L`Enseignement de l`Université du Collège de France et des collÃ
Transcription
L`Enseignement de l`Université du Collège de France et des collÃ
http://oac.cdlib.org/findaid/ark:/13030/kt2g5020sh No online items Finding Aid for the L'Enseignement de l'Université du Collège de France et des collèges à Paris, ca. 1500-1650 Processed by Brooke Whiting; machine-readable finding aid created by Caroline Cubé and edited by Josh Fiala. UCLA Library, Department of Special Collections Manuscripts Division Room A1713, Charles E. Young Research Library Box 951575 Los Angeles, CA 90095-1575 Email: [email protected] URL: http://www.library.ucla.edu/libraries/special/scweb/ © 2005 The Regents of the University of California. All rights reserved. 968 1 Descriptive Summary Title: L'Enseignement de l'Université du Collège de France et des collèges à Paris, Date (inclusive): ca. 1500-1650 Collection number: 968 Extent: 2 boxes (1 linear ft.) Repository: University of California, Los Angeles. Library. Department of Special Collections. Los Angeles, California 90095-1575 Physical location: Stored off-site at SRLF. Advance notice is required for access to the collection. Please contact the UCLA Library, Department of Special Collections Reference Desk for paging information. Restrictions on Access PARTIALLY PROCESSED COLLECTION UNAVAILABLE FOR USE: Inquiries regarding these materials should be directed, in writing, to the Manuscripts Librarian, UCLA Department of Special Collections. COLLECTION STORED OFF-SITE AT SRLF: Advance notice required for access. Restrictions on Use and Reproduction Property rights to the physical object belong to the UCLA Library, Department of Special Collections. Literary rights, including copyright, are retained by the creators and their heirs. It is the responsibility of the researcher to determine who holds the copyright and pursue the copyright owner or his or her heir for permission to publish where The UC Regents do not hold the copyright. Preferred Citation [Identification of item], L'Enseignement de l'Université du Collège de France et des collèges à Paris (Collection 968). Department of Special Collections, Charles E. Young Research Library, UCLA. Scope and Content Collection consists of printed and manuscript materials on the teaching of philosophy in France, bound in four old leather volumes. Expanded Scope and Content Note Paris à la fin du moyen âge et encore au XVIº siècle a joué un rôle de premier plan dans le développement de la culture. Les méthodes d'enseignements étaient basées sur le commentaire des auteurs de l'antiquité. Les professeurs faisaient donc spécialement inmprimer pour leurs cours des morceaux choisis, des chapitres, ou des livres entiers d'auteurs anciens, grecs out latins. L'annonce par le Collège de France et l'édition d'une affiche à cent effet, par Wechel, concernant la vente de ces livrets avait même déclanché une véritable "affaire des placards". Ces opuscules ne comportent parfois que quelques pages. Quelquefois ce sont de véritables volume de plus de 100 pages. Tous ces ouvrages, tirés à petit nombre et mailtraités par les élèves sont très rares. Souvent l'impression est à grande marge, et la composition espacée pour permettre l'introduction de corrections de textes out de commentaires. Cette collection comporte au total 70 pièces, plus trois manuscrits. Plus de la moitié des imprimés sont annotés, parfois, entièrement couverts de notes de professeurs ou d'élèves. Des trois manuscrits joints à cet ensemble, il nous parait important d'attirer l'attention sur celui de Gaultier de Chalon, qui est un témoignage précieux de la vie universitaire, et qui, de plus, nous a conservé la forme originale d'un cours du médecin: Jean Riolan, (le père), l'un des plus célèbres médecins du XVIº siècle. Indexing Terms The following terms have been used to index the description of this collection in the library's online public access catalog. Subjects Philosophy--France--Study and teaching--Archival resources. Education--France--History--Archival resources. 968 2 L'enseignment de l'Université, du Collège de France et des Collèges à Paris au XVIº siècle et dans l... L'enseignment de l'Université, du Collège de France et des Collèges à Paris au XVIº siècle et dans la première partie du XVIIº siècle . French. circa 1500-1650 Physical Description: (4 vol. manuscript in 2 boxes) Scope and Content Note Items 71, 72, and 73 from the collection of printed and manuscript materials on the teaching of philosophy in France, ca. 1600-1650. The seventy printed items are cataloged in the Department of Special Collections. A description of the collection is in the Collections File. 1. Education - History 2. France - Education - History 3. Manuscripts, French 4. Philosophy 5. Philosophy - Study and teaching I. Gaultier, Pierre, advocat à Chalon. Note Description derived from in-house card file. Box 1 71. Manuscrit.- Cahiers d'un étudiant en droit (Pierre Gaultier, avocat à Chalon sur Saône), ayant fait ses études à Paris. 1572 à 1574 Scope and Content Note Ce manuscrit cojporte diverses parties: 1º) Miscellanea id est variae de variis rebus sententiae a me collectae. (ff. 1 à 75). 2º) Poesies latines et françaises. Généralement pièces de circonstance adressées à ses amis, "mécènes: ou protecteurs. (ff.76 à 87 recto). 3º) Miscellanea (Suite) (ff. 87 verso à 94). 4º) Institutio Physica per brevis et dilucida. Parisiis, ex officina Thomae Brumennii..., 1572. Pièce imprimée, incluse dans la foliotation du ms. (ff.95 à 100). Elle est abondamment annotée par Gautier. 5º) In Insitutionem Physicam annotationes D.RIOLANI.. (ff. 101 à 109). feuillet 109 verso: "Finis eorum quae dictata atque annotata sunt a D.RIOLANO in Institutionem Physicam. 1572. 6º) [Paraphrases sur divers textes de Papinien]. (ff. 109 à 112). 7º) Praefata in physicam Aristotelis a M.Petro Maiorio Claromontano doctors a calendis Octobris 1572. 29 ff. Feuillet 29 verso: Finis eorum quae ante dictata sunt, quam ad contextum librorum physicorum artis ventum sit. 1572". 8º) Annotata in Georgica Virgilii. 1572. 19 ff. 9º) In primum librum Aeneidos annotata. (ff. 20 à 24). In II. Aeneidos librum annotata. (ff.25 à 31). 10º) Table manuscrite du recueil: 11 ff. Précieux manuscrit signé plusierurs fois et portant à la fin cette mention: Sum Petri Galteri advocati Cabilonensis, 25 Junii 1578." C'est un recuieil de cours soigneusement écrit, et parfois calligraphié;, par un étudiant en droit. La moitié du ms. est composée de poésies latines et françaises dont certaines sont charmantes. Ces pièces de circonstance adressées à des amis, des parents, des protecteurs contribuent à faire comprendre le milieu dans lequel vivait P.Gaultier. Les cours sont particulièrement précieux car ils permettent de connaitre la forme de l'enseignement oral, adoptée à Paris à la fin du XVIº siècle, les commentaires de Riolan sur la physique d'Aristote sont de ce point de vue extrêmement précieux, d'autant qu'ils sont accompagnée de la brochure imprimée sur laquelle maître et élèves dissertaient. Cette brochure est elle-même accompagnée de commentaires marginaux et interlinéaires. 968 3 L'enseignment de l'Université, du Collège de France et des Collèges à Paris au XVIº siècle et dans l... Box 1 72. Manuscrit. Les oeuvres du philosophe Sextus Empiricus traduites en Français par Messire Nicolas de La Toison baron de Bussy, Conseiller au Parlement de Bourgogne avec quelques autres opuscules de Philosophie par le même. Physical Description: Environ 560 ff. rel en un fort vol. in-4º veau granit. dos orné. (Coiffes et coins usagés). Scope and Content Note Lettre au dos de la reliure complète le titre manuscrit: "Traduc. Franc. de Sext. Empiric. Contra Dogma. et.De.La.Vie.De.Pyrrhon.De.Dio.Laer.etDiverse.Opuscu.Scept.". Les 160 premiers feuillets contiennent la traduction de Sextus Empirius, suivis de la vie de Pyrrhon, 10 ff., puis, un long "Traité de la sceptique" en trois parties occupe 93, 38 et 25 ff. Ces traitës sont de la même main, facilement lisibles. De nombreuses ratures font penser qu'ils ont été rédigés directement par Nicolas de La Toison. Il n'en est pas de même du texte suivant qui comporte environ 260 ff. C'est un commentaire des philosophes anciens, notamment de Platon. L'écriture est celle d'un copiste, mais des erreurs de copie et des blancs ont été rétablis par la même main qui a rédigé le début du volume. Ces commentaires font des emprunts aux philsophes modernes et Gassendi y est cité à propos de la création et de la structure de l'unvers. L'ouvrage se termine par un dialogue de 16 ff. et une copie calligraphiée de 9 ff. d'une lettre sur l'âme et l'éternité de l'univers. L'auteur de cette lettre réfute les opinions de Descartes, notamment la célèbre proposition "je pense donc je suis. Ce manuscrit rédigé certainement entre 1625 et 1650 est très précieux. Son auteur, Bourguignon et probablement parent de Bussy-Rabutin aurait mérité de figurer parmi les personnages du "libertinage érudit" de Pintard. Les manuscrits philosophiques anciens sont rarement remaquables. Celui-ci offre un grand intérêt, étant la traduction de textes, dont il n'existait pas d'éd. françaises, à part quelques morceaux publiés par Sorbières. Box 2 73. Manuscrit. Compendiosa philosophia summa. Commentarius in metaphysicam Aristotelis. Physical Description: Deux ouvrages manuscrits de près de 1500 pages chacun, reliures anciennes, maroq. rouge, dos richement ornés, tr. dorées sur marbrure. Note Cours de philosophie de Nicolas de la Thoison, Baron de Bussy, auquel le Ms. précédent a appartenu. Librairie Paul Jammes Alcibiades I, vel de natura hominis. [Graecae]. Lutetiae, apud vascosanum. 1551 Aristophanis facetissimi Nebule. [Graecae]. [Paris], Egidius Gormontius. [Publié par Jean Cheradame]. 1525 Aristophanis facetissimi comoediae undecim...[Graecae]. Parisiis, apud Andream Wechelum.... 1560 Aristotelis posteriorum analyticorum, Libri II, a Graeco in Latinum conversi. Parisiis, apud Mauricium à Porta. 1554 Aristotelis Stagiritae analytica posteriora ad graecam veritatum deligenter restituta. Praemissa in eadem Raphaelis Valaterrani Eisagoge, item Angeli Politiani Argumento. Parisiis, apud Ioannem Lodoicum. 1540 Aristotelis de animo Libri III. Joachimo Perionio interprete: per Nicolaum Grouchium correcti & emendati. Lutetiae ex officina Michaelis Vascosani... 1552 Aristotelis, de arte dicendi Libri tres. [Graecae]. Parisiis, apud Guil. Morelium. 1552 Aristotelis de caelo Libri IIII. Joachimo Perionio interprete: per Nicolaum Grouchium correcti & emendati. Lutetiae, ex officina Michaelis Vascosani.... 1552 Aristotelis categoriae, Joachimo Perionio interprete, per N.Gruchium correcta... Parisiis, ex officina Th. Brumennii. 1552 Aristotelis categoriae, Joachim Perionio interprete... Lut. Paris. 1554 968 4 L'enseignment de l'Université, du Collège de France et des Collèges à Paris au XVIº siècle et dans l... Aristotelis Stagiritae de prima philosophia seu metaphysocorum libri XII. Ioanne Argyuropylo Byzantio interprete: et ad GRaecum exemplar diligentissime recogniti. Parisiis, apud Ioannem Lodoicum Tiletanum. 1542 Aristotelis Meteorologicorum Libri quatuor, Joachimo Perionio interprette: per Nicoolaum Grouchium correcti & emendati. Lutetiae, ex officina Michaelis Vascosani. 1552 Aristotelis Liber de mundo ad Alexandrum Macedoniae Regem, Gulielmo Budoeo interprete. Lutetiae, ex officina Michaelis Vascosani. 1553 Aristotelis de Interpretatione liber. Ioachimo Perionio interprete... Lut. Paris, Apud viduam M.à Porta. 1554 Aristotelis logica ab eruditissimis hominibus conversa... Parisiis, ex officina Th. Brumennii. 1573 Aristotelis de ortu et interitu Libri duo, Ioachimo Perionio interprete: per Nicolaum Grouchium correcti et emendati. Lutetiae, ex officina Michaelis Vascosani.... 1552 Aristotelis Libelli, qui Parua naturalia vulgo appellantur. Joachimo Perionio interprete: per Nicolaum Grouchium correcti et emendati. Parisiis, ex officina Jacobi du Puys. 1577 Aristotelis de Natura, aut de Rerum principiis Libri VIII. Joachimo Perionio interprete: et per Nicolaum Grouchium correcti et emendati. Parisiis, ex officina Gabrielis Buon.... 1564 Aristotelis stagiritae de reprehensionibus sophistarum liber unus, Nicolae Grouchio Rotogagensi interprete. Parisiis, apud Mauricium à Porta. 1554 Aristotelis de prima resolutione Lib. II. Nunc primum latine conversi. Parisiis, apud Ioannem Lodoicum Tiletanum ex adverso Collegii Remensis. 1541 Aristotelis de reprehensionibus fallacibus et captiosis liber, Ioach. Perionio.. interprete. Parisiis, apud Ioannem Lodoicum Tiletanum, ex adverso Collegii Remensis. 1542 Aristotelis topicorum libri octo, Ioachimo Perionio... interprete. Ad Rev. in Christo patrem, Ioannem Bellaium... Parisiis, apud Joannem Lod. Tiletanum, ex adverso collegii Remensis. 1541 Aristotelis topicorum libri VIII. Ioach. Perionio interprete... Lutetiae Parisiorum apud viduam Mauricii à Porta. 1554 Aristotelis de Virtutibus liber. Andrea a lacuna secobiensi interprete. Parisiis, ex typographia Thomae Richardi.... 1560 M.Tul.Ciceroni oratio pro lege Manilia. F.Sylvii, Iacobi Omphalii commentariis et B.Latomi... illustrata. Parisiis apud Ioannem Lodoicum Tiletanum, ex adverso Collegii Remensis. 1541 M.T.Ciceronis oratio pro lege Manilia, F.Sylvii, Jacobi Omphalii, Antonii Luschi commentariis, et Barpt. Latomi artificio Rhetorico illustrata. Parisiis, ex typographia Thomae Richardi.... 1558 M.T.Ciceronis pro sex. Roscio Amerino, oratio, F.Sylvii Ambiani commentariis... Parisiis, apud J.Roigny. 1539 M.T.Ciceronis pro M.Caelio Oratio, Ioannis Tislini, Bartholamaei Latomi et Ph. Melanchthonis commentariis... emendatis per Leodegarium a quercu... Parisiis, apud Ioannem Roigny. 1544 M.T.Ciceronis pro A.Licinio poeta, oratio. F.Sylvii commentariis... Parisiis apud Joannem Roigny. 1539 M.T.Ciceronis pro A.Licinio Archia poeta Oratio, Fracisci Sylvii commentariis, Bartholomaei Latomi annotatiumculis, et Martini Boleii scholiis illustrata...Parisiis, ex typographia Thomae Richardi.... 1558 M.T.Ciceronis pro Q. Ligario, oratio. F.Sylvii commentariis... Parisiis, apud J.L.Tiletanum. 1539 M.T.Ciceronis ad C.Caesarem, pro Marco Marcello, oratio. F.Sylvii... Commentariis, argumentis et annotationibus B.Latomi... Parisiis, ap. J.L.Tiletanum. 1539 M.T.Ciceronis ad C.Caesarem, pro Marco Marcello oratio, F.Sylvii Ambiani commentariis Parisiis, apud Thomam Richardum.... 1555 968 5 L'enseignment de l'Université, du Collège de France et des Collèges à Paris au XVIº siècle et dans l... M.T.Ciceronis pro T.Annio Milone oratio: Q.Asconii Pediani, F.Sylvii, Ph. Melanchtonis, et Bar. Latomi commentariis... Parisiis, apud Ioannem Roigny.... 1539 M.T.Ciceronis pro T.Annio Milone oratio XXVIII... Parisiis, ex officina Michaelis Vascosani.... 1545 M.T.Ciceronis pro rege Deiotaro, oratio. F.Sylvii commentariis et B.Latomi artificio rhetorico enarrata. Parisiis, apud J.Roigny. 1539 M.T.Ciceronis pro Rege Deiotaro oratio, F.Sylvii commentariis et Barptoliomaei Latomi artificio rhetorico enarrata. Parisiis, apud Thomam Richardum.... 1554 M.Tullii Ciceronis Officiorum lib. III. Parisiis, ex officina Michaelis Vascosani. 1544 M.T.Ciceronis ad C.Trebatium Jurisconsultum Topica... Parisiis, apud Thomam Richardum.... 1557 M.T.Ciceronis de Partitionibus Oratoriis Dialogus, Iacobi Lodoici Strebaei commentariis... Enarrationes b.Latomi, deinde scholia Christophori Hegendorphini itemque dialgos omneis Io. Sturmii in easdem partitiones oratorias, ad utilitatem studiosorum, seorsum imprimendas curavimus, Parisiis, ex officina Michaelis Vascosani. 2 parties. 1543-47. M.T.Ciceronis de Partitionibus Oratoriis Dialogus, jacobi Strebaei cmmentariis ultimo ab ipso recognitis... Editio tertia Parisiis, ex typographia Thomas Richardi.... 1558 Lucii Junii Moderati Columellae de cultu hortorum carmen. Parisiis, apud Joannem Lodoicum Tiletanum, ex adverso Collegii Remensis. 1545 Q.Horatii Flacci epistolarum libri II. Parisiis, ex officina Michaelis Vascosani. 1545 Q.Horatii Flacci Epistolarum libri II... Parisiis, ex typographia Thomae Richardi.... 1565 Q.Horatii Flacci sermonum seu satyrarum libri II. Lutetiae, apud Vascosanum.... 1551 Joachimi Fortii Ringelbergii Antuerpiani Rhetorica... Parisiis, apud Haeredes Mauricii à Porta.... 1557 Isidori de Arte Rhetorica liber.... Parisiis, apud Thomam Richardum. 1556 Isocratis orationes tres Evagoras I. In Philippum II. De pace III. [Graecae]. Vaenun datur ab Iodoco Badio, et Ioanne Vatello. (Renouard, Josse Bade, II 525 et III, 452. Seul exemplaire cité au British Museum). Junii Juvenalis aquinatis satyra VI. Leges duodecim tabularum de universo et privato jure, per Nicolaum Le Sueur humanarum literatrum professorem, repositae... ex opere Ciceronis de legibus... Parisiis, excudebat Chr. Wechelus. 1547 Merci Valerii Martialis aliquot Epigrammata selecta. Parisiis, ex typographia Thomae Richardi.... 1562 Libanii sophistae dissertationes tres I. De opibus et inopia. II De amicis. III De inexplebili cupidate. Fed. Morellus interpres... Lutetiae, apud Fed. Morellum (Texte grec et vers. latine). 1606 Ocellus Lucanus philosophus de uiniversi orbis natura. Ioanne Lonaeo Boscio interprete atq; commentatore; Lovanii apud Petrum Colonaeum bibliop. juratum [Graecae]. 1554 P.Ovidii nasonis Metamorphoseon Liber secundus, cui doctissima lactantii accesserunt argumenta... Parisiis, apud Thomam Richardum.... 1556 Timaeus Platonis, sive de Universitate... Parisiis, apud Guill. Morelium. 1563 Timaeus Platonis [Graecae], sive de universitate, interprete M.Tullio Cicerone et Chalcidio una cum eius docto explanatione. Parisiis, apud Ioannem Bene-natum. 1578 Platonis Axiochus aut de morte Ioachimo Perionio...interprete. Parisiis, apud Ioannem Lodoicum Tiletannum. 1542 C.Plinii secundi novo comensis de viris illustribus liber, qui vulgo Cornelio Nepoti ascribitur. Parisiis, ex officina Gabrielis Buon.... Plutarchi, utrum graviores sint animi morbi, quam corporis, Erasmo Roterodamo interprete. 968 6 L'enseignment de l'Université, du Collège de France et des Collèges à Paris au XVIº siècle et dans l... Porphyrii institutiones ad Chrysaorium. Aristotelis categoriae. Eiusdem de interpretatione liber. Ioachimo Perionio... Interprete... Parisiis, apud Ioannem Lodoicum Tiletanum, ex adverso Collegii Remensis. 1540 C.Crispi Sallustii in M.T. Ciceronem oratio et Ciceronis in eundem responsio; cum F.Sylvii...commentariis. Apud Iod. Badium (Belle marque d'imprimeur). 1532 L.Annei Senecae Cordubensis Tragoedia septima, quae inscribitur medea... Parisiis, ex officina Gabrielis Buoin.... 1563 Commentarii Petri Tatareti in libros philosophie naturalis et metaphysia Aristotelis Annotatur in marginibus si quando author ut plerumquae solet in hisce commentariis ex Scoto quippiam desumpserit. Venundantur Parisius in vico divi Jacobi... s.d. (Vers 1514). (Caractères gothiques. Belle marque d'impr. de jean Petit). Expositiomagistii Petri Tatereti super textu logices Aristotelis, Venundantur Parisius in vico divi Jacobi.... (caractères gothiques). 1514 Virgilii Maronis Georgicon Libri quatuor. Parisiis, apud Andream Wechelum.... 1555 968 7