tableau des déclinaisons latines
Transcription
tableau des déclinaisons latines
Michèle TILLARD – Lycée Montesquieu – LE MANS – 01/12/2014 TABLEAU DES DÉCLINAISONS LATINES Première déclinaison, en –a, -ae Elle concerne beaucoup de noms féminins et quelques noms masculins (nauta, agricola, poeta…) Elle comprend également le féminin des adjectifs du « 1er groupe » (bonus, a, um) nominatif vocatif accusatif génitif datif ablatif Singulier rosa rosa rosam rosae rosae rosa Pluriel rosae rosae rosas rosarum rosis rosis Deuxième déclinaison, dite « thématique », en –er, i ou –us, i. Le masculin-féminin Elle concerne beaucoup de noms masculins en –us et quelques noms féminins (arbres). En revanche les noms en –er sont toujours masculins. Elle comprend également le masculin des adjectifs du « 1er groupe » : pulcher, -chra, -chrum ou bonus, a, um. nominatif vocatif accusatif génitif datif ablatif Singulier dominus, ager, puer domine, ager, puer dominum, agrum, puerum domini, agri, pueri domino, agro, puero domino, agro, puero Exercice : déclinez les expressions suivantes : o magnus uir o bona ancilla Pluriel domini, agri, pueri domini, agri, pueri dominos, agros, pueros dominorum, agrorum, puerorum dominis, agris, pueris dominis, agris, pueris o pulchra quercus (le beau chêne) o clarus poeta (le poète célèbre) Deuxième déclinaison, dite « thématique », en –er, i ou –us, i. Le neutre nominatif vocatif accusatif génitif datif ablatif Singulier templum templum templum templi templo templo Pluriel templa templa templa templorum templis templis Michèle TILLARD – Lycée Montesquieu – LE MANS – 01/12/2014 Déclinaison des adjectifs de la 1ère classe : bonus, a, um (1ère et 2ème déclinaison) pulcher, -chra, -chrum Les superlatifs (facillimus, a, um ; doctissimus, a, um) Les participes parfaits (factus…) La troisième déclinaison : masculin et féminin Cas Thèmes consonantiques Imparisyllabiques Sg N V Acc G D Abl Consul Consul Consulem Consulis Consuli Consule Rex Rex Regem Regis Regi Rege Thèmes en -i Parisyllabiques Faux imparisyllabiques Ciuis Urbs Ciuis Urbs Ciuem Urbem Ciuis Urbis Ciui Urbi Ciue Urbe PL N Acc G D Abl Consules Consules Consulum Consulibus consulibus Reges Reges Regum Regibus Regibus Ciues Ciues ou ciuis Ciuium Ciuibus ciuibus Exercices : Traduisez et déclinez les expressions suivantes : o Bonus ciuis o Magna ciuitas o Graeca urbs o Sollertissimus rex o Consul prudentissimus o Summa benignitas La troisième déclinaison : le neutre Cas Sg N V Acc G D Abl Thèmes consonantiques Corpus Corpus Corpus Corporis Corpori corpore Mare Mare Mare Maris Mari Mari Thèmes en -i Pl N V Acc G D Abl corpora corpora corpora corporum corporibus corporibus Maria Maria Maria Marium Maribus Maribus Urbes Urbes ou urbis Urbium Urbibus Urbibus Michèle TILLARD – Lycée Montesquieu – LE MANS – 01/12/2014 Se déclinent sur le modèle de la 3ème déclinaison : Les adjectifs de la 2ème classe : facilis, is, e Les comparatifs : doctior, or, ius Les participes présents : uolens, amans Masc-fem Fortis Fortem Fortis Forti forti Masc-fem Neutre Sg. N – V Prudens Prudens Acc Prudentem Prudens Gén Prudentis Prudentis Dat Prudenti Prudenti Abl Prudenti / Prudenti prudente* Pl. N – V Fortes Fortia Acres Acria Prudentes Prudentia Acc Fortes Fortia Acres Acria Prudentes Prudentia Gén Fortium Fortium Acrium Acrium Prudentium Prudentium Dat Fortibus Fortibus Acribus Acribus Prudentibus Prudentibus Abl fortibus fortibus acribus acribus Prudentibus Prudentibus on trouve la forme prudente quand l’adjectif (masculin ou féminin) est substantivé Pour les participes présents, qui se déclinent comme prudens, on trouve la forme en -e, sauf lorsqu’il s’agit d’un participe employé comme adjectif épithète : cane sequente dominum, le chien suivant son maître ~ sequenti die : le jour suivant. Quelques rares adjectifs imparisyllabiques ont l’abl. Sing. en –e et le gén. pl. en –um : ex : diues, diuitis (diuite, diuitum). A cela s’ajoutent les comparatifs en –ior, -ius : Nom-voc Acc Gén Dat Abl. Neutre Forte Forte Fortis Forti forti Masc-fem Acer – acris Acrem Acris Acri Acri Singulier Masc-fém Neutre Doctior Doctius Doctiorem Doctius Doctioris Doctioris Doctiori Doctiori Doctiore Doctiore Neutre Acre Acre Acris Acri Acri Pluriel Masc-fém Doctiores Doctiores Doctiorum Doctioribus Doctioribus neutre Doctiora Doctiora Doctiorum Doctioribus Doctioribus La quatrième déclinaison (thème en –u) Cas N V Acc G D Abl noms masculins et féminins singulier Pluriel manŭs manus manŭs manus manum manūs manūs manuum manuī manibus manū manibus noms neutres Singulier pluriel cornū cornua cornū cornua cornū cornua cornūs cornuum cornuī cornibus cornū cornibus Michèle TILLARD – Lycée Montesquieu – LE MANS – 01/12/2014 Cas N V Acc G D Abl res res rem rei rei re noms masculins et féminins singulier Pluriel res res res rerum rebus rebus