kurmancî - Institut kurde de Paris

KURMANCÎ
hejmar 28
çile 2001
Min ev nivîsî ne ji bo sahibrewacan
Belkî ji bo biçûkêd Kurmancan
Ehmedê Xanî
(Sedsala XVII)
rojnameya taybetî ya Enstîtuya Kurdî ya Parîsê li ser pirsên zaravê kurmancî
Civîna
Biskops
Arno
1-6/10
Zimanê partî
Amadekar : Behroz …UCAÎ
Zimanên îranî bi awayekî kronolojîk li ser sê serdeman têne dabeÒ kirin, ango
îranîya kevnar, îranîya navîn û îranîya nû.
Di hêla cografîk de mirov dikare wan dabeÒî sê grûpan bike: îranîya bakurî,
îranîya rojhilatî û îranîya rojavayî. Zimanên îranî yên rojavayî jî dibin du grûp:
bakurê rojavayî û baÒurê rojavayî.
bakurê rojavayî
2000
kevnar
navîn
nû
Civîna 28 emîn a
Kurmancî di
navbera rojên
1-6/10/2000 an de li
Xwendegaha Bilind a
Biskops Arno, li
Swêdê civiya.
BeÒdarên civînê li ser
pirsên trafîk,
kompûter û
matematîk, li ser
devoka Botî,
ferhengoka
Qerejdaxê, cureyên
endamên laÒ,
îdyomên kurdî û
peyvên kurdî di
zimanên cîran de
xebitîn...
Di vê civînê de
(Qerejdax), Emîn
Narozî (Batman),
Kendal Nezan
(Diyarbekir),
Newzad Cemal
Onursal (Cizîr),
Behroz …ucaî (Kotol)
û ReÒo Zîlan (Agirî)
beÒdar bûn.
Encamên civînê di vê
hejmara Kurmancî de
tên belav kirin.
farsîya kevnar
partî
kurdî, beloçî, tatî
gîlekî, taliÒî, azerî(1), hwd
farsîya navîn
farsîya nû
Zimanê partî zimanekî bakurê rojavayî ye, ku di serdema îranîya navîn de hatiye
bi kar anîn. “Partî”, ku ji peyva parÒava tê, zimanê fermî yê ErÒekan/Partên ïranê
(250 b.z. – 226 p.z.)bû. Dokumentên herî kevn ji vî zimanî komek nivîsarên li ser
perçeyên kûzikan e, ku bermayîyên salên 100-29 b.z. ne.
∑ahên sasanî yên serdema pêÒîn (ji ∑apûrê I 241 p.z.) hin hikayetên xwe hem bi
zimanê ErÒekan (partan) û hem jî bi zimanê xwe, ango farsîya navîn, li ser rûyê
zinaran nivîsandine. Ev zimanê fermî bi ortografîya aramî hatiye nivîsandin, ku
wekî îdeogram dihate xwandin. Zanyarîyên frehtir yên li ser vî zimanî, ancax bi
rêya tekstên manîkeyî, ku li Turkistana Rojhilat (Turfan) hatine dîtin, ketine
destên me. Ew rewÒa vî zimanê bakurê rojavayî ya di dema Manî (naverasta
salên 200-ê) de, raber dikin. Tekstên manîkeyî bi partî û farsîya navîn bi awayekî
fonetîkî bi ortografîya sûrîyak hatine nivîsandin.
Herçendî partî hin peyv ji zimanên din deyn kiribin jî, ferqên fonetîkî, ku li jorê
jê hat çêl kirin, kêm-zêde sîstematîkî ne. Lê bê guman, gava ku Sasanîyan
birêveberî xistiye destên xwe, gelek termên îdarî ji ErÒekan bi mîras wergirtin û
nemaze bi heman formê bi kar anîn. Di heman demê de, bi qelsbûna
desthilatdarîya zimanên bakurê rojavayî, peyv û dengên zimanê baÒurê rojavayî,
ango farsîya navîn li ser yên din zaltir bû. Lê bi gelemperî hin ferqên fonetîkî yên
bingehîn, yên di navbera bakurê rojavayî û baÒurê rojavayî de, wekî nimûneyên
jêrîn in:
bakurê rojavayî
partî
kurdî
masyag
masî
zanzanjen
jin
pirde* pird, pir, pire
burz
berz
hrê
hirê (dimilkî)
ber
ber (dimilkî)
deng
h
d
z
l
l
s
d
baÒurê rojavayî
farsî. navîn farsîya nû
mahîg
mahî
dandan
zen
zen
puhl
pul
bulend
bulend
sê
sê
der
der
Frekansa taybetmendîya fonetîkî ya bakurê rojavayî di kurdîya kurmancî de
bilind e. Lê cînartîya bi hezar salan bi farsî re rê ji gelek deynkirinên leksîkalî û
fonetîkî re vekiriye. Ji ber vê yekê ye, ku kurmancî û hin zimanên din ên bakurê
rojavayî yên serdema nû, ji hinên din, ji bo nimûne kurdiya dimilkî, hîn bêtir di
bin bandora fonetîka zimanên baÒurê rojavayî ango farsî de mane. Kontakta bi
sedan salan ya kurmancî bi farsî re, îzolasyon û dûrbûna dimilkî ji farsî, dikarin
wek du faktorên sereke vê diyardeyê îzah bikin. Nimûneyên jêrîn vê yekê bêtir
konkrettir dike:
farsî û kurmancî: deh, lê dimilkî: des
farsî û kurmancî: dil, lê dimilkî: zir
farsî û kurmancî: erzan, lê dimilkî: erjan
farsî û kurmancî: sal, lê dimilkî: sar
farsî û kurmancî: bulend/bilind, lê dimilkî: berz
farsî û kurmancî: sê, lê dimilkî: hirê
farsî û kurmancî: der/derî, lê dimilkî: ber
Lê ferqên fonetîkî ya kurmancî di vê hêlê de, ku dijberî rêbaza fonetîkî ya zimanên
din yên bakurê rojavayîyî ye, wê ji grûpê dernaxe. Ev guhertin tenê dikare bi
deynkirinê bihête îzah kirin. Ji ber ku kurmancî di hêla jenetîkî de, herwekî
dimilkî, kurdiyên din, partî û medî, hîn jî divê wekî zimanekî bakurê rojavayî
bihête dîtin. Lihevçûnên di navbera kurmancî û partî ne tenê di hêla fonetîkî de,
lê herweha di hêla morfolojî û sentaksê de jî dikare bihêne dîtin. Her wekî
kurmancî, partî jî zimanekî ergatîv bû; taybetmendîya morfosentaktîk, ku van
herdu zimanan bi piranîya zimanên îranî yên serdema navîn re parve dikir. Di
hêla fonetîkî de goranî û dimilkî xwedî gelek taybetmendîyên arkaîk in, ku bi
hêsanî dikare bi lêkolînên zimannasîyê li ser partî bihêne îzah kirin.
Rojhilatnasên rojavayî bi gelemperî farsîya nû warisê farsîya navîn û ya navîn jî
warisê farsîya kevnar dibînin. Lê gelo ka partî berdewama medî ye û herweha ka
kurdî -tevî zimanên din ên bakurê rojavayî– berdewama partî ye, nehatiye îsbat
kirin. Di vî warî de lêkolîneke ciddî jî nehatiye kirin.
Ferhengoka jêrîn hewlek e ji bo nasandina zimanê partî û herweha raberkirina
binetarên hevpar ên kurdî û partî. Maneya hin peyvên hevpar di navbera kurdî û
partî de mumkin e bi wext re ji hev dûr ketibin. Ev diyardeyeke normal e
semantîka peyvan e. Lê mebest ji vê ferhengokê nasandina binetarê hevpar ê
bêjeyên kurdî û partî ye.
(1) Mebest ji azerî ne tirkîya Azerbaycanê ye. ∑êniyên Azerbaycana niha berê bi
zimanekî îranî yê bakurê rojavayî dipeyivîn. Bi hatina Tirkan ji Asyaya Navîn û lê
bi cîwarbûna Tirkên selçûqî û qaraquyunlu, ji ber ku zimanê azerî li çend gundan
îzole mabû, rê li ber belavbûna zimanê tirkî xweÒ bû.
Ferhenga partî
(Mêrdîn), Rojan
Mahmûd Lewendî
baÒurê rojavayî
Hîn di serdema îranîya kevnar de ferqên fonetîkî grûpa bakur ji grûpa baÒurê
rojavayî vediqetand. Wekî yekem zimanê bakurê rojavayî, mirov dikare zimanê
Medan, medî bi nav bike. Ji wî zimanî tenê peyv yan navên hin deveran mane.
Mirov ji struktura fonetîkî ya van nav û peyvan, dikare bi rêya muqayesekirina
di gel farsîya kevnar (zimanê HexameniÒiyan 549 b.z. – 330 b.z.) dikare ferqên
van herdu zimanan ji hev derêxe. Heman ferqên fonetîkî ye ku grûpa bakurê
rojavayî ji grûpa baÒurê rojavayî vediqetîne.
Mistefa Aydofian
Hazim (Hekarî),
medî
deng
s
z
j
rd
rz
hr
b
partî
ab
abad
aben
adur
afros
afrîn
agoj
ahar
ajon
aÒkareg
asman
astaneg
asun
asunên
axwer
axweren
awaj
azad
azat
azatîft
kurmancî
av
ava
avîn
agir, adir
fêr
aferîn
kuj, goÒe
xwarin
vejîn
eÒker, aÒkere
esman
astank, derazîng, derîzan
asin, hesin
asinîn, hesinî
ji lêkera xwarinê
xwi-xwer
xwarin
awaz (deng)
azad
aza, azad
azadî, azatî
tirkî
su
bayÈndÈr, mürefeh
parlak, Òeffaf
ateÒ
ders
dua etmek, kutlamak
köÒe
yemek
yeniden dofiuÒ
açÈk, belirgin
gökyüzü
eÒik
demir
demirden
yiyen
fransizî
eau
prospère
clair, brillant
feu
leçon, enseignement
bénir
côté
nourriture
renaissance
évident, apparent
ciel
seuil
fer
en fer
qui mange
înglîzî
water
prosperous, cared for
bright, clear lustrous
fire
teaching, instruction
invoke blessings on, bless
side
food
rebirth
obvious, plain
sky
threshold
iron
of iron
eat, consume
yemek, ziyafet
ses, çafirÈ
hür, özgür
özgür, asil
özgürlük
repas, banquet
voix, appel
libre
libre, noble
liberté
meal, banquet
call
free
free, noble
freedom, liberty
➤
➤
bend
bendbar
bareg
bareg
barwer
bazûr
bendeg
bendegîft
bendistan
berber
besteg
behr
bexÒbezeg
bezegîft
bezekkar
bezm
bexanîg
bidîg
biziÒk
boy
boxistan
brad
braziÒn
bun
bun‹ah
burwar
burz
burzind
ben, bend
bendkirin
ber
berg, cil û berg
bergîr, hespê bargîr
berwer
bazû, bask
bende
bendegî
bendîxane, bendistan
ber-, bir(d)in
der, derî
bestî
behr, par
beÒ kirin
beze, gunehkar
bezeyî
bezekar
bezm, Òahî
beganî
dî, din
bizîÒk, bijiÒk
bîn, bo, behn
baxistan, bax, baxçe
bra, bira
brûsîn, çirûsîn, briqîn
bin
bingeh
berwar
berz, bilind
berzî, bilindî
bafi, ip, iplik
bafilamak
ürün, meyve
giysi
yük atÈ
ürünlü, ürün veren, verimli
kol, kanat
hizmetkar, köle
kölelik, hizmetkarlÈk
hapishane
götürmek
kapÈ
esir
parça, porsiyon
bölmek, dafiÈtmak
günah dolu
günah, kötülük
günahkar
Òölen, senlik
ilahi, tanrÈsal
difier
hekim, doktor
koku
bahçe
kardeÒ
parlama, ÈÒÈldama
taban, alt, kök
temel
yüksek, yükseklik
yüksek
yükseklik, irtifa
lien, attache, corde
attacher, lier
fuit
vêtement, habit
cheval, monture
fructueux, productif
aile
serviteur, esclave
servitude, esclavage
prison
porter, amener
porte
captif
part, portion
diviser, distribuer
coupable, pécheur
péché, malice
pécheur, malicieux
fête, festin
divin
autre
médecin, docteur
senteur, odeur, encense
jardin
frère
brillance, éclat
base, fond, racine, fondement, base,
fondation, assise
haut, hauteur
haut
hauteur
bind, tie
to bind, to tie
fruit
garment, dress, apparel
horse, mount
fruitful
wing
servant, slave
servitude, bondage
prison
bear, bring
door
captive
part, portion
to divide, to distribute
sinful, wicked, evil
sin. wickedness, evil
sinner, evil doer
meal, feast
divine, godlike
other, second
doctor, physician
smell, scent, incense
garden
brother
shining, radiance
bottom, foundation, root
base, foundation
high, lofty, height
high, lofty, (loud, loudly for sounds)
height
Peyvên kurdî-îranî di zimanên cîran de
I. DI ZIMANÊ TIRKÎ DE -IIIG
gâh: geh, gah, far: gah, geh, peh: gah (ji bo maneya cih)
gavur: gawir, gebr, (mu’erreb ango forma erebîkirî: kafir), far: gebr, kafer
(navê zerdeÒtiyan piÒtî hatina îslamê), peh: gebr
geda: gede, far: geda
gem: gem, lixab, lixaf, far: ligam, ligem, licam, yûn: kemos
genç: genc, far: genc, peh: genc
gerdan: gerden, far: gerden, peh: gerten, gerden
gerdek: gerdek, far: gerdek
gerçi: gerçî, far: gerçi
gergedan: kergeden, gergedan, far: kergeden
gergef: kerge, far: kargah
geriz: karêz, kerîz, kêzîn, far: karîz, kehrîz
geveze: geveze, çenebaz, çenesist, far: gepbaz, gepbaze
gevher: gewher, cewher, far: goher, coher, peh: gohr
gıdıklamak: xidxidandin, gidgidandin, qidqidandin, far: ‹il‹ilek (qilqilek) daden
gidi: gidî
girdap (çıkmaz): gerav, gerînek, far: girdab
gonca: xwençe, xunçe, far: ‹onçe, ‹unce
göç: koç, far: kûç
göçer: koçer
göl: gol
gurk: /gurklamak: kurk, far: kork
güfiüm: gumgum, far: qumqumê, lat: kukumion
gül: gul, far: gul, peh: gul
gülab: gulav, far: gulab
gülçin: gulçîn, far: gulçîn
güldan: guldank, guldan, far: guldan
güldeste: guldeste, far: guldeste
bouquet gülendam: gulendam, far: gulendam
gülgün: gulgon, far: gulgûn, gulgon
gülistan: gulistan, far: gulistan
gülizar: gulîzar, far: gul´izar
gülle: gulle, far: gulûle
gülnar: gulhinar, gulhenar, far: gulnar
gülrenk: gulreng, far: gulreng
gülÒen: gulÒên, far: gulÒen
gülten: gulten, far: gulten
gülzar: gulzar, far: gulzar
günah: guneh, gune, far: guneh, gunah, peh: winah
günahkar: gunehkar, far: gunahkar, peh: winahgar
gür: gurr, gûr, far: gurr
güruh: gurûh, far: gurûh, peh: groh
gürz: gurz, far: gorz
güya: goya, far: gûya
Amadekar : ReÒo ZÎLAN
Behroz …UCAÎ
fransizî
lieu, -raie-, rie, - thèque
giaour, infidèle
îngilîzî
place, -ry
unbeliever, giaour
mendiant, miséreux
mors
jeune
cou, gorge
chambre nuptiale
bien que, quoi que, il est vrai que
rhinocéros
cadre de broderie
égout
bavard
1) bijou, pierre précieuse; 2) essence
chatouiller
oh! ah!
tourbillon
bouton (de rose, de fleur)
migration, transhumance
nomade
lac
couveuse (poule)
carafon en cuivre
rose
eau de rose
cueilleur de rose
vase
bouquet
qui a la taille fine et grâcieuse comme une rose
couleur de rose, rose
roseraie
qui a des joues roses
obus
couleur de grenadier
couleur de de rose, rose
roseraie
qui a un teint de rose, fraîcheur et rose
jardin de fleur, roseraie
péché
pécheur
touffu, dense
gang, bande
masse, massue
soi-disant
begger, poor man
bit (of a bridle)
young
neck, throat
nuptial chamber
although, though, it is true that
rhinoceros
embrodery frame
sewer, drath
talkative, babbler
1) gem, jewel; 2) essence, substance
to tickle
pauder
whirpool
bud, rosebud
migration, transhumance
nomade
lake
broody (hen)
copper jugg with handle
rose
rose water, julep
who gather roses or flowers
rose bowl
bouquet, bunch of flowers
who has a waist as slender as a nose
rose colored, rosy
rose garden
rosy-cheeked
shell, cannon ball
of the colour of pomegranite
rosy, rose coloured
rose garden
rose-bodied, fresh and aninty
flower garden, rose garden
sin
sinner, culprit
thick, abdundant, dense
gang, band
iron club, nace
so-called
2
Devoka Qerejdaxê
Amadekar : Mahmûd LEWENDÎ
kurdî
velîstin
velo kirin
vemaltin, vemaliÒtin; malîn, vemalîn
veweÒandin : daweÒandin
xwe veweÒandin : xwe daweÒandin
xwe vexistin : xwe dirêj kirin, veketin
vêra : bi wê/wî ra
vino, vinvinokî : ginginokî, xinxinokî
vinevin kirin
tirkî
ürkmek, Òok geçirmek, çarpÈlmak
afiÈzdaki yiyecefii yutmadan dÈÒarÈ çÈkartmak
temizlemek
silkelemek
silkenmek
yatmak, uzanmak
birlikte, onunla
burnundan konuÒan, genzek
burnundan konuÒmak, anlaÒÈlmaz Òeyler söylemek
virik, vîjik : navçûyîn, zikçûyin, navêÒî, zikêÒî
virikî,, vîjikî bûyîn
bû vinevina wî, me tu tiÒtek jê fam nekir
virnî
hilî
xubarî
vîz kirin
vîz bûn
vîç vîç, vîçevîç : wîcewîc, çîkeçîk
qideqid, qid qid
vîjo
wakîno : waniko, wa, weha, wilo, wisa
waqînî : wazqînî
waqînî pê ketin
warge
wawîk : çeqel
wehÒ : beraz
welatî : hemwelatî, hemÒerî
wel wel : wey wey
weh weh
ishal
ishal olmak
burnundan birÒeyler söyledi, ne söyledifii
hiç anlaÒÈlmadÈ
geç dofimuÒ olan hayvan
vaktinden önce dofian
erken olmuÒ, erken
döndürmek
dönmek
civildama
gidaklama
ishalli, ishal olan
öyle, böyle
çÈfilÈk, feryat, afilama sesi
acÈdan feryat etmek, çÈfilÈk atmak
kamp yeri, yurtluk
çakal
domuz, yabani domuz
hemÒeri, yurttaÒ
bak hele, vay be
sÈfiÈrlara seslenirken kullanÈlan söz
werziba : werzeba
west : raht bûn, qerimîn, betilîn
westa xwe derxistin : bihna xwe vekirin
westiyan, betilîn, raht bûn
westandin : betlandin, raht kirin
westiyayî : westî, raht, betilî
weÒ : xiÒ, taqet
ji weÒ ketin an bê weÒ ketin
bêweÒ
tê de weÒ nemaye : taqeta wî nemaye
weÒek
wêrîn
wirîne : werîne !
xag : xav, xang
xagî : xavî, xangî
xalîçe : xaliya biçûk
xap : pûngal
xapxapk : pelqeçîçik, çildank, berkurdk, xebxeb
aÒik, destarok
xaÒêl
xav : deziyê xav, benê xav, qumaÒê xav
xavik : dolmend, meles, çît, çarik
xax : xaîle, teÒqele, bela
xaxên giran an nemayî anîn serê yekî
kuzeydofiu rüzgarÈ
yorgunluk
yorgunlufiunu çÈkarmak
yorulmak
yormak
yorgun
hal, takat
halden düÒmek, takatten düÒmek
halsiz, takatsÈz
takati kalmamÈÒ
döküntü tütün
cesaret etmek
getir !
çifi, ham
çifilik, hamlÈk
küçük halÈ
folluk
kuÒ ya da tavuk kursafiÈ
taÒlÈk
kullanÈlmamÈÒ olan giysi ya da eÒya
Òafilam olmayan, dayanÈksÈz (iplik, kumaÒ)
tülbend
bela, musibet
birinin baÒÈnÈ görülmemiÒ belalara sokmak
xax û tore : halê rezaletiyê
xebrîÒok, xevrîÒok, xemîÒok, xeberoÒk : çîrok
xemsar : sersar
xemsarî : sersarî
xeniqok : xendekûk, xendekoke, kuxira reÒ
xerat : dartaÒ, necar, dartiraÒ
xeritandin
xeritî
xewar, xewte, xewîn
xeste : xestexane, nexweÒxane
xewgêr : xewger
xewirandin : xeriqandin
xewirîn : xeriqin, dil xewirîn, ji xwe çûn,
dil jê çûn
xêra Xwedê !
xêr û bêr : bereket
xik û xalî : xil û xalî, xir û xalî
xilç : gulç
rezaletlik durumu
masal
ihmalkar
ihmalkarlÈk
bofimaca
marangoz
yontmak
yontulmuÒ
çok uyuyan, uykucu
hastahane
uyurgezer
bayÈltmak
bayÈlmak
xilorîk : gijlok, teyrok an zîpika hûr
xiloxwarî : çelexwarî
xinanî
taneleri fazla iri olmayan dolu
efiri büfirü, çarpÈk çurpuk, yamrÈ yumru
nezle ya da baÒka nedenden dolayÈ
burnu tÈkanmÈÒ olan
bundan iyisi can safilÈfiÈ
bolluk, bereket
bomboÒ, ÈssÈz, ÈpÈssÈz
kenger çÈkarmada kullanÈlan ucu sivri definek
fransizi
être effrayé, subir un choc, être traumatisé
rendre gorge, restituer la nourriture
nettoyer
secouer, ébranler
s’épousseter, secouer ses vêtements
s’allonger, s’étendre
avec lui/elle
nasillard
nasiller, parler d’une façon inintelligible
înglîzî
to be frightened, traumatised, shocked
to bring up unswallowed food, spit up
to clean, to clean up
to shake off (dust, etc.)
to dust oneself, shake off one’s clothes
to lie down
with him/her
nasal, who speaks through the nose
to speak through the nose, to be
incomprehensible
diarrhée
diarrhea
avoir la diarrhée
to have diarrhea
on n’a rien compris à ce qu’il disait à travers we understood nothing he said through his
le nez
nose
animal né tardivement, après le terme
animal born late in the season
prématuré, qui naît avec le terme
premature
précoce
precocious
faire tourner, pivoter
to pivot, to revolve, to turn
se tourner, se retourner
to turn round, to turn, to spin
pépiement, gazouillement, gazouillis
twittering, chirping
gloussement
clucking
qui a la diarrhée, diarrhéique
diarrheic
ainsi, tel, comme cela
so, thus, such
cri de douleur
a cry of pain
pousser un cri de douleur
to cry with pain
emplacement de camp, lieu de campement camping ground
chacal
jackal
cochon, sanglier
pig
compatriote
countryman, countrywoman, compatriot
ça alors ! oh là là !
well ! Oh, I say !
onamotopée utilisée pour inciter
an noise made to make cattle move
le bétail à avancer, etc.
vent du nord-est
north-east wind
fatigue
tiredness
prendre du repos, se délasser
to take a rest
se fatiguer, être fatigué
to get tired, to be tired
fatiguer
to tire, to fatigue
fatigué
tired
force, puissance
potency, strength, power
être à bout de force, ne plus avoir la force
to be exhausted, at the end of one’s tether
à bout de force, très faible, anémique
forceles, very weak
il (elle) n’a plus de force, plus d’énergie
he (she) no more energy
débris de tabac
tabacco debris on remnants
oser
to dare
amène, apporte !
bring it !
cru, non-cuit, écru
raw, uncooked
crudité
rawness, crudeness
petit tapis
small rug
nid de poule, pondoir
nesting box for hen
jabot
craw of a bird or chiken
gésier
gizzard
objet ou vêtement flambant neuf, non utilisé brand new object or cloth
fil ou tissu peu résistant, peu solide
weak thread or cloth
foulard de gaze de coton
gauze
tourment, adversité
torment
infliger à quelqu’un des tourments inouïs,
inflict excexxive torments on someone,
accabler qqn, mettre qqn. au pilori
put them to the pilory
opprobre, infamie
infamy
conte
tale
négligeant
negligent, careless
négligence
negligence
coqueluche
whooping cough
charpentier
carpenter
aplanir, dégrossir, découper (bois)
to plane, smooth or cut wood
dégrossi, aplani
planed, smoothed
grand dormeur
fond o sleep, great sleeper
hôpital
hospital
noctambule
night-time reveller
endormir, évanouir, anesthésier
to make faint, to narcotize
s’évanouir, perdre connaissance
to faint
à la bonne heure !
abondance, fécondité, fertilité
désert, vide, sans âme qui vit
bâton à l’extrémité aiguisée utilisé pour
déterrer des tubercules
grêlon
crochu, tarabiscoté, tordu
qui a le nez bouché à cause d’un rhume, etc.
3
God willing !
abundance, fruitfulness
desert, empty, without a living soul
digging stick
hailstone
hooked, twisted
has a blocked nose because of a cold
xincik
xir
xirçik pirçik
xirêf
xirnik: mendek
xironek: zengila biçûk
yÈrtÈk pÈrtÈk, eskimiÒ giysi
penis
bez parçacÈklarÈ vb Òeyler
iÒlenmemiÒ ham keçi tulumu
tavÒan yavrusu
ufak çÈngÈrak
xirpik: kirkirk, kirkîrok
xirpo: beredayî
xirtikî bûn
xirxolte
xirûÒ: xwîÒrîk
kÈkÈrdak kemifii
hergele
burkulmak
külüstür
vucutta alerjiden oluÒan sivilceler
xiÒtîn
xiÒxiÒok
xiya
hÈÒÈrtÈ, hÈÒÈrdama
çÈngÈrak
deveyi ÈhtÈrÈrken kullanÈlan sözcük
xiya kirin
xîcÈr
xîldank
xopan: kambax, wêran, kavil, xerabe
xopan kirin
xortik: sengele
xu lê boqandin, xwe lê boq kirin
ÈhtÈrmak
çakÈllÈk yer, çakÈllÈk
diÒ otu, kÈlÈr
yÈkÈk, harap yer
yÈkmak, harap etmek, viran etmek
13-18 yaÒlarÈ arasÈndaki genç
sarkÈntÈlÈk etmek
xu xewisandin
kÈrÈtmak, cilve yapmak
haillon, vêtement très usé en lambeaux
pénis
bouts ou lamelles de tissus
outre en peau de chèvre non tannée
levraut
clochette, grelot qu’on passe au cou
des agneaux
cartilage
individu vulgaire, malotru
se fouler, se faire une entorse
vieillerie, rouillé, miteux
bouton de fièvre dont l’éruption est
généralement due à une allergie
froissement
hochet
cri lancé pour faire poser ou asseoir
le chameau
faire poser, asseoir le chameau
terrain pierreux, pierraille
visnage
ruine
ruiner, ravager, faire tomber en ruines
adolescent
molester, harceler sexuellement,
se frotter contre qn
faire des coquetteries, faire des avances
xudarîk: xweverît, bixweverîtî, qûnbigû
xugirtî
xulmaj: xilmaÒ, niqhîÒk, xirmaÒ
xulmaj bûn
xunavî: barana sivik
xurde: hûrmûr, hûrde
xure: zikîn, ziko
xurikandin: diqdiqandin, qidqidandin,
xudxudandin, qidîlank vekirin
xurikî
xwa: wa, wa weylê
xwanê: xuyanî, xuya, diyar
xwanê bûn
xwe: xweh, xwiÒk, xweng, xweying
xwezî
xweziya xwe daqurtandin
tûk, tif
girêz: gilêz, gilîz
xwezî
bi xweziyan dest nagihê baqê keziyan
altÈnÈ pisleten anlamÈnda hakaret sözcüfiü
tutumlu
uyuklayan
uyuklamak
çilenti, serpinti
hurda
obur
gÈdÈklamak
merdeux
économie
somnolent
somnoler, piquer du nez
bruine
ferraille, déchets
glouton, cupide
chatouiller
gÈdÈklanma
vay be, öyle mi ?
görünen
görünmek
kÈzkardeÒ
tükrük
yutkunmak
tükrük
salya
dilek
(sadece) dilemekle cananÈn zülfüne ulaÒÈlmaz
xweziya xwe bi yekî anîn
xwezîka, xwezî
xwêdank
xwînî
xwînmistî : belakir
xwînsar : ruhsar
xwînÒîrîn : xwîngerm
yekane
mahû : mehû, mawîk
yom : yûm, oxir
bê yom : bê yum, bê oxir
zar û zêç : jin û zarû
zarçepel
zar zar : zarezar
zeng : jeng, zincar
zengarî bûn : jengî bûn, zincarî bûn
zengarî kirin
zengarî : jengî, zincarî
zerojankî : zermihî, zerhimî, zrotankî
zêrzemîn : jêrzemîn
zêvistanî : zêstanî, zihistanî, çile
zik dayîn
zikreÒ
zikÒewat : dilÒewat
birine imrenmek
keÒke
tuzluk
boynunda kan davasÈ olan, kanlÈ
aÒÈrÈ belalÈ, azgÈn kimse
sevimsiz
sevimli
erkek domuz
diÒi domuz
ufiur
ufiursuz
çoluk çocuk
patavatsÈz, münasebetsiz
inleme, inilti, zarizar
pas
paslanmak, pas tutumak
paslandÈrmak
paslÈ
sarÈya çalan, açÈk sarÈ
boddrum, serdab
lofiusa
duvar (bel vermek)
kÈskanç, çekemeyen
yürefii yanan, yakÈnlarÈna bafilÈ
tickling
is that so ?
visible
to appear, to be in view, to show off
sister
saliva
to swallow his/her saliva
spit
dribble
wish
it is noz by wishing that one gains ones
beloved’s locks (of hair)
to envy s.o.
I wish
saltcellar, saltshaker
murder
bellicose, belligerent
unattractive, unlikable
charming, lovable, affable
pig
sow
pressage, omen
ominous
house hold, wife and children
impertinenet, tactless
groaning
rust
to become rusty to get rusty
to rust, togo rusty
rusty
yellowhish, pale yellow
cellar
woman after childhirth
to sink, to subside (for a wall)
jealous, envious
soft hearted, concerned for others
zikÒewitî : dilÒewitî
zilût : zelût, rût
zîlanzer
zîz bûn
yürefii yanÈk, duyarlÈ
tüysüz, çÈplak
kengerin yeni filizlenmiÒ olanÈ
kendi çevresinde dönmek, kendi ekseni
etrafÈnda dönmek
çift
“tek mi çift mi ?” oyunu
kapÈnÈn arkasÈna konan tahta sürgü
chatouillement
ah bon ?
visible, en vue
apparaître, être en vue, être visible
sœur
salive
avaler sa salive
crachat
bave
vœu, désir
ce n’est pas avec des vœux qu’en accède
aux tresses de la bien-aimée
envier qqn
j’aurai aimé, si seulement
salière
sanguinaire, meurtrier
belliqueux, querelleur
déplaisant
sympathique, carmant, aimable
cochon mâle
truie
présage, augure
de mauvais augure, qui porte-malheur
femme et enfants, famille
impertinent, sans tact
gémissement
rouille
être rouillé, se rouiller
rouiller
rouillé
jaune pâle, jaunâtre
cave
(femme) qui vient d’accoucher, accouchée
s’affaisser (mur)
jaloux, envieux
qui a le cœur sensible, qui se soucie
des autres
très sensible, écorché vif
nu, dénudé
tourner autour de soi, pivoter
to revolve, to pivot
pair
jeu de “est-ce pair ou impair?”
planche de bois mobile placée
derrière une porte qui en
s’engouffrant dans le mur la ferme
de l’intérieur
découper le cuir en lamelle longitudinales
even, even-numbered
“is it odds or evens”
a wooden bar socketed into a wall to keep
a door barred
ver, parasite
worm
zo : cot
zo-fer : kit û cot, fer û cot
zornaq
zox kirin : zival kirin, zivar kirin
zwîrî
deriyi uzun parçalar halinde kesmek,
uzunlamasÈna dilimlemek
solucan
4
rags, worn out clothes
penis
bits or shreds of cloth
a gourd of untanned goatskin
leveret
little bell
cartilage
boor vulgar and unscrupulous fellow
to be sprained
shabby, out of date
a pimple, generally due to an alergy
rusthing noise
rattle
a cry made to make camels move
amke a camel sit or crouch
stony soil.
bishop’s weed
ruins
to ruin, to shatter, to destroy
teenager
to molest, to beset (a lady), to harass
to becoquettish; to put on coquettish aire
to make advances to sb, to come on to sb
shit, asshole
thrifty
drowsy
to drowse, to be sleepy
drizzle
scrap (metal)
glutonous, greedy
to tickle
over-sensitive, thin skinned
nude, bare, bald
to cut leather in longitudinal strips
Îdyomên kurdî
Amadekar : Mustafa AYDOflAN
kurdî
tirkî
kumê Elo li serê Celo (an welo, belo) kirin / ali’nin küllahını weli’ye giydirmek
kumê elo danîn serê celo
kumê wî ji rastiyê qetiyaye
fransizi
se débrouiller faire marcher habilement
ses affaires sans fonds propres, (litt.) :
mettre le bonnet d’Elo sur la tête de Celo;
déshabiller Paul pour habiller Pierre
(litt.): son bonnet s’est usé à force de
dire la vérité: se dit pour une personne
qui, en toutes circonstances, parle avec
franchise et qui en subit les conséquences
(litt.): le hibou chante dans son
campement, il est ruiné, anéanti
merdier
(litt.): manufacture ou mine de
mensonges, si dit de qqn. qui ment
beaucoup, mythomane
(litt.) : il est en couvaison: il ne sort pas
de chez lui, il s’enferme chez lui
dofiru söylemeyi adet edinen ve bu
nedenle zarar görmüÒ, dofirucu davut
kund li dewsa (Òûna) warê wî dixwîne
ocafiı sönmüÒ, ocafiında baykuÒlar
ötüyor, harap olmuÒ
kûpê gû, tûrê gû, meÒka rêxê, kûpê gemarê bok küpü
kûreya derewan, mala derewan,
yalan makinası
kana derewan, kupê derewan,
xana derewan, kuÒkuÒe, kufika derewan
kurk ketin, bi qup ketin, kurk bûn,
evde kuluçkaya oturmuÒ, evden
li malê kurk ketiye, li malê ketiye kurkê,
çıkmıyor
li malê bi qup ketiye
kurka li avê hilanî
halden düÒmüÒ, periÒan
exténué, épuisé
kurkê qetiyayî : bû cil û kete min
baÒ belası, atsan atılmaz satsan satılmaz se dit de qqn. ou de qqch. dont
on ne peut pas se débarrasser
kurm tê de livîn, gêrîk (mûrî) di qûnê de
yerinde duramayan
(litt.) : des fourmis remuent dans son
gerîn (bûyîn), xwê tê de bûyîn
cul : il ne se tient pas en place;
il ne cesse de bouger
kurmê darê
belası bünyesinde
(litt.) : le ver dans le fruit,
autodestructeur, personne qui nuit à son
entourage, qui cause la perte des siens
kurmê eyûbî (bû kurmê eyûbî)
kurtulunamayan bela (eyüp
un mal persistant, dont on ne parvient
peygambere uzun süre musalat
pas à se défaire
olan kurt gibi)
kurmê Òîrî
defiiÒmeyen huy
nature caractère, qui ne change pas
kurmê wî neÒikestin (kurmê wî naÒike)
bir Òeye doymamak, doymak bilmeyen en redemander, s’adonner sans
cesse à qqch. à une passion
kurmê xwe Òikênandin (Òikandin)
kurdunu dökmek
réaliser une action longuement désirée,
céder à une tentation, s’adonner à
une habitude
kuÒtiyê di ber xelkê de, kedkiro
baÒkaları için ter döken, emek sarfeden, qui se tue à la tâche pour autrui
ji mala qasê re, kedkiro ji xwe nekiro
emefiinden yararlanmayan
lawê roja xwe : keysperest
fırsatçı, günlük çıkarları peÒinde olan, opportuniste, non fiable
güvenilmeyen
lawendê karê xwe : ehlê karê xwe
iÒinin eri
expert, qui connaît son affaire
lê bû derê hîz : ji çar aliyan de deriyên
her taraftan kuÒatılmak, bir çok
être pris par un engrenage, être
teÒqeleyan lê vebûn
sorunla karÒılaÒmak
confronté à une avalanche de problèmes
li ber pahn bû, di nav lepan de rohn bû
içinden çıkamamak, içinden çıkılmaz
s’empêtrer, s’embrouiller
duruma düÒmek
lê bû xaniyek û ÒeÒ derî
çıkıÒ yolu bulamamak, çıkmaza girmek être dans l’impasse, ne pas trouver d’issue
lê sor bûyîn
bir iÒi canı gönülden yapmak,
s’adonner avec ardeur a qqch.
kendini iyice bir iÒe vermek, bir iÒe
(birine) dört elle sarılmak
lê sor kirin
kızıÒtırmak, tahrik etmek
exciter, provoquer, exhorter
li hev sor bûn
kapıÒmak, kızıÒmak
s’enflammer, s’exciter mutuellement,
s’empoignier avec ardeur
li hev sor kirin
kızıÒtırmak, kapıÒtırmak
ramonter, exciter qqn. contre qqn.
ketin bin yekî
birini kandırmak, etkilemek
influencer, remonter qqn.
kolan pîvandin
kaldırım mühendislifii yapmak
passer son temps à battre le pavé
li benda girêkan bûyin
li ber çavan reÒ bûn
köprüyü geçinceye kadar ayıya dayı
demek, iÒini bitirinceye kadar herÒeyi
sineye çekmek
gözünde kararmak
li ber çavan reÒ kirin
gözünde karartmak
li ber hilma yekî bûyîn, ketin ber bîna yekî
avutmak, teselli vermek, birinin
tesellisi olmak
kimseye zararı olmuyor, zararsız
ker jê nakule
li xwe girtin, bi stûyê xwe ve girtin
li ber ketin, bi ber ketin
li min
lêva xwe daliqandin
li bayê bezê
li bejnê hatin
li bejna wî tê
li pelika guhê dîwaran ketin
înglîzî
skilful at running a business on a
shoestring ; robbing peter to pay paul
(litt.) his hat is zorn out from speaking
the truth ; said about someone who in all
circumstances speaks his mind and
suffers the consequences
to be ruined, wiped out ; (litt.) an owl
hoots in his camp
a mess, (litt.) a shit heap
a mine of lies ; said of a congenital liar
he has locked himself at home, does not
go out (litt.) he is hatching
exhausted
an expression to descibe so or sthg one
can’t get rid of
he has ants in his pants
a person who endangers those around
him (litt.) the worm in the fruit
a persistant ill one is unable to get rid of
an unchanging nature or character
to ask for more, to persist in a habit
or passion
to achieve sth long desired, to give way
to temptation, to be slave to a habit
an opportunist ; unreliable
an expert
to be caught in a vicious spiral
to get tangled
to be at a dead end
to engage in something aith enthusiasm
to incite, provoke, exhort
to exite or provoke one another
to incite so against so else
to influence or incite so
spent ones time walking the streets,
the stones
qui accepte tout, flatte les autres le
temps de parvenir à ses fins
(litt.) : devenir noir aux yeux de qqn.,
to fall into disgrace
tomber en disgrâce
discréditer, disgracier qqn.,
to discredit or disgrace so
provoquer la disgrâce de qqn.
consolant qqn. servir de consolation à qqn. to console so
1) üstüne almak, alınmak;
2) kefil olmak
1) üzülmek, etkilenmek;
2) defimek, defierı olmak;
3) kavramak, anlamak
bana ait, bana birak
dudak sarkıtmak, surat asmak
rüzgar hızıyla
yakıÒmak
tam ona göredir, tam da ona yakıÒıyor
iÒsiz güçsüz dolaÒmak
5
inoffensif, qui ne nuit à personne
qui ne fait de mal à personne
1) s’offenser, s’offusquer;
2) cautionner, servir de garant
1) être affecté, se chagriner, s’en faire;
2) valoir la peine, 3) comprendre
inoffensive
laisse-le à moi, j’en fais mon affaire
faire la gueule, faire la tête
en coup de vent, très vite
seoir, être seyant, convenir
ça lui va bien, c’est tut lui
battre le pavé
leave it to me
to sulk
like the wind, very fast
to suit, tobe suitable
it suits him
walk the stones
1) to be offended;
2) to sponsor or guarantee so
1) to be moved, sad; 2) to be worth
the trouble; 3) to understand
Cureyên laÒê mirovan û îdyomên jêçêkirî
Amadekar : ReÒo ZÎLAN
kurdî
qûn
qûnçewal, qûn cuhal
tirkî
göt, kalça, kÈç, popo
iri yayvan kalçalÈ, torba götlü
qûnheban, qûnhinban
qûnfireh
qûngiran, qûnterik, qûnpehn
qûnsist
qûnziwa filitîn
qûnbigû
qûnalêz
qûngerm
qûntazî
tulum götlü
korkak
tembel
hantal
bir iÒten fazla zarar görmeden sÈyrÈlmak,
paçayÈ kurtarmak
götüboklu, adi, defiersiz
yaficÈ, yaltakçÈ
konuk evinde yerinden kalkmasÈnÈ bilmeyen
yoksul, giyecek Òeyi olmayan, kÈçÈ çÈplak
qûndiryayî, qûn çiryayî
pantalonun arkasÈ sökülmüÒ ya da yÈrtÈlmÈÒ
rih, rû, riden, rîÒ
rihdirêj
rihsor
rihspî
rihtapan, rûtapan, rûdergeh
rîgaz
rihbizin, rînêrî
rîgijik, rîgij
rihxingilok
rihjujî
rîtopik
rîhspî, rîspî
rû
rûgewr, rûspî
rûgirover
rûheyv, rûhîv
rûpehn, rûpan
rûsor
rûçir: rûçarox, rûçerm, rûqaîm
rûfener
rûgeÒ
rû dan
rûgirtî, rûstandî
rûÒûÒtî
rûken, rûbiken
rûnerm
rûperi
rûreÒ
rûsar
sakal
uzun sakallÈ
kÈzÈl sakallÈ
aksakallÈ
geniÒ sakallÈ
çok uzun sakallÈ, sakalÈ bir arÒÈn olan
keçi sakallÈ
süpürge sakallÈ
kÈvÈrcÈk sakallÈ
kirpî sakallÈ
çember sakallÈ
yaÒlÈ, deneyimli, aksakallÈ
yüz, çehre
ak tenli
top yüz, yuvarlak çehreli
ay yüzlü
geniÒ yüzlü
kÈzÈl yüzlü
arsÈz, yüzsüz
ÈÒÈk saçÈcÈ yüzü olan
Òen yüzlü, Òen
yüz vermek, ÒÈmartmak
yüzalmÈÒ, sÈmarmÈÒ
yüzsüz, ÒÈmarÈk
güler yüzlü
yumuÒak yüzlü
peri yüzlü
yüzü kara, kabahatlÈ, rezil
1) sofiuk yüzlü, sevimsiz, cana yakÈn
olmayan; 2) mahcup
yüzü ak, aklanmÈÒ
rûspî
rûtirÒ
serî : ser kelle, qaf
serkundir, serkulind, sercimcim,
sergogim
sermezin
serreÒ
sersor
serspî, sergewr (li hin deveran)
serzebeÒ
sergindor
serçekûç
serzelût, serrût, sergirûz
sergolik
serker
sergurî, serkeçel, keçel
sergot
sertûjik, serÒûjin
serconî
sermazî
sergadoÒ
serÒonik
serhiÒk, serreq, kellereq
qafqalind
serêzing
serbilind, serberz
serfiraz
serfirazî
sermest
sergiran
sernerm
sersar
sergerm
suratÈnÈ ekÒiten, asÈk suratlÈ
baÒ, kafa
oldukça iri kafalÈ, kabak kafalÈ
iri kafalÈ
kara kafalÈ
kÈzÈl saçlÈ kafa
ak saçlÈ
kafasÈ karpuz Òeklinde olan
kafase kavun Òeklinde olan, iri ve yuvarlak
olan
çift kafa
dazlak kafa, saçÈnÈ kökten kestirmiÒ
öküz kafalÈ
eÒek kafalÈ
kel fafa, dazlah kafa
baÒÈ açÈk
sivri kafa
kafasÈnÈn tepesi düz olan, yassÈ kafalÈ
küçük oval kafalÈ
kazan kafalÈ
arkasÈ düz kafa
inatçÈ, sert kafalÈ
kalÈn kafalÈ, anlayÈÒsÈz, budala
odun kafalÈ
baÒÈ dik, onurlu
1) müÒerref, 2) baÒarÈlÈ, 3) galip, muzaffer
1) onurlanma, 2) baÒarÈ, 3) zafer, galibiyet
mest olmuÒ, sermest, esrik
afiÈr baÒlÈ, oturaklÈ
uysal
ihmalkar
kolay tahrik olan, fazla düÒünmeden
hareket eden
fransizi
cul, fesse, croupe, arrière-train
gros cul qui a de grosses fesses larges
comme un gros sac
qui a des fesses larges et plates
poltron, lâche
paresseux
lourdaud
se tirer d’une affaire sans trop de dégâts
înglîzî
buttock, arse, bottom
fat bottom, has a bottom as big
as a sack, fat assed
having an ass like an inflated wind bag
coward, poltroon
lazy
sluggish
to get off scot free
merdeux
lèche-cul
qui s’incruste chez les gens
indigent, très pauvre, (litt.) qui a le cul nu,
qui n’a pas de quoi se vêtir
qui a le fond de son pantalon déchiré,
décousu
barbe
qui a une barbe longue
qui a une barbe rousse
qui a une barbe blanche
qui a une large barbe
qui a une barbe longue
qui a une barbiche
qui a une barbe hirsute comme un balai
qui a une barbe frisée
qui a une barbe hérissée
qui a une barbe ronde
barbe blanche, sage
visage, face
qui a le teint clair
qui a le visage rond
qui a le visage beau comme la pleine lune
qui a le visage large
rouquin(e)
effronté
éblouissant(e)
radieux, rayonnant(e)
gâter, traiter avec trop d’indulgence
gâté, impertinent
effronté, gâté
souriant(e), rieur(se)
doux, qui a un caractère agréable
qui a un visage de fée
fautif, coupable, déshonoré
1) froid, réservé, 2) honteux, repentant
asshole, shit
arse-licker, ass kisser
very poor, indigent, bare arsed, wearing
tatters
someone who has the seat of his
trouser storn or unstiched
beard
long beard
red beard
white beard, grey beard
road beard
long beard
goatee
hairy beard, like a broom
fuzzy beard
brisley
round beard
a grey-beard, an elder
face
clear or fair complexion
round faced
a faice as beautiful as a full moon
a broad face
a red head
shameless
dazzling
radiant
to spoil
spoilt, impertinent
spoilt, shameless
smiling , laughing, cheerful
pleasant, sweet-tempered
has a face like a fairy
disgraced
1) cold, reserved 2) ashamed, repentant
blanchi, qui a la tête haute, qui sort
favorablement d’une épreuve
renfrogné
tête
qui a une tête démesurée en forme
de courge
qui a une grosse tête
qui a une chevelure noire
qui a une chevelure rousse
qui a une chevelure blanche
qui a la tête en forme de pastèque
qui a la tête ronde en forme d’un
gros melon
qui a une tête avec deux protubérances
qui a le crâne rasé
tête de veau
tête d’âne, qui a la tête dure
chauve
qui a la tête découverte
qui a le haut du crâne pointu
qui a le haut du crâne plat
qui a une tête menue et ovale
qui a la tête cylindrique
qui a l’arrière de la tête plat
entêté, têtu, obstiné
tête dure, obstiné
tête de bois
qui a la tête haute, digne
1) honoré; 2) qui réussit; 3) vainqueur
1) fierté; 2) succès; 3) victoire
ivre (de joie, de plaisir)
posé, pondéré, sérieux
docile
négligeant
qui a le sang chaud, vif, agité, remuant
cleared, someone who has emerged
blameless from a trial
sullen
head
an extremely big head, a head shaped
like a marrow
big headed
black haired
red haired
white haired
has a head the shapr of a water melon
has a round head shaped like a big
melon
has a head with two proturbences
has a shaven head
a head like a calf
a head like a donkey
bald
head uncovered
has a skull coming to a point on top
has a flat top of his head
has a small oval head
has a cylindrical head
has a flat back of his head
stubborn
stubborn, hard headed
wooden headed
dignified ; holds his head high
1) honoured; 2) successful; 3) a winner
1) pride; 2) success; 3) victorious
drunk (with joy or pleasure), intoxicated
steady, serious, solemn
docile
careless, neglectful
hot blooded
6
serserî
serÒor, sernixwîn
sernizim
serseri
baÒÈ efiik, baÒÈ önünde olan
edepli, sayfiÈdan dolayÈ baÒÈ önünde olan
serpel, serbipêl
utançtan ya da bir kabahatten dolayÈ
baÒÈ efiik, baÒÈ önünde olan
içten, hesaplÈ, sinsi
sarhoÒ
boÒ kafalÈ
1) kÈlÈbÈk; 2) kadÈn iÒlerini yapan
serniz
serxweÒ
serxalî
serjinik, serpirik, serjinkok
serberdayî, serberedayî
sergiredayî
bê serî
stû, sî, hustu, sto
stûdirêj
stûga
stûkut, stûkin, stûqut
stûlegleg
1) baÒÈboÒ, bafilantÈsÈz;
2) evlendirilmemiÒ erkek
evlendirilmiÒ erkek
baÒsÈz, öndersiz
boyun
uzun boyunlu
boynu çok kÈsa olan
kÈsa boyunlu
leylek boyunlu
stûqalind
stûquling
stûzirav
stûxwar
stûÒkestî, stûfirî !
tilî : lipil, tibil, til
tilîdirêj
tilîkin
tilixatûn
kalÈn boyunlu, enseli
kufiu boyunlu
ince boyunlu
boynu bükük, öksüz
boynu kÈrÈlasÈ, boynu devrilesi
parmak
uzun parmaklÈ
kÈsa parmaklÈ
parmaklarÈ düzgün ve alÈmlÈ, hatun parmaklÈ
tilîzirav
tûncik : ehvik, temerî, temenî,
temberî, tenborî, temborîk, tûmik, tûÒik
tüncikbadayî
tüncikdirêj
tüncikreÒ
tüncikxelek
zik
zikbilind, zikbel
zikçewal, ziker
zikjêr : zikdaketi
zikkundir
ziktilêlî
zikmeÒk, zikhinban
zikmar
zikmezin : xure, hûrmezin
ziko : hûro
ziktêr : çavtêr
zikwerimî, bizik
zikliberdev
ince parmaklÈ
kahkül, kakül
bükülü kahkül
uzun kahküllü
siyah kahküllü
halkalÈ kahkül
karÈn, göbek
göbefii kalkÈk
göbefii çuval gibi
göbefii düÒük
iri karnlÈ
iri ve dÈÒa çÈkÈk göbek
tulum göbekli
hain, sinsi
obur, doymak bilmeyen
1) göbekli, 2) midesine düÒkün
gözü tok
hamile
dofium zamanÈ yaklaÒmÈÒ
ziktijî : ji xwe razî
kendini befienen
ziman, ezman, zar
zimanbest, bêzar, bêzar û ziman
zimandirêj
dil
dilsiz
küstah, dili uzun
zimangiran
konuÒmada güçlük çeken
zimannazik
edepli konuÒan
zimanÒîrîn, zarÒîrîn, zimanxweÒ, zarxweÒ tatlÈ dilli
zimanfis, zimantis
peltek
zimantat, lalûte, tirtirî
kekeç, kekeleyen
zimantûj
konuÒmasÈnda saldÈrgan olan
manner
zimantal, zartal
kaba dilli
zimanmar
zimanreÒ, zimanpîs, zimanbigû
zimanhilû, zimanÒeyik
dilinden zehir akan
afizÈ bozuk, küfürbaz
kimseyi incitmeden konuÒan
zimanzelal
açÈk ve anlaÒÈlÈr Òekilde konuÒan
zirav
ziravqetî, ziravteqî, ziravpirçiyayî
öd
ödü kopmuÒ
bêzirav
zimanpak, zimanpaqij
gun, gunik, pilik, ritil
gundiryayî : gunoyî, gunekî,
gunosî, ritloyî
gunsist
gunberan, gunikberan, pilikberan
ödlek
temiz afiÈzlÈ
erbezi
erbezi fitÈfiÈ
ritilgîsk
parsûqalind, parsûstûr
parsûxwar
sarkÈk testis
kibirli, mafirur
zayÈf, güçsüz
1) cesaretsiz, 2) iktidarsÈz
koç taÒaklÈ
vagabond, clochard
qui a la tête basse
qui a la tête baissée à cause d’une faute,
d’un pêché
qui a la tête baissée à cause d’une faute,
d’un pêché
sournois, calculateur
ivre
écervelé, qui n’a rien dans la tête
1) qui se laisse mener par sa femme;
2) qui s’adonne à des occupations
traditionnelles des femmes
1) vagabond; 2) sans attache, non marié
a tramp, a vagabond
humiliated
has a bowed head because of a fault
or sin
has a bowed head because of a fault
or sin
sly, calculating
drunk
brainless, empty headed
1) hempecked husband;
2) does tasks traditionally done by
women
1) vagabond, tramp; 2) untied, unmarried
(litt.) homme dont la tête est attachée, marié
privé de chef
cou
qui a un cou long
qui a le cou très court
qui a le cou court
qui a le cou très long comme celui
d’une cigogne
qui a un gros cou, le coup épais
qui a le cou de cygne
qui a le cou mince
pauvre, misérable, abandonné
(litt.) que ton cou soit brisé, crève !
doigt
qui a des doigts longs
qui a des doigts courts
qui a des doigts gracieux,
((litt.)) doigts de dame
qui a des doigts minces
mèche
(litt.) has his head tied, married
lacking a leader or head
neck
long neck
short neck
short neck
very long neck like a stork
qui a la mèche frisée
qui a une longue mèche
qui a une mèche noire
qui a une mèche
ventre
qui a un gros ventre élevé vers le haut
qui a un ventre gros et large comme un sac
qui a un gros ventre penchant vers le bas
qui a un gros ventre
qui a un gros ventre protubérant
qui a un vente gros en forme d’outre
traître, sournois
glouton, insatiable
1) ventru; 2) glouton
satisfait, rassasié
enceinte, grosse
((litt.)): qui a le ventre à même la bouche,
femme enceinte proche de son terme
qui a une bonne opinion de lui,
qui est content de lui, auto-satisfait
langue
muet
insolent, qui a la langue bien pendu,
impudent
qui a du mal à parler,
qui parle très lentement
courtois, affable
qui parle avec douceur, beau parleur
qui zézaie, qui zozote
bègue
qui parle d’une manière agressive, blessante
fuzzy hair or locks
long locks
black locks
has a
stomach
has a high stomach
fat stomach, big as a sack
has a big stomach that hangs down
a fat stomach
a protruding stomach
a big stomach like a gourd
treacherous, sly
gluttonous
1) big bellied; 2) gluttonous
satisfied, well fed
pregnant, big
(litt.) has her belly near her mouth i.e.
pregnqnt qn dnear her time
to have a good opinion of oneself,
self-satisfied
tongue
dumb
insolent, sharp tongued
grossier, malotru, qui parle
d’une manière grossière
qui a une langue empoisonnée, haineuse
ordurier, grossier, qui parle vulgairement
qui a un langage lisse, qui parle
sans blesser quiconque
qui parle d’une manière claire,
qui a une bonne élocution, éloquent
bile
effrayé, peureux,
(litt.) dont la vésicule biliaire a éclaté
poltron, timoré
poli
testicule, couilles
hernie testiculaire
crude, ill spoken, rude
1) lâche, poltron; 2) impotent
(litt.) qui a des couilles de bélier,
brave, courageux
testicule pendant
hautain, arrogant, qui a de la morgue
faible, impuissant
7
a thick neck
a stork’s neck
a slender neck
poor, miserable, abandonned
(litt.) may your neck be broken, die
long fingered
short fingered
has graceful fingers (litt. ladies fingers)
slender fingers
locks, hair
has difficulty in speaking, speaks slowly
curteous, affable
soft-spoken
lisper
stammerer
speak in an agressive or wounding
has a poisenous tongue
crude, speaks vulgarly
smooth tongued
speaks clearly, has good elocution
bile
afraid, timid
timid, cowardly
polite
testicles, balls
inguenal hernia
1) cowardly, poltroon; 2) impotent
(litt.) has the balls of a ram i.e. brave,
courageous
has hanging testicles
haughty, arrogant
feeble, powerless
Termên trafîkê
Amadekar : Rojan HAZIM
kurdî
rêya yekalî
rêya dualî
tengerê
rêya ji herdû rexan ve teng dibe
(ji çepê ve, ji rastê ve)
rexerê
rêya fireh
xêzên rê, xiçên rê
xêza (xîça) nevebirî
xêza (xîça) vebirî
xêza (xîça) nîvekê
zîkzak
peyarê
çivaneka bitalûke ya rastê
çivaneka bitalûke ya çepê
çivanekên bitalûke yên rastê
çivanekên bitalûke yên çepê
rêya ji herdu rexan ve teng dibe
rêya ji rexê rastê ve teng dibe
rêya ji rexê çepê ve teng dibe
hevrazê bitalûke
niÒîvê bitalûke
durîyan
xaçerê
xaçerêya bêkontrol
rêya ÒoÒe
rêya asfalt
pirik
pirtan
viyaduk
asteng
bariyer
wergeryan
tirkî
tek yönlü yol
çift yönlü yol
dar yol
iki taraftan daralan yol
fransizi
voie à sens unique
voie à double sens
voie étroite
rétrécissement de la chaussée
înglîzî
one way street
two-way street
narrow track
road narrows from both sides
yol kenarÈ
geniÒleyen yol, geniÒ yol
yol çizgileri
tam çizgi
kesik çizgi
yol ortasÈ çizgisi
zikzak
yaya yolu
safia tehlikeli viraj
sola tehlikeli viraj
safia tehlikeli devamlÈ virajlar
sola tehlikeli devamlÈ virajlar
iki taraftan daralan yol
safidan daralan yol
soldan daralan yol
tehlikeli yokuÒ
tehlikeli iniÒ
yol ayrÈmÈ
yol kavÒafiÈ
kontrolsüz kavÒak
ÒoÒe yol
asfalt yol
köprücük
afiaç dallarÈndan örtülü
asma köprü
viyadük
engel
bariyer
devrilmek
accotement, bas-côté
voie élargie
lignes de route
ligne continue
ligne discontinue
linge médiane
zigzag
voie piétonne
virage dangereux à droite
virage dangereux à gauche
virages dangereux à droite
virages successifs à gauche
voie qui se rétrécit de deux côtés
voie qui se rétrécit à droite
voie qui se rétrécit à gauche
montée dangereuse
descente dangereuse
bifurcation
carrefour, croisée
carrefour libre
chaussée
route asphaltée
ponton
pont suspendu fait d’arbres
et de branchages
viaduc
obstacle
barrière
renverser, faire un tonneau
verge
wide road
road lines
unbroken line
broken line
centre line, road median
zigzag
pedestrian crossing, pedestrian street
dangerous right turn
dangerous curve on the left
dangerous curves on the right
dangerous curves on the left
road that narrows on both sides
road that narrows on the right
road that narrows on the left
dangerous climb
dangerous down-hill
fork in the road
crossroads
uncontrolled crossroads
causeway
asphalt road
small bridge
hanging bridge made of branches
ties together lengthwise
viaduc
obstacle
barrier
to be overturned
çivaneka bitalûke
ya rastê
çivaneka bitalûke
ya çepê
çivanekên bitalûke
ya rastê
çivanekên bitalûke
ya çepê
rêya ji herdu rexan ve
teng dibe
rêya ji rexê rastê ve
teng dibe
rêya ji rexê çepê ve
teng dibe
hevrazê bitalûke
niÒîvê bitalûke
xaçerêya bêkontrol
Devoka Botî* (I)
Amedekar : Cemal ONURSAL
kurdî
hiÒîn: Òîn, hêÒîn
fêkî: fêqî, meywe, mîwe
pirteqal
karçik: hermî, hirmê
ÒebeÒ: zebeÒ
tireh: tirî
gindur: gundor, qawin, kalek
gilyaz: gêlaz
leymîn: leymûn, lîmon
mandalî: mandalîn, mandarîn
fisteq: fistiq, piste
guhuj: givîj, guhîÒk, guwîj
berî: belût, belot
Òehbelût: Òebelot
teraqî
hiÒinahî: hêÒînahî, heÒînatî
qitî: ecûr
hîçhar: bîber, îsot
lehne: kelem
gêzer: gizêr
bacanê reÒ: balîcan, bacanreÒ
kulind: dolmik, rextik
kulind: kulindir, kundir
kulindê mîranî, kulindê Òirîn
xirtik
bamî: bamye
kumfeqîrk: kvarik, karok
sîrmû: sîrim
pirç: por
navbirh: navçav
ceynik: cênîk
kepî: kepû, bêvil, poz
kûrtîka çenê: çenegeh
izman: ezman, ziman
Òikefta dev: esmanê dev
izmanuk, izmanê kiçik:
zimanok
hiluq: aloq, behîvok, gelale
raya didanî: reha diran
tirkî
mavi
meyve, yemiÒ
portakal
armut
karpuz
üzüm
kavun
kiraz
limon
mandalina
fÈstÈk
akdiken
palamut
kestane
nektarin
sebze
acur
biber
lahana
havuç
patlÈcan
kabak (dolmalÈk)
kabak
balkabafiÈ
kÈtÈr, kütek
îngilîzî
blue
fruit
orange
pear
water melon
grape
melon
cherry
lemon
mandarine, tangerine
pistachis
blackckthorn
acorn
chestnut
nectarine
vegetable
hairy cucumber
pepper
cabbage
carrot
egg plant, aubergine
zucchini, courgette
marrow, squashe
pumpkin
cornichon, pickled
cucumber
bamya
gombo, okra
okra, gumbo, ladies
fingers
mantar
champignon
mushroom
yabani sarmÈsak ciboulette
chive
saç
cheveux, chevelure hair
iki kaÒ arasÈ, belce glabelle
supercilliary arch
Òakak
tempe
temple
burun
nez
nose
çene çukurcufiu fossette mentonnière dimple in the chin
dil
langue
tongue
damak
palais (bouche)
palate
küçük dil
luette
uvula
bademcik
diÒ siniri
fransizî
bleu
fruit
orange
poire
pastèque
raisin
melon
cerise
citron
mandarine
pistache
nerprun
gland
chataigne
nectarine
légume
concombre russe
poivre, paprika
chou
carotte
aubergine
courgette
courge
potiron
cornichon
amygdale
nerf dental
birh: birû, birî
miÒkulk: bijang, mijîlank
bîbûk: bîbik, bîbok, bîbî
sîvûk: sêvok, sêvik, sêvanik
kaÒ
kirpik
göz bebefii
oyluk kemifiinin,
üst ucu
yan, böfiür
baldÈr
omur
kaburga
kÈkÈrdak
topuk
aÒÈk çÈkÈntÈsÈ
baÒparmak
sourcil
cil
pupille
tête du fémur,
extrémité supérieure
du fémur
flanc, côté
mollet
vertèbre
côte
cartilage
talon
cheville
pouce
teniÒt: kêlek
qît: qîtik, çîq, paq, baq
muhrik: movik, geh
parasu: parsû, pirasî, parsî
kirkiruk: kirkirîtk, kirkirk
pahnî: panî
gûzek: gûzik, gozik
tiliya beranêkê:
tiliya beranî an beranê
xîtkên dest: xêzikên dest
hinav
hinavçûn: navçûn, zikçûn
patereÒ: fatereÒk, sipil, dêdik
rizyank: rizyane
filfil: îsota reÒ, bîbera reÒ
kuç: kevir, ber
çîtik: zil, leven, qamîÒ
bindeq
hewdik
meÒtel
mijmij: miÒmiÒ, qeysî
qerenfîl: qerefîl, mêxik
xeçxecuk: bûkik, bûkok, bûkanî
simbil: sinbil
sêwanûk: sîwanok
side, flank
calf
vertebra
rib
cartilage, gristle
heel
ankle, malleolus
thumb
el çizgileri
iç organlarÈ
ishal
dalak
rezene
kara biber
taÒ
kamÈÒ
fÈndÈk
fidelik
fide
kaysÈ
karanfil
gelincik
sümbül
Òemsiye çicefii
lignes de main
entrailles
diarrhée
rate
fenouil
poivre noir
pierre
roseau
noisette
pépinière
plant
abricot
clou de girofle
coquelicot
jacinthe
ombellifère
lines of the hand
entrails, innards, guts
diarrhoea
spleen
common fennel
black pepper
stone
reed
hazelnut
nursery, seedling bed
plant
apricot
plant
poppy
hyacinth
umbellifer
K URMANC î
MAGAZINE LINGUISTIQUE KURDE
© INSTITUT KURDE DE PARIS
106, rue La Fayette, 75010 Paris - France
www.fikp.org
tonsil
dental nerve
Directeur de la publication : ReÒo ZÎLAN
Réalisation : S. ILITCH & M. HASSAN
8
eyebrow
eyelash
pupil
neck of femur