"New litigation techniques," IBJ-IJE Seminar, Brussels, Belgium

New litigation techniques
IBJ presentation
16 September 2010
Emmanuel Gybels
Introduction
2
Introduction
• Un développement inéluctable
• Une priorité de la Commission Européenne:
 Au niveau du droit de la concurrence :
« Private enforcement »
 Au niveau de la protection des consommateurs;
 Divers livres verts et livres blancs …
 Une «action européenne» lointaine sans doute …
• Une réalité dans 13 Etats-membres
3
Introduction
• Une réalité des barreaux :
 Divers textes émanant des barreaux de Belgique
 Etablissement européen de cabinets US spécialisés
• Une réalité des consommateurs
 74% des consommateurs défendraient leurs droits
par le biais d’une action collective s’ils en avaient la
possibilité (Eurobarometer, 2009)
• Une réalité du législateur belge
4
Introduction
• Une réalité de l’évolution des dommages
 Les dommages de masse « fixes » (« mass disaster
accidents » / « gefixeerde schade »)
 Les dommages de masse « évolutifs » (« mass
exposure accidents » / « sluipende schade »)
 Les dommages « diffus » (« strooischade »)
• Un constat des actions collectives intentées, ou
non (BA, France Télécom, USA, …)
5
La Class Action US
• Introduction du litige en tant que litige individuel
• « Motion for class certification » - demande de
reconnaissance d’un groupe de demandeurs en
tant que class - appréciation souveraine du
magistrat;
• La class action est une législation d’exception
au règles normales de jonction des causes et du
principe de « due process » - accès à la justice
6
La class action US
• 4 conditions cumulatives pour la reconnaissance d’une
class: doivent garantir l’efficacité processuelle et l’accès
à la justice;
 Numerosity : impossibilité de procédure individuelle alternative
adéquate en raison du nombre de demandeurs;
 Commonality : identité de questions juridiques ou en fait – unité
de la class;
 Typicality : représentativité de de la demande des demandeurs
pour la class – absence de moyens propres au lead plaintiff;
 Adequacy – le moyen le plus adapté pour obtenir justice –
représentants aptes à représenter classe et pas d’intérêt
contraire;
7
La class action US
• 3 conditions supplémentaires alternatives :
 En l’absence de class, risque d’actions individuelles
contradictoires et préjudiciables;
 Comportement du défendeur préjudiciable à
l’ensemble de la classe;
 Intérêt collectif surpasse l’intérêt individuel et l’action
collective est la plus adaptée – « predominance » principalement dommage diffus
8
La class action US
• Class certification decision:
 Définition des critères pour l’appartenance à la classe
(ascertainability) – membres individuels non connus;
 Définition des demandes de la classe;
 Nomination des class representatives;
 Nomination des class counsels;
 Approbation des (mode de calcul) des honoraires;
 Détermination de la notification de la certification :
condition essentielle dans le droit US pour
reconnaissance respect of the due process – « best
notice practicable under the circumstances »
9
La class action US
• Opt in vs. Opt out
 Res judicata
 Opt in plus proche de la tradition européenne
 Importance de la notification
10
Action collectives en Europe
• UK :
 Group litigation order : phase collective suivie de la
réinitialisation des actions individuelles;
 Conditional fee agreements;
• Pays-Bas :
 Wet Collectieve Afwikkeling Massaschade
 Prédominance de la négociation;
• Suède:
 Class action individuelle;
 Class Action publique;
 Class Action privée;
11
Collectieve geschillen in België – beperkte
aanwezige mogelijkheden
• Cumulatie van vorderingen: artikel 701 Ger W.
 Vereiste van samenhang : twee strekkingen in de RS
• Strenge interpretatie : nood aan objectief onderling
verband tussen de vorderingen en nood aan
gemeenschappelijk belang dat het individuele
overstijgt (Fettweis)
• Soepele interpretatie : 701 Ger. W is maatregel
van proceseconomie – samenhang erkend indien
dit proceseconomisch voordelig is
 Is slechts beperkt nuttig – individuele tussenkomst
van eisers nodig – niet aangepast bij sluipende en
strooischade
12
Collectieve geschillen in België – beperkte
aanwezige mogelijkheden
• Vorderingen door verenigingen
 « Pas d’action sans personnalité et pas de personnalité dans la
loi » - nood aan rechtspersoonlijkheid
 Ontvankelijkheidsvereiste van een persoonlijk belang – art. 17
Ger. W.
• Herstel persoonlijke schade van de vereniging toelaatbaar
• Verdediging algemeen belang – ontoelaatbaar
• Individuele belangen van de leden – loutere optelsomvan
individuele belangen – meerderheid van rechtsleer negatief –
bevestigd door Cass. 9 december 1957;
 Wettelijke uitzonderingen:
• Vakbonden
• Antiracisme wet
• Ziekenfondsen
13
Collectieve geschillen in België – beperkte
aanwezige mogelijkheden
• Lastgeving om in rechte op te treden –
procesvertegenwoordiging
 « Nul ne plaide par procureur »
 Evolutie naar principiële geldigheid van vertegenwoordiging :
plicht van kennisgeving van formele en materiële procespartij;
 Verglijding van ontvankelijkheidsvereiste naar principe van
rechten van de verdediging
 Cass. 28/9/1984 ; adagium is geen algemeen rechtsbeginsel
 Aanvaarding van de geldigheid van de
naamleningsovereenkomst, geen nood aan kennisgeving van
materiële procespartij in de mate dat dit belangen van de
tegenaprtij niet schaadt;
14
Collectieve geschillen in België struikelblokken
• Ius agendi
 Art. 6 EVRM
 Opt In
• Verjaringsregels
 Art 2244 B.W
• « verjaring wordt slechts gestuit door dagvaarding,
bevel tot betaling, beslag »
 5 jarige termijn, vanaf ogenblik dat men kennis heeft
van de schade en identiteit van de persoon;
 Dagvaarding ten bewarende titel : enkel stuitend ten
gunste van persoon die effectief heeft gedagvaard;
15
Collectieve geschillen in België struikelblokken
• Kennisgevingsregels:
 Bvb art. 747 Ger. W.
 Elke kennisgeving moet naar elke partij opgestuurd;
 Keuze van woonplaats helpt maar nog duizenden
kennisgevingen;
• Bevoegdheid en samenhang
 Potentieel verspreiden van collectieve geschillen over
diverse rechtbanken en procedures;
 Eventueel aanduiden van één bevoegde rechtbank
naar analogie met NL;
16
Collectieve geschillen in België struikelblokken
• Recht van verdediging en gelijkheid tussen
partijen
 Algemeen rechtsbeginsel;
 Vraag is of men afstand kan doen van dit recht, keuze
van raadsman, beleid van strategie;
 Oplossing door opt in te verschuiven naar moment na
de uitspraak;
 Lijkt dan weer strijdig met recht van verdediging van
verweerder;
• Aanpassing van deontologie van advocaten:
 Publiciteit - notificatievereisten
 Contingency fees
17
Collectieve geschillen – discussie punten en
misvattingen
• Erelonen van advocaten;
 Wordt dikwijls gezegd dat advocaten enigen zijn die
van collectieve geschillen beter worden;
 Fenomeen van de contingency fees;
 No cure no pay
18
Examples of State Court Class Action
Settlements for consumers
Class action lawsuit
against
Class members
Payment under
settlement agreement
Legal fees plaintiffs
attorneys
Bank of Boston (Alabama,
1996)
700.000
a couple of dollars or no
money at all
$ 8.5 million
Thomson Consumer
Electronics (Illinois, 2001)
not available
rebates on future
purchases ranging in value
from $ 25 - $ 50
$ 22 million
Ameritech (Illinois, 2001)
not available
$ 5 pay phone cards
$ 16 million
50 computer manufacturers
and distributors (California,
1999)
40 million
$ 13 rebates on new
computers and monitors or
$ 6 dollars in cash
$ 6 million
Poland Spring (Illinois,
2004)
not available
coupons for discounts on
Poland spring water
$ 1.35 million
Premier Cruise Lines
(Florida, 2003)
not available
$ 30 to $ 40 discounts on a
cruisline
$ 887.000
KB Toys (Illinois, 2003)
not available
no cash, but the store held
a one-week unadvertised
30 % off sale on selected
products
$ 1 million
19
Discussiepunten en misvattingen
• Contigency fees
 Reeds bestaande situatie : Succes fees
 Wettelijke beperkingen mogelijk:
• Class action fairness act (US)
• Conditional Fee Agreement (UK)
 Rechterlijke controle bij certification class;
 Procedure voorzien in voorstel van de balies : contrôle door
rechter
• No cure no pay
 Verbod van pactum de quota litis
 Kosten verdediging volledig ten laste leggen van verliezer;
20
Discussiepunten en misvattingen
• Proceskosten – discovery
Bestaat niet in ons rechtstelsel
Niet eigen aan collectieve geschillen
Belgische/ Europese bedrijven zijn er al aan blootgesteld;
Kan opgelost worden door kosten ten laste te leggen van
verliezer;
 Overigens ook vermindering van kosten door rationalisatie van
procedure




• Mogelijkheid tot settlement
 Ervaring leert dat overgrote deel van de zaken eindigt in een
minnelijke schikking;
 Mogelijkheid voor bedrijf om bladzijde om te draaien;
21
Discussiepunten en misvattingen
• Trebble/punitive damages
 Niet eigen aan class actions;
 Bijzonder weinig effectief toegepast;
 In België private straf of volksjury niet aanwezig;
 Gemotiveerd door afschrikkingseffect;
• Level playing field
 Verhoogt compliance met rechtsregels : eerlijke
mededinging;
 Verhoogt consumentenvertrouwen en dus vergroot
internationale markten, bvb e-commerce;
22
Tot slot
• Onomkeerbare evolutie
• Indien geen Belgische wetgeving risico van
forumshopping
• Beter proces begeleiden dan tegen te gaan
• Aandachtspunten (voorstel van balies / wetgeving):
 Administratie van het syndicaat (meerderheden bij strategische
beslissingen);
 Regelgeving aangaande erelonen;
 Verliezer betaalt alle kosten;
 Keuze opt in / opt out;
 Definitie schadevergoeding;
 Gespecialiseerde rechtbanken;
23
Vragen /
Questions?
[email protected]