Décroissance de l`argent, monnaies de la décroissance, par Annie
Transcription
Décroissance de l`argent, monnaies de la décroissance, par Annie
0DLV2»&RPPHQW MXLOOHW . ! " # % &' ( $ " " ( ( - ! # + ! 6 + , + + * # / 0 7 + & # " 9 $ " - $ " ! . - ! " 6 ! ! " " # % + ! " " ! - ! ! % $ 4 " , '1 & + 0 + - " 3 , # % 1 B ;6>>><'1 8 9 C5 0 ;6>> <'1 , 0 % # 0 % %D $ - 2 ! A ! " ! " , 3 , . " " " ! ! " ! + , / = " + " ' + 1 1& " " 3 ;6>??<'1 @ " $ " ' 0 1 2 ! " " " ! " , ' 4 " % 2 * % ,; ! 0 ! + < ! " 3 ! * ! " " 1 " , # +: ! ! - & + ! * 0 / " ! /0! # 8 # ! ! " ) '1 D E FG " ! 0 ,* ! 5 " ,* & ,* " , % '/ * + ! / ) ! & ) " HH?CI # 1 J> 6 ? H1 8 " 3 ,6 " 0 ! " 1& 4! ! # 4 " 1 8 " N ! ! " + 8 " ' & " O @) 1@ + " 0 #0 , 1@ " ! 1& " 1& G " + , $ " & $ ! 1& # 18 ! " 1& ) ! " L # 3 ! *8 + ! ! ! 1E ! " - " R S " * & ! ) ! R " - " ! " " ! , * 8 1 0 " # " # ) - #- 3 " + 1 2 ! M , 9 ! P ,1 ! L ! ! ! 8 ! " + # 1 ! Q + " * ( 3 % H6K'1 $ 0 3 " ,! 8 ! % / P 3 1 & ! $0 $ K 0 3 0 ) = ! # $ $ " "'#" % &" "' " " 4 #! ! " 1 ) " ) 1 + ! ( ) ; ;! < ! < ( + ! " ! " # " ! 0 " " " " " 3 " ! ! 0 " " # ! * " 1, " + @ " " 1& .& 0 " ( = "" 0 " ( 6 ! ! " ! " " 1+ R ) * ! " , 1, " " 0 R& 0 6 E ! 1, , ! " 0 ! P + 3 " 1 & ! )" 0 " + " 0 $ 1 K ! ,1 " ++ , ! ! ,1 , ! ! " $ ) 3 #0# & " - + 3 = " ) 0 " , ) " + " + ! ( " $ 1& , I1 8 ! 0 0 , ! + , I G 3 ! " 1 & & ) 18 " ( 1 : " 1 ! ( ! ( " +"" ! 1 T " K ! " / " " 1+ , ( ( $ + " " ) * *" *" " ! ) / " $ + " 7 " , " -""". / . 0 ##$ 1 23 / " ++ 5 ' " 60 * " " 7 8 * . / & . """- .""" 4 " 1 +& 3 ) " 0# 0 ! 1 8 6 1 S 1, & + , + " , ! ) % ! 1 8 &' + $ ! 6 ! ! ! 1 + + / " #0#" 1 & ! ,0 0 3 ! ) " , ! 1 & ! 0 ! " 1 0 + $ " + " ,1 - , / 8 & " 8 & " ! 0 , ! " . " ! " 1 " - 3 0 ! 0 1 " + ) " ! / " ! " " " " 1 ! 18 " "" 1 +! 8 ! " & ) + + 1 " 0 Q 1 8 , + * $ > + ( % " 6" ! ,1 8 ! " = ") + 3 ) ,1 8 9 / 0 3 # ! 1 & 2 " ;--<& " " / " 0( , #$ % " 2 & "C - &C-< / & A0B - , 0 , " ! " 4 " , 60 1 + - *$ " " " " ## 12 ! " 6 1 & 4 9 / ' " ) 3 1 K ! 0 ( & = 1& I " / , 0 " 2 : "" = ! 1& ! ,1 1 & ' 0$ .( < , ?@ ( B & C " &C C , " " , ? & & > C & "4 & C & & D &? *E ; 1 9 ! $ 1 # - ) * " 8 " ! ! " ! 0 18 + ! " ) ! " ! ! $ ! C , + & ! " " ) 0 " " " " + 4+ , ! ,# 4+ , 0 " R ! T $ % 0G T&' # $ % V'1 . ! M 0 VH 0 ?H W K HW " 1 & ! 18 F ) ! 1 1 ! = 3 0 " " & 1 8 1& M , ! #0# " + # 1 0 1 " # 0! " , ! 0 " 0 ! 0 + 1 + " D E& 0 " - & ! X " ! , 1 0 0" - 1 0 ,! M 1 " ;-- $ 0 U - ; ;--FFF" ,1 + 8 + ,6 ! 1 S 2 2 # "" , ! $ ! " # $ 0 $ 0 G $ -" ! ,1 & + ! 1 . 0 ! ( , 6 6C 8 ! " 3 ! ( + " ! $ " 1 & 0 G " " & 0 G & " 9 " < $" ! / - 0 H ;--FFF" 0 G > ? 4" I "C -F G- / - & 7 J / ) ## 1 ) , K *" 6" " ? + 5 , & "$ *0$$ " " # M # 0 6/ ) $ ! * & & 8 & 3 1 " + , 8 # $ 0 & * & 8 3 $ 1 T - + ! , ! #- * % '& 0 . 0 @ " " I 616 1 S & 8 / ! " ! * + " , % C 7 ! ( ( ! Y ! " 0 0 " # 8 Q / + 0 " " 2 ! ! '0 % 3 1 " 0 ! & / '1 ! 8 ! , , " 8 $ ! / " ! & $ I & % & '1 E " 0 1 8 [ : 1 $ K D % " , 0 ! ! " & + + 8 ) 1 ! 3 / &1 & ! / - & " Z6 0 & $ ! 0 3 ) & ! 2 /6 . & & " 1 & + / " 0 " ! 1 ! " 8 M & 1& " Q ,1 T 0 / 61 3 " $ % " & + 16 , & 1& ! 0 ' ( ( 1& #0# ! ;-- & / C 8 $ + " ;--G ;--FFF" / 0 1 0 " 4 , ? &" -C , " C - LL> - 0 CC 2 " 1 +" 4 < &? " $ & 1 61 S & 8 / ! " + ! , 6 " ! * @ " 8 0 ) / + & 8 , 0 ! " ! &" 8 , 1 $ ,/ 0 ! * 8 0 / % $ ! ' + $ ! & " + 3 , " Y " + - + ! ,% + $ 61K , " 2 & ! 8 ! $ &4 ! + S 8 / + 3 0+ , , 0 0 + $ 3 ) ! 2 ! 1 @ ! 0 " , $ " , ! ! ! , " [ H6K1 & 4 0 ! - " " ! & " 0 D ! ) ) & 0 % , R # ! '1 1 # , ,1 H6H ! ! 0 8 " " + ! " 1@ ' % KH 1 $ + &! ) &1 / + " % . ,! R' * / & *'1 S , ! 4 . 0 - 1 ! ) , $ & 3, ! # ) + ! + & & - ! M # ! - ! ) % ## " / ! ! " ,* 1 + ,1 G ,Y + + & , " + ! ) ! & + & ! ! - % " " :S 0 G '1 Y " " 0 + - ! , + - " + 6H W'1 ' 1 J ! * : 1 + 0 " % ,* T % " , ! 0 % , & + *@ 3 ! - ! + & Y * * 8 3 # 1 & & ! 8 " ! + ! ,/ 1 '* T 9 1 C / @ G C / 4, / @ ? & @ @ G " M @ C & CC , &? N $ & 6 ) + , % 3 % 0 " " ) ) C 8 B $ 0 . ! ! . " C % '/ " ! + ,* HW ,* % #- Q # + 1 3 " + 3 \ '1 # 0 / + 3 , \ ! 4 L ! M & & 6 8 $ $ 1 + 1 0 6HHW ! & 0 '! 0 ' 3 & . ) / ! 0 ! 1 , , " 8 % - 1 & " " & " " ! 4 N' ! " ! 0 1 & " ! + " , // + S $ & # ! + ,*& + / 111 & " , / ! & # # $ # - +" 3 , " &/ + , + ! 1 : / # " & 0 2 8 0 ; " ;-- 0 0 & 0 . - C 0 - " $ ;--FFF" 0 & ;--FFF" ) ! K ! 1 8 F " 2 0C " * T - ' - G &?: 0/ & 0 6HHH " " 0 - 0 " H " 0 ! " ) 0 [ 0 " 1 ! 0 $ ! . ! /! 0 & / '1 * ;-C & ! % &/ ! 0 ! " ! " * & 3 ! & " ! 16 S 8 ) ,1 @ 1& " ! 1& 3 " ! & " , 1 - 3 * 0 /@ + 8 0 &* ) " " * 0 ) " , ! 8 $ ! & O " " 1 1 & " - / T " " $ $ % " '1 " L $ & $ 1 $ + %" " 1 " $ , ,'1 ! 1 Y - ! / ! * " ! " ! ! 1I " & ! - % & ! ! ! + - 0 % # ! ! / 3 0 " 1 " 3 8 ! 1E $ / ! Q ! ! * + 0 ," 3 1 & ? 1 ! 1 P & / 8 * 4 C" 1 ! & 3 " '1 ! 2 3 , % / " ! * 0 ! 0 0 &'1 34 " 2 M / 0 8 8 ! # ) 1& ## '1 & , 2 0 , " Y L " 3 M + ! -1 ' - '1 ! - % ' + % ! &$ / ! " & S ! ! / 1 % ,1 " " L ! + N % & ! + 0 ) 1K " ! ! ! ! #2 ! " % ! " $0' 3 1 $ '1 1I' ! 6/ 1 ! ! ' N , % ! ! ! 0 + ) 1 " ! / ! " / " , D - ! %& * - - - $ # ! 1 8 + / Z ! " $ " " $ 0 " 1 " - & 6 0 $ ! & " $ 0 1 ! 0 - & $ " & <@ ?(G & K C , , ? & / C / 0 , ? " 02 " CC M , ? 0 0 3 + , / " # 0 ! - 8 " ! ! " #- $ % $ ( 3 - $ ! 0! $ & " ! " %. ( ( / " ,! (3 ( ! ! % " ( ! + " ( + \ " 3 ( 0 (M 3 \ ( , \ " \ / . 3 % " 'Y. % ! ! + 8 , ! " ! ! ! Y ! ! ! ) $0 / $ *] ! ) ( 3 3 3 ! & K / / 3 ! = / " 0 " 0 " 0 2 " * %! # 2 # ! 2 ! ( * $ $0 $ 1 (M 1 $ Q ) L1 - " ( " / / " ( 3 ! ! 0 ! % 1 1 ] ! '1 ( 3 8 5) 0 $ ! 9 1 ) ! \1 ( 1 " & " " ! ' 1 ! $ 3 C \ ( \ \/ ( 0 ! / '1 0 " ) \ ( ,'1 1J [ & ! ! ( '/ $ ! ( " \ / /\ " %. ( \ / ,! ( ( 1 ! 'Y + + , 3 ! ! - + 3 0 % '1 & ! 1 / ' ! G " ! ( ( " Y " * ] * " $ ( Z 3 ! \ $ % ! \' * " ( ( & ( + , +@ K1 M / ! 3 # ! % ! " ' $ ! " " R - 8 ,1 E # 0 - 3 Y , ,* - " / " & " ! #- E " ! ! $ $ ! " ! $ ## ! ,Y ! " " D1 @ 0 * ! 1 / " I/ + , 0 8 $ 1 + 1 # 18 ! " K/ ! " " 1 @ 0 ) '61 3 $ [ 0 ) % " # + Q ! # + " ! ! % " $ " * 7 , " " " *' ! $ " ! $ D ! $ ! ! " ! 1 $ + # 0 1 K16 : " : " ! " ! 6 ! ! ! ! ! Y ,% ] ' # $ " ! 4 ! % " ! B '1 ! ' 4 0 + % " 0 'N: " ) K # ! ! ;! < 9 ! " " ! % + # " ) 0 * ^ ) ! ! ,1 &1 & ?) & 0 ! / 9 & 2 # + '#" 0 ! 3 / > 4 & ; G Q 7 K 1) + 5 3 ## " , " $ *0$$ " & & $ 0 ! / &?( L & > " )& F D E" 6#" S + , ! ,61 + ! " " 1 @ " / ! " Z " Z Z ! 3 + Z [ % $ " 1 " " / " 1S " " " + P 0 / # , $ , + " " " , N' * " ! " ^ _ & * : # # 0 S ! &1 & " + ) " 1 " + " 8 $ & * & , 0 + - + , & ! " Q " '1 & " ! 0 3 ) ' " 9& 2 2 " 1 " 7" * $0 ! 1 ## * 1 " , @ " 1 & [ " * & / 3 " ! ! " " 1 )! + 1 ! " " , 0 Q ! /! ! % + . , 3 * " " ! % G , ) $ 0 $ 0 ! " + K1 E 0 0 3 ) # , + " " " ! $ 18 ,1 " $ Q B $ " " 0 1 ! " ! . ! # " " " $ # 4 & ` 3 " * 1 " # 8 " ! " 1 " " " ! 8 ! ! 4 / ! 3 0 1^ + : *8 /! ! & ! " ,! 3 ! % ! % ! '1 & ) + 0 ! " # $ ) 0 ! 1 " 1D ,'1 & ! ! " 0 . 1 & 1 8 8 &/ 1 & " ! 1 " " # # ! " ) , + 8 " * $ & # 0 0 L + , + # , * -" " " + ! ! , " " 3 " & - %& " 1 &* & o D ! ) " " " D ! " & * " " 3 + ,! " " 4 ! # " ) + G@ 4 0 0 2 ,1 ! o " ! , + 3 ! # 3 " 4 4 + ,6 ! '* + 0 " ! # ) " ! '1 ' %G@' ) % ( " E 3 , % ! " &1 + &1 " " ( 0 ! + - 1 " o ) # - " " - ! " " ! " ! " ) " 1 & ! 1 8 1 " ! ! " ! 3 B ' $ ,' 0 & " 0 ! $ ! , # %Z ! ,* $ o " ! + o : ' B ! " 1 1 + ! " 1 S " " ' ! = 0 ! % ,% , + # + ! 1 & ! + ,% 0+ " ,1 : + ,! " & 1 " + $ ! & ! , " & % " " ! ' 1 " $ 1 " \ 0 & \1 , )* " 6 > ;--FFF"/ G K G & G 2 $" J & 0 & " & -I %- &C- / & . .G / .C ." &C . 0 I " 1 & G JI 4 / 5 6$ a - #0 3 ! " $ &1 [ / ! # + ! , - & 3 3 ! * ! + ! # # ) + - + , * ,* " / Y ! -" ! 1 E " " / 1 " ! * ! $0 ! " " " 0 ! 1 : 1 : $ ! & M ! & $ 1 $ ! - 0 " " " / 1 + , T&' " % H6K'1 9 5 " " H6K' Y $ % : " * % %S " " H6 ' ! % ' ! ! " ! # % $ % ! $ % ! ! ! & % ! # ' ! ) ( &* * % % ! " % +* % % , - - + / .% ! 4 . 6 1 < 0 2 3 .%* &: $ "8 % ! $ - ! 1 0 % 0 % % - ! 2 0$ .% 2 - =" 7 5 5 8 5 .%* 5 9 9 :. *; / 6 8 .% /* * * * * « Toute société dotée de monnaie peut être considérée comme un tissu de dettes ». Bruno Théret, Les trois états de la monnaie, Approche interdisciplinaire du fait monétaire, Presses de Sciences Po | Revue économique, 2008/4 - Vol. 59, note 1 page 815. 2 Pour la distinction des 3 types de confiance (méthodique, éthique et hiérarchique), Ibid., page 817 & sq. 3 Jean-Michel Servet, Le grand renversement, Desclée de Brouwer, Paris, 2010, page 79. 4 Pour ces 4 grandes représentations de l’économie (Smith, Keynes, Marx et Polanyi), lire : Gilles Raveaud, La dispute des économistes, Le bord de l’eau, 2013.