QB-19 - Prefab beton, weer of geen weer
Transcription
QB-19 - Prefab beton, weer of geen weer
PROJECT PROJET Hoewel het gebouw aan de buitenkant heel traditioneel lijkt, is de basisstructuur helemaal in prefab. Si de l’extérieur, l’immeuble présente l’aspect d’une construction tout à fait traditionnelle, sa structure de base est entièrement préfabriquée. QB-19 – Prefab beton, weer of geen weer QB19 – Le béton préfabriqué se moque de la météo Het Louizaplein is één van de verkeersaders van de Brusselse bovenstad. Op een van de hoeken van het plein is een kantoorgebouw afgebroken en opnieuw uit de grond verrezen. Véritable carrefour du haut de la ville de Bruxelles, la place Louise est un rond-point plus que fréquenté. Un immeuble de bureaux occupant un de ses coins vient d’y être détruit et reconstruit. We zitten in hartje hoofdstad: Vier Armenstraat nr. 19, op de hoek van het Louizaplein, in de schaduw van het Justitiepaleis. Daar legt Interbuild de laatste hand aan een nieuw kantoorgebouw, ‘QB-19’ genaamd, met tien bovengrondse en vier ondergrondse verdiepingen, goed voor een totale oppervlakte van 8.300 m². In dit gebouw zal de Handelsrechtbank van Brussel worden ondergebracht. Het omvat onder meer zittings- en raadszalen op de eerste en tweede verdieping en kantoren op de andere verdiepingen. 29 Nous sommes en plein centre de la capitale, rue des Quatre Bras n° 19, sur le coin de la place Louise, juste à l’ombre du Palais de Justice. Interbuild termine d’y construire un nouvel immeuble de bureaux de 10 étages et 4 sous-sols pour une surface de 8300 m²: le QB-19. Cet immeuble sera occupé par le Tribunal de Commerce de Bruxelles. Il comprend entre autres des salles d’audience et de conseil aux premier et deuxième étages ainsi que des bureaux aux autres étages. Beton210 PROJECT PROJET Een basisstructuur helemaal in prefab La structure de base est entièrement préfabriquée Hoewel het gebouw aan de buitenkant heel traditioneel lijkt, is de basisstructuur helemaal in prefab, wat gevolgen heeft voor het volledige stabiliteitsontwerp. De belasting loopt niet over de volledige monolithische structuur, maar over de verbindingen tussen prefab elementen, wat een grondige studie van deze elementen impliceerde. Kort voor de start van de werkzaamheden nam aannemer Interbuild contact op met Ronveaux. Het bedrijf had immers ervaring met het gebouw op het Jacobsplein, dat in 2007 werd opgetrokken. Het nieuwe gebouw QB-19 is namelijk het tweelingbroertje van dit gebouw. Zo werd Ronveaux belast met de studie van de prefabstructuur van het gebouw en met de uitvoering van het prefab skelet. De levering van de wanden van de liftkernen vertrouwde Interbuild toe aan Juma Beton. Alles in rekening gebracht Jeremy Lannoy, projectleider bij Interbuild, licht toe hoe de keuzes binnen dit project verlopen zijn: “Het is altijd hetzelfde liedje op werven: de planning wordt steeds krapper. We zijn dan ook verplicht om met prefab te werken, wat we bij Interbuild al vele jaren doen. Ter plaatse storten kost verschrikkelijk veel tijd, wat niet alleen een zaak van werkuren is maar ook een prijskaartje heeft. Prefab mag dan soms al wat duurder zijn, in het bijzonder als gevolg van transport en handling, het maakt wel een hoger rendement mogelijk. Om het maximum uit het planningvoordeel van een prefabstructuur te halen, is het noodzakelijk om de ter plaatse gestorte elementen – rekening houdend met de technische vereisten – zo veel mogelijk te beperken omdat ze het rendement per verdieping negatief beïnvloeden.” Voor dit gebouw bereikte het aandeel van prefab een record: “Zelfs met alles in ‘klassieke’ prefab was het aandeel prefab nog nooit zo groot als hier: per verdieping van 850 m² werd slechts 21 m³ gestort, wat heel erg weinig is. Zelfs de druklaag werd uit het gebouw geschrapt. Er werd alleen ter plaatse beton gestort voor de hamerkopverbindingen van de welfsels en voor een kleine ringbalk op de omtrek, tussen de welfsels. Er was dus zelfs geen bekisting op de werf.” Omdat er geen druklaag op de holle platen rust, moesten de uiteinden van de platen tussen elke travee worden verbonden met stalen staven in de open holten van de platen. Ook de kern van het gebouw, net zoals de trappenhuizen met trappen en bordessen, bestaan uit prefab wanden. Ten slotte bestaat de volledige Beton210 30 Si de l’extérieur, l’immeuble présente l’aspect d’une construction tout à fait traditionnelle, sa structure de base est entièrement préfabriquée, ce qui influence toute la conception de la stabilité. En effet, au lieu de se répartir dans la totalité de la structure monolithique, tous les efforts sollicitant l’ossature portante passent par les liaisons entre éléments préfabriqués. Cela implique alors une étude approfondie supplémentaire au niveau de ces éléments. Peu avant l’exécution des travaux, l’entrepreneur Interbuild prit contact avec Ronveaux, forts de leur expérience du bâtiment, place Jean Jacobs, réalisé en 2007. Car le QB-19 est le frère jumeau de cet immeuble. Ronveaux fut ainsi chargé de l’étude de la structure préfabriquée de l’immeuble ainsi que de la réalisation de son ossature préfabriquée. La fourniture des voiles des noyaux d’ascenseurs fut confiée par Interbuild à la société Juma Beton. Tous comptes faits Jeremy Lannoy, chef de projet chez Interbuild, explique l’origine de ce projet: «C’est toujours la même chose sur tous les chantiers, les plannings deviennent de plus en plus courts. On est obligé de passer au préfab, ce que l’on fait chez Interbuild depuis de nombreuses années. Faire du coulé en place prend énormément de temps, ce qui se traduit en heures de travail mais aussi en euros. Et oui, même si le préfabriqué coûte parfois plus cher, en raison, notamment, des transports et des manipulations, il nous permet de gagner en rendement. Afin de profiter au maximum de l’avantage planning d’une structure préfabriquée, il est indispensable, tout en tenant compte des impératifs techniques, de réduire au maximum les éléments coulés en place qui ont un effet néfaste sur les rendements de chaque étage.» Et pour ce bâtiment, la proportion de préfabriqué a atteint des records: «même en tout préfab ‘classique’, ce n’était jamais autant qu’ici, où seuls 21 m³ ont été coulés par étage de 850 m², ce qui est très très faible. Pour ce bâtiment, on en est même venu à éliminer les dalles de compression. On a uniquement utilisé du béton coulé en place pour les liaisons marteau des hourdis et pour une petite poutre de ceinture sur le pourtour, entre les hourdis. Il n’y avait donc même pas de coffrage sur chantier.» Sans chape de compression à réaliser sur les dalles alvéolées, les abouts des dalles durent être liaisonnées entre travées par des barres d’acier placées dans les PROJECT PROJET alvéoles ouvertes des dalles. Les noyaux du bâtiment sont constitués également de voiles préfabriqués, ainsi que les cages d’escaliers comprenant des escaliers et paliers. Enfin, toute la structure portante entourant les deux noyaux est constituée d’éléments préfabriqués: poutres, colonnes, dalles alvéolées, corniches de façade, et divers petits éléments. Le total des fournitures béton représente plus de 1500 m³. Le projet, en raison de la diversité des pièces préfabriquées et de leur interaction, a constitué un défi de taille pour l’étude et la fabrication chez Ronveaux. draagstructuur rond de twee kernen uit prefab elementen: liggers, kolommen, holle platen, gevellijsten en diverse kleine elementen. Er kwam meer dan 1.500 m³ beton aan te pas. Door de diversiteit van de prefab elementen en hun interactie vormde dit project een grote uitdaging voor de studie en de fabricage bij Ronveaux. Dunne vloeren Om de kantoorruimte te optimaliseren, werd de vloerhoogte tot het minimum beperkt. Het was echter onmogelijk om alle speciale technieken, met het oog op het toekomstige gebruik van het gebouw en de naleving van de geldende normen, onder de liggers door te laten lopen. Daarom moesten in de betonnen liggers met voorgespannen wapening een aantal gaten worden voorzien met veranderlijke afmetingen tot 20 cm hoog en 40 cm breed! Jeremy Lannoy: “Het was heel moeilijk om de beschikbare hoogte te verzoenen met de noodzakelijke kokers voor de techniek. Het is namelijk een heel laag gebouw. Op een bepaalde plaats was er maar 50 cm tussen de bovenkant van de betonplaat en de onderkant van de ligger. Verder was er nauwelijks 10 cm tussen de onderkant van de ligger en de bovenkant van het verlaagd plafond. Op enkele elektriciteitskabels na moest alle techniek dus door de liggers heen worden geleid. Aangezien Planchers minces Pour optimiser l’espace des bureaux, la hauteur des planchers a été réduite au minimum. Pour faire passer toutes les techniques spéciales nécessaires à l’utilisation future du bâtiment et au respect des normes en vigueur, il était impossible de les implanter en-dessous des poutres. Il a donc fallu intégrer aux poutres en béton précontraint une série de réservations de dimensions variables allant jusqu’à 20cm de hauteur et 40cm de largeur! Jeremy Lannoy: «Il a été très difficile de concilier les hauteurs disponibles avec les fourreaux nécessaires pour toutes les techniques. On est ici en présence d’un bâtiment très bas. 31 Beton210 PROJECT PROJET De gevelelementen in ‘∏’-vorm Les éléments de façade en forme de «∏» alles hier geprefabriceerd is, moest aan alles worden gedacht voor de eerste elementen werden geproduceerd. Dat heeft heel wat denkwerk gekost. Als gevolg van die beperkte hoogte werd het aantal openingen in de liggers op een bepaald moment te groot. Bijgevolg moesten bepaalde betonnen liggers worden vervangen door gelaste stalen plaatliggers.” De beperkte vloerhoogte had ook gevolgen voor de oplegging van de liggers. Heel wat liggers die niet traditioneel op consoles kunnen rusten, hebben een verdieping aan de eindstukken en rusten op een talon die in een ander element is geïntegreerd. Omdat de betonhoogte van bepaalde eindstukken bovendien niet toereikend was, moesten deze worden versterkt met stalen profielen. Een andere belangrijke bijzonderheid van het project is de realisatie van de gevelelementen in ‘∏’-vorm. De gevel Beton210 32 A un certain endroit, on constate qu’il n’y a que 50 cm entre le dessus de la dalle de béton et le dessous de poutre. A un autre, il y avait à peine 10 cm entre le dessous de la poutre et le dessus du faux-plafond. C’est-à-dire que, mis à part quelques câbles électriques, il fallait faire passer toutes les techniques à travers les poutres. Etant donné que tout est préfabriqué ici, tout a dû être pensé avant de mettre en production les premiers éléments, c’était vraiment un casse-tête à ce niveau-là. Cette faible hauteur impliquait, à un certain moment, trop d’ouvertures dans des poutres. On a donc du remplacer certaines poutres en béton par des poutres en acier PRS (poutres reconstituées soudées).» Une autre conséquence des faibles hauteurs de planchers se situe au niveau des appuis de poutres. Nombre de poutres ne pouvant appuyer traditionnellement sur des consoles, présentent une chaise à leur about et reposent sur un talon intégré PROJECT PROJET Wegens de beperkte hoogte van de verdiepingen, moesten in de betonnen liggers met voorgespannen wapening een aantal gaten worden voorzien met veranderlijke afmetingen tot 20 cm hoog en 40 cm breed. A cause de l’hauteur reduit des planchers, il a fallu intégrer aux poutres précontraintes et béton armé une série de percements de dimensions variables allant jusqu’à 20cm de hauteur et 40cm de largeur. dans un autre élément. De plus, certains abouts, ne possédant pas de hauteur de béton suffisante, ont dû être renforcés par des profilés en acier. bestaat niet uit kolommen en liggers, maar bevat bijzondere stukken die bestaan uit twee kolommen en een bovenligger die een monolithisch element van bijna 5,2 ton vormen. Deze elementen bieden het voordeel dat de handling en de montage van de gevels snel verlopen in vergelijking met een systeem met afzonderlijke liggers en kolommen. De fabrikant heeft bekistingen op maat gemaakt om deze stukken te realiseren en heeft tegen een tempo gewerkt waarbij alle gevelelementen van een verdieping in één week konden worden geleverd, d.i. het plaatsingstempo van het montageteam op de werf dankzij de’∏’elementen. Une autre particularité importante du projet consiste dans la réalisation des éléments de façade en forme de «∏». Au lieu d’être composée de colonnes et de poutres, la façade comprend donc des pièces particulières constituées de deux colonnes et d’une poutre supérieure, formant un élément monolithique de près de 5,2 tonnes. L’avantage de ces éléments est la rapidité de la manutention et du montage des façades, comparé à un système de poutres et colonnes séparées. Le fabricant a créé des coffrages sur mesure pour réaliser ces pièces et respecté une cadence de production permettant de livrer tous les éléments de façade d’un étage en une semaine, soit le rythme de pose adopté par l’équipe de montage du chantier, grâce aux éléments «∏». Montage bij elk weer Jeremy Lannoy: “Vorig jaar beleefden we een bijzonder barre winter en liepen de werkzaamheden heel wat vertraging op als gevolg van de sneeuw en de lage temperaturen op de ruwbouwwerf. Om de vertraging zo beperkt mogelijk te houden, gebruikte Interbuild een zetspecie die bij een temperatuur tot -5°C kon worden gebruikt. Wat de productie van de prefab elementen betreft, hoefde Ronveaux het werk niet te onderbreken dankzij het gebruik van verwarmingsbanken en Montage par tous les temps Jeremy Lannoy poursuit: «Les conditions climatiques de l’hiver dernier ont été particulièrement rudes entrainant des retards importants dus à la neige et aux faibles températures 33 Beton210 PROJECT PROJET Beton210 34 PROJECT PROJET warm water om het beton te mengen. Door die maatregelen hoefde de werf alleen te worden stilgelegd als de temperatuur echt te diep zakte en kon een voorraad elementen worden aangelegd zodat het plaatsingstempo kon worden opgevoerd zodra het buiten zachter werd. De drie weken vertraging als gevolg van het weer konden gemakkelijk worden ingehaald vóór het einde van de ruwbouwfase.” “We waren vooral bezorgd dat we niet voldoende regelmatig zouden worden bevoorraad, rekening houdend met het aantal stukken dat dagelijks kon worden geplaatst en het aantal vrachtwagens per dag. We waren bang dat het vervoer niet zou kunnen volgen. Ondanks de weinige beschikbare plaats werd de werf daarom zo ingericht dat er ruimte was voor twee opleggers. Bovendien was in het contract een clausule opgenomen waarin was bepaald dat als de levering niet kon volgen, Ronveaux de opleggers ‘s nachts op een 35 entre autres sur le chantier du grosœuvre. Afin de limiter au maximum le retard, Interbuild a utilisé un mortier de scellement pouvant être utilisé jusqu’à des températures de -5°c. Au niveau de la production des éléments préfabriqués, Ronveaux n’a pas dû l’interrompre grâce à l’utilisation de bancs chauffants et d’eau chaude pour mélanger leur béton. Ces mesures ont permis de ne devoir arrêter le chantier que lorsque les températures descendaient trop bas et de constituer un stock d’éléments afin de pouvoir augmenter les cadences de pose dès le retour du temps plus clément. Les trois semaines de retard dues aux intempéries ont pu aisément être rattrapées avant la fin du gros œuvre.» «Un gros souci était de ne pas être approvisionné assez régulièrement, compte tenu du nombre d’éléments que l’on peut placer en une journée et du nombre de camions quotidiens. Nous avons eu peur que les transports ne suivent pas. Beton210 PROJECT PROJET Malgré le peu de place disponible, l’installation de chantier a dès lors été aménagée pour pouvoir stocker deux remorques sur le chantier. De plus, une clause dans le contrat précisait que si les livraisons ne suivaient pas, Ronveaux devrait fournir la nuit les remorques à un endroit indiqué à Bruxelles et faire en journée des rotations avec le tracteur. Cette clause n’a pas du être appliquée.» bepaalde plaats in Brussel moest afleveren en overdag met de trekker heen en weer moest rijden. Die clausule hoefde echter niet te worden toegepast.” In het begin leek de werfplanning bijzonder krap, vooral rekening houdend met de finetuning van de studies en de vele technische besprekingen bij de start van het project. Ondanks een wat tragere start maakte de efficiëntie van de productie het mogelijk om de planning vlot bij te benen en de leveringstermijnen op de werf te respecteren, tot grote tevredenheid van de aannemer. Op kruissnelheid werd in zes dagen tijd een verdieping gebouwd. Le planning imposé par le chantier paraissait au départ fort serré, surtout au vu des mises au point des études et multiples discussions techniques échangées au début du projet. Malgré un démarrage de production un peu plus lent, l’efficacité de la production sur les étages répétitifs a permis de rattraper aisément le planning et de respecter les délais de livraisons sur chantier, à la satisfaction de l’entrepreneur. A pleine cadence, il se construisait un étage en 6 jours. Aandachtspunten Achter de eenvoudige en regelmatige buitenkant van het Vier Armen-gebouw schuilen complexiteit, denkwerk, studie en organisatie. Om het project tot een goed einde te brengen, werkten Interbuild, Ronveaux, studiebureau Van Wetter en controlebureau Seco nauw samen met als doel alle details met betrekking tot de uitvoering over de verschillende verdiepingen te regelen en de structuur met de andere spelers te coördineren. Volgens Jeremy Lannoy was dit resultaat alleen maar mogelijk dankzij de goede samenwerking tussen alle partijen. Bouwen met prefab beton is immers geen improvisatieoefening. Points importants Sous l’aspect extérieur simple et régulier de l’immeuble Quatre Bras, se cachent complexité, réflexion, heures d’études et organisation. Pour mener à bien le projet, une étroite collaboration s’est installée entre Interbuild, Ronveaux, le bureau d’études Van Wetter et le bureau de contrôle Seco pour mettre au point tous les détails d’exécution au fil des étages, et coordonner la structure avec les autres intervenants. Selon Jeremy Lannoy, un tel résultat n’a été possible que grâce à la bonne collaboration entre tous les intervenants. Car construire en béton préfabriqué ne s’improvise pas. Ten eerste moet de kraan goed gedimensioneerd zijn. “Onze torenkraan was iets groter dan gewoonlijk. Daarnaast hebben we ook met grotere shifts gewerkt als gevolg van de vertraging door het weer. Voor een grote ligger hebben we een beroep gedaan op een mobiele kraan, anders hadden we de torenkraan voor dat ene stuk moeten overdimensioneren.” Tout d’abord, la grue doit évidemment être dimensionnée en fonction. «Nous avions une grue-tour un peu plus importante que la normale. On a aussi tourné avec des shifts plus importants vu le retard dû aux intempéries. Pour une grosse poutre, nous avons fait appel à une grue mobile, on aurait sinon dû surdimensionner la grue-tour pour cette seule pièce.» “Er was echt een heel goede samenwerking tussen Interbuild, Ronveaux en Juma voor de opvolging van de plannen. Interbuild heeft alle plannen gecontroleerd en toen gebeurde er iets wat zich maar uiterst zelden voordoet: geen enkel stuk hoefde opnieuw te worden geproduceerd, wat bijzonder positief is, zowel wat het kostenplaatje als wat de planning betreft. Aangezien tot op de centimeter nauwkeurig wordt gewerkt, zijn er altijd wel enkele stukken die te lang of te kort zijn of die niet de goede afmetingen hebben”, besluit Jeremy Lannoy. Jeremy Lannoy constate: «Il y a vraiment eu une très bonne collaboration entre Interbuild, Ronveaux et Juma concernant les plans. Interbuild a vraiment vérifié tous les plans et grâce à ce travail de contrôle de plans, aucune pièce n’a du être remise en production, un point extrêmement positif tant financier que pour le planning. Etant donné qu’on travaille au cm près, il y normalement toujours quelques pièces qui sont trop longues, trop courtes, pas à dimension.» Het plaatsen van de elementen van de gelijkvloerse verdieping werd aangevat eind november 2009 en de 9de verdieping was klaar in april 2010, d.i. zes maanden later (waarvan vijftien dagen verlof en een maand slecht weer). Supersnelle ruwbouw, zeg maar. (CL) La pose des éléments du rez a commencé fin novembre 2009, le 9ème étage a été fini en avril 2010. Soit 6 mois dont 15 jours de congé et un mois d’intempéries. Un gros œuvre très très rapide. (CL) Bouwheer: KAIROS Architect: Jaspers – Eyers & Partners - Brussel Studiebureau stabiliteit: M.&A. Van Wetter bvba Studiebureau technieken: VK Engineering nv Hoofdaannemer: Interbuild nv Fabrikanten van prefab beton: Ronveaux & Juma Beton Beton210 Maitre d’œuvre: KAIROS Architecte: Jaspers – Eyers & Partners - Bruxelles Bureau d’études stabilité: M.&A. Van Wetter bvba Bureau d’études techniques: VK Engineering nv Entrepreneur principal: Interbuild nv Fabricants d’éléments en béton préfabriqué: Ronveaux & Juma Beton 36 PROJECT PROJET 37 Beton210