22. Novamber 1944 D`2. DB befréit Wàlolse

Gemein vùn Wàlolse
22. Novamber 1944
D’2. DB befréit Wàlolse
Zìtter’m 25. Aügscht 1944, het d’provìsorisch Regièrùng vùn de franzesch Repüblik siner Sìtz in Bàris, ùn
sìe ìsch dirigièrt worre vom Général De GAULLE.
Àm 21. Septamber, het de Général de GAULLE a Brièf ìm EISENHOWER g’schìckt fer ìhm ze explizière
wàs fer a wichtiger Symbol àss’es ìsch fer d’frànzesch Àrmee àn de Befréiùng vùn Stroossbùri direkt mìt
kampfe ze kenne, ùn so s’Verschprache vùn Koufra ìnzehàlte. D’2. DB, d’Division LECLERC, wùrd so
ìng’schlosse ìn d’Àngrìffs-Organisation vùn de Allièrte.
Àm Ànfàng vom Septamber, ìsch de Àngrìff vùn de Allièrte bi Blâmont blockièrt vùn de
“Vorvogesenstellung”. Dìe ditsch Verteidigùngs Lini ìsch Nord–Süd orièntièrt ùn geht dùrich Blâmont ùn
Gondrexange.
Àm 31. Oktower, ìsch d’2. DB ìn Baccarat ìngedrùnge. Baccarat ìsch befréit ìm a hàlwe Dàà dànk a
ùnverhoffter taktischer Fahler. Noh ìsch de Àngrìff ùff d’Verteidigùng vùn Ancerviller g’schtosse.
Àm 13. Novamber, het de Àngrìff vùn de “Vorvogesenstellung” àng’fànge. Nooch hàrti Kampf, isch dìe
Vogesen Lini andlich dùrichgebroche worre.
A zweidi Lini, “d’Vogesenstellung” ìsch errìcht worre fer d’direkt Veteidigùng vùn Zàwere ùn sìe begrìfft
Pfàlzbùri, Letzelbùri ùn St Quirin. D’jetzig Stross RD 1004 ìsch b’sonders fescht b’schetzt gewann bi
Pfàlzbùri ùn àn de Zàwerer-Steij.
Àm Sonndi 19. Novamber, wahre’m Hochàmt, hàn Explosione d’Kìrich vùn Wàlolse màche zìttere ùn
Kìrichfanschter zerbroche. D’Fàwrìck vùm Zornhoff ìn Monswiller ìsch bombedièrt worre. 31 Mensche sìnn
dodùrich ùmkùmme.
Àm 20. Novamber, het de Général LECLERC Befehl gann de Fend fescht ze hàlte ùn ìhm glaüwe ze màche
dàss 2.DB, ìhri gànz Kràft ìngsetze wùrd fer d’Zàwerer-Steij ùn Letzelbùri ànzegriffe.
Àwwer de LECLERC het ‘s ”Loch” vùn Dàgschbùri” mìt G’schìck benùtzt fer ìn de Allièrte ze erlauwe
s’Elsàss ze erreiche. Ar het explizièrt “De Fend wùrd so stàrik ìwwerràscht dàss‘r sìch nìmmi wèhre kànn.
Fer dess, derfe mìr nìt dùrich Sààrbùri ùn Zàwere. D’Haüptstrosse sìnn voll mìt Verteidigùngs-Hìndernisse.
Do kùmme mìr nièmols dùrich”. Ar sààt noch “Ìch weiss dàss’es ùnmejlich ìsch, desswaje warre mìr ‘s
màche” “Drìnge vor, wie Mùmmel, dùrich de Vogese-Wàld fer de Fend ze ìwwerràsche!”.
Àm 21. Novamber, àn de Morje-Dammerùng, sìnn d’Pànzer vom “sous-groupement MASSU” mièhsàm
vorkùmme ìm Dùrichfàhre vùn St Quirin, Àbreschwiller, Wàlscheid, Dàgschbùri ùn Owersteije wie ‘s
erschte befréite elsassische Dorf gewann ìsch. Àm Begìnn vùn de Nàcht, het sìch de Général LECLERC ìm
Schloss vùn Bìrikwàld ìnstàllièrt fer sini erscht Nàcht ìm Elsàss. Ar het àn dem Dàà siner 42. Gebùrtsdàà
g’fiirt.
Ìn Wàlolse rajts, ùn mìr heert in de Witte ‘s Donnere vùn de Kànone.
Àm Mìttwoch 22. Novamber, frièh àm Morje, geje 4 Ühr, sìnn ditschi Soldàte dùrich d’Gàsse vùn Wàlolse
geloffe, fer ìn àlle Soldàte, Àlàrm ze gann dàss d’Àbfàhrt sofort ìsch. Dann d’Allièrte sìnn noht.
Üss sim Hauptkwartièr ìn Bìrikwàld, het de Général LECLERC kommedièrt Zàwere fescht ze namme, dànn
Zàwerer-Steij, ùn dànn bìs ùff Pfàlzbùri ze drìnge”.
D’Einheite hàn s’Néiderfel (Reinhàrdsmìnschter) geje hàlb elf verlonn.
De “sous-groupement MINJONNET” soll àn de Vogese entlàng fàhre, dùrich Sànkt Gàle ùn Haje, ùn
Zàwere erreiche àn de “ rue du Château d’Eau”, ùn dànn sofort d’Rìchtùng Zàwerer-Steij namme.
De “sous-groupement MASSU” het Zàwere àngegrìffe vom Süde har, ùn so ìsch d’Einheit vom Capitaine
De VANDIERES dùrich Schwene, Fùrichhüse ùn Wàlolse g’fàhre, fer noh Zàwere ze erreiche mìt de jetzig
Stross RD 421.
“Gëje elf Ühr, ìsch a àllièrti Kolonn vùn Fùrichhüse har kùmme.
Zwei ditschi Ùnteroffizièr, wie fer d’Nàcht a Ùnterkùnft ìm a Hüss vùn Wàlolse g’fùnde hàn g’het, hàn
versüecht ze flechte mìt m’a Motorràd ìn Rìchtùng Fùrichhüse. Sìe sìnn verschosse worre ùff de Heeche vom
neue Kìrichhoft. Einer vùn denne zwei Soldàte, ìsch todlich verletzt ìm Kràwe gelaje ùn de Ànder ìsch mìt’m
Motorràd ìn a Faldwaaj lìnks nìng’fàhre ùn ìsch dànn mitraillièrt worre. Der wie Siegfried WEGNER het
g’heisse, ìsch ìn Wàlolse ùff’m Kìrichhoft begràwe worre bìs dàss speeter siner Leichnàm àm’e àndere Ort
begràwe ìsch worre. D’Litt vùn Wàlolse hàn Àngscht g’het ùn hàn Schùtz g’süecht ìn de Kaller.
Kùmme d’Ditsche vìllicht wìdder zerùck? Erscht wie sìe d’Pànzer, d’Jeep ùn d’àmerikànisch Ùssrìchtùng
hàn g’sahne, hàn d’Litt vùn Wàlolse verstànde dàss’es d’Befréier sìnn. Ùn wie sìe Frànzesch hàn heere
redde, hàn sìe verstànde dàss‘es d’Franzose vùn de 2. DB sìnn.”
D’2. DB ìsch mìt àmerikànischem Màterial üssgerìcht gewann, so het m’r wìriklich nìt kenne roote dàss
frànzeschi Soldàte ìn denne Pànzer, Jeep ùn àndere Waaje sìnn.
Àm hàlb zwelf, ìsch Wàlolse befréit worre.
D’Pànzer vom Capitaine de VANDIERES sìnn d’Haüptstross dùrich g’fàhre, ùn sìnn geje Mìddàà g’hàlte
àm Ùssgàng vom Dorf, ùff de Heeche vom jetzige Füessbàll-Plàtz. Ùn sìe hàn d’Ditsche mitraillièrt ùnte ìm
Màttetàl ùn ùff de jetzig Stross RD 421.
D’ditsch Àrmee ìsch ìn totàler Ùnordnùng geroote ùn ìsch ìn Rìchtùng Rhin g’flecht. Vìel Leiche vùn
Soldàte ùn vùn Resser sìnn ùff’m Flùchtwaaj leje geblìwwe.
Àm 13 Ühr begìnnt s’Ìngdrìnge ìn Zàwere.
De “détachement ROGIER” vom “sous-groupemenent MINJONNET” ìsch ìn Zàwere ìngedrùnge ùff de
Heeche vom Belvédère ùn het d’jetzig “rue du Général LECLERC” genùmme fer de Dràgünner Plàtz ze
erreiche.
De “sous-groupement ROUVILLOIS” ìsch vùn Letzelstein har kùmme ùn befréit Witteschwiller, Néiwiller,
Steiweri, ùn ìsch dànn geje Monswiller ùn Zàwere g’fàhre.
De Generàl vùn BRÜHN, wie d’Verteidigùnge àn de Zàwerer-Steij het welle noochprüfe, ìsch g’fànge
genùmme worre. Ar ìsch de Kommàndànt gewann vùn de 553. Volksgrenadier Division ùn veràntwortlich
vùn de Verteidigùng vùn Zàwere, “d’Vogesenstellung”.
De “sous-groupement MASSU” ìsch ìn Zàwere ìngedrùnge ùff de Stroosse vom Süd-Oschte har.
Zàwere ìsch befréit gewann, àwwer d’Kampf sìnn àn de Zàwerer-Steij wittersch gànge.
Bernard LINDER
Ìwwersetztùng ùff Elsassisch: Jean-Marie RETTER