Formulaire tenseurs
Transcription
Formulaire tenseurs
Formulaire de calcul tensoriel 1. Tenseurs G Soit Β = (ei )i =1,3 base orthonormée directe cartésienne de \3 . G G Soit le vecteur u = uiei = 3 G ∑u e i i i =1 (convention de sommation de l’indice répété), représentant la vitesse d’un point par exemple. Soit p un scalaire (pression par exemple). G Le vecteur u est un tenseur d’ordre 1. Le tenseur d’ordre 2 est une matrice. A = Aij . Le produit d’une matrice par un vecteur est un vecteur : i , j =1,2,3 3 ∑ A1 j u j j =1 3 G G v = A.u = Aij u j = ∑ A2 j u j j =1 3 ∑ A3 j u j j =1 Double contraction : A : B = Aij Bij = 3 3 ∑∑A B i =1 j =1 ij ij est un scalaire. Produit de deux matrice : ( A.B = Aik Bkj ) i , j =1,2,3 est une matrice. G G u ⊗ v = uiv j est une matrice i , j =1,2,3 2. Opérateurs 2.1. Coordonnées cartésiennes G G G Β = (x , y, z ) G G G G v = ux + vy + wz Gradient : JJJJJG ∂p G ∂p G ∂p G grad p = x+ y+ z est un vecteur. ∂x ∂y ∂z ∂u JJJJJG grad u ∂x G JJJJJG ∂v grad v = grad v = ∂x JJJJJG grad w ∂w ∂x ∂u ∂y ∂v ∂y ∂w ∂y ∂u ∂z ∂v est une matrice. ∂z ∂w ∂z Divergence : ( ) ∂u ∂v ∂w G G est un scalaire. div v = tr grad v = + + ∂x ∂y ∂z ∂Axx ∂Axy ∂Axz + + G div Ax ∂x ∂y ∂z G JJJG ∂A ∂A ∂A div A = div Ay = yx + yy + yz ∂x ∂y ∂z G div A ∂Azx ∂Azy ∂Azz z + + ∂y ∂z ∂x ( ) ∂Aij = ∂x j est un vecteur. i =1,3 Laplacien : JJJJJG ∂2 p ∂2 p ∂2 p ∆p = div ( grad p ) = 2 + 2 + 2 est un scalaire ∂x ∂y ∂z ∂ 2u ∂ 2u ∂ 2u ∂x 2 + ∂y 2 + ∂z 2 2 2 2 2 JJJ G ∂ v ∂ v ∂ v ∂ ui G G ∆v = div grad v = 2 + 2 + 2 = ∂y ∂z ∂x j ∂x j ∂x ∂ 2w ∂ 2w ∂ 2w ∂x 2 + ∂y 2 + ∂z 2 ( ) est un vecteur. i =1,3 Rotationnel : ∂ ∂x u JJJG G ∂ ∂w ∂v G ∂u ∂w G ∂v ∂u G rot v = ∧ v = − x + − − y + z ∂y ∂y ∂z ∂z ∂x ∂x ∂y w ∂ ∂z Taux de déformation : ∂u ∂x D= sym 1 ∂u ∂v 1 ∂u ∂w + + 2 ∂y ∂x 2 ∂z ∂x ∂v 1 ∂w ∂v + ∂y 2 ∂y ∂z ∂w ∂z Remarque : L’opérateur gradient augmente l’ordre du tenseur, l’opérateur divergence le diminue et le laplacien le laisse inchangé. Le rotationnel ne s’applique qu’à un vecteur. 2.2. Coordonnées cylindriques G G G Β = (er , eθ , ez ) z ez M θ x G G G G v = vrer + vθeθ + vzez Gradient : JJJJJG ∂p G 1 ∂p G ∂p G grad p = er + eθ + ez ∂r r ∂θ ∂z eθ er y ∂vr ∂r G ∂vθ grad v = ∂r ∂v z ∂r 1 ∂vr vθ − r ∂θ r 1 ∂vθ vr + r ∂θ r 1 ∂vz r ∂θ ∂vr ∂z ∂vθ ∂z ∂vz ∂z Divergence : ∂v 1 ∂vθ vr ∂vz G G div v = tr grad v = r + + + ∂r r ∂θ r ∂z ( ) Laplacien : JJJJJG ∂ 2 p 1 ∂p 1 ∂2 p ∂ 2 p ∆p = div ( grad p ) = 2 + + + ∂r r ∂r r 2 ∂θ 2 ∂z 2 Rotationnel : JJJG G 1 ∂vz ∂vθ G ∂vr ∂vz G 1 ∂(rvθ ) ∂vr G rot v = − er + − − e + ez ∂z ∂r θ r ∂r ∂θ ∂z r ∂θ Taux de déformation : ∂vr ∂r D= sym 2.3. 1 1 ∂vr vθ ∂vθ 1 ∂vr ∂vz − + + 2 r ∂θ r ∂r 2 ∂z ∂r 1 ∂vθ vr 1 1 ∂vz ∂vθ + + 2 r ∂θ r ∂θ r ∂z ∂vz ∂z Coordonnées sphériques G G G Β = (er , eθ , eψ ) z er eψ M θ eθ y G G G G v = vrer + vθeθ + vψ eψ x ψ Gradient : JJJJJG ∂p G 1 ∂p G 1 ∂p G grad p = er + eθ + eψ ∂r r ∂θ r sin θ ∂ψ ∂vr ∂r G ∂vθ grad v = ∂r ∂vψ ∂r 1 ∂vr vθ − r ∂θ r 1 ∂vθ vr + r ∂θ r 1 ∂vψ r ∂θ 1 ∂vr vψ − r sin θ ∂ψ r 1 ∂vθ vψ cotgθ − r sin θ ∂ψ r 1 ∂vψ vr vθ cotgθ + + r sin θ ∂ψ r r Divergence : 2 1 ∂ ( r vr ) 1 ∂ (vθ sin θ ) 1 ∂vψ G G div v = tr grad v = 2 + + r ∂r r sin θ ∂θ r sin θ ∂ψ ( ) Laplacien : JJJJJG 1 ∂ 2 ∂p 1 ∂ ∂p 1 ∂2 p ∆p = div ( grad p ) = 2 + θ + r sin r ∂r ∂r r 2 sin θ ∂θ ∂θ r 2 sin θ ∂ψ 2 Rotationnel : JJJG G rot v = 1 2 r sin θ ∂ ∂ (rvθ ) G 1 er + r sin θ vψ ) − ( ∂θ r sin θ ∂ψ ∂vr G 1 ∂(rvθ ) ∂vr G ∂ r sin θ vψ ) eθ + − − ( eψ r ∂r ∂θ ∂ψ ∂r Taux de déformation : ∂vr ∂r D= sym 1 1 ∂vr vθ ∂vθ 1 1 ∂vr vψ ∂vψ − + − + 2 r ∂θ 2 r sin θ ∂ψ r r ∂r ∂r 1 ∂vθ vr 1 1 ∂vθ 1 ∂vψ vψ cotgθ + + − 2 r sin θ ∂ψ r ∂θ r ∂θ r r 1 ∂vψ vr vθ cotgθ + + r sin θ ∂ψ r r 3. Relations usuelles JJJJJG JJJJJG grad ( ∆p ) = ∆ ( grad p ) JJJJJG JJJJJG JJJJJG grad ( fg ) = f grad ( g ) + ggrad ( f ) G G G JJJJJG grad ( pu ) = pgrad (u ) + u ⊗ grad p T G T G JJJJJG G G G G grad (u.v ) = grad (u ) .v + grad (v ) .u ) ( ( ) G G JJJJJG u 2 JJJG G G grad (u ) .u = grad + (rot u ) ∧ u 2 T G T G 1 1 G G G grad (u ) = D + Ω , D = grad (u ) + grad (u ) , Ω = grad (u ) − grad ( u ) 2 2 G G div u = tr grad u G G div ( ∆u ) = ∆ (div u ) JJJG G div (rot u ) = 0 G G G JJJJJG div ( pu ) = pdiv u + u.grad p JJJG JJJG JJJJJG div pA = pdiv A + A.grad p JJJG JJJJJG div pI = grad p G JJJG G G JJJG G G G div (u ∧ v ) = v .rot u − u .rot v ( ) ) ( ( ( ) ( ) ( ) ( ) JJJG G G G G G G div (u ⊗ v ) = udiv v + grad u .v ( ) JJJG 1 JJJJJG 1 G G 1 JJJG JJJG G G div D = ∆u + rot (rot u ) = grad (div u ) + ∆u 2 2 2 JJJG 1 JJJG JJJG G div Ω = − rot (rot u ) 2 JJJJJG ∆p = div ( grad p ) JJJJJG JJJG JJJG G G JJJG G G ∆u = div grad u = grad (div u ) − rot (rot u ) JJJJJG JJJJJG ∆ ( fg ) = f ∆g + g ∆f + 2grad f .grad g G G G G JJJJJG ∆ ( pu ) = p ∆u + u ∆p + 2 grad u .grad p ( ) ( ) ( ) ( ) G JJJG JJJJJG rot ( grad p ) = 0 JJJG JJJG G G rot ( ∆ u ) = ∆ (rot u ) JJJJJG JJJG G JJJG G G rot ( pu ) = p.rot u + ( grad p ) ∧ u JJJG G G G G G G G G G G rot (u ∧ v ) = udiv v − vdiv u + grad u .v − grad v .u ( ) ( ) ) 4. Equations de Navier-Stokes en incompressible Continuité : G div v = 0 Navier-Stokes (Quantité de mouvement) : G ∂v µ G G 1 G 1 JJJJJG G + grad v v = f − grad p + ν∆v , ν = ρ ρ ρ ∂t ( 4.1. ) Coordonnées cartésiennes Continuité : ∂u ∂v ∂w + + =0 ∂x ∂y ∂z N.S. : ∂u ∂u ∂u ∂u 1 1 ∂p ∂ 2u ∂2u ∂ 2u +u +v +w = fx − +ν 2 + 2 + 2 ∂t ∂x ∂y ∂z ∂y ∂z ρ ρ ∂x ∂x 2 2 ∂v ∂v ∂v ∂v 1 1 ∂p ∂ v ∂ v ∂ 2v +u +v +w = fy − +ν 2 + 2 + 2 ρ ∂y ∂t ∂x ∂y ∂z ρ ∂y ∂z ∂x ∂w ∂w ∂w ∂w 1 1 ∂p ∂ 2w ∂ 2w ∂ 2w +u +v +w = fz − +ν 2 + 2 + 2 ρ ρ ∂z ∂t ∂x ∂y ∂z ∂y ∂z ∂x 4.2. Coordonnées cylindriques Continuité : ∂vr 1 ∂vθ ∂vz vr + + + =0 r ∂r r ∂θ ∂z N.S. : ∂vr + vr ∂t ∂vθ + vr ∂t v2 v 1 1 ∂p 1 ∂ 2vr ∂ 2vr 1 ∂vr 2 ∂v ∂vr vθ ∂vr ∂v ∂ 2v + + vz r − θ = fr − + ν 2r + 2 + 2 + − 2 θ − r2 2 r ∂θ r r ∂θ r ∂r r ∂θ r ∂r ∂z ∂z ρ ρ ∂r ∂r vr v ∂vθ vθ ∂vθ ∂v 1 1 1 ∂p + + vz θ − θ = fθ − r ∂θ r ρ ρ r ∂θ ∂r ∂z 2 2 ∂ 2vθ v 1 ∂ vθ ∂ vθ 1 ∂vθ 2 ∂v +ν 2 + 2 + + + 2 r − θ2 2 2 ∂z r ∂θ r ∂r r ∂θ r ∂r v ∂v 1 1 ∂p 1 ∂2vz ∂ 2vz 1 ∂vz ∂vz ∂v ∂v ∂ 2v + vr z + θ z + vz z = fz − + ν 2z + 2 + 2 + ∂t ∂r ∂z ∂z ρ ρ ∂z r ∂θ r ∂θ 2 r ∂r ∂r 4.3. Coordonnées sphériques Continuité : ∂vr 1 ∂vθ 1 ∂vψ 2vr vθ cotgθ + + + + =0 r r ∂r r ∂θ r sin θ ∂ψ N.S. : v ∂v vψ ∂vr vθ 2 + vψ 2 ∂vr ∂v 1 1 ∂p + vr r + θ r + − = fr − ∂t ∂r r ∂θ r sin θ ∂ψ r ρ ρ ∂r ∂vψ 2vr 2vθ cotgθ ∂ 2v ∂ 2vr 2 ∂vr cotgθ ∂vr 1 ∂ 2vr 1 2 ∂v 2 +ν 2r + 2 + + + − 2 θ − 2 − 2 − 2 2 2 2 2 r ∂θ r sin θ ∂ψ r ∂r r ∂θ r ∂θ r sin θ ∂ψ r r2 ∂r ∂vθ ∂v v ∂v vψ ∂vθ vr vθ vψ 2 cotgθ 1 1 1 ∂p = fθ − + vr θ + θ θ + + − r ∂θ r sin θ ∂ψ r r ρ ρ r ∂θ ∂t ∂r 2 vθ ∂2vθ 2 ∂vθ cotgθ ∂vθ ∂ 2vθ 1 ∂ vθ 1 2 cos θ ∂vψ 2 ∂vr +ν 2 + 2 + + + − + − r ∂θ 2 r 2 sin2 θ ∂ψ 2 r ∂r r 2 ∂θ r 2 sin2 θ ∂ψ r 2 ∂θ r 2 sin2 θ ∂r v ∂v vψ ∂vψ vr vψ vθ wcotgθ ∂vψ ∂v 1 1 ∂p + vr ψ + θ ψ + + + = fψ − r ∂θ r sin θ ∂ψ r r ρ ρr sin θ ∂ψ ∂t ∂r ∂ 2vψ ν 2 ∂r + 2 ∂ 2vψ 2 ∂vψ cotgθ ∂vψ v ∂vr 1 ∂ vψ 1 2 cos θ ∂vθ 2 + + + + 2 + 2 − 2 ψ2 2 2 2 2 2 2 2 2 ∂θ r sin θ ∂ψ r sin θ ∂ψ r sin θ r ∂θ r sin θ ∂ψ r ∂r r