdeh/Òanzdeh) Òazdeh, Òanzdeh
"ëwan (Òêwen)
Òîn, Òîwen
"iftæl‚g [N: "aftæl‚] (Òiftalºg / Òeftalº)Òeftalº
"¡r (Òîr)
Òîr
"¡rën [N: "¡r¡n] (Òîrên / Òîrîn)
Òîrîn
T
tæ (ta)
tamb‚r (tembºr)
tan (ten)
tan-drust (tendrust)
tang (teng)
tanuk (tenuk)
tanºr (tenºr)
tarr (terr)
ta"t (teÒt)
taxt (text)
U
ummëd (ummêd)
ummëdwær (ummêdwar)
• 142 • Kurm ancî
dung, manure
cypress
strong, hard,
severe(ly); very
morocco leather
shade, shadow
thirteen
thirty
service, gratitude,
thanks
grateful, thankful
song
column, pillar, mast
use, profit, advantage
slack, lazy
W
warz [N: barz] (werz / berz)
wæy (way)
X
xæk (xak)
xæm (xam)
xæn (xan)
xëm (xêm)
xë"m [N: xi"m] (xêÒm / xiÒm)
xÏg [N: xÏy] (xoog / xooy)
xwah (xweh)
Y
yak (yek)
yæzdah (yazdeh)
Z
zamæn (zeman)
zanj¡r [P: zyncyhr]
(zencîr / zwîncihr)
zayt (zeyt)
zën [Nº: z¡n] (zên / zîn)
zëndæn [Nº: zindæn] (zêndan/zindan)
zënhær [N: zinhær] (zênhar/zinhar)
z¡rak (zîrek)
zi"t (ziÒt)
zÏr (zoor)
zyæn [Nº: ziyan (zyan / ziyan)
werz
way !
travail, labeur, agriculture work, agriculture
malheur !
woe !
xak
xam, xav
xan, xanî
xîm, hîm
xiÒm
xº, xºy, xwî
xweh, xwiÒk
terre, poussière
cru, brut
maison
nature, caractère
colère, courroux
nature, caractère
soeur
earth, dust
crude, raw
house
nature, character
anger, the demon Wrath
nature, character, disposition
sister
yek, êk
yazdeh, yanzdeh
un(e)
onze
one
eleven
zeman
zencîr, zincîr
temps, heure
chaîne
time, hour
chain
zeyt ($)
zîn
zîndan
zinhar
zîrek, jîr
ziÒt
zor
ziyan
olive
selle
prison
protection
sage, intelligent
haineux, laid
pouvoir, force
perte, dommage
olive
saddle
prison
protection
wise, clever
hateful, ugly
power, strength
loss, harm, damage
———————————————
…ANEK :
[ $]
[!]
[%]
[ e.k. ]
[N]
[ Er. ]
[P]
maneya gotinê ya kurmancî bi ya îngîlîzî re têkildar e, lê ne wek hev e.
maneya gotinê ya kurmancî an bi ya îngîlîzî re dijmane ye an jî lê nanihêre.
maneya gotinê ya kurmancî an bi ya pehlewî re dijmane ye an jî lê nanihêre
di edebiyata klasîk de.
Farisiya Nº
Erebî
Parthî
Kurm ancî • 143 •
DEVOKÊ
HEKARÎYA
Rojan HAZIM
Devokê Hekarîya cihekî girîng û taybe-
tî heye di dîyalekta kurmancî da... Ji ber
vê çendê ye ku me li ser vi devoki dest
bi lêkolîneke dirêj û fireh kir û ev karê
me dom dike. Lê belê, li vê derê; ji bo
xebata «Kurmancî» (Rojnameya taybetî
ya Enstîtuya Kurdî ya Parîsê, li ser pirsên
zaravê kurmancî), em dê di gel hinek
nimûneyan û bi kurtî li ser vê çendê
bisekinin...
Coxrafya devokê Hekarîya
Ev devoke li aqarekî mezin û fireh tête
axivtin. Ji bilî êl- eÒîrên xwecih yên
navça Hekarîya, bireke mezine van
eÒîran belavî aqarekî firehe dorberê
Hekarîya jî bûne. Di bingeh da devokek
jî be, lê herweha li gorî êl - eÒîran gelek
nuansên devokî jî peyda bûne. Nuansên
sereke di devokê Hekarîya da ;
ErtoÒîyanî,
PinyaniÒî, &emdînanî,
Oremarî, &ikakî, Elbakî, Amêdîyanî û
Goyanî ne. Helbet ev nuanse jî di nav
xwe de xwedî nuans in... Ji navça
Gever, Mirgever û Tirgever bigrin heta
alîyê &emdîna hindek êl-eÒîrên wekî
Dirî, Herkî, Gerdî, Begzade û Doskîya jî
di nav devokê Hekarîya da nuansên bi
serê xwe ne... Lê belê, di nav van nuansa da ji alîyê bi lêvkirinê ve Goyanî taybetîyeke xweser heye. Di gel taybetîya
xwe; ji ber ku eÒîra Goya li ser tixûbê
Hekarî û Botan bi cih in, di bin tesîra
devokê Botan da jî maye.
Ev nuansên devokê Hekarîya; ji Westan,
Elbak, Qesrik, …ax û Miksa Wanê bigre
heta piÒta Silopî û li alîyê rojhilatê jî heta
nêzîki Urmîye û piÒta …noyê, li baÒûr jî;
ji Kahnîmasî û gelîyê Berwarê, Amêdîyê
û heta piÒta Dihok û Zaxo têne axivtin...
Helbet navenda vi devoki Colemêrg,
• 144 • Kurm ancî
Elkî, &ax, Elbak, Gever, &emdînan, Çel, Hekarîya
û heta dereceyekê jî Qilaba ye...
Devokê Hekarîya ji alîyê qayde û formên gramatîkî ve hindek taybetîyên
Lê belê, serûkahnîya devokê Hekarîya
xweser hene... Lê belê, ev cûdahîye ne
Colemerg û Elkî ye... Navçên dî jî li dor
bingehîn in, formel in. Wekî dî ev devovê kanê fireh dibin...
ke bi timamî li gorî çarçova gramera ku
Bedir Xanîyan danî bi kar têt...
Helbet îro demografîya Hekarîya jî gelek
hatîye guhartin. Bûyerên aborî, civakî,
Nuansên ku ji devokên dî cûda têne
polîtîk û leÒkerî bûyne sebebê koç û
gotin formên piranî, çend daçek û lêker
bareke navînî û derveyî... Gelek êl-eÒîra,
in.
cih û warên bab û kalên xwe berdane û
Mînak: «Gundîyêt Hekarîya, dara ji rêhbar kirine çûyne cihên dî...
led dûr tînin». Ev hevoke li gorî forma
piranîya ku Bedir Xanîya danî divê ku
Nêzîkî nîv milonê kes di vê cografya
wisa be: ««Gundîyên Hekarîyan, daran ji
fireh da bi vi devoki daxivin.
rêhlen dûr tînin». Ev forme digel
Hekarîya li Behdîna, Botan û li nav hin
Devokê Hekarîya di alfabê da
Kurdên Qafqasyayê jî bi kar têt... «Ji kerDi alfaba ku Bedir Xanîyan danî da û bêt wi ew hingizî...» — «Ji kerbên wî ew
bilêvkirina Hekarîya da nuansek heye: hingizî»...
Dengê û wekî ü ya tirkî têt... Di axivtinê de Òûna ku bêjin «hûn» dibêjin Forma nêr û mê jî di devokê Hekarîya
«hün»... Lê belê ev nuanse jî di timamî da cûdahîyek heye: Bo yekanî ê, a û bo
Hekarîya da bi kar nayêt. Li hind cihên piranî jî ên û an bi kar tên. Lê belê, di
Hekarîya herwekî «hûn» tête gotin... gel van forma bo cinsên nêr û mê, «ê» jî
Wekî me di serî da gotî; di devokê bi hev ra bi kar têt...Helbet di halê
Hekarîya da jî hindek nuans hene...
nexûyayî da ev forme tête dîtin...
Çend mînakên dî: bûn dibe bün / kûr
dibe kür / dûr dibe dür / bûk dibe
bük... Ev bilêvkirine li Behdîna û Botan
jî wisa ye: Carina li hersê navçan «û»
dibe «î». Wekî bûn/bîn, dûr/dîr,
kûr/kîr, bûk/bîk... (bi taybetî li hêla
Amêdîyê).
Mînak: «Em bi rê ve rastî gundiyekê
hatin...». Li vê derê cins nexûya ye. Dibe
ku ew gundî mêr an jî jin be... Lê belê,
li gorî gramera Bedir Xanîyan divê heke
ew gundî mêr be wekî «gundiyekî» bi
kar bêt. Heke jin be, dibe «gundiyekê»...
Dengê «r» bi taybetî di nîveka Colemêrgê
û çarçoveyeke teng da nayê ber guh.
…ûna dengê «r» dengê «y» derdikeve...
(«herê» dibe «heyê»). Lê belê, heke «r» di
serê bêjeyê da be herwekî dengê xwe
tête bi lêv kirin. Tenê di nîvek û dawîya
bêjeyê da dibe «y».
Ev forma ku ji bo herdu cinsan di devokê Hekarîya de wekî «ê» bi kar têt, di
halê nexûyayî de formeke rast e... Ji ber
ku ev form ji bo cinsê mêr î nexûyayi jî
bi kar têt. Mînak: «Ez bi rê ve rastî mêrikekê hatim, min nas nekir»... Dema ji bo
cinsê mê jî be wisa tête gotin: «Ez rastî
jinekê hatim...».
Dengê «h» jî di devokê Hekarîya da ji Dema halê xûyayi bi kar têt heke xasyedevokên dî zêdetir bi kar têt: herê/erê, tek (rengdêr) bi dûv ra gotin; du form bi
rih/rî, bêhn/bîn, têhnî/tî, mih/mî, kar tên:
bahr/par, xwahr/xwar, pahtin/patin,
1°«Ez rastî mêrikekî reÒesmer
kahnî/kanî, rêhl/rêl, heyv/hîv, sihhatim...» An jî «Ez rastî jineke delal
wane/sîwane, mêhvan/mêvan û gelehatim...».
kên din.
2° Hespê boz, nanê hiÒk, goÒtê sor...
Ji alîyê gramerê ve devokê
Heke nav li dûv nav bêt:
Hespê Soro, nanê tenûrê, goÒtê golikan... Heke pronov li dûv nav bêt:
Hespê min, nanê te, goÒtê wi... Heke
cins û hal xûyayî be, ji bo mêr Òuna «î»,
«i» bi kar têt...
Daçek
(hewe), wan...
Lê belê, di grûba duwemîn ya pronavan
da; kesê yekemînê yekanî Òûna «min»
«mi» tête gotin... Yê sêyemîn ji bo nêr jî;
«wî» di devokê Hekarîya da dibe «wi»...
Mînak: Ez wi dibînim... «Ez li hespi siwar
bûm»... …ûna «wan» jî «ewan» bi kar têt
gelek caran... …ûna «wan got» «ewan got»
tête gotin... Lê belê, ev pronavên sêyemîn, nêr û mê bi hev a «wî» û «wê» di
axivtinê da dîsa form diguhurin. Mînak:
tê da, pê ra... Ne ku; vêk re, jê re, tê de, Òûna «wî got», «ewi got» an jî «ewê got»
tête gotin...
pê re...
Di devokê Hekariya da bi kar anîna
daçekan jî piçeke cûda ye. Mînak: Heke
daçeka pêÒiyê «ji» be daçeka paÒîyê dibe
«ra» û «ve»... Wekî «ji wi / te ra» û «ji îro
pê ve»... Heke daçeka pêÒiyê «di» be
Mînak: «Ez çûm aÒi», «Kê got ? Wi moro- daçeka paÒîyê dibe «da»... Wekî «di nav
vi got», «Nanê Òivani»...
gund da»...
Ne ku aÒî, morovî, Òivanî... Lê belê heke Ne ku «ji wî / te re», «di nav gund de»...
di halê xûyayî û yekanî da be «î» bi kar
têt.
Hin mînakên dî; pêk ve, vêk ra, jê ra,
Mînak: Hespekî boz, darekî stûr...
Ji bo cinsê mê: Mahîneke kihêl, Òeveke Hejmartin
sar, dareke mezin... Ne ku mahîneka,
Di hejmartinê da li Òûna «yek» «êk», li
Òeveka, an jî dareka...
Òûna «dido» «du», li Òûna «sisê» «sê» li
Li vê derê divê bête gotin ku; «i» an jî «î» Òûna «sî» «sih», li Òûna «not» jî «nehwêt»
di devokê Hekarîya da, herweha forma tête gotin... Hejmarên di, kêm zêde
tewandinê ye. Di hin devoka da ev wekî devokên dî têne gotin...
forma deklinasyonê wekî «ê» bi kar têt.
Hindek bêje û navên taybetî
Mînak: aÒ dibe êÒ, xanî / xênî, ziman / Li Hekarîya Òûna ku bêjin: «were cem
zimên... Lê belê di devokê Hekarîya da min», «were nik min» tête gotin.
ev nimûne wisa dibin: aÒi/aÒî, xanîyî Nimûnên dî jî wisa... nik / cem, Òibî /
wek xwe dimîne, zimani/zimanî... nola; mîna, dûv / pey, we, wa, hosa,
Heke di hevokekê da bête gotin: «Ez wesa, weto / welê, wilo, wisa, çiku /
çûm êÒ» di devokê Hekarîya da dibe: «Ez çunkî, pitir / bêtir, pirtir, gelek / pir,
çûm aÒi / aÒî...».
evro / îro, duhî / diho, duh..
Dîsa di forma piranî da gelek cara Òûna lebê / çi, belê / erê, arê, an / yan,
an tenê a bi kar têt.
heke / eger, harîkar / arîkar, alîkar,
rûs / tazî, tezî / sar, ter / Òil.
Mînak: «Min refeke kewa dit»... Ne ku
«kewan»...
Ji bo «bav» «bab», ji bo «dê» jî, «da, dadê,
Binav kirina forma nêr û mê di hindek dayê, dîyê» tête gotin...
cinsên heywana da jî li Hekarîya cûda
tête gotin. Wekî: mêkew ne kewa mê, Poz di devokê Hekarîya da mana «qûnê»
maker ne kera mê, mahîn ne hespa dide. Lê belê bêjeya hevmana bêvil an
mê...
jî pozê kepî an jî difin e...
Li alîyê dî; gelek bêje li Hakarîya nêr in
lê li alîyên dî wekî mê bi kar tên...
Partîkel
Mînak: qelemê min / ne qelema min...
Anjî devokê Hekarîya / ne devoka
Hekarîya...
PaÒpirtika -ina jî li Hekarîya bi kar
nayê... …ûna ku bêjin «Ez hespina dibînim», «ez hinek an jî hindek / çendek
hespan dibînim» tête gotin...
Li alîyê dî, pronavê «we» jî li hêla
Hekarîya wekî «hewe» bi kar têt. Lê
belê, ev forme taybetî li Òûna pronavê
qedir girtinê bi kar têt ku di hindek
zimanên evrûpîyan da jî ev forme heye.
Di rêzgirtinê da Òûna «we» hem di yekanî hem jî di piranî da «hewe» tête gotin...
Ev forme ji ber siyanet û qedir girtinê
wisa bi kar têt...
…ûna ku bêjin «we got» dibêjin «hewe
got»... Li hin alîyên Hekarîya wekî
…emdîna, Òûna «we - Hewe», «hingû»
anjî «hingo» jî dibêjin...
Pronavê refleksî «xwe», li hind cihên
Hekarîya wekî «xo» bi kar têt. Lê bi piranî dîsa wekî «xwe» tête gotin...
Lêker
Di hevmanayî, bilêvkirin û kêÒana hindek lêkeran da formeke taybetî heye di
devokê Hekarîya da.
Mînak: …ûna «anîn», «înan» tête
gotin. Nimûnên dî jî herwisa...
dadan / veniÒtin, sotin / Òewitîn, axiftin / peyivîn, alîstin / alastin, hinartin / Òandin, Òkandin / Òkênandin,
hisûn
/ sûn, hinûn / dûn, pejinandin
…ûna «ê», «a», ên / yê, ya û yên bi kar
tên... Mînak: yê mayî, ya revî, yên girtî... / kezixandin, biÒavtin / bivaÒtin, nivisti/ razan, jenîn / jentin, malîn /
maliÒtin,
hêlan / hiÒtin, terikîn / zayîna
Pronav
kitik (pisîk) û seyan, hûbûn / hînbûn...
Bi giÒtî ji alîyê bingehîn ve, di devokê
Hekarya da pronav nayên guhartin:
Di kêÒana lêkeran li halê «xwezî»yê da jî
1° ez, tu ew em, hun ew.
formeke xweser bi kar têt:
2° min, te, wî / wê, me, we Ez mabame / bimama
Kurm ancî • 145 •
Ez çûbame / biçiwama
Ez bame / biwama
Ez hebame / hebiwama
Hekarîya da tête guhartin û dibe «niyasîn».
…ûna; «ez nas dikim», «ez dinyasim»
dibêjin.
…ûna «ez biketima», «ez ketibam» tête Forma negatîv jî : «ez nanyasim» e.
Lêkera «hînbûn» jî di devokê Hekarîya
gotin...
Lezgîn dê ketiba / biketa, dê bezîba / da wisa bi kar têt: «Hûbûn, hûrebûn»...
bibezîya, ew dê ketiba / wê biketa...
Di kêÒana lêkeran da, bi hevkarîya Di devokê Hekarîya da lêkedaçeka «bi» formên nû çêdibin. Ji ber vê ra «bûn» :
çendê; bi hevkarîya daçeka «bi» lêkera Demê niha: Ez im, tu yî, ew e, em in,
«bûn» formên cûda werdigre... Lewma, hûn in, ew in.
Òûna «bû bûm» di devokê Hekarîya da Forma neyînî (negatîv): Ne ez im, ne tu
«bibûm» tête gotin.
yî, ne ew e, ne em in, ne hûn in, ne ew
Ez bibûm / bû bûm
Tu bibûyî / bû bûyî
Ew bibû / bû bû
Em bibûn / bû bûn
Hûn bibûn / bû bûn
Ew bibûn / bû bûn
(Di demên grûba duyemîna lêkara «bûn»
da).
Çend formên guhartî yên lêkera: Mînak;
«bikim» wekî «bikem» tête gotin:
Nimûnên dî jî herwisa...
biket / bike
naket / nake
nasojit / nasoje, naÒewitîne
ketne / ketine
kirme / kirime
bibitin / bibe
Lêkera «nêrîn» jî di devokê Hekarîya da
bi çend rengan tête gotin:
Li Colemêrg, Elkî, …ax, Qesrik û piranîya
Elbakê: berê xwe dan (berê xwe bide,
berê xwe de)
Li Çelê: berê xwe dan, zên dan û nêrîn
(berê xwe bide, berê xwe de, zên de,
binêre)
Li nav Goyan: hêre kirin (hêre bikê,
hêre ke)
Li Gever, Oremar û Çelê: zên dan (zên de)
Li hind alîyên Elbakê: mêze kirin (mêze
bike, mêze ke)
Li …emdîna: berê xwe dan, berêxo dan
(berê xwe bide, bere xwe de, berê xo
bide, berê xo de)
Forma lêkera «nas kirin» jî di devokê
• 146 • Kurm ancî
in.
Borîya berdest: Ez bûm, tu bûy, ew bû,
em bûn, hûn bûn, ew bûn. (Ev forme li
baÒûra Hekarîya û li dorberê Amêdîyê
wisa bi kar têt: Ez bîm, tu bî, ew bî, em
bî, hûn bîn, ew bîn...
Forma negatîv: Ne ez bûm û herwisa pê
da diçe...
Borîya dudar: Ez bûme, tu bûyî, ew
bûye, em bûne, hûn bûne, ew bûne.
Forma negatîv: Ez ne bûme û hwd...
Borîya çirokî: Ez bibûm, tu bibûy, ew
bibû, em bibûn, ew bibûn.
Forma negatîv: Daçeka «ne» tête pêÒ û
wisa dom dike...
Raweya gerane (xwezîyê): Ez bam, tu
bay, ew ba, em ban, hûn ban, ew ban.
Forma negatîv: Daçeka «ne» tête pêÒ û
wisa dom dike...
1° Raweya Bilanî; (Di forma yekemîn ya demê niha da): ez bibim, tu bibî,
ew bibît / bibit, em bibin, hûn bibin,
ew bibin.
Forma negatîv: Daçeka «ne» tête pêÒ
û wisa dom dike...
2° Raweya Bilanî: (Di forma duyemîn ya demê niha da): Li vê derê hokerê «heke» an jî «ku» tête serî: Heke (ku)
ez bim, heke (ku) tu bî, heke (ku) ew
be, heke (ku) em bin, heke (ku) hûn
bin, heke (ku) ew bin....
1°Borîya Berdest: Ez bam, tu bay,
ew ba, em ban, ew ban.
Forma negatîv: Daçeka «ne» tête pêÒ
û wisa dom dike...
2° Borîya Berdest: Ez bibam, tu
bibay, ew biba, em biban, hûn biban,
ew biban.
Forma negatîv: Daçeka «ne» tête pêÒ
û wisa dom dike...
3° Borîya Berdest: Ez bibame, tu
bibayî, ew bibaye, em bibane, hûn bibane, ew bibane.
Forma negatîv: Daçeka «ne» tête pêÒ û
wisa dom dike...
Raweya Fermanî: Erînî; be, bin, bin /
Neyînî; ne be, ne bin, ne bin.
Masdar :Bûn / Ne bûn
Mazî: Bibûn / Ne bibûn
Raweya PîÒkerî: (Demê niha): Ez dibim,
tu dibî, ew dibît, em dibin, hûn dibin,
ew dibin.
Forma negatîv: Ez na bim, tu na bî, ew
na bît, em na bin, hûn na bin, ew na
bin.
Borîya Berdest:
1° Ez dibim, tu dibîy, ew dibît, em
dibin, hûn dibin, ew dibin.
2° Ez dibime, tu dibîye, ew dibîte,
em dibîne, hûn dibîne, ew dibîne.
Forma negatîv: Daçeka «ne» tête pêÒ û
wisa dom dike...
Lêkera vîn (vîyan) di halê demê niha da
1° Ez divêm, tu divêy, ew divêt, em
divên, hûn divên, ew divên. 2° Min
divêt, wi / wî / wê (ewi, ewi, ewê)
divêt, me divêt, we (Hewe) divêt, wan
(ewan) divêt.
Forma negatîv: 1° Ez nevêm, tu nevêy,
ew nevêt, em nevên, hûn nevên, ew
nevên. 2° Min nevêt, te nevêt, wi / wî /
wê (ewi, ewî, ewê) nevêt, me nevêt, we
(hewe) nevêt, wan (ewan) nevêt.
Lihevîya lêker: Li devokê Hekarîya; di
hevokê da kirde û lêker li hev tên. Heke
kirde piranî be, hingê lêker bi forma
piranî tête gotin: Heke serve piranî be
hingê kêÒan (deklinasyon) tayîn dike.
Mînak: Biçûk dibezin / Zaro dibezin (Li
vê derê biçûk pir in, lê belê piranîya
wan bi forma piranîya lêker tête kivÒ
kirin. Heke bêjin «Biçûkan dibezin»
nabe). Biçûk sêva dixwin / Zaro sêvan
dixwin. Biçûk sêva dixwe / Zaro sêvan
dixwe. Biçûka sêv xwarin / Zaroyan
sêv xwarin. Biçûk çend sêva dixwin /
Zaro sêvinan dixwin. Biçûka çend sêv
xwarin / Zaroyan sêvin xwarin. (Li
Hekarîya ji bo zarok : biçûk tête gotin)...
Li hind navçên rojava Kurdistanê carina
hem kirde hem jî serve bi forma piranî,
lê belê lêker bi forma yêkanî tête gotin:
Wekî; Zaroyan sêvan xwar. Me sêvan
xwar. Helbet ev forme ÒaÒ e.
Ketina tîp û kurtbûna bêjeyan
Helbet wekî hemû ziman an jî devokan,
di devokê Hekarîya da jî kurtbûna
bêjeya û ketina tîpa ji bêjeyê gelek tête
dîtin.... Çend mînak: paleyê jîr / palê jîr,
perdeya sor / perda sor, malxwêyekî
baÒ / malxwêkî baÒ, mezintir / meztir,
zaravayê kurmancî / zaravê kurmancî...
Di devokê Hekarîya da daçekên pêÒi û
paÒîyê di axivtinê da bi kirde an jî
bêjeyê ve dizeliqin. Ev ji ber bi lêz axivtina devoki ye... Mînak : j’mi ra (ji min
ra), ne’j bo (ne ji bo), ew’j (ew jî),
Xanî’j (Xanî jî), ne’j (ne ji), cefa’j (cefa
jî)...
Ewi b’tenê nehêlin. (bi tenê)
Hûn hemû cilkên xwe l’xwe kin.
(cilikên xwe li xwe bikin)
Eve j’we çetire. (ji we).
Hokerên cih nî,sandanê
«Kû derê» di devoke Hekarîya da wekî
«kî derê», «kerdi», «kîrê» bi kar têt.
Di hevokê da wisa ye: tu dê çîye «kerdi,
kîrê» anjî «kî derê» ? / tu ji «kîrê, kerdi»
anji «kî derê yî» ? / tu li «kerdi, kîrê»
anjî li «kî derê» rûdinî ?
Çend bêje ji hêla Hekarîya
berze : winda
biçûk : zarok
birsî : birçî
bizdandin : qetandin, tirsandin
cindî : bedew
çu : tu / «Sohtim gelo çu di min nema»...
çûçik : çivîk
dêrhetav : tîrhetav, tîrêjên rojê
ezman : ziman
fekirin : nêrîn
gêsûbelav : kezîbelav
hêj : hê
heviÒandin : hevÒi kirina pez
hiÒyar : Òiyar
înan : anîn
kab : Òilît, Òerît
kelebab : dîk, dîkil
law : xort, ciwan
leyzbaz : hîlekar
mencel : qazana mezin, sîtil
mindal : zarok
neÒêm : nikarim (Òiyan: karîn)
nik : cem
Òol : kar, Òixul
Òubî/Òibî : wekî, mîna
pêkve : bi hev ra
perû : xelat
pirçikokek : hindikek
ramûstin : maç kirin
rewal : xort
rohndik : hêsir
seh kirin : guhdarî kirin, bihîstin
sêhl : sêl
sotin : Òewitîn
têk : bi hev, di yek
tûkil : kevilk, tûvilk
werîn / werandin : weÒîn / weÒandin
xalî : vala
zênda : lê nêrî
Hinek metelok û gotinên pê,siya ji hêla Hekarîya
Axa li keyfê ye, mal li bin
befrê ye.
Av bi evrazi naçît.
Her pezek û pêpka xwe.
Berê darê, darê dixemilînît.
Bi kevçikî kom kir, bi heskûyê belav kir.
Hîndî xwe be.
Berê gotina xwe bipêje,
paÒê birêje.
Bira bira ye, bazar cûda ye.
Bixwe Òibî mêra, rabe Òibî
Òêra.
Dengê daholê ji dûr ve’y
xweÒ e.
Destê xwarinê’y dirêj e.
Direwîn, carekê dixwe firaMirovê nezan, aqilê wî ji
vîn
kîsê xelkê ye.
Dilê Òivan bixwazît, mastî ji
XweÒ xeber e, lê min ne
nêrî çêdikit.
bawer e.
Ez axa, tu axa, kî golika
Suwarê hespê xelkê, herî
bibe nav baxa.
peya ye.
Ewrêt reÒ baran e, ewrêt
Zik têr e, çav birsî ye.
spî zivistan e.
Hesp suwarê xwe dinyasît. Asin sar naçemhît.
Xwastin rûreÒiyek bît,
nedan ducara rûreÒi ye.
Jin heye jinkok heye, mêr
heye mêrkok heye.
KuÒtin heye, reva mêra nîn e.
Kirmê darê ne ji darê bît,
zewala darê nabît.
Keda helal, heram nabît.
Kî diket, kî dixwet...
Av ji serûkahnîyê Òêlû
dibît.
Ber li cihê xwe’y giran e.
Heta mirinê kirin e.
Her evrazekê, niÒîvyek
heye.
Heta li ser serê xwe bi
rêve neçî, qedrê pîya nizanî.
Xûdanê mirî’y kore ye.
Kero nemire heta kîvar Òîn
dibin.
Mala direwîni sot, kesê jê
bawer nekir.
Her dar li ser binê xwe Òîn
dibît.
Tifa ser evraz e.
Zikê têr, haj yê birsî nîn e.
Çiya bi çiya nakevin, çav bi ----------------------çava dikevin.
Têbînî:
Dîwarê ser befrê ye.
— Ji bo parastin û berpêÒkirina
Gêsnê di çavê xwe da
nabînît, derzîya di çavê
hevalê xwe da dibînît.
Heke ecela bizine hat,
nanê Òivanî dixwet.
Heke agir berbû dehli, ter
û hiÒt pêk ve disujin.
taybetmendiyên devoka kurmanciya Hekariyan, çu guhartinek di vê nivîsarê de nehatiye
kirin.
— Peyva «devok» di zaravayê
kurmancî de mê ye. Lê li ba
hin Kurmancan ew dibe nêr.
Kurm ancî • 147 •
F
e
r
h
e
n
g
o
k
a
Mewlûda Bateyî
Amadekar : Zeynelabidîn ZINAR
kurdî
tirkî
ala
avûrû / avrû
ayîsîn
ayîsandin
babet
berze, bizir, winda
berze bûn
berze kirin
buxûr
cergebez
bayrak
haya, ar, haysiyet, onur, itibar
tutuÒmak, yanmak
tutuÒturmak, yakmak
uygun, layÈk, deng
kayıp
kaybolmak
kaybetmek
buhur
kadÈn-erkek kolkola
girilerek çekilen halay
nazar
nazar etmek
çavîn, çavînî
çavîn kirin, çavînî kirin
çu, çi, tu
dîdar, dîtin
kînedûz, kînedoz, kîndar
revd, rivd
seywan, sîwan
Òepal
têwerhatin
hiç
görüÒme, görme, ziyaret
kin güden, kinli
gurup
Òemsiye
zarif
sarmak, etrafÈnÈ sarmak,
sarÈp sarmalamak, kaplamak
akmak (su vb)
dökülmek (saç, yaprak vb)
durmak, kalmak
metin, yazÈ
verêtin
weryan, werîn, weÒîn
westîn, rawestîn, sekinîn
reÒbelek
F
e
r
h
e
fransîzî
îngilîzî
drapeau, étendard
vergogne
brûler
mettre le feu
convenable, digne
perdu
être perdu
perdre
encens
une sorte de
ronde mixte
mauvais œil
porter malheur
flag, standard
shame, bashfulness
to burn, to be on fire
to set on fire
fit, suitable, proper
lost
to be lost
to loose
incense
a mixed folk dance
evil eye
to cause illness or
misfortune by the evil eye
rien
nothing, no, none
entrevue, visite
meeting, visit
rancunier
vindictive, rancorous
groupe
group, set
parapluie
umbrella
élégant
elegant, graceful
encercler
to surround, to coat,
to cover, to encircle
couler (eau)
to run, to flow (water)
tomber (feuilles, cheveux) to fall (hair, leaves)
rester, stopper
to stay, to remains
texte, écrit
text, writing
n
g
o
k
a
N ehc-ul Enam a M ele X elîlê Sêrtî
Amadekar : Zeynelabidîn ZINAR
kurdî
bera
duezmanî
dibac
dujîn: çêr, dijûn, zêf
peÒîwa
sezawar
vebuhtin, vebuhandin
reha bûn
• 148 • Kurm ancî
tirkî
sahi, sahiden
iki yüzlülük
ipek elbise
küfür
rehber, öncü
layÈk, müstahak
tayin etmek
kurtulmak
fransîzî
vrai, vraiement
hypocrisie
vêtement en soie
injure, insulte
guide
qui est digne de, méritant
nommer, désigner
être libéré, être sauvé
îngilîzî
right
hypocrisy
silk cloth
insult
guide
who merits
to appoint, to nominate
to be freed
F
e
r
h
e
n
g
o
k
a
Zargotina Kurdên Sûriyê
-II(ji sitrana «Mîr Mendelî û Gulistan»)
Amadekar : Mahmûd LEWENDÎ
kurdî
‘era, ‘erên
berdevk
biwar
cixsî
çerxî
çox, çux
deqandin
deskêÒî xwe kirin
tirkî
buruna takÈlan yüzük
biçimindeki hÈzma
sigara, pipo afiÈzlÈfiÈ,
nargilenin afiÈza konan kÈsmÈ
mukabil, ön
silahçÈ dükkanÈ
beÒ kuruÒluk
OsmanlÈ parasÈ
çuha
tÈk tÈk vurmak
yedefiinde götürmek
fit/fît
goÒtbirinc
gulêrî
helîmok
bitirme, fit
etli pirinç pilavÈ
güllü
Kürt müzifiinde
makam türü
heÒandin
doldurmak, dolgu yapmak
kepisandin
kapamak, sÈkÈÒtÈrmak,
yerleÒtirmek
kevî
kenar
kit
tek
kito kito
teke tek
kuram, pismam, kurmam amca ofilu
kurdanî
Kürt usülü, Kürtçe
kutilk, kutlik, kuftik
içli köfte
lev û lev
mehîna boze sîse
sayî/çîl sipî
menegî
naÒî kirin, Òanî kirin,
Òanî dan
pala xwe dan
paldan
payîzok
qaqim
qelandin
qerepîn
dopdolu
lekeziz at
yarıÒ kısrafiı
göstermek
yaslanmak
yaslanmak, itmek,
yatmak
Kürt müzifiinde
makam türü
kelle, baÒ
kavurmak
karabin tüfek
fransîzî
ornement en forme
d’anneau porté sur le nez
embouchure d’une pipe
ou fume-cigarette
devant, face
armurier
pièce ottomane de
5 piastres
toile en poils de chèvre
tapoter
conduire un cheval de
réserve au côté du sien
épuisement, achèvement
sauté de viande au riz
à décor floral
un mode musical kurde
remplir, bourrer
mettre en place,
fixer
bord
impair
un à un
cousin paternel
à la kurde
boulette de gruau à
la viande haché
rempli à bord
cheval à robe
blanche ......
jument de course
montrer, désigner
îngilîzî
nose-ring
mouth-piece of a pipe,
cigarette holder
in front of
armourer
a 5-piastre piece
goat-hair cloth
drum one's fingers
lead a spare horse
exhaustion, completion
stewed meat and rice
a floral decoration
a Kurdish musical mode
fill, stuff
put in place, position
edge
odd
one by one
cousin (of father's side)
Kurdish style
meat ball with groats
full to the brim
white horse
racing mare
show, indicate
s’adosser
s’adosser, s’allonger
lean back
lean back, lie down
chanson d’automne,
genre musical kurde
crâne
frire
carabine
autumn song; a type
of Kurdish music
head
to fry
carbine, gun
Kurm ancî • 149 •
qeyserî
qoq
quraftin
ravravî
kapalı çarÒı
kelle, baÒ
demir, afiaç, plastik
v.b. sert Òeyleri bükerek
kırmak, devÒirmek
üzeri, üzerinde
hayvan izi sürmek
paralel çizgi
toplu av, saf kurarak
avlanmak
paralel çizgili kumaÒ v.s.
silav vedan
sitî
teqilandin
turkanî
xizêmok
xwînî
Yezîrgan
zîz
selamını almak
hanım, bayan
tartmak, ölçüp biçmek
Türk usülü, Türkçe
Kürt müzifiinde makam türü
kan davalı, katil
Erzincan
ince, nazik
raser
rav hilanîn
rav
rav
marché couvert
crâne
rompre, briser
covered market
head
to break
sur, au-dessus
suivre la trace d’une bête
lignes parallèles
chasse collective
on, on top
tracking an animal
parallel lines
a hunt
tissu à rayures parallèles
cloth with a pattern of
parallel lines
replying to a greeting
lady
to measure, to weigh
Turkish style
a type of Kurdish music
assassin, murderer
the town of Erzincan
tender, sensitive
répondre au salut de qqn.
dame
jauger, peser
à la turque
un genre musical kurde
assassin
la ville d’Erzincan
tendre, sensible
ZEWAC
Amadekar : Lutfî BAKSI
kurdî
zewicîn
zewicandin
zewac
Òû kirin, mêr kirin, çûn mêr
jin anîn
bi serî kirin/bûn,
bi mal kirin/ bûn
serî girêdan
tirkî
evlenmek
evlendirmek
evlilik
evlenmek (kadÈn için)
evlenmek (erkek için)
evlendirmek / evlenmek
baÒÈnÈ bafilamak
(evlendirmek)
di (bin) çav re kirin
gözüne kestirmek
geryan, lê gerîn,
gözücüye çÈkmak
çav lê gerandin
keçdîtin, dîtin,
1) kÈz bulmak (gelin adayÈ),
çûn dîtiniyê
görmek 2) görücüye gitmek
keçdîtin, dîtin, dîtinî
görücüye gitme
bi dilê... bûn / pê qayil bûn benimsemek, razÈ olmak
herê / erêkirin
kÈz tarafÈnÈn dünüre kÈz
istemeye gelmeleri için
olur vermesi
çûn xwazgîniyê
kÈz istemeye gitmek,
dünüre gitmek
xwazgînî, xwazgîn
kÈz istemeye giden kiÒi
veya kiÒiler
qasid
elçi
• 150 • Kurm ancî
fransîzî
se marier
marier
mariage
prendre époux
prendre épouse
marier
marier
îngilîzî
to marry, to get married
to arrange a marriage
marriage
to take a husband
to take a wife
to marry,
to arrange a marriage
to arrange a marriage
avoir des vues sur qn.
se mettre à la recherche
d’une fiancée
chercher une fiancée
to have one's eye on someone
to start looking
for a bride
to look for a bride
recherche d’une fiancée
consentir
accord ou aval des parents
de la fille pour donner
sa main
aller demander une fille
en mariage
ceux ou celles qui vont demander la main de la jeune fille
ambassadeur
looking for a bride
to consent
agreement of a girl's
parents for her marriage
to ask for a girl in
marriage
the match-makers
ambassador
qelen, next
baÒlÈk
dot payée aux parents
de la fille
qelen birîn / qelen
baÒlÈk kesmek
décider du montant
vebirîn, next vebirîn
de la dot
qelenbirîn, qelenvebirîn, baÒlÈk kesme
cérémonie de décision
nextvebirîn
du montant de la dot
binkîs
hatÈr akçesi olarak baÒlÈktan remise sur la dot consentie
kÈz babasÈ tarafÈndan
par le père de la fille
bafiÈÒlanan meblafi
en honneur de qn.
xwastî
sözlü
engagée
nîÒanî
niÒanlama, niÒan,
fiançailles
niÒan töreni
nîÒan kirin, nîÒan pê ve kirin niÒanlamak
acte de fiancer
Òerbet, Òîrînî
Òerbet merasimi
cocktail offert pour
célébrer l’engagement
destgirtî, dergîstî
niÒanlÈ
fiancé(e)
dest girtin
niÒanlamak
fiancer
sozdar, herêkirî
sözkesilmiÒ, sözlü
fiancé(e), promis(e)
xelat, sernext
hediye
cadeau
Òîrmijî, heqê Òîr
süt bedeli (baÒlÈk kesilirken part de la dot payée à la
kÈz annesi için verilen
mère de la fiancée comme
meblafi veya hediye)
«prix de l’allaitement»
rê vekirin
niÒanlÈ erkefiin niÒanlÈlÈk
cadeau envoyé par le fiancé
döneminde kÈz evini ziyaret pour obtenir la permission
için hediye göndererek
de rendre visite à la maison
izin istemesi
de la fiancée
rêvekirinî
niÒanlÈ erkefiin niÒanlÈlÈk
permission obtenue par
döneminde niÒanlÈsÈnÈn
le fiancé pour rendre visite
ziyaretine iliÒkin izin
à la maison de la fiancée
cihêz danîn,
çeyiz hazÈrlamak
préparer la dot de la mariée
karê bûkê kirin
cihêz, kar
çeyiz
dot de la mariée
çûna ser cihêz,
çeyizi görmeye gitmek
aller voir la dot
dîtina cihêz
xwençe, biÒare, xelat
düfiüne davet için
cadeau envoyé en guise
gönderilen hediye
d’invitation aux noces
serÒo
gelinin düfiün için hamama cérémonie de bain de
götürülüp yÈkanmasÈ
la mariée
henne, xena, desthenne kÈna; kÈna gecesi
cérémonie d’application de
henné sur la main de la mariée
vexwandî, xwandî, da- düfiün davetlisi
invité au mariage
wetî, gazîkirî, dawetvanî
xwandî
düfiün davetlilerini çafiÈran celui qui invite aux
festivités de mariage
dawet, Òahî
düfiün
noces, fêtes de mariage
serspî, porspî, serejin
düfiün alayÈ öncesi gelin
femme d’un certain âge
evine gönderilen haberci
envoyée chez la mariée
kadÈn
pour annoncer le début
du défilé nuptial
rovî (berbûrî)
düfiün alayÈ öncesi gelin
homme chargé d’aller
evine gönderilen haberci
chercher la mariée
erkek
chez ses parents
berbûk, berbûdî
1) düfiün esnasÈnda geline 1) dame accompagnant
refakat eden ve aynÈ zamanda la mariée pendant les
dowry (paid to the
girl's parents)
to agree on the amount
of dowry
ceremony for agreeing on
the amount of dowry
reduction in dowry agreed
by the girl's father in
honour of someone
wooed
engagement
the act of betrothing
cocktail to celebrate
the engagement
fiancée
to betroth
betrothed
present
part of dowry paid to the
girl's mother for having
breasted her
present sent by the fiancé
to obtain permission to
visit his fiancée's home
permission given to the
fiancé to visit his
fiancée's home
preparing the bride's
dowry
bride's dowry
going to see the bride's
dowry
present sent with invitation to the wedding
ceremony of the brides's
bath
ceremony of staining the
bride's hands with henna
wedding guest
person who issues the
invitation to the wedding
wedding festivities
elderly woman sent to
the bride to announce
the begining of the
wedding procession
man responsible for
fetching the bride from
her home
1) matron of honour
(the bride's advisor
Kurm ancî • 151 •
ona danÈÒmanlÈk yapan yaÒlÈ
kadÈn. 2) damadÈn evinde
gelinin ilk duvafiÈ açÈldÈfiÈnda
erkek çocufiu olmasÈ dilefiiyle
gelinin kucafiÈna oturulan
erkek çocuk.
berbûkî
berbûk
birazava
xêl, xêlî
xêlî
bûk siwar kirin
berderî
kadÈnlardan oluÒan
gelin alayÈ
kadÈnlardan oluÒan gelin
alayÈna katÈlan kiÒi
safidÈç
düfiün alayÈ
duvak
gelini ata bindirmek
kapÈbafiı (kapÈ önü
kesilerek alÈnan)
piÒtderî
kapÈ bafiı (kapÈ ardÈ
kesilerek alÈnan)
hespkêÒ
gelin atÈnÈn baÒÈnÈ çeken
piÒtgirêdan
belbafiı (gelin kardeÒinin
gelinin beline kemeri
bafiladÈfiÈnda aldÈfiÈ
hediye)
baÒbafiÈ (gelin baÒÈnÈ
bafilayana verilen
hediye)
gelin sandÈfiÈnÈn üzerine
oturana verilen hediye
sergirêdan
sersindoq
gîska ’ezepan
mehr
mehr kirin
mehr birîn
mehrbirîn
genç delikanlÈlarÈn gelin
alayÈnÈn geliÒinde yollarÈnÈ
keserek aldÈfiÈ hediye
atÈn üzengesini tutana
verilen hediye
gelinin kolunu tutarak
onu bindirmeye götüren
veya damadÈn evi yakÈn
oldufiunda onu eve kadar
götüren iki yakÈnÈ
nikah
nikahlamak
nikah kÈymak
nikahkÈyma
mehrbirr
nihak kÈyan
zengogirtin
destgir
• 152 • Kurm ancî
festivités de mariage et lui
servant de conseillère
2) garçonnet que l’on
fait asseoir sur le genou
de la mariée à son arrivée
chez le marié avec le
souhait qu’elle mette au
monde un garçon
défilé nuptial formé
de femmes
femme ou fille participant au défilé nuptial
garçon d’honneur
défilé nuptial
voile de la mariée
faire monter la mariée à cheval
présent offert à celui qui se
tient devant la porte d’entrée
de la mariée au moment où
on vient chercher celle-ci
présent offert à celui qui
se tient derrière la porte
d’entrée de la chambre de
la mariée au moment où
on vient chercher celle-ci
celui qui tient les rênes du
cheval transportant la mariée
cadeau donné au frère
de la mariée lorsqu’il met
la ceinture autour de la
taille de la mariée
cadeau offert à celui ou
celle qui place la coiffe
de la mariée
cadeau offert à celui ou
celle qui est assis(e) sur le
coffre de la mariée
cadeau obtenu par les jeunes
gens se mettant en travers
de la route du défilé nuptial
cadeau offert à celui qui tient
l’étrier du cheval de la mariée
deux proches parents de
la mariée qui la tiennent
par le bras pour la faire
monter à cheval ou l'accompagner chez le marié
acte de mariage
marier
célébrer un mariage
cérémonie de conclusion
de mariage
celui qui conclut l’acte
de mariage
during the ceremonies)
2) small boy placed on the
bride's knees upon her arrival
at the bridegroom's
home with the hope that
she will bear a son
wedding procession
of women
a girl or woman taking
part in the procession
bride-groom
wedding procession
bridal veil
mounting the bride on a horse
present offered to the person
at the door of the bride's
home when she is fetched
away
present offered to the
person standing behind the
bride's home when she
is feched away
the person holding the
bride's horse's reins
present given to the bride's
brother when he puts
the girdle on the bride
present given to the person
who places the crown
on the bride's head
present given to the person
sitting on the bride's trunk
present given to the young
men barring the way of
the procession
present given to the person
holding the bride's stirrup
two of the bride's close relatives who hold her arms to
help her mount the horse
or who accompany her to
the bridegroom
act of marrigage
to marry
conclude a marriage
celebrate the conclusion of
a marriage
official who concludes
the marriage
mehrbirrî
nikahÈ kÈyÈlmÈÒ (düfiünü
henüz yapÈlmamÈÒ)
bermehr, bedelmehr
nikahta erkek tarafÈnÈn
kadÈnÈn gelecefii için vad
ettifii güvence akçesi
nikahÈna geçirmek (biçimsel
olarak yapÈlan nikahlama)
gelin
damat
gerdek için damat adayÈnÈn
yÈkanma merasimi
damat traÒÈ
mehr avêtin ser
bûk
zava
serÒoya zava/ê
rûkurkirina zava/ê
paÒatiya zava/ê
gelinin damat evine gelmesi
ile baÒlayan ve damadÈn gerdefie girmesine kadar süren
ve çevredeki bekarlardan
oluÒturdufiu adamlarıyla
sürdürdüfiü beylifiidir
ÒabaÒ
1) dufiünlerde damat için
toplanan para v.s. bafiÈÒta
bulunanlarÈn isimleri
toplulukta söylenerek
yapÈlan merasim. 2) düfiünde
çalgÈcÈlarÈn düfiüne katÈlanlardan topladÈklarÈ bahÒis
gelinin damat evine
getirilmesi
berdel halinde gelinlerin
götürülmeleri
guhastin
veguhastin
berdêlî, berdil, pêguhork ailelerin karÒÈlÈklÈ olarak
kÈzlarÈnÈ birbirine gelin
vermeleri, berdel
gerdek
zifaf, gerdek
berdan
boÒama, boÒanma
berzewac, xame
evlilik çafiÈna gelmiÒ kÈz
veya erkek, ergen
kÈtan lê Òkestî
evlilik çafiÈnÈ aÒmÈÒ genç kÈz
zavayê navmalê
iç güveyi
çûyîna sermalê
hewî, hêwî
serhewiyê
jinebî, bîjin
mêrebî
keç revandin
revok
dul kadÈnla evlenen erkefiin
kadÈnÈn evine taÒÈnmasÈ
kuma
kuma üstüne
giden (evlenen)
dul kadÈn
dul erkek
kÈz kaçÈrmak
aynÈ kÈzÈ tekrar
kaçÈran erkek
personne officiellement
mariée mais le mariage
n’est pas encore fêté
somme promise par la famille
du marié comme garantie
d’avenir pour la mariée
mariage formel,
mariage blanc
mariée, épousée
marié, époux
cérémonie de bains
du marié
cérémonie du rasage
de la barbe du marié
période de réjouissances
incluse entre l’arrivée de la
mariée et la nuit nuptiale,
au cours de laquelle le
marié accompagné de ses
amis célibataires fête ses
dernières heures de célibat
l) argent collecté au cours
des festivités de mariage
pour venir en aide au
marié, 2) pourboire
collecté par des musiciens
qui nomment et font
l’éloge de leurs bienfaiteurs
conduire la mariée
chez le marié
fête de mariage au cours de
laquelle un frère et une sœur
épousent une sœur et son frère
mariage croisé où un
frère et une sœur épousent une sœur et un frère
chambre nuptiale
divorce, répudiation
fille ou garçon
en âge de se marier
vieille fille
gendre qui habite chez
ses beaux-parents
épouser une veuve
et s'installer chez elle
co-épouse
mariage d'une femme avec
un homme déjà marié
veuve
veuf
enlever une fille
homme qui enlève
pour la deuxième
fois la même fille
person formally married but
whose marriage festivities
have not yet taken place
amount of dowry personally
guaranteed to the bride
'marriage' in name only, paper
mariage
bride
bride-groom
ceremony of the bride-groom’s
bath
ceremony of shaving
the bride-goom
period of festivities between
the conclusion of the
marriage and its
consommation during which
the bride-groom spends
with his bachelor friends
his last hours of little lord
1) money collected during
the marriage festivities to
help the bridegroom
2) tips collected by the
musicians for singing the
praises of the guests
leading the bride to
the bride-groom's home
feast of of marriage, when a
brother and sister are
married to sister and brother
double marriage between
a brother and his sister with
a sister and her brother
nuptial room
divorce, repudiation
youth of
marriageable age
unmarried girl
son-in-law living in
his wife's family
marry a widow and live
in her house
second wife
marriage of a woman with
an already married man
widow
widower
to elope with a girl
a man who elopes
twice with the
same girl
Kurm ancî • 153 •
revandî
darika zava/ê
nemêr
nêremê, nêramê, nêrebûk
koçek
kaçÈrÈlan kÈz
gelin alayÈnÈ damda bekleyen
damadÈn yanÈnda süslenen
özel hazÈrlanmÈÒ ardÈç afiacÈ
iktidarsÈz (cinsi)
kÈz-ofilan, hünsa
köçek, çengi
fille enlevée
arbre décoré auprès
duquel le marié attend
l'arrivée de la mariée
impuissant, impotent
hermaphrodite
danseur, danseuse
kidnapped girl
ornamented tree beside
which the bridegroom
awaits the bride's arrival
impotent
hermaphrodite
dancer
F e r h e n g o k a
Y ûsif û Z uleyxa
Amadekar : ELÎ…ÊR
kurdî
hîn: dem, wext
xewas
serpoÒ
bi yekdan: bi carekê
çar û naçar
pencik: penç, pençe
zarî kirin; zarîn
bikirr
balîn
kax: qesr, koÒk
berzex
• 154 • Kurm ancî
tirkî
an, vakit
dalgÈç
1) baÒÈ örtülü,
2) baÒörtüsü
birlikte, bir seferde
ister istemez
pençe
inlemek, yalvarmak
müÒteri, alÈcÈ
baÒucu
saray, köÒk
1) araf, 2) ince uzun kara parçası
fransîzî
moment
plongeur
1) qui a la tête couverte,
2) couvre-chef
en une seule fois, ensemble
volens nolens
griffe
gémir, supplier
client
chevet
palais
1) purgatoire 2) isthme
îngilîzî
a while, moment
diver
1) whose head is
covered, 2) head gear
all at one, together
willy-nilly
paw, claw
to groan, to implore
customer, client
bed (head), bedside
palace
1) purgatory 2) isthmus