ⴰⵙⴰⵀⵡⵉ - Asadlis Amazigh

Transcription

ⴰⵙⴰⵀⵡⵉ - Asadlis Amazigh
1
nagif s ils amaziv s udalif ⵏⵏⴻⵙ
tfinav
‫غ‬
‫ا ز‬
ⴰⵏⴰⴳⵉⴼ
‫ا‬
////ⵜⵉⵣⵉ ⵏ ⵜⵉⵛⴽⴰ
ⴰⵖⴰⵣⴰⴼ ⵎⵓⵃⵎⵎⴰⴷ
ⴰⵏⴻⴱⴷⵓ ⵏ ⵓⵙⴳⴳⵯⴰⵙ 2964/2014
2
267
ⴰⵏⴻⴱⴷⵓ ⵏ 2964/2014
2014/2964
agezn inu ipuyän »ur iëi amya alley t
issicy « bassu » s tvuyyit nnes :
-ayyuz nnec ! han mepëa ayd tessend
abrid.axxid avaras nna teÏfaëd ar
isselcam s mayd igan tanila.
vazaf mupemmad g wass
28/04/2010 imsasan d 11 ayersam 2960.
ⵜⵉⵣⵉ ⵏ ⵜⵉⵛⴽⴰ
‫ا‬
n
266
uvaë ,s tazedgi n waman ,s unnirs n
medden .ur illi mayd igan lutu n usegrurs
n tinddam anect ad izdv ca g ugama aha
isbuvlu tudert nnes s imassen t izdin d
ivezwr.izunks ad izum ca vif s lumn
adday imyar imassen n uzenzr(La
diffusion).di
ddiv
ad
ssemmectiv
ifassen inu d twengimt inu.illa mayd
iskar ca.ddiv ad smunv aselmd n wazzan
d ucraz n igran nna qenna ad vferv(Louer)
.tudert ur ar tteddu xas vif uvanib d
ukarij ar tteddu awd vif umadir d
ugelzim.cas issemmectay ca iojijn(Les
menmbres)imajjeyaln d imazdarn ad yaf
arasix nnes .amussu ayd igan asarig(La
cause)n urasix.ddiv ad fruv aëail n
umvaë.ddiv
ad
tterv
afus
n
« tunaëu ».ddiv ad ssegmv arraw inu
vif udalis d ils n udasil ,igan ils
amaziv d udalis nna yusy.ddiv ad
svudidv tigmmi nu s iselli d tallavt n
tmazirt inu maca ur nniv ad ttuv ad t
ssefëiqqicv s imassen n usvuded(La
construction) imaynutn.ddiv ad ssetrsv
tudert
tutrirt(Moderne)
d
tasnemdant(Authentique).di
ufiv
araæ(L’âme) inu ujmi(Perdu).di srarv
3
4
asenkd
r awn snilv tirra ddev igan
aseÏÏa isman adawin d usda ,isman mennaw n
iwaliwen zi mennaw n temnain nna ugmev zi
mennaw n iseglalafn nev imawaln d u-nna
zzerv zeg ivmisn nev tisvunin ittemukkuln
s udalis amaziv .ar ssaramv ad awn
tenjeq tirra nu .ar imal d ubrimal ivudan
i ils d udalis amaziv.
rzaf
r tterzafv tirra nu i ku amevnas
d tmevnast ittehuddun vif izerfan n
udalis d ils amaziv di-nna illa/tella d
aæ mayd iga/tga.
265
-ad ur tettud adday tsalad zi iwalifn
ddev ad tekked vuë i ad ac fkev wiyya.
-ar cem snimmirv vif ufus nna yi tefkid.
-ur illi usnimmer ger av.
4ggufey ar ittemgulluy.illey as s
ufus.temsafaä ids s uzmummey d
usirm.ar
ittexemmam
g
ugabir(Le
contenu)n tebrat nnes.mayd itturu d mayd
ur
itturu ?imyanna
d
tsendubent
nnes : « kud riv ad nuv taääangiwin n
umizi(Le danger) s umradan n umezdi ,ur
ufiv xas abrid ittawin s wabu n
tmazirt nnev.ufiv dis ay-nna ur illin g
uzur(La surface).di ayd tlula tudert inu
.di ufiv asirm inu aha ar ttagugv i
twargit.di ufiv tawengimt inu kud kkiv
uckiv g tizi n ticka ger ilsawn d
idalisn n imezditn.di ufiv tabaynut ur
ilin atig.di luliv s uraæ amaynu.di zutfv
tudert tamajjeyalt yufn ti-n wi-dda
ittiviln is zedvn tibreÏ n ivezwr.di
zutfv tudert izddign nna s ar ttewargan
wi-lli
igan
imezdav
n
tneddam
tixatarin.di zutfv is tudert ur tgi s
iqaëiän nna da ismuttur ca maca s ik n
tudert.ik nnes mriddi itsn imalidn
yattuy s tiram nnes igamanen ,s unuddem
nnes ivban ,s uälas nnes,s tizzegzewt n
264
.asseoreb nna issetres(Fonder)uwank ayd
av ikkan attayn.
-yuccel ad tessidf tenbaÏ ils amaziv d
udalis nnes s uver6az.
-hat ur illi mayd isselmadn cigan anect n
ils anamay.ku asuna n uselmd issitimn
ils anamay ad izgl asäs(La cible)nnes.
-dva ad tzutfd mayd illan g uxdil n
tmazivt.
-adday srarv ils n iyyu nu hat zund is
luliv tikkelt yan.
4sers aäaä nnes vif uyerri :
-ttuv tawacult inu.yuccel ad as aznv yat
tebrat maca ur annayv 4784 di.
-hat illa di-ddag tella tinml t9:;47<
(L’école centrale).g imalas ddev d-iddan
ddiv ad kkev vuë unemhal(Le directeur)
fki t ad ac ttaznv.
-waxxa.ur nniv ad afv am; cem.ddiv ad
as iniv is ufiv ultma nu di.
-ad av yary ëebbi zi uganid.ddiv ac i
gruv
adday
oaynev
adabal(L’administration).
-han ad çaëm qqelv .han tgid allen n
ubuka.
-ad ur ttinid abukaä vif wa-dda
issuddan s udalis d ils n uwayÏ.
-wa-nna ur issin ils anamay nnes hat zund
ibuk.ard nemyafa.
5
>
4<<?@?:AB(Rôder)
C?>
4Z?C::E(Les
boulevards).4wpel
ad
isduqqer tifelwin .@i-nna s ittey udm nnes
ar ittedmu idurar n tallest.fus nnes
igezzul.4ls nnes ikucm.äaë nnes ar
ispirjdil.(Boiter)imutl(Etre
stupéfait),iäuhlla(S’ étonner) ,ur yad
issin ma s itterara udm nnes.4@ @
4<<?>
7?;ä48(La
charité) ?!id
ad
yacr ?!id ad ibbey iberdan vif
medden ?!C uzeglal ar t ittenzal(Exiter)
ujahjay
n
tihiritin(Les
voitures)
tivmamayin(Très colorées) ikecmn zi beëëa
n tmazirt.r iseksiw s imeprayn nsent s
wassam(Avec jalousie).mer yufi ad yav
aävaë nsen,ad imäey taÏfi n tudert
nsen.ar ittini i tsendubent nnes : « ;F@
4CE ; E4<E4 ?!näun ilel s umradan(:e
paradis)
aha
zrin
av
necni
g
udvu(L’enfer) !!axxid mer da issenäw yan
digsen yan usmun nnes nev yan umyisa(Le
parent,le proche) nnes adyali ccarn aæ
tisirikin(Les
délices)
n
umekdan(Le
paradis) !izurg(Rôder) ger tasukin alley
idduhda.agli(L’horison)
nnes
abnabak(Sombre)
ar
as
iregGel.r
6
263
ittezemzar(
gaspiller)
akud
nnes.ur
ittuyaqqil
zi
tzugi(L’immigration).tamazirt ur dis
mayd ittezzer(Déplumer,récolter) ca.mec
iwwet ca tamara ard innemrurey(Etre
épuisé) ur ar ittekmas xas ca idrusn n
uqaëiä.azref
as
ittesgarn(Garantir)
azirew(L’emploi) ur illi g usda(La
réalité)
mec
illa
g
titcert(La
feuille).agerdas(Le diplôme) nna izzer s
ivnan ur yad isufir(Ne pas être valable) i
umya.isukl(Perdre) timpuddaz(Les efforts)
nnes,akud nnes d tizzulya(La valeur)
nnes.mecta ayd imuyd(Veiller) far ad
imurs(Réussir) g ukayid(L’examen) ar
tigira ittuyanna as is ur yaksul(N’ être
égal) xas amya.ur yad igi ugerdas nnes
xas arag(le permis) n wutur.mriddi
anumka(La dignité) nnes ad ivëä tadupalt(La
paume) nnes i medden ilan aryabbuh(La
pitié).iwpel ad isnikkel(Compter) vif
ivië n ibba nnes awessar.imrg(Avoir
honte) ad yazä idikl(La paume) nnes i
iyyu(La mère) nnes ad as tfek ma s yakka
i ucbu(La cage thoracique) nnes aggu .ur as
iqqimi xas ad yavey(Etouffer) aperjiä(La
gorge) nnes s yan usarif(La corde au
cou).irmey ad isseäwel(Exposer pour
igan issemni(Le miroir) nnes.illiv t
issigg yannay t tbedda dat tdala
tessigga ivf i inelmadn itturarn
qenyuffer.tesmuvë t s uzemummey.yav
usidd g wul nnes.issigg uçençaë zi
mumçëi nnes.ittu ma g illa d ma s
idda.ipulfu s ifilan ar gennun içevëan
nsen.dat E tdala tevëëe ivaliwn nnes alley
druv ayd mmegran irbi.tessekjm t s
tdala tefka as itsen iwalifn .ffevn devya
s usarag.beddan ar ittemnu(Se mirer) ku
yuk udm nnes g wallen n wa-yyaä.
<sawl ffir E yan ifesti n usvilel :
-irvud ac ëebbi alley tufid aramid.
-ad ur tettud ad i tessigged yan wass
mar ad ttiçiëd ik n twuri nu.
-adday ur liv tawuri ad kkev-n vuë c.
-yuccel ad i tawsd ad sselmdv acku ur
liv <4>;4<(L’expérience) n uselmd.
-ur ttuyaqqild ad ttisind i tmazivt mar
ad ttemsawa.
-ddiv ad ssiderv ay-nna iffern g
twengimt inu.
-nec hat ur djin as sellav ar di dvi hayyi ar is sawalv d medden zund is t i
ÏÏeäv zeg iff n iyyu.
-nec ,imarewn inu gan imazivn maca ur
nelmid zi tmazivt xas itsn iwaliwn
262
7
ila ffir n tewrut,azda d uwullu,deffir
imitar yusin s yiä tixenciyin n
useroub,amlasay(La lutte) mgal n umepi n
tagant.ur da nettezzeya akæ.id cenni ur
tlim g ifassen nnun xas avanib ,alug d
tismaqqalin.mayd isman ca d ca ?.hat
annayv ten g tneddamt ar ttevëaän iäaën
,ar qqaën nev ar ttehnayn(Assister au
spectacle) ,nev ar cemmin ,ven ar ssan,djiwnn
aswunfu ur t igin.tuda av tmara d
uk°eëfs acku nitni d tiram <uzdig4n ayd
gan tirsal n uvurd.
-tevçand walu mayd ac inna ca.ddiv ad
ssiggev tinml.
-asra tadegGat tuvuld s tfanalt(Le
goûter) mar ad teddud s vuë umajay.
-waxxa.
-is tessend abrid ?
-abrid ddev ger tewrirt d tinml psiv
t.
4man ids alley t issenw i
umazir.iskn as tanila as itettey.
-mec d-idda « bassu » ini yas ad vif i
ixlä.
-waxxa.
Fajjuy s uj9rd9.idderf ad ilkm ansa
n usirm.nettat ayd as igan allen .nettat ayd
issuë?ëëuyn aseæty n uzrg iççan
<4I:A4J4E(Les sentiments) nnes.nettat ayd
vendre) iqadicn(Les services) nnes asl(Sans)
n wad isseqdec ca.merday yufi hilli
xas yan uxbu di-dda itteffer udm nnes
mar ad ur yannay awd yan tiweëviwin(Les
signes de la honte) nnes.ikukr(Avoir honte)
zeg ivf nnes.ur as iqqimi xas ad
icemker(Se donner à la drogue) ard ipuyä
nev imtn(Mourir).ar yakka tisila nnes i
uvalad(La rue) .ar issuruf azmez
nnes.izla
asirm(L’
espoir)
nnes.ar
isemgulluy allen ger wancucn(Les lèvres) d
tmiwa(Les sourcils) n tbaëavin(Les belles
filles) .inyanf(Etre ouvert) ul nnes i yat
tekka tama nnes.iÏfaë t ,ar issemnu(Se
mirer) udm nnes g taqqayin n wallen nnes
adday imnala(Affronter) d ids.ar iqqaë
timitar n tudert nnes.mriddi nettat ad
yavey agerjum nnes.nettat ayd as yakkan
asirm n tudert nev da ittivil is ar as
t i takka.mayd t iæman ?!ur illi mayd t
issençmayn(Intéresser) anect asirm.netta
ayd igan asafar i tudert nnes ilsan
avudwu.(Le linceul)ar ittemmectay ils nnes
g imi nnes maca ur ta izmir ad isiwl.ku
tadgGat ar as ittebdad tama n
uzeglal.dat n wad tezrey ar t i ttav
tawla isemmiän.adday iola(Apercevoir) t
ar ittekïiïif(Trembler) ,ar ittaylal s
8
261
igenna,ar
itettu
amnaä(L’entourage,l’environnement) nnes.ar
ismuvr(Fixer son regard) allen nnes g udm d
wallen nnes amm is ikcm afakan(Le
temple).xas ad tezry dat as iÏfuë
t.tadawt nnes tga as am tisit(Le
miroir).idder vif usirm n wad t yannay.g
Au sens figuré le lit,iliclew le tiliclut(lit pour
les tapis et les couvertures) nnes ar
ittewarga ad t isny i uyyis nnes nnig n
tarikt n wuëv.ar ittemmectay ils nnes g
uqmu
nnes
maca
mar
ad
isæeræc(Murmurer) ,ad yini i uqeëëu
nnes is illa ,is idder i yan uwatis(Le
but),is isul ar ittenyuddu(Circuler) nnig n
wacal am ca n uvn(La créature) aæ mayd
iga.israr imiq n tudert s twargit d
usirm nnes.tga as am titrit issiggan
vif s g iä nnes azegrar(Long).tga as
avbalu n usidd,tisit n tudert.g wallen
nnes ar iqqaë timitar n tudert nnes as
yavuln.izuzä(Au sens d’ avoir de l’espoir) ad
ids iccur tawargit d usirm maca ur ta
yufi ma s isawl.ils nnes izla awal.afus
nnes ur ikmis xas azwu.matta ubrid
ittekka mar ad ids imyafa.aäaë nnes ar
izzikrir(Traîner)
ahencar(Des
sandales,des babouches ou des chaussures
;an alley lecmn axeëbic n umajay(Le
voisin).yufa t ar aë s itteqqel.isers
dat as yan icikim(Le plateau) n baddaz.
ha iluvz t(Manger avidement).imenïLLa
(izemummey) :
-zi mayd da ttawevd i tiram nnev hat
tamyard ansa.
-oniv ddiv ad semsasav tawengimt inu d
uvaë ddev .ur igi amalid nnes xas
avas (l’isolement).ira taznat issiggin
vif ivezwr(L’univers).
4qennef(Avoir l’air moussade) urgaz :
-mayd trid ad ttinid ?
-tusrm imassen n uzenzr(La diffusion)mar
ad ttisinm inevmisn n ivezwr tannaym mayd
ittemsarn g tmizar yaän.
-mec ur da sawaln s ils nnev aha asin
anezwum nnev mayd ten nra ?hat ur nsala
asfurht(Le
divertissement).da
ncella
tawuri.da neggan zik.nenzy div s twuri
.ur nsala tipllal nev imenäiän.g unebdu ayd
da nesfugul s islan d teslatin nnev
.nepbibe(Conserver) taysi(Le patrimoine)
nnev.mec nessekcm imassen n wi-yyaä hat
ad av settun taysi nnev.
-amnid yan ay-a.
-cenni temyarm avejdm d uhnay g iwalifn
id necni ur nessin xas amcucd ass mayd
260
9
-i matta twuri ?
-msasav d uselway n tnevvawna ad
sselmdv icirran nna ur ta lcimn awtay n
usverbz(La scolarisation).
-iil mec trid ad ac awesv s iwasn
isensgamn(Proposé
pour
les
aides
pédagogiques).
-ur nniv ad afv amm cem.
-ad ac ëelv itsn iwalifn .
-waxxa.id ur ikki « bassu » zi di ?
<ettey s iggi n tewrirt yan :
-hatin iqenzo di-n .adyali da çaë c
itteqqel.
9r yufi xas ad ids imsafa iddev
iksu zi uvadis(La mauvaise intention) :
-ffir uzal ad kkev vuë m.
-waxxa.ha-yyi ad aë c qqelv.
-s ay-nna ttemmeclawv ad kkev vuë m mar
ad i tessenod mayd skarv.
4ggufey
tawrirt
.ixl
vif
« bassu »aha icmummep ( izemummey) :
-valv is veneëv (Egarer).
iÏãa t « bassu » :
-is tellid-n g tgemmi tumlilt.di ur illi
uvenë.asanf nna tekkid ad ttafd imdukkal
nnec lumn adday afin is ur dic llin
imenin.
-ad av yary ëebbi zi uganid.
usées).anelli(Le cerveau) nnes ur ar izzaä
xas ixmmimn.igGed ad iëçm i ils nnes
aha taxem(Mordre) t.ar izmuçul(Avancer
son pas) dat as ,tama nnes d äaë as.tga
awum(L’axe) n tudert nnes.xas ad t i
tenmili inzv t uçug(l’attraction) nnes.ur ar
ittafa ad innaëçm.tenbä ajanig(Le corps) d
uraæ(L’âme) nnes .ur yad igi dat as xas
amefkan
dat
udakir(L’idole)
nnes.ar
ittentag(Au sens de sautiller) ul nnes s
umdudz(Le fait d éprouver une grande
joie).ur yad igi tudert nnes xas
tawargit
nnes.adday
imyaway(Aller
parallèlement) d ids
ar t inezzev
illif(L’odeur) nnes alley da ittivil is
as isiwl.ils nnes ar ittemmectay maca ur
ar ittini amya.ira ad t izul maca
ictm(Ere ramené en arrière ) as ufus..ar
sseflillint(Briller)
wallen
nnes
alley
qeëqcent(Eblouir) as tiÏÏawin nnes.ar
isdulfu(Tâtonner) dat as ur da icettey
ansa nnes ard as yatm g ubrid.yav
usidd g wul nnes.indudr(Etre déclenché)
waf°a g tasa nnes.xas ad as intl ivenbr g
tallest.mriddi twargit adyali immuttey
s ubevrar(Le fantôme).kud ittekmaä ar
imÏÏey taÏfi n tayri itteyaäën(Etre
mixé) s usirm(L’espoir).imyar ad iddu g
10
259
usanf nnes,ad as ipaääeë.imdudey(Etre
secoué) as wul kud ar aë s
itteqqel.ismuvr allen nnes g uzeglal(Le
boulevard) ittumermuän(Etre très animé) s
imezrayn.ur isuÏÏef(Ne pas croire) allen
nnes kud t yannay tecna vif yat
tevmamayt(Très colorée) n tihiritin ar
ttemsawal d bab nnes.iqqen tiÏÏawin nnes
day
yunf
tent
vif
usda
issenäafn(Endolorir)
ul.yaç
ad
isuqref(Crier) maca ur izmir wawal nnes
ad iffev .tbedda as taseprizit(Ce qui
encombre la voix) g upeëjiä(La voix /La
gorge) nnes.tettel as tallest.ixsy usidd
maca tendudr(Se déclencher) div takat(Le
feu)
g
wabuä
n
urak°
nnes.ittinäaë(Reculer).ur zmirn ifadden
nnes ad asin ajanig nnes.yudy(S’adosser) yan
uvrab(Le mur).ur izäaë ad iffer
imÏÏawn
n
ubiytel(La
déception).ar
smiqqint wallen nnes s ifesti.izla(Perdre)
tawargit d usirm. nitni ayd as igan
ievëan n uzurn n tudert.nitni ayd igan
izikr n timiÏ(Le cordon ombilical) t izdin
d tudert.ur yufi ad isyirf(Pleurer à
haute voix) dat medden.immectey as uäaë
.yutm i medden,i uzeglal,i tnadamt(La
ville),i
usidd
d
iniln(Les
ignugey(Dégringoler) ar azddir.imgulley
aë s « bassu » :
-xaë ac ad tecce.
-ha-yyav vuë ëebbi.
-necni nemyar ad nezrb g twada nnev.
-id necni ayt uavaë hat iÏemna ubrid
nnev.ur llin gis itnan.
-dva ad temyard s ëebbi.
8ud izgr(Traverser) askaÏÏay nnav
yufa ivf nnes g ubreqqa nna kkan medden
vzan s ievëan nsen ddaw n tenbaÏ n
usdarray
afëanLiL.izwar
t
div
« bassu ».adday lecmn ca n uvayan (Le
virage)ur ar as ittebag aha ar iÏffuë
idrizn(Les traces) alley n iffev g
tinml.iola « tunaëuç »ammas n inelmadn nnes
itturarn kenyuffer(Sorte de jeu pour
enfant).illiv tannay allen nsen ttin s
tewrirt
temgulley
aha
tezmenzv(
tezmummey) day tmun d usanf iggufin s
tewrirt .illiv nmiqqiën tunf ivaliwn nnes
alley druv ayd mmegran irbi.ttun ivfawn
nsen :
-man zac ?
-ha-yyi sulv di.
-mayd trid ad teskrd ?
-ad iliv tawuri di.
<emdudy s umdaz :
258
11
udm n « tunaëu »ger wallen nnes.idma t ar
as ttirir mar ad yady acbu nnes,ad
yisil i uawan n wul d tasa nnes.mer yufi
ad vuë s izdv .ad ur is yaÏÏu.nettat
ayd
as
igan
taznat(La fenêtre)vif
umsutey(L’entourage) ddev.nettat ayd as
igan asirm .yuccel ad vuë s ikk kuy
ass.tudert
asl
n
wawal
nnes
ad
ttemsis.ifulky wansa maca asl n tesmunt n
tudert hat ur inni ad imy taÏfi
nnes.imseqsa d twengimt nnes : « i mani
titrit ? »irura
i
tsendubent
nnes : « iddel t usignew.ikka uzebdar
ger i ids.nedda nec ids g iberdan
imsadavn(Parallèles).ur sar nemyafa.man
imci dda as tteggav ad t i ssuffv zi
usaris
nnes
nec
dda
mi
cetmn
ifassen ?!meqqaë riv ad t jjenjmv ur
aë s ufiv abrid.ma mi zmerv ad t i
skerv ? ».ur ikki cigan n ukud alley as
ivëa usmun nnes ad incr mar ad avuln .ur
yufi xas ad t iÏfuë meqqaë as inna ad
ddun s urwas.ur djin ipmil ad ikk ddaw
ufus n cra.maca s uulley(Par nécessité)hat
iga
amm
udagir(L’otage)
nnes.yajjuy
« bassu »askaÏÏay s udraf id netta s
tamhennwat(Lentement).igGed ad icce aha
inneqlulley(Se
renverser)day
couleurs).ivebbez(Se plonger) g tallest
ger isek°la n taddant(L’olivier).iëm i
wugguy(La
digue,le
barrage).ckukän(Accélérer)
imÏÏawn
irzagn(Amers).isuqref ar ikkat acal s
tdupalt(La paume) nnes : « ;ax ad ur iliv
amur inu g tudert ?!matta ubakiä(Le
péché) lli skerv mar ad ttuselquv(Etre
puni) imci ddev ?max ad ur iliv
arasix(Ce qu’on gagne suite à un travail) inu
g tmazirt ddev ?max ad ur iliv
tizzulya(La valeur) nu dis ?max ad ur
iliv anumka(La dignité) nu dis ?matta
uzuä(Le mal) nna skerv mar ad ur
zzerv(Déplumer,récolter) xas agand(Le
mal) ?max ad i iämmes(Gifler) uratim(Le
destin) kud itteyanf(Au sens de s’ouvrir) wul
inu ?max ad i isgunzr(Faire saigner le nez)
kud riv ad cäuv illif(L’odeur) n
tjeddigt d wi-n tudert ?max ad i
tavy(Etouffer) tallest kud riv ad kemsev
amur inu g usidd ?ur liv tizzulya nu g
tmazirt inu.;a s riv ad ttiv udm inu ?ur
i iqqim xas ad vzev isemäl inu.ur yad
giv xas amttin iqqeln s umäal. »r
isyirif alley zwant as wallen.yudy
taddant ur iëi amya alley igna unudem
acbabn(Les cils) nnes.ar isbuxrur.s ivnan
12
257
as yunf allen nnes vif yan uäeëwi(Le
vacarme).iqqen ten div .ur ipmil ad yacy
g
usda
ddev
irzagn.issici
t
uäeëwi.yufa ivf nnes nneän as medden
.ief(S’exclamer)
imseqsa
d
tsendubent(L’ésprit) nnes : « mayd ran widdev ? ».iseqsa t yan urgaz :
-mayd teskard di ?
-is ur i tannayd ?
-i max alley tgend di ?
-ur ginv.ini ukan mtenv.
-man imci dda temtend aha tsuld da
tsawald ?
-xas ujanig ayd ittemmectayn id uraæ hat
issef(Extraire).
-matta wawal n ipyaä ttinid ?
-max is ur ipuyä wa-dda ur issin ibä
ger twargit d usda ?
-ncer, ncer, hat nra ad nessewu taddant.
4ola amadir g ufus n uryaz :
-valv idd is da teqqazd isemäal i
umttin am nec.
-ncer a memmi ,ncer hat teswid ca
isduhdan.
-ur swiv xas imeÏÏawn.
-ad ac gin anaë issemvayn anlli nnec a
memmi.
ucbu uvãir (Harcelé).aça(L’étendue)ddev
ar ittebzar(Diffuser) tawargit.
9r yuci s umya alley idma yat
uprrapru(La villa)nnig n yat tewrirt
issiggan udm i ulmu.idma yan uyalas(La
ferme)mi inne ufray .idma ammas nnes
« tunaëuç »s uqelbus n teslit tney ayyis
ar tpewwaã ger waddagn n uzenbuo.ar
tesvilil imitar ugridn(Apprivoisés) .ur
yuci alley islla i usgurru(Le cri de la
tourterelle) d usqiqqey(Le cri de la
perdrix).iffev ifesti d twargit nnes :
-axxid açawan n ugama ay-a!
4sawl as “bassu”s unya azemnan(Au ton
sage):
-ur yaksul uçawan ddev d ueëwi n
tneddamt.wa-ddev
ar
ismentas(Provoquer)izenzifn.
7usmn.ar
svililn
içiëi
isetfaln(Charmer).ku
yuk
imsawl
d
twengimt nnes .ur ikki cigan n wukud alley
sellan i tuqlat(L’écho) n yat tmawayt.tuzn t
yat terbat zi tqissat( Le sommet de la
montagne).issilew
« baddu »imejjan
nnes.tabrat n waraz(La tristesse)tukm abu n
wul nnes.imyanna d tsendubent nnes : « adyali
da teqqaë i usmun n tudert nnes ».s
uperji usdid tessemmecty ul nnes.yav
256
13
.tbag as tinml.yucz « tunaëuç »ammas n
twinset n inelmadn .mer yufi ad ikk vuë s
kuy ass.mer yufi ad ibedd ad as yazn
azan
n
içëi
nnes
.izemummey
i
usriz(imendi izegzawn cigan).imdudey i
usbijjey n iga.yucy s ibä illan ger
uçavaë d udrar.isul udrar icbber g
taldrar mec as illef uçavaë nna gis ar
tettinäaë(Reculer)
tizzegzut
dat
tiweëvi.ur yufi xas ad iÏfuë asmun
nnes.ur vif s ixliä alley ar ttepmimiän
ifadden nnes.imyafa d usmun nnes g yat
tevbalut .iqupey(iswa cigan n waman)iddev
icpf as uperji aha ivejdm nnig n yan
umddargu.issing
allen
nnes
g
icagagn.isfirnen (izmummey) « bassu » :
-iwa mayd tufid i twada ddev ?
-amcucd içiln ay-a.asafar n tudert.
4svilel
idurar
ibeddan
amm
uzebdar,ilmatn illan ammas nsen :
-ur illi mayd yufn adrar.iil yuf
açavaë s iiëi nnes ifjjijn .ansa ivudan i
upewweã.ansa inteln i usegrurs(Le fait de
produire un bruit strident) n tneddamt d
imassen
nnes.avaë
isselasn(Rendre
calme) izenzifn(Les nerfs) iÏeççemn .
-han amradan(Le paradis) illa di g
tmazirt nnev.ur illi mayd yufn amradan n
ëebbi.ivimi amm wa ar isfewwaj vif
4zzicrir(Traîner) iwerzan(Les talons)
nnes .inneocucm(Etre très épuisé).ar itteddu
ur issin ma s idda.aqeëëu nnes
icna.asurif
nnes
iay.apeëjiä
nnes
icpupf.timigga(La bouche de l’estomac) nnes
teqqen.la ar ittaxm(Mordre) izenzifn
nnes.anelli(Le cerveau) nnes ar ittelley
ammas n tillas.idma ivf nnes am
ubaxxu(L’insecte) nna ur pmiln medden.ar asn
ittatm i ubrid.ar iregGel 4 iëi
nsen.yucy is ar qqaën tifiras n ufuvl(La
tristesse) d ubeytl. C ukud ddev
aqmammaë(Très étroit).ioayn tigmmi n ibba
nnes
meqqaë
ur
ipmil
ad
isduqqeë(Frapper à le porte) tifluyt
nnes.tesvuy iyyu nnes kud t i tannay aha
tewwet agejdur(S’égratigner les joues ou
frapper les cuisses à la main) :
-ma c yavn alley bzint ac wallen ?!
Futm i iëi nnes uif :
-Pas muydv(Veiller) cigan.
-ma adday ni tekkid ?
-xas vuë yan usmun inu.
-tesikkid av afus(Expression qui veut dire
faire peur), valv is teddid ad tenäud
ilel(Traverser la mer).
-;a s riv ad t i näuv id s wafriwn n
waylaln?!
14
255
4kcm agaji(La chambre),iveëëeä vif
uhiÏuë
issan
nnig
ugertil.tverbez(S’accroupir) iyyu nnes
tama nnes aqeëëu nnes ger tdupalin nnes :
-max alley ur i ti tennid ?
-ttuv.
-tezrid i g tizi n ticka ur ssinv mayd
seqsav wala ma s ttedduv.
-hat awd nec lliv g tizi n ticka.ur yad
ssinv ma s tettiv udm inu.ur yad ssinv
is dderv nev mtnv,is lsiv timelsit n
ufugl mid avedwu .
-matta tixnnubas(Les ruses) nla ?afus ictm.
-ini yas i umvaë ad izzenz asmn(Le lot,le
terrain nu) nnes mar ad afev ma s ssav
ansa g uveëëabu n tzugi.
<essepred tayjayt(La joue) nnes s
waskarn nnes :
-a ayd i yavn. !ad as t iniv ad yavy
agerjum nnes.hat ur inni ad ibäu d wacal
xas mec imtn.ad as t iniv ad yazzuf(Se
suicider) iddu g yat tikkelt aha xas netta
ayd igan igejdi n unrar ddev.mec idda
ad nemtn s ufu(La famine).ur viv ad as t
iniv.
-heyya ur i iqqim xas ad azzufv.ur yad
pmilv ad kkev ddaw umalu nnes.tamart ur
asafar tama nnev .dvi mec ur ssin
warraw nnev i ca hat zund ur ssuddin
amya.
4lley « baddu » s uqeëë nnes :
-tevçand .usun ayd igan apddim n udabu(Le
savoir ou la science est le socle de l’autorité).
4cty « bassu »ma mi islla g
timezgida : « id aksuln wi-dda issen d
wi-lli ur issin ? ».iseksiw uselway g
tifiras n « baddu » :
-zeg waskka ad ttilid tawuri.
-zi mantur ?
-zi t<?;>4:< tis-tamt d uzgen ar attayn n
tamrilt(L’heure) tis-snat ffir uzal.id
nemsasa ?
-awal ibbin .
4svilel
« baddu »tiffelt
tasggant,anegmirs d imassen yan am;
uvanib d ukarij .izemummey alley yufa
amak i tudert nnes.yuf ca bla ca.mecta n
yuk ila tawuri s ubnnen(Gratuitement)mar
ad
iççençu
agayyu
nnes
is
ila
tizzulya.mzuln s tiëvi.imun « baddu »d
usmun nnes s tizi n imnayn .g usawn ar
isarkat(
Haleter)
uorrim.ar
ittemmeoafar ad issikl « bassu » nna t
izwarn s yan usatam ur ivzzifn .aday
yufa ca n ufvul ar ittebdad pma ad
issigg mayd illan aë as.iger allen
254
15
-ay-nna ttelmadn warraw n medden g wansiwn
yaän.nra ten ad isin ca dat n wad ddun s
tinml.ay-nna gis illa ca n uvabir sselmd
asnt .
-id awd tafëanLiLt ?
-i max uhu ?
4sawl « bassu » :
-kkan id bapllutn nnev ar sgufsun akurat
mar ad ur av izemmem g tinml n umugaz
dvi ar nakka aqaëi mar nesselmd arraw
nnev ils n umezdi !
9r injiq wawal ddev 4 umevwan maca
issenpuffer anuvjf nnes s ufernes(Le fait
de faire semblant de rire):
-mer av ssevëin id bba nnev nev id
bapllutn nnev adyali numç tisura n tenbaÏ
nnev,adyali neÏkem(Embéllir)udm n tmazirt
nnev.hat ikka yan zeg imendah n umatav n
ufuley ar ittekka vuë nnev ar av
ittini : « wwetat vif tmazirt nnun ».adday
yavul s « fas »ar ittini i imezdav nnes
« ssevëat arraw nnun ».iddev ira ad amçn
tisura n tenbaÏ deffir ufuly aha ssitmn
av necni.hat awa kkan id bba nnev d id
bapllutn nnev gan ivendifn .uma mer ssin
di-dda illa uvabir(L’intérêt) nsen adyali
ur nnin ad sgufsun akurat mar ad ur
ittezemmam arraw nsen g uverbaz.ha-yyav
dvi nk°eëfs ,nella g tmara .ur nufi awd
da ttasi tamart ar isemäl.ay-a a mi
lemdv zeg imi nnes.
<eskukkey(Soupirer) :
-ur c iqqin xas ad tfekd tidupal nnec i
tilffav(Des ampoules à la paume).
-mec
i
ÏÏafn
ad
i
sselqun
s
uskurm(L’emprisonnement) iddev qenna ad
i mulsn(Accuser) s usselku (Le mépris) n
ugerdas n uwank(L’état).mayd riv ad
skerv i uratim inu ?.acagag(Le sommet de
l’horizon,l’horizon lointain) inu illas.aters
g wul inu ur issin i ujjujey.ibexsa(Les
fissures) n unlli inu ur ssin i tvuni.mayd
riv ad skerv i uoenda(Le mauvais sort)
nu ?han medden da zzenzan igran d tgemma
nsen mar ad afin warraw nsen ad näun s didda tella tizzulya d unumka id di hat
ur illi xas ukuo(L’infamie) d tirizza d
uxub n waäu.
8ud isawal ittadr i wallen.ar
teqqaë nettat g tifiras nnes utul n
waäu(Expression qui veut dire être dans
l’embarras).
-xxan i itnan(Expression qui veut dire être
dans l’embarras) zi mayd luliv.psiv
ilamidn(Les leçons) alley wepelv ca ur t i
xëiäv(Expression qui veut dire ne rien
gagner) amm is ur vëiv.yuf i wa-dda
16
253
issanun ifassen nnes vif ugelzim.ad irar
meqqaëd xas ma s ittekkes fad nnes.id
nec ur yad giv xas agudey(Le tas) n uksum
d tadunt.agerdas nna zzerv(Au sens de
récolter) ur yad igi xas acwaw(Le
mouchoir) ma s ttesfaäv imeÏÏawn d
uxyul(La morve).
-d ac isrirey(Faciliter) ëebbi tudert.
4774:?F <4P<:
-mayd nga alley itturtem vif nnev ad
netter amalu n wi-yyaä ?max ad neddu s
vuë sen am iweränasn(Les serviteurs) d
isemgan ?max ad neslv g tmizar yaän amm
is ur nli tamazirt nnev ?max ad ur nili s
unumka d tizzulya nnev g tmazirt
nnev ?mayd av iæman ad nec ijanign nnev i
iberslamn ?mayd av iglin(Obliger) ad neg
imessuyn nnev d iperfucn(Les jouets) as
ttepurjujn(Jouer) iderjajn(Les vagues,les
ondes) n ilel xas aratim ?mer tufi
tinigemt
tagm
udi
i
tmevëa.ur
jacav(Détester) ad dderv g uburz(La
fiérté) n tmazirt inu.ur nnarzv(Au sens de
convoiter) ad iliv abavië(Tout ce qui
porte un signe de richesse) vif ivië n ca.ur
riv xas ad dderv s walik(Le salaire)
inu,ad myawayv d uswir(Le niveau)
amazdar
n
tudert
s
unumka
d
ufin ig°m4mE(Les membres) n iwanikn
ijgeln(Etre en haut) ad t svin s utig
unzif(Au prix cher).tudert nsen telzey(Etre
en bonne santé)s tiram izeddign ,s ik(La
façon,la manière)
n
unuddem,s
waäu
ustiy(Filtré) nna da sellexsiyn (Respirer),s
twuri izunksn nna da tteggan.ur igi umalid
nsen xas ay-ddev n usidd nna ur ta ikcim
tigmma nsen.ur illi mayd yufn tudert
ddev mer beddin isutar n usidd ,mer
ikki ubrid azurar g mayd igan
tivmeët.ur yuci d umya alley yufa ivf
nnes dat tanvvawna.izul aselway nnes s
uzmummey :
-is temyard cwi?
-ur ta viv ad aggev(Témoigner) vif ivf
inu.
-mer tgid asfazzaä(Le désobéissant)
adyali iger c uvejbab(L’escroc) nnav g
ilel nev asif.ad ur imiq ad ac iëewu
wansa ard ur ttivid ad t i teffevd.
-içië ëebbi mayd ittini.
isegm atagir n umyanam.ddun alley
ssiggan afital n uselmd.inna as uselway :
-nedda ad nzemmem wi-dda ran ad vëin zi
dvi.
-mayd tram ad asn sselmdv ?
252
17
yan ulutim(Le tas) n wacal aquëë
abelbas(Le gris)
nna
ittudzan
vif
udaris(La rangée)n ipniyn d tepniyin(Des
poutres en bois).ku axeëbic issigga udm
i umazir d ufray.il g yat tivmeët ay-nna
mi da qqaën itsen imazivn amaylal igan
asnfey(L’abri)n
uctal(Le
bétail)lumn
(Surtout)g imir n tegrst.ila div g
tivmeët yaän yan ufital dis astes i
imitar(Le pluriel de amudar)
am;
uvyul,aserdun d uyyis.ila afital axatar n
inebgawn .netta ayd igan udm n uxeëbic
.afital ddev uvzif ila iseksal(Les
fenêtres)d ticenba ( Trous pour aérer).xas
iveëman ayd imzarayn d ixeëbicn g ik n
tiski.nitni lan g ku tivmeët aweddim(La
tour). ger asn llan ifital nna g tteffern
medden
asggiri
nsen
zeg
imendi
,azatim(L’huile) d tamment d wudi.awd
ixeëbicn lan ifital n imendi g wammas n
tgemmi dda ur lin tifelwin .xas yan
useksl ayd asn igan azadf.awd uswir n
tudert ur immezgal cigan ger medden
.ccarn awd timelsa.mriddis bäan acal
ajmu ad ur ivil ca xas illa ammas n wamun
unmlalay(La société socialiste).tiram nsen gant
tigamanin
ur
ten
ikcim
ukruran(Le
chimique).tudert nsen tella g ijjeyal.ur t
ufuley(L’indépendance)
d
tiggurga(La
liberté).ina as ad i iëäl ma s izzenza
asmn ard as t fruv.
-hat ipemmeq(Ne pas consentir) ad izzenz
acal
nnes.ad
as
tetterd
ad
issenser(Enlever) ilm nnes ur inni ad yagy
id ad as tinid ad izzenz yat tardast n
wacal nnes hat amm is as tennid bäu ger
ujanig nnec d uraæ nnec.
-id ad nessifif igidu(Le sable) mar ad
nedder.han medden aæ da zzenzan igran nev
tigemma nsen mar ad afin warraw nsen
abrid
ittawin
s
urasix
nsen.abrimal(L’avenir lointain) n iorrimn am
nec ur illi g igidu wala illa g iselli.
-igidu d iselli n tmazirt ddev ayd gan
tirsal d upmmaë nna xef iva(Dresser une
tente) ibba nnec abergn(La tente) av igan
asenfey(L’abri).netta a xef iswa auv(Le
sang) nnes kud itturtes(Se blesser) s
ugari(La balle d’arme) n ubeëëaniy
afëanãiã.ur as yabub (Il n’est pas
possible) ad izzenz meqqaëd xas yan
ukeärur zi tmazirt acku dis ayd
isyafa annirs(La sûreté),dis ayd ittafa
aswunfu(Le repos) nnes.
-d iswunfu iqqim av unezwum(Le souci)
necni!.ma mi isufr ufuley mec tezla
18
251
tsuta(La génération) nnev abrimal ger
uçelfeë(Le chômage) d ucemker ?ca n
ufuley ur illi mec nga g tmazirt nnev
ibeëëaniyn,ar nseksiw s tisirikin g
tdupal n itsen neqqim necni ar nezuzzur
azwu asl n awd yan uvabir(L’intérêt).
-iwa mayd ac ttiniv a memmi ha cey ha
netta.ini as t s udm usrid.hat mer ufiv
izebyan d itlan(Les bagues) n wuëv ad ten
ssefsiv mar ad thekkecd tasarut n
ubrimal nnec.
4skukkey :
-ssenv mayd illan.ssenv is iga wul nnem
avbalu n imeÏÏawn.walu mayd nniv.
4sduqqer ca tifluyt.tseddencer(Se
lever subitement) iyyu nnes mar ad
ttanf.ikcm urgaz ilan tazrut(Longue
barbe) tumlilt ilsan taqebbut taferqact n
taäuï d ikurbin(Babouches) iweëavn.yasu
dat n wad yini :
-azul fellawn.
7 ivnan as as irura uorrim.yucy is
umvaë
aha
ismuvr
t
s
wallen
umsidn(Aigus) day ivejdm mnid as nnig n
tecäift yady tasumta(L’oreiller).yudr
uorrim i wallen nnes,ivbbez g uzra(Le
passé) nnes.g usemnu yannay udm n titrit nnes
ddev.zi useksel(La fenêtre)iola tacaka(Le
sommet de la montagne).
4fka
asn
urba
alley
ssirden.imgulley « bassu » s usmun
nnes :
-fkav tisila i ubrid.
4ncr « baddu » s ujurdu.izemummey
ad izutf tamazirt ddev.ibedda dat as
udm n « tunaëuç ».isawl as urgaz :
-Qan imcli nnun qenna ad çaëun iqqel di.
4ttey çaë s « bassu »s uzmummey :
-i mayd itsettan imecli nu ?ad ur ttasid
tiremt inu vif ivië nnec.
Fusy « baddu »aqeëwac nnes.isawl as
urgaz :
-mec ur teznnend ca zi dis zri t di.hat
ur inni awd yan ad t iccenfcu(Fouiller).
9r yufi xas ad t izry mar ad
issefsis
agGa
nnes.iÏfaë
asmun
nnes.issinneg allen nnes g ixerbicn.yufa is
mmeswan g imc n tiski.ttuskan akk° s
iselliwn icenkern ,immeslavn s tallavt
tazegGavt .yannay is tabäant(Le plafond) n
ku tgemmi teslv zi äaët g iggi n
tewrirt nev asggisi n udrar ,is
isriry ad t yacl cra.yannay vif tabant
itsent tfilal(Les jarres) issufuvn aggu s
igenna d itsent tnibba issekcamn asidd
d waäu s ugensu.tabäant nettat ur tgi xas
250
19
bêlements)d usmuhey(Le beuglement)abu n
imjjan
nnes.icty
tawargit
nnes
ifulkin.izmummey.isella i umussu n urgaz
d warraw nnes.ur issin mantur ayd t
iqëä unuddem.ibedd aha ifs tacäift
.ur ikki umya alley yucz awal n
« bassu ».zi tcenbit ivëa as aha
isemdr as ,iddu yanf tifluyt nna ur iqqin
s
tyeffart(Le
cadenas).izemummey
« bassu » :
-tifawin.
-tifawin.
-is teswanfad ?
-ur uciv d ivf inu ar tiffut.
ixl vif sen urgaz :
-tifawin.
-tifawin.
-ma mec iga unuddem n di ?
-iga asafar i tudert.
4sers iqcucn n watay.vejjeën s
ubadir(Sorte de pain) d wudi ifsiyn.s
tegmimin n watay ar zzeruyn tuffaç n
uvëum.ur ikki umya alley isers urba
ameLkan yan ufzul (Un grand plat de terre
cuite avec un pied en bas et au centre)ikkarn
s uberkukc .ar ikkat « baddu » alley
idjiwn.ur djin imäi uducn amm tiram
icceän zi umradan nnes mar ad ttav g
udvu.ispippey umvaë :
-app a tudert ar takka i ca tekkes i ca.
<sers tmercilt(L’épouse) nnes dat
as amnnas(Le seau) d umeqëaj.teffey as
aman illudan(Tiède) ad issird.isfä
ifassen nnes s tsamest.ar iseksiw s
uorrim zi ddaw wallen.imseqsa d
tsendubent nnes : « r ;antur ittawv waddev zi udusku(Le plateau en bois) nu ?hat
ila
tamart
ma
s
itteqqel
ad
inyuddu(Circuler) vif udasil nnes ?ar
mantur ssutcev argaz ilan tamart am
nec ?ar mantur tterbuv agGa isttuln am
wa
nnig
n
tadawt
tuksist(Fragile) ? »4seciccey(Dire
icc
:hélas) :
-icc !a tudert n tudmawin.nekka ar
nettefëaä anrar nnev s tmira nnev mar ad
naf ca n ufnuz(Grain) tveççan uvban nnev far
ad neckubber( Monter en s’attachant par les
mains) g tudert.ur nudji mayd nesker
bac ad nedder day nepäu acal d tgemma
nnev.nkeëfs,nkenfr(Confronter),nesnekmr(Subi
r) bac ad afin warraw nnev acal nna
ttessun.a ayd ikkan vif nnev.nekka ar
nettawv
i
ipelfas(Les herbes)
am
imitar(Le pluriel de amudar) iddev illa
20
249
uzirz.ar
av
igelley
usdarray(Le
colonisateur) afëanãiã ad nesmutter
iderran(Les glands) i ilf(Le porc) nnes
meqqaë
nesyirt(Manquer,avoir
besoin)
avëum nnes.isenyif(Préférer) ufëanãiã ilf
nnes vif nnev.yuf av umudar nnes iddev ila
azrf uggar nnev.dvi ur ar tesnimmir
tsuta
ddev
aswir
n
tudert
g
tedder.tufa
tisirikin
ggudint
aha
tennarz g igenna.tra ad teggafy asl n
tiskkilya(L’échelle).arasix
illa
nnig
wacal xas ur t annayn medden n uyjar(La
période) ddev.ar ttewargan s igenna
meqqaë ur lin afriwn.
r issumum uorrim ilufa irzagn.ur
yufi ad as ibbey awal.isdr(Baisser) i
uqeëëu nnes.iwaliwn n umvaë ar as ssavn
afäaz(Expression pour dire vexer).iëçm
urgaz i ils nnes bac ad icweä
(Fouetter)iwi s iqunj°ellan(Qui ne s’active
pas par paresse) :
-u-nna
iran
aburz
ur
ar
ittepeççaë(Flatter)
abeëëaney
nna
nepuf(Chasser) zi tmazirt nnev s uldun(Le
plomb).hat ur inni ubeëëaniy ikkan ar av
isselku,ar
av
issesmg
ad
izrk(Respecter)
wa-dda
itettern
aryabbuh nnes.tamazirt nnev nna nesrar s
-necni hat da neggan zik mar ad nenzy.xas
ad ifafa ufullus ar nettanf allen .
-walu mayd yufn tamyirt ddev n
unuddem.iv ira ca adawis(La santé) ad ur
imuyd ard izry azgen n yiä.
4ssefë as yan uzaw n watay.yucy s
taÏfi nnes.issird g tkirwant.innebdr
aha iddel t urgaz s yat tecift yaän
day
iqqen
vif
s
tifluyt.iylilz
« baddu » g usan nnes.ilcm t usbuoluy(Le
hurlement)n
wuccen
d
ushubb
n
iyan.meqqaë
inneocucm(Etre
épuisé)ur
mmesselavn wacbabn nnes.ar icëubbuc ger
imzazn n twargit.izrurq dat as udm n
« tunaëuç ».nin iysan ,yusy netta avanib nnes
tusy nettat akarij nnes ar zziziln iysan
g yat tiffelt taseggant.unfn imawn nsen .ar
sukfusn ik°elwan .timeqqa n ivman ssenfelnt
asggan s uzegzaw.ufan ivfawn nsen ar
svililn tifelwit tamaynut ismeëvan isman
mennaw n twinas n iwetman d tiwetmin .netta
ilsa taqbbut nnig uqeydur d uçnnaë d
ikurbiFn d utarci(Le turban).nettat telsa
taqeydurt
ddaw
ubruv(Le caftan)d
ucerbil d tsenbniyt d uoebruq.iorurn
iddev mcebbarn s ifassen.ifafa aha
ittu ma g insa.s wallen iäuhllan imgulley
s tiynna nnes.kjemn isbihrirn (Les
248
21
azeqlao(L’habile)
ad
tedbend
(Epargner)cigan n uqaëiä.hat di ayd igan
tamal(Le fondement)n tudert nnec mec trid.
-max ad ur iriv ?
-mayd issen is tbeddid vif upddim(Le
socle) açmammaë(Le puissant).ig tsersed
aaë vif yan urahic(Toute chose fragile)
han ad terdeld g yat tikkelt.ip tgid ca
n ucental(Le
gaspilleur)hat ur sar
tbervicd(Gagner).
-ad
i
yawes
ëebbi
ad
snekmerv(Subir)asaris(Le
statut)
inu
amaynu(Le nouveau).
Afir watay nna mi issemra urgaz
isers yan urba axatar tazzelfat n
ufdduç (seksu n tumçin) ,inna as urgaz s
uzmummey :
-iwa zourrey (Retrousser) .
4nmala iswi yusin tazzelaft aha
yusy tavenjawt n ukccuä.yav vif ufecku ar
yakka i udis nnes alley ibzy aha yuvul s
tattayt .iqqel s waman illuddan ad as
kkesn tadunt iqquën vif iäuäan nna
illev.isawl as urgaz :
-snilv ac ëebbi mec ur tellivd
tazzelaft.
-ad ac nyigint.s ayeë inu.ur as ufiv.
ivnan tra mayd t ittepäun.tamazirt nnev
tga
av
abaynu(Le trésor),yuccel
ad
nepbibeä(Conserver) tasarut nnes.tamazirt
nnev taäfuä am tamment meqqaë ur av tefki
xas iceäëan(Bitume,goudron).tamazirt nnev
tga av am ujeolallu(La balançoire) ar av
tezuzun(Bercer).yuccel(Il faut) ad ur t
nesyar(Evacuer) mar ad sis purjejn
warraw n wi-yyaä.tamazirt nnev tla
tabupricit(La valeur majestueuse) meqqaë
ur tgi i itsen xas isemäl.u-nna izugn ur
sar illi s tizzulya.s uuv nnev as as
nevma ayrri(Le front) d udm d tadawt
nnes.yuccel i tsuta tamaynut ad as
tessird aqmu s tidi nnes.acku illif nna
da nceÏÏu g tmazirt nnev ur ili
amzund(L’homologue).aäu
nnes
iga
av
azurn(L’énergie)
nna
issemmectayn(Faire
bouger) uraæ nnev d ijj(L’arôme) nna da
yakkan i tudert nnev yan umäa(Le goût)
immimn.tamazirt nnev ar tessirid udm
nnes s unaë,ar ttesadad s tafuyt.ur da
ittacey s umarg nnes xas amezwag.hat s
fad n tudert as nzug kud ar av ineqqa
uzirz zi yan waey ar av ikkat
usdarray zi wa-yyaä.tanmmirt i ëebbi
vif ulwa(Le présent) ddev.illa unnirs d
upeäën(La paix) xas wa-nna ur irin ad
22
247
idder g uswunfu.ggudint tsirikin ur id
am uluma(L’ère) lliv g ur nufi awd atay ad
t nsew.ar nessumum aberoud(Le lingot) n
uzucaë(Le sucre) neddu neÏfuë tawrut.ar
nettawv i ipelfas cammela(Exactement) am
imitar.ur yaksul wass lliv d ulwa ddev
g mayd igan askkin.illa urasix nnig n
wacal
xas
u-nna
ur
irin
ad
innermumd(S’activer trop).u-nna ur iskirn zi
ca idrusn tadeggart(Le capital) nnes hat
ur inni ad t isker.
8ud tsers tmercilt adusku n seksu
igeffeä(Retrousser ses manches) aha inmala
t :
-Emili-d ad ttawevd a « baddu ».
7 ivnan as ismmectey ils nnes :
-ur as viv.
ief umvaë « sekku »
-ma ac yavn ?is tuäned(Etre malade) ?
-ur uäinv.
-i ma c yavn ?
-xas anuvjef(L’inquiétude) ayd nnuvjfev.
-vif mi ?
-vif usaris(La situation) inu.
-id tufid utci d umalu d usiwi(La
boisson) iwa snimmer ëebbi ard ig ay-nna
ira.
-r ;E<9> ?
-ssenv i usiän d ils aoëab d ufëanLiL.
-hat yuf ad teqqimd di wala teddid s
tmazirt n umugaz.hat ur inni awd yan ac
yawe
s
awd
yuk
n
uganid(Le
mal ».tezäaëd ad teskerd adagir nnec s
usxincter(Le fait d’économiser).mec tufid
ad tsevd i ca yat tewrut s uzgen n
ubervic(Le gain).
-ard mrarav amnid d twengimt inu.
-hat ur tennid ad tesyird utci d ukccuä
n tiëvi.mec testy tabuki nnec ur ttawid
zi di xas ay-nna izzemdazn (Rendre
joyeux).
-ddiv ad armv ivf inu.
-xas sverres(Patienter).ad ur tcennud
tadawt
nnec
i
uzwu
qenna
ad
tsekkeflillid(Sillonner) abrid nnec s
uvurd n ëebbi.
-hat ur ta ssinv id ad sverresv mid
uhu.
-ctey ay-nna vif c ikkan.ma s trid ad
ttuvuld ?iv twerrid s tgemmi n ibba
nnec s ifassen yuran(Vides)hat qenna ad
inufl.ma s inna ad ifru aëail nnes ?di
tezmerd ad as trard ay-nna iëäl mec
tesmutterd ivf nnec,mec tectemd afus
nnec.adyali isyx(Se noyer) umvaë g umnus
ar amggeë.iv tgid
246
23
yusy yat tkirwant d umeqraj d
tsamst.iffey as aman illudan ad issird
ifassen d udm nnes.isawl as :
-s unãaf hat tgid anebgi nnev aburaz.
-wadm i.
4ffer”baddu” s tdupalin nnes imi nnes
kud ira ad t 4slil .inna as :
-arakid nnec i ëebbi.
4ddu urba aha yavul s iqcucn n watay.
4syirt(Avoir
besoin)
« baddu »
aswunfu.mer yufi xas ad igen.maca ur t
yudji
unezC°um
ad
isili
awd
aswunfu.imseqsa d tsendubent nnes vif
mayd d-iddan g ubrid.idma ivf nnes ar
ittejgugul
ger
sin
udmawn :wi-n
« titrit »
d
wi-n « tunaruç ».idma
tamezwarut ar as ttental id tameggarut
ar t i ttenmili.iola yan uzebdar n tagut
ibdda ger as d « titrit ».issigg
usirm zeg imi n « tunaruç ».ikcm urgaz
aha ibbey as izikr n twargit :
-wadm i hat ssinv tawrut n urba
axatar.
-ca n iviluf ur illi.
-mayd tbukd ad t i teskerd ?
-ad sselmdv arraw nnun.
-i mayd trid ad asn tesselmd ?
-ay-nna tram.
-i ma mi tessend ad asn ti tesselmd?
-ard ffev ansa ddev.
8ud ittefçça isawal,ar ismuttuy
içëi nnes ger udusku d imi n iwi s :
-riv ad beddev vif iäaën inu.
-4J 7E488?: R4A 4A77?E EE?S.
-Q< uran.
-ddu kkur ten.
-s mi ?id s waluä ?!
-s waluä ooad.ddu qdc(Travailler) g
uyalas(La ferme) n ixatarn.ddu zzer
agummu(Le fruit) nsen.
-i mec teyaÏÏefv g uvzzu(La prison) mayd
i issufuvn ?
-is ac nniv ddu acr.
-hat u-nna itteyassen is ila agerdas n
uwank aha imuzl(Travailler) amuzl n
irgmayn(Les analphabètes) ar t i ttawin s
uvezzu iddev isselka agerdas n uwank s
uzirew ur imsasan d tfesna(Le degré) n
usun lli isoa(Posséder).
-;a c yannayn ?ma c issen ?
-llan ibergagn di-nna idda ca.rnu(Ajouter)
vif
uy-a
is
ur
da
ittiri
udabu(L’autorité)
ad
imun
unedlalas(L’intellectuel)
d
umzirew(L’employé) aregmay mar ad ur t
issicey(Sensibiliser) nev isgeëwel(Pousser
à la révolte) t ay-nnav as ar t ittemulus
24
245
udabu s uselku n ugerdas far ad ibäu
ger as d userkem azirwan(La classe
ouvrière).hat
ur
illi
mayd
isvewwacn(Déranger)
adabu
alemsan(L’autorité centrale) d udigan(Local)
anect
n
tamunt
ger
unedlalas
d
umzirew.tamunt am ta tga vuë udabu
adasil n ugeëwel anemlalay(Socialiste).
-@du ggadj(Partir) s di-nna ur c issin
awdyan.
-7 mi ?
-d ac ëäelv.
-ar mecta ?
-ay-nna ac yudan ad tnid aha tensd yan iä
nev sin ard ttafd azirew.
-i mec ur t ufiv ?
-ma x ad ur t i tafd ?
-iddev ur liv tilffav g tdupal inu.
-i mayd trid ad ac t i skerv?
-mec trid ad iliv arasix ilan tawuri
ëäl i ma s neÏÏuv ilel.
4suqëf « sekku »aha gin as ifnuzn n
seksu taseprizit g upeëjiä.isew itsent
teg°mimin n waman :
-mayd ttinid ?
4Z>E?E(Hésiter)
« baddu »,ur
yad
izmir ad isiwl .isvuyy ibba nnes div :
-mayd trid ?
aha ikka iga ansa n uknas ger usdarray
d ideyyacn nnes d imzurgn .
-asekka ad nemyafa di.
-ddiv ac i gruv vuë unarag.
-tensid as g upeën.
-wala cey.
Fajjuy « bassu »tawerirt mar ad
iggufey ta-yya aha izry aë as
« baddu » iman d urba .ica illif n
tewrut tameLkant.iffev-d çaë s urgaz s
uqmu izmummiyn :
-s unãaf s u-nna illan.
4sawl as awd netta s ils amazivaoëab nna mi ilmd g ugadaz n tneddamt
tanaragt kud ar issav ar izzenza ulli d
tivÏÏen .irura as « baddu »s uzmummey :
-tanmmirt iëvan .ad ac nyigint.
4bedd urgaz g umriri n tggurt n
umaylal ad issin icerwan d ivejdn
.illiv ismd asin ikæey tifluyt n ufital
uvzif issiggan udm i umazir d
ucagag.ikkes « baddu »aburks nnes aha
isers aqeëwac nnes.innebdr nnig n tecift
aha
yudy
tattayt(L’oreiller)
issefriqqisn
s
tmuzunin.iola
yan
ubeckid(Le fusil)unsiy yugln .ittey s
tivmeët n ufital aha yannay yan iliclew
yusin ticeäfin d iheddan d itsent
tattayin.ur ikki umya alley ikcm urba
244
25
izwirikn(Poème chanté par les femmes à la
fête de noce).
-imir ahuskay ay-a.
-g unebdu ar ttilin imercidan (Les
cérémonies).ar ttekkan cigan n imarrayn
vuë nnev lumn imuzzar.
4lliv ssiggan vif uxerbic n
« bassu »annayn-t yajjuy s uqeëwac nna
irba.iqqel çaë s « baddu »alley t
ilcm.ur as yaggug umeksa ameLkan.ivëa
as « bassu » :
-mun ids hat anebgi nnun aburaz ay-a.
4mdz urba iddev qenna ad ikk
uselmad
tigmmi
nsen
.yusy
« baddu »aqeëwac nnes :
-tensid as g unnirs.
-wala cey.asekka ac i gruv mar ad nmun s
tanvvawna day neddu s tizi n imnayn.
4svl « baddu »asatam illan ger
tizi n ticka d tizi n imnayn.issing allen
nnes :
-ma adday ni tella tizi n imnayn ?
inew umeksa iskn as t s umeoëa(Le
bâton) nnes .isawl « bassu » :
-ivçan ac .di-n .
-i max alley ar as qqaëan tizi n imnayn ?
-adday t inew ca da ittafa yan usays di
dda tteggan medden taoebëawt s iyyesan
-riv ad näuv s agemmaä in.
-ad mi ?
-ad ssarav vif urasix d wana inu.
-9r vuë i mayd ac tteëäalv .
4Z?>E?E div day innaëm as ils :
-xas mec ur trid .
4smuvr gis ibba nnes allen ittiqiqin
s
uznar(La
colère)
,iqqel
alley
ilm(Avaler) tuffa n seksu :
-max is i tannayd xeëäv(Encaisser) cigan n
uqaëiä ?
-igr n taddant nna tlid.
-is ar isuddum s iqaëiä ifsin ?!
-zzenz t.
4suqrf « sekku »s u-nna mi izäaë:
-ur da zzenzav aksum inu.ku taddant ar i
takka auv ma s ttebdadv nec d
twacult(La famille) inu.ur nniv ad bäuv d
uzurn n tudert.taddant tla avabir.ur nniv
ad ids bäuv xas mec tteyasayv g
4sebdr(La civière).xas 7E488?: R4A 4vil
nnec.
-ini ukan ad kcemv avezzu.
-ddu arm azamir(La capacité) nnec.ngit as
tenäud s beëëa id ac fkin avanib ad
tturud g walug(Le cahier)?!
-ad i fkin imassen n uzirew.
26
243
-ha cey ur tvid i tmara d ukeëfes.id
ur ac nnin is kkan ibeëëaniyn kud ran ad
awin inmuzeln(Les ouvriers) zi di ar
ssenfcun(Fouiller)
tidupal
nsen.ur
da
ttasin xas izenÏaën(Les robustes) imyarn
azirew iqespn.u-nna ilan tilffav uwin t id
wa-dda mi ilegGav (Etre mou) idicl ar t
i ssitimn aha keon(Chasser) t.
-hat ur illi awd yan uredzum(La solution)
n uoenkrif (Le problème)ddev xas ad cev
ivaliwn inu i umzaz(La vague,l’onde) n
ilel.amma
ad
näuv
nev
ad
av
axdil(L’estomac) n yan iberceymu(Le gros
poisson).
-han igr ur da inezza iddev fkiv acbu
nu i waf°a mar ad ur t yawy ubeëëaniy.ur
nniv ad as fkev tarwa nu nev auv inu.ur
pmilv ad av issefter(Prendre qqun pour
esclave) .pemmeqv ad as gin waraw nev
ifulayn(Indépendants) isemgan s udm
anemtuta(Contemporain).
-tesgurgm(Libérer) tamazirt maca qqiman
warraw nnun isemgan g tmazirt nsen.yuf ad
tged ismeg n ubeëëaniy wala tgid wi-n
utmazirt.
4fest “sekku “lley illev iuan nnes :
-ur illi mayd aæ ikkan ddaw anect ad
is7eA<> ca ivf nnes.
-mec trid ad ttuvuld hat ddiv ad
sselmdv tafëanLiLt d usin g ca n
ufital akæ ma.
-i mayd ikessan tawerut ddev ?!
-max is ur illi darun umeksa ?
-ma
ayd
av
ittecayan
mec
numç
ameksa ?idrus mayd iqqaën g warraw n
medden.tella twacult nna ur djin tessidf
arba nnes s tinml.xas ad ixitr cwi ar
iÏÏeffuë tawrut n icerwan d ivejdn.awd
wi-dda da qqaën ar ttilin tawuri adday
swunfun zi tvuëi.da teÏÏafn aman s yi d
wazal mar ad ssewin urtan nsen nev mgern
g unebdu.hatin inmala ad ikcm .
-suln igran zegzawn .
-cas itteddu uzmz ar ttewëivn.
4myanna « baddu» d tsendubent nnes s
ifesti : « amm wudm inu dvi adyali
tecid au nu ».innesrurm zeg ifesti
nnes :
-ur illi mayd yufn taldrar(Le printemps).
-ar tessefriqqic (Rendre multicolore)
udm n wacal s iledjuyn .ijj nsen ar
isduhdu inella.g tefsut ar qqaënt
tayderin i ifassn n medden ad tent zzern
.g tefsut ar iqqaë uwetm i tewtemt ad
as tirir arasal(Poème qu’on chante à la
fête de noce) ,asalaw(Poème chanté par les
femmes à la fête de noce) d tasukant nev
242
27
4ssing allen alley iola yan umeddargu
aha ioayen t.ur yufi xas iknennayn ma s
ittesfa.ar ittemgulluy s-a d s-a mar
ad ur t yiçië ca.igGed zeg iyan ad
vif
s
avn.ismutter
akerbay
nnes.yastaw.ur ikki umya alley ikka dat
as yan urba iÏfaë tawrut nnes.ar istten
iydi aha ideyyeo -d çaë s.isawl urba
i uydi nnes aha yavul .izul umeksa
« baddu »s uzmummey day ibedd dat
as :
-id ca n uselmad ayd tgid ?
-mec ira ëebbi.
-id da tekkad ?
-uhu.
-heyya ad uvulv s tinml.
-hat ur giv aselmad ddaw ufus n
tenbaÏ.is tekkid da teqqaëd?
-kkiv maca ffev tinml.
-i max ?
-ar i ikkat uselmad.
-ur tepmild warruz.
-yah.ar av isawal s ils aoëab nna ur
djin nelmid wala negza.ar av ikkat mar ad
nals i wawal nnes meqqaë ur nessin mayd
issamk(Signifier).ira ad av issepsu awal
nnes s ivnan.
4myaway ids g twada s tibrÏ(Le
sommet) n tewrirt :
-matta wa-dda ittirin i ivf nnes ad ig
aweëänas ?
-iorrimn n uluma ddev.
-mer ufan anumka nsen g tmazirt nsen ur nnin
ad zugn.
-llan wi-lli lan tawuri maca nnarzn g ubaynu
n wi-yyaä.
-ur yaksul di d di-n g izerfan.di-nnav ur
illi umyawav ger medden anect n di.di u-nna
yufan ca n ujeomum(Le faible) ar issumum
açuv nnes.mec illa uzrf hat xas g
titcar(Les feuilles,les documents)
id
asda(La réalité) ur igi xas abaraz n
umyawav g uksum n ufgan.
-Eekka nusy amrig nnev mar ad nefëä
tamazirt nnev zi waras(L’ordure) n
ubeëëaniy.@vi ar tteddun waraw nnev mar
ad feëän timizar n ubeëëaniy zi waras
nnes!
-ur id aæ imezwag da ttefeëaän aras n
ubeëëaniy.llan wi-dda ilan tawuri n
usselmed nev n usefres(La médecine) nev n
<8°uni(L’industrie).
<sers
« obica »
tajjeëinat(La
thèière) n watay vif udusku n wanas(Le
cuivre).icty « sekku »azra :
-idvuda(Se différencier) uzmez ddev d
ukud nna gis negma s wahli d utwahli.ass
28
241
lliv da ittili am udusku ddev vuë yan
ar as qqaën medden ad t d-yawy mar ad
ssemrin i watay aha sersn tajjeëinat n
uçëf(L’argent) ammas nnes aha suteln as
inebgawn.id necni imeksawn ur av akkan xas
yan uberoud n uzucaë ad t nessumum.id
tisednan(Les femmes) ar asent akkan
igulaz(Les restes) n watay n tmijja ad ten
ssumument.atay iga isiwi n irgazn
ixatarn.id dvi tanmmirt i ëebbi djiwen
medden
atay
aha
ur
ar
snimmirn..smenyif(Comparer) akud lliv g
da
nettawv
i
uGlim(La peau)
n
tegnart(L’outre)
d
ilammen
.id
g
il(L’instant) ddev tufam tisirikin aha
ur ar tesnimmirm.ur yudji unaruz(Au sens
de la convoitise) medden ad swunfun.ur ssin
xas ad mmepezwayn(Concourir) arasix.
-u-nna ur ifertipn(Courir à pied nu) ad vif
s kkin ikeoraÏn(Les coureurs) ar t
itteoekkan(Piétiner) ar ad ig tamgGat(La
pâte).
-ad av yawy ëebbi g usidd.nekka da
nekkat amugar (L’étranger)mar ad ur neg
ikayyatn(Les esclaves) nnes dvi ar nseksiw
arraw nnev avuln gan ikayyatn nnes g
tmazirt nnes.
4lliv yannay « bassu »imëuëivn (Les
rayons jaunes du soleil)ittey s « baddu » :
-adyali da çaë c itteqqel « qessu »s
imensi.
4zemummey « baddu » :
-akæ ur ta eënt tillas.
-necni da nettemmensaw zic iddev da neggan
zic ar nettenzay.xas ad nisil i ufullus
ar iskuoou ar nettanf allen ur id amm
cenni ittemuydn ar azgn n yi nev uggar.mec
ur telli ca n tmevëa hat ur da nettemay
taÏfi n umuyd(Le fait de veiller).
-hat zriv-n aqeëwac inu vuë c.
-munatav çaë s.
4mgulley s umvaë :
-snilv ac udm n ëebbi mec ur tegrid ad
nsew atay nsiwel cwi.
-s ayeë inu.ur as ufiv.ddiv ad dduv
dat n wad i ÏÏafnt tillas di.
-mayd is tekkid ? nes vuë nnev.
-uhu.ar yan wass yan.
iÏfaë umvaë asanf nnes.mun nitni s
uxerbic .yucy « baddu » s wanemri n wad
isyar adan nnes maca ikukr ad issefru i
« bassu » mayd ira.inna as :
-ha-yyi ad çaë c qqelv di.
4gza « bassu » mayd ira usmun nnes :
-ddu s aët yan umddargu aha teqqimd.
240
29
-ayhayya.ur ssin mayd gan imazivn .yac
ur ar nettelmad ils nnev s uvanib d wulug
hat ar nettepsu tidyazin nnev ar tent
nettectutuy s ururd.is tannayd ivëm nnav
illan nnig n tewrirt nnav mi beddan
iweddimn(Les tours) g ku tivmeët hatin
ifezwe (Bombarder)t usdarray far ad
issekme asggirri nnev bac ad igly
imzurgn(Ceux qui refusent l’autorité de
l’autre) ad xeln vif imãubeën(Ceux qui
rendent leurs armes suite à une bataille).hat
ur glin imzurgn ad ãubeën xas s ufçu(La
famine).mriddi tixennubas(Les ruses)ur
inni usdarray ad inneb g tmazirt.matta
umrig
illan
vuë
imazivn ?
ca
n
usasbu !meqqaë iga umrig nsen unsiy hat
ssewan
i
idyyacn
(Les
mercenaires)itturbebn(Etre armé) s umrig
utrir(Moderne) ssewan asn tisent g itsen
wansiwn.adj t ukan ad tgen .ismerret av
usdarray.abreqqa ddev necni ayd t ivzan
s igelzam nnev asl n awd yan urakid wala
meqqard xas utci nev itsent tegmimin n
waman.ibwes (Il faut)ad issikk ca cëa
wussan
n twuri s umulley.u-nna ur
idrun(Participer) ad t issekcm umenba s
uvuzzu.
ikrurm(Froner
les
sourcils)
« baddu ».ijevder(Avaler) awal n ibba
nnes irzagn .ivenäë(S’égarer) g twargit
nnes.ar isselwum ifilan n tratsa ur ilin
tizzit(L’orifice).iga am uslem nna yavn
tukaä(L’hameçon).tbedda as taseprizit
g imi n uperjiä nnes.ay-nna ittini umvaë
iççuçey ul nnes,ur imsasa d ucagag
nnes.akud ddev ira apezwey,tavnnant(Au sens
de défi),ançaç(L’intelligence)
arurd(La
rapidité) d urmumd.mec iqunj°ella ca ad
ittudegdel(Etre éliminé).man imc ittegga
ad iççençu(Convaincre) amvaë s uzenzi n
igr n taddant ?taqecca(La boite craniène)
nnes
teqquë
,teqsp
amm
uslli(La
pierre).meqqaë ifercex(Briser) ast ca s
uzduz ur inni ad ibäu d idamimn(Les
idées) nnes.netta inetta(Appartenir) s wukud
izrin .mayd t izdin d ids netta dda
inettan i ulwa ddev ?ur sar msasan.netta
inäew tizi nnes.id « baddu »hat isul ar
ittemerxuc(Se débattre) g waluä amm
ugru.mayd
ten
izdin ?iseksiw
s
taääeveët(La bourse)
n
ibba
nnes
isæeræec :«merday ufiv ad t syarv .a
mer ssinv is ila dis adagir(Le capital)
ma
s
keccemv
s
ugadaz
n
ubeëëaniy ».asnf(La trace psychique) nna ila
30
239
g wabuä n uraæ nnes ur t yudji ad
iswunfu.icty afavuv(Le héros) n umengal(Le
romancier) arusi dustufiski ikkan invan
tamapllut(La
grande
mère)
nnes
taseqëamt(L’avare) mar ad as yacr
iqaëiän nna tesmutter far ad isneÏfë
tavuëi d uzraw nnes aqecmal(L’étude
universitaire).yuccel ad yacr i ibba nnes
ay-nna yudy far ad isduqqeë tifluyt n
umradan maca asl n wad t inev.icty div
is
umedcal(L’écrivain)
arusi
yaru
tasekla
tadugamt(La
littérature
symbolique) mar ad yini is yuccel i
iorrimn ad geëweln(Se révolter) arendad n
uwank mar ad afin ad vëin iddev ur yuwi
uwank boit(Ne pas faire attention) g
ussemled n iorrimn nnes.id ad igeëwel
awd netta mnid uwank iddev ur yufi
tawuri ?ikka ibba nnes yusy s usdarray
afëanãiã abeckid(Le fusil) nnes far ad
ipbibeä igr nnes igan avalan(La nation)
nnes.dvi illa vif ivië nnes ad isvuy ,ad
iswihhet(Protester) bac ad igly awank ad
isemder(Répondre,réagir) i wanemri(Le
besoin) nnes.maca yan ufus
ur ar
isuqus.(Applaudir)yuccel
ad
issicy
ismun nnes.isddencer amm is igGed ad
uverbaz(L’école)
utrir(Moderne)
nna
issetres
usdarray
ncern
itsen
ssetrsen tinmal tuslihin(Privées)mar ad
imnala ils aoëab d ils afëanLiL zi yan
waçey d umaziv zi wa-yya meqqaë ur
ili ils ddev ameggaru tiremt anect n
ufëanLiL.hat ur iffiv anezwum nsen
meqqaë idrus mayd t issen ar tafesna nna
gis incr yan ufelzaf ar ittini g udlis
nnes is ur nettuyaqqil zeg uknas (La
guerre,la lutte) n ils amaziv ar t nesf iv
nra tamunt n ils aoëab.
9r iffir umvaë afayl nnes :
-acengu n ëebbi ay-a.wa-dda iran ad ikkes
i ca n ugdud ils d udalis nnes hat ur
igi xas acengu n ufgan d ëebbi.maca ur
izmir awd yan ad av t ikkes.idrus
mayd iqqaën g tinmal nsen zeg warraw n
imazivn.han cey da tseksiwd s wallen nnec
.qqiÏ is tuzn ca n twacult yan urba iddev
ur da ittafa ad tessevfr ca n umeksa i
tewrut nnes.tirbatin nitenti ur da
tteddunt iddev ar ttawesnt i twuri n
ist iyyu nsent.llan akæ wi-dda ur djin
kkin tanddamt wala ssen i ils ddev
iccarn ioëabn d imazivn.
-hat valn is qenna ad t isefn g yan
uzaun(La durée) ivezzifn ffir cëaÏ
tisutiwin(Les générations) nev uggar.
238
31
ineslamn ad ur iqqim awd yan umaziv g
tmazirt ddev mar ad ssudcn ixedlan nsen
s umradan nnes.
Funf umvaë imi s uuhllu.imseqsa
« bassu »s wuçuf vif mayd illan g
twengimt n uorrim.izubda « baddu »awal
nnes s u-nna myarn medden g uzeglal(Le
boulevard) iddev ikka umvaë mennaw n
tneddam aha imyassan d mennaw n medden ur
isawaln ils amaziv :
-max alley issidf usdarray ils amaziv
g itsent tenmal asl n wad as ttern imazivn
ay-a ?
4stn as umvaë :
-da ttinin medden is ira ad ismuttey
tarwa nnev s usavin n umasip.hat idrus
mayd çaë sent ikcm iddev ur rin
imazivn ad bun d warraw nsen s usavin
ddev.hat llan wi-dda sgufsen(Corrupter)
akurat mar ad ur ittezemmam tarwa nsen
g tadart(La liste)n wi-dda qenna ad vëin g
« uçëu »nev ca n uvaë yan.
-ur igi uy-a xas ticexbiyt ma s
issental bab nnes imazivn zi ulmad n ils
nesn iddev da ittivil is qenna ad ÏÏafn
imazivn tanbaÏ adday iggadj usdarray
.hat s wassam(Avec jalousie) as ar kkatn
vif uvabir (L’intérêt) nsen.illiv annayn is
tedrus
tiremt
n
ils
aoëab
g
as nfizziren idamimn nnes.iseqsa t
umvaë :
-s mani ?
-s di-dda ttafav ca n teg°mimt n tudert.
4ççef « sekku » :
-max is ur telli di ?!
-r mantur ittevima uãäu(L’oisillon) g
uåutf(Le nid) n ibba nnes ?
4zmummey(Sourire) « sekku » :
-ddu a arba nu ad ac isrirey ëebbi
tudert.u-nna ur ibeddin vif udasil nnes
ur sar incir.
4ffev
« baddu »aha
ifek
tisila(Expression qui veut dire marcher)
nnes i uzeglal ,allen nnes ar tteçmunt
imeÏÏawn irzagn.isyafa is as ttelnt
tillas au.ger tudmawin n tibaëavin ar
issara
vif
tisit
nnes
issefriqqisn(Qui refléte) içëi nnes.ar
isebbircil(Rôder).imyafa d yan usmun n
uçelfeë.isnivs is ila tazrut dda ur
djin t ili.mzuln s tasemäi.iseqsa asmun
nnes « baoou » :
-ma veë teddid ?
-riv-n timezgida.
-teÏÏafd abrid inemn.
-riv ad i isemdr ëebbi ad i yaws ad
afev arasix inu ujmiä(Perdu).
32
237
-mayd ttinid mec ac nniv ad nesmun
içelfaën yaän mar ad nbedd yat tubdda
dat uwank,ad neswihhet.
-ur nettuyaqqil zi tvuyyit.ha-yyi g
ubrid nnec.xas ad ççallev ddiv ad
sumrv ay-a i wi-dda ssenv.
-d
nemsagar
g
usarag
n
tiggurga.sedderfat av ad nesfug(Etaler
les défauts) tasertit tarmadant nna teÏfaë
tenbaÏ.
-sertem n wamur iga tamatart n ufluls(La
haute croyance) .
r izzuvëuë « baddu »tisila nnes
alley innemrury.ivejdem vif ililan(Les
bancs) n wuzzal ar itteqqel.issing allen
nnes g mayd igan tawtemt taorrimt mar
ad yannay tabaëavt nnes.issefë allen i
itsen ipudriyn(Les jeunes hommes) ar
ssehririän(Crier à l’oreille de la femelle en
parlant de mouton ou de bouc) g imejjan n
terbatin
amm ibëëiän(Les boucs).ar
isunduc(Chercher)
udm
n
usirm
ujmiä.izgummey(Avoir
l’air
moussade)
iddev ur yannay meqqaëd xas aoerbub
nnes.tekka
dat
as
amm
yat
tsaywalt(Silhouette) g ussan lliv izrin
aha
tentel
as
tadj
g
wul
nnes
tifeqqept(Brûlure) ur itteyattun.afuvl d
-llan wi-dda usin div amrig maca ur
msasan vif uzmz aha zgeln ass(La
cible).
-id ttern s wawal argiwal ad tesrar
tenbaÏ aselmed n tmazivt.
-ur djin sellav i uy-a.sellav i itsen
bdern (Citer)izerfan maca ur ssicizn
matta izerfan nna ran.
-mer ncirn akæ imazivn vif tvawsa ddev
adyali ar ttenyuddu tmazivt ger
tisutiwin timaynutin.
-ikkes t wa-dda t ikkesn ar issivil i
medden is tga adriz n usdarray iran ad
ibu ger imazivn d ioëabn .
-ay-a ur igi xas axanid (L’excuse)nev
ticexbiyt(La ruse)ma s ira ad iqqen
imawn i imazivn.hat ira ad av isseoëb
far ad ur qqimin imazivn.hat neffev yan
usdurrey aha nav wa-yya.isul umugaz ar
ittisin izerfan n ufgan uggar n ioëabn
ilsan asvenudm n usavin.mer ssen wi-ddev
izerfan n ufgan nna s ar sbijjign is
izwar usavin nsen aselman igdudn n umaal
çaë sen adyali vetsn ad sselmdn ils d
udalis amaziv g tinmal imci nna da
sselmadn ils d udalis aoëab nev
afëanLiL .ur da tteqqeln s uswihhet n
imazivn.maca ur ar ttesun xas i
tuvëift nsen ad tnew.mer ufin itsen ioëabn
236
33
-iger av t ëebbi ad issekcm ca n
usidd g tqecca(Le crâne) n warraw nnev.ar
as qqaën « baddu ».
4zmummey umvaë s urkay :
-id ca n umaziv aquëaë ayd iga ?
4seksiw « bassu » s unebgi nnes s
uzmummey :
-mec ira .
-i max ad ur iri ? han assav nnes iga
amaziv !
-ma ayd t iëan ?hat mecta n yuk ar
ittekukur ad isnil atta(L’esprit) nnes s
umaziv .mecta n yan issen i tmazivt aha
ur idgi ad sis isawl amm is tga
aouëi(L’ignominie,l’infamie).
Ïççemn izenzifn n « baddu » :
-hat pemmeqn wi-ddev ad saweln s
tmazivt iddev ur t lmidn aha ur as
ssin cigan .izunks ad sis saweln aha ar
ssemrasn imugar ifëanLiLn d ioëabn
.mer ufin ils azeddag imyawayn d uzmz
ddev hat ur nnin ad t zrin.
4sawl umvaë :
-a arba nu ikka usdarray ar t isselmad
g
« uru »maca
zi
kud
numç
afuley(L’indépendance)kkesn t imenban nnev.
-i mayd skern imazivn ikkan usin amrig
(L’arme) ?
ubeytel gan tamaddit vif wul nnes.ar
ismegulluy allen g mayd igan tanila.g
itsent tikkal ar issefuë allen nnes 4
4wjj°4JE (Les fesses) ibzin ittekÏiÏifn
ittenzaln allen n ihuntern(Les adolescents) ten
iÏfaën.issefë içëi nnes i wi-lli ur baän
i usyirt nsen ar smuvern tizucin(Les
fesses)
inezzevn
ileddayn(Les
baves)
nsen.awd yan ur yufi ad ilcm asäs(La
cible) nnes.tiorrimin ar lessant timelsa
ifessusn
tisuvavin(Transparentes)
lumn(Surtout) g unebdu far ad isduqqeë
ca zeg imezwagn idmarn nsent.içelfaën
nitni ur ufin ma s sawln.vuë itsen ur illi
xas asehrirä ayd issexsin tifqqept n
wulaJn
nsen.tizucin
tizurarin
ar
ssedwuwusent(Faire
tressaillir)
anemri
agaman,ar ssivint takat g icba.isella i
yan ivëa i yat alley temgulley çaë s aha
irgm t : « a tafunast ».trura as nettat s
usuqëef(En criant) : « mec giv tafunast
hat ufiv ma mi ttawv(Manger) ur id am;
cey dda inva laç d up9ëä9 (La nudité).ddu
ili ca n twuri i ivf nnec ad ttafd ad
tekkesd taxxuct zi ucakuc nnec ».isusm
uhunter ur yad yufi mayd inna.isnivs is
walu xas mayd isenqujjemn(Vexer) .awd yan
ur t yufi imci dda t ira.takesna(La
34
235
tragédie) teggudy alley imessus ukud.dinna as ittey cra udm nnes han amarin(La
crise).agli abnabak ar as ittefertal
.alavad ikkar s usemammey n ilmetrin(Les
mendiants) .azirz ar isvaë izenzifn(Les
nerfs).icba ar ttesuän azwu iëvan .agGu
ar ittentag(Attaquer) turin.ku yan ,ku yukt
ar issara ad ig°mr/<?C°mr asirm
nnes.iola yan uwaëiy(Le cercle) n toerrimin
inneä i yan umugar mi yav ca n ulj(La
panne) tihirit nnes.isnivs is ar t i
temmepezwayent s useqsi ad ur imiq ad
tav tiÏ n uëumey g timiÏ n yat dig
sent.udm abeëëaniy yuf wi-n tmazirt.ku
yat tra ad as tsult(Servir) mar ad t
issenmili çaë s.ad ig imci nna ira ur
illi mayd tent issençmay ancet ad afint
ca n umalu nna g ttawevnt.ur ten
ismukkul(Préoccuper) ad ig aneflas(Le
croyant) nev areflas(Le mécréant).udm
aeoëy ila cigan n tizzulya.innerfel
usirm d twargit.ur yad izrurq(Ne pas
être très clair) ibä(La différence)
ger
atsen.icebber s yan ifili usdid.issing
allen
nnes
g
mayd
igan
tivmeët.isedwen(Imaginer) is imyafa d
ids, is immegra irbi d ids(se prendre
par les bras), is immeslav d ds alley ur
-uhu.
-hat ur i yabub ad ttuv azra nu acku iga
tawengimt(Au sens de mémoire) inu.hat izdy
uzra d ulwa(Le présent)d imal.gan akæ
tiwinas n yat testawt.
-tevand.walu
mayd
ac
issufrra(Considérer
comme
vice)
ca.agezan ur inni ad ittu timektit nnes
mar ad yisin matta netta d ma s itteddu
d mayd yuqs(Vouloir).
Bqiman beddan vif tewrirt ar
ssinnign allen nsen g akæ icagagn innen i
wansa ddev .isvilel « baddu »icaqarn :
-idurar gan izebdar dat uceliy(La
tempête).
-d unaruz n usdarray.
9r ëin amya alley ten izul yan urgaz
awessar ilan tamart tumlilt.imgulley aë
s « bassu »s uzemummey :
-mayd iona unttay inu (Mon oncle) ?is da
teshirriyd ?
-ha-yyi ar ttedduv tawada n ifkr.
-ad ac izzevzif ëebbi tudert nnec.
4zul t « baddu »s ufus nnes asl n wad
icnu nev ad as issudn idikl nnes.iÏÏaf as
umvaë afus amm is da itteqqel ad as t
issudn aha imgulley s « bassu » :
-mayd ims uorrim ddev?
234
35
-ay-a
ur
igi
xas
azebdar(La
digue).adday temyard ansa ddev ad irdl
uzebdar nnav.xas ssurf t dvi.
-ha-yyi ar di-nna g n i teffev.
4suqref « bassu »s umdaz ar iqqaë
i « uolibuc »amevwan dda ur ta iniwen
aqqa izwan :
-wa hatin idgy (Consentir).
4sella « baddu »i tevlavalt n irgazn
g tizi n imnayn .ifeëfe wul nnes.isella i
trarit n « uolibuc » :
-mun d ids g tifawt n usekka ad isegm
(Signer)atagir n umyaman.
9r igzi cigan tuqlat n wazan iddev ur
ipsi g ils amaziv xas itsen iwaliwn nna
kkan imarewn nnes ar ttemraran ger atsen
.igë alley ur ivif g ils anamay(Le
maternel) nnes.ittey « bassu » s usmun
nnes :
-imdudz wul inu alley tufid tawuri.ur
yad tgid dvi anebgi nnev .han tgid yan zi
dig nnev.
-hat ur ta ssinv mayd i ipundn(Pousser)
ad lessav(Accepter) .
-seksiw dvi s imal .bu d uzra(Le
passé).
-is djin tannayd ca iba d twengimt nnes
xas apyu ?
yabub ad ikk ifili n taäuÏ ger ilmawn
nsen.,is msadan alley issumem kuyuk araæ
n wa-yyaä.ur yuci d umya alley ibedda
usmun nnes dat as aha igGi t s unya(Le
ton) nnes izwan :
-ma veë temmuddid ?
ifayl(S’exclamer) amm is yucy zeg
uherbel(Le fait de voir un cauchemar) :
-hem,xas di.
-adyali tnid ca n twargit.
4zmummey :
-xas ad ur tseqsad.tawengimt ar ttaylal
meqqaë ur tli afriwn.
-;riddi twargit ad nazzuf akæ.nettat
ayd av igan wan ugza(Le vaccin).
-ad t ismuttey ëebbi s usda.
-ha-yyav ddaw ufus nnes.adday yiri hat
ca ur inni ad t ig°dl.
-is temyafad d ca ?
-msasav d idsen.bukn(Avoir l’intension) ad
swihheten maca yan dig sen itter ad
nesgidey içelfaë ,ad nesmdawas(Le fait
d’unir les gens dans un sens ou un but) akæ
mayd igan açelfaë g tmazirt nnev.
-man imc nettega hat ira usemdawas
asagiz(Le budget) ilan tawuri aha
tura(Etre vide) tkeccit(La poche) nnev.
36
233
-ddiv ad sumerv ad neddu s ma s nella
nbedd g ca n usarag mnid <EZZ>A (Le
parlement)
aha nesvuyy.adday di-ddun
inevmasn çaë nnev ad ssiweän azan nnev s
içelfaën s di-nna llan.
-wd ay-a asumar ivudan.yuccel ad
nessedref.mec nufa ad neddu zi wasekka.
-tevçand.ddiv dvi nnit ad vif sen
xeläv(Rejoindre) mar ad asn t iniv.
-ad ic munv.
Zmuçeln s ururd.ar gnnun asanf(Le
sentier) nsen ger imezrayn ar ttafan
tificay(Les obstacles), ar asent ttatmen
.allen n « baddu » ar zzaänt içiëitn(Les
théories).s
wazzaz(Rapidement)
ar
ismuttuy tiÏ nnes ger tifiras n
tibaëavin mar ad iolu udm n ta-dda
izrin
g
wul
nnes
asnf
ur
itteyakkasn.ifqqep ur sar ittu azmul nnes
g wul nnes.di-nna ival is yufa tifilla(La
lueur) nnes ar ittebdad ard iççençu
tawengimt nnes.iseqsa t usmun nnes :
-ma xef da tessarad ?
-vif yan usmun.
-id yusy anezwum nnev awd netta ?
-uhu,yusy wa-yyaä.
-ur illi g uzmz nnev xas mayd isxuxxun
tanugimt(Expression pour dire rendre amer).
-s ayer inu hat ur as ufiv.ar yan wass
yan g ufiv akud.
4dda iman d usanf nnes yajjuy tawerirt
mar ad iggafey ta-yya di dda iqenzo
uzadav n tnevvawna n uyetmi.imgulley
« bassu » s usmun nnes :
-ur tennid ad ttafd amm usalaf(L’occasion)
ddev.
-ddiv ad mxammav d twengimt inu.
-ur
tennid
amalid.maca
hat
u-nna
ittexemmamn ur inni ad inew asif.hat ira
uzmz abendg(Le fait de s’aventurer).
-hat mutlv cigan .beddiv g ugersif.ur
yad ssinv matta wasif neÏÏuv .
-yuf ad tged utmazirt wala tgid
azrazav(Le réfugier).
-adj i ard zumv g yat tevmeët day
swingmv g ulas.
-wan trid.hat ur tennid ad ttasid anezwum
n tiram wala wi-n uzadav .qenna ad
tesserfd(Epargner)
cigan
n
idrimn
iddev ur tennid ad tsevd xas ioban(Les
vêtements) nnec.
-ssenv is tgam udmawn n uxsam maca hat
izunks ad dderv ger idurar.da ttivilv
is lliv g uvezzu.
232
37
wayyur,ad ac igl (Assurer)tiram d
uzadav d ufital n twuri d imassen nnes.
iewa usamar ddev « baddu ».yudr i
uqeëëu nnes.imutl ger sin iberdan .ur yad
issin id ad iÏfuë avaras n twargit
mid abrid n usda(La réalité).
-iwa mayd tennid ?
-adj i yan umundar(Le délai)ad gis
swingmv.
-giv ac ar imalas ddev di-iddan adday
-n tekked tigmmi nu.
-ddiv ad rarv tararit inu zeg waskka.
-mec trid mun d « bassu » taf ad
nessetger (Documenter)amyaman nnev day
senodv ac afital n twuri d imassen nna
gis illan.
-waxxa.
-ha-yyi ddiv ard nemyafa.
4cebber « bassu » g urgaz :
-i ëebbi mec ur tqqimid ad tsud ca n
watay.
-ur as ufiv .ddiv ad sgemv (Signer)
itsen itagirn (Les documents).
-mayd dis tekkid .ur nniv ac i
senbuttelv(Retarder).
-awa hat zerbv.hat ur igi aaë s di
xas ad iiëv aoerrim ddev.
-snilv ac udm n ëebbi mec ur teqqimid.
-ad vif nnev ifaja ëebbi.
-netter as ad av-d isemdr.
C yat tivmeët myafan d tarrebiot n
ismun nsen.mzuln aha isawl asn usmun nnes :
-mayd ttinim mec nedda asekka zic s
tzuzzent(La
capitale)
tadeblant(Administrative).llin
akæ
s
iqeëëa nsen.isawl yan dig sen :
-yuccel ad nawey ioetlan(Les couvertures) d
usan nnev.
4sawl
« baddu »s
umumey(Fermement) :
-ay-a iga aäulley(La nécessité).hat ur nenni
ad naf amÏalsu.(La soie)ay-nna qenna ad
isyirt ca ad t yawy.
4näew yan :
-ad
nemyafa
g
tayelgi(L’aube)
g
tnarzft(La gare) n ilalniyen(Proposé pour
les moyens de transport).
8uyan iÏfaë asanf nnes.tezwar ten
twargit .asirm ikka asn idis(Expression
pour dire passer de côté).iga asn amm
ufriw..azeglal ar ittar.ur qqimin dis
xas itsen nna da zzikrirn idasiln nsen
innemrurin.ur iri ad ibäu d usays ddev
ittumermuän s udmawn isseflillin s
ikelwan d isadden.ur yad issin tifiras
n wudm nnes iddev teëça tisit nnes.tallin n
38
231
tibaëavin ar smermipent(Briller) maca ur
ar ssefriqqisent(Refléter) udm nnes.ur
illi xas nettat maca mani abrid ittawin
çaë s.g tiliclut(Le lit) nnes iveëëeä vif
tadawt ar ittexemmam.ur yufi xas imÏÏi
ayd as issexsin imiq n tifeqqept.ur
içëi amya alley vif s tbedda iyyu(La
maman,la mère) nnes :
-max alley tzumd(Etre solitaire) di ?
4nzv t useqsi nnes zeg wammas n
tratsa(Le réseau) n twargit d usirm aha
imdudey :
-hem.xas nnemruriv.riv ad swunfuv mar
ad dduv asekka s tzuzzent.
<ezmummey aha tebbey as izikr n
wawal :
-is tufid ca n twuri ?!
-mani t ?
-valv is t i tufid .
-ay
apyyana(Hélas).abrid
çaë
s
iqmumë(Etre très étroit).
<esmutter ixemmuyn(Les lèvres) nnes
aha tesxuccen(Avoir l’air moussade) :
-ad ac isrirey ëebbi tudert nnec.
-tufid i ar txemmamv g uqaëiä ma s
ttebbiv tanfult n umuddu.
-ar mecta ?
-snat timaä n iderhamn.
-xas ini ay-nna trid.
4zemummey umevewan(Le membre de la
commune)s urkay (Largement)
-gGedv ac i sselkuv s u-nna riv ad ac t
iniv.
-xas sawl hat ar ttuëuëv g ukeëuë.
4mdudey « bassu » d umevewan g yat
tikkelt.isseqjer « bassu » anya nnes :
-matta ukeëuë ?
Fucy « baddu » is gzan ay-nna ur
iwettis :
-riv ad iniv is kud ur av tufi tenbaÏ
nnev tawuri hat zund is ar tessuëuën
imsummern g ibenveë d walu.
Zemummin irgazn s sin idsen sawln g
yat tikkelt :
-zziv ay-ddev ayd trid ad t i tinid.
-ad ur ttegzum ay-nna ixxan .
4nzv umevwan awal s imi nnes :
-ad isserky ëebbi tiwengimin mar ad
ur gzunt ay-nna ur iwettis umsawl.
-arad mayd trid ad i t i tinid.
-dar i yan usamar(L’idée proposée) ad ur
imiq ad ac injq.
-xas sawl .
-mec trid ad tesselmd arraw nnev ay-nna
mi tessend ad ac tfek tnevvawna yan
urakid n mraw n igiman n tarreyalin i
230
39
-ayyuz nnem vif uvnas nnem.han tufd itsen
irgazn
ur
izmirn
ad
myamann
d
usektul(L’environnement)
-s imiq s imiq as da ittemyar ca ansa
amaynu.
4mmecty .izul « bassu »taselmadt s
wuluy n ufus nnes aha man d usanf
iggufin.zrin t tbedda ar tesvilil
acagag amaynu.id « baddu » ur izaë ad
imgulley iddev mec as yu iëi hat
ad as ivë tadupalt taf ad gis tveë
tararit lli ur izmir ad t issufv zeg
imi nnes.izunks ad irar vif wazan
arusrid(Le message indirect) n « bassu »
.ur ggufin tawerirt alley issigg ten yan
urgaz
ilsan
taqbbut
tumlilt.myazan
iëi.mzuln.msadan
ifassen
.iskn
« bassu » argaz izullemn « baddu » :
-han aselway n uvawan afevlal ay-a.
4sawl urgaz s uzemummey :
-ar ci nettenãaf g tmazirt ddev s u-nna
mi nezmr.han ptiyn i itsen medden mayd ac
imsarn .dvi hat yuzn c id ëebbi s vuë
nnev mec av trid.
-max ad ur cen iriv ?
-nepya -n ay-nna riv.riv ad ac iniv yan
wawal maca da ac tetterv ad i
twadmed(Pardonner)iv necgelv (Commettre
une erreur).
-aqq !(Interjection d’exclamation)akæ ay-a ?
-tenzf(Etre trop chere) tudert .walu xas
mayd isxubn aäu.xxan av itnan zi mayd
nelula.
-mayd trid ad teskrd ay-a iga
aserken(Le destin) iccarn.akæ medden swan
zeg yan uvenja.
-uhu.ur id akæ medden .llan wi-dda mi
iÏerrep waäu(Expression pour dire être à
l’aise).
-adyali da ten allan.
-ur
yaksul
uxiti
n
inebvavaën(Les
Richards)
d
wi-n
imkucern(Les
misérables).aoakim(Le fardeau) n imeggura
ddev idvuda s wahli d wi-n imezwura.ur
yaksul wa-nna yusin nnig ivië nnes
ameddargu(Le rocher) d wa-dda yusin
tisellit(La petite Pierre).
-mayd
ac
ttiniv?.ay-nna
sxinctirv(Economiser) mennaw n iyyirn ad
ac t i fkev.
-ad am t id rarv adday afev.
-ad ur i täeëëad amya.mayd riv ad
skerv s uqaëiä mec ur sriv akaris(Le
problème) amm wa.hat i am ilaÏÏen(Les
problèmes)
ddev
as
ar
ssepçuiv(Economiser).ay-nna yavn tadupalt
inu ar t i ggarv g yat tqelluct.
40
229
-hat ur riv ad awiv idrimn nnem maca ur
ttuyaqqilv zi twada.
-i mecta a mi tbuked ad ti tekked di-n ?
-ur ssinv.hat nedda s tribbut.
-ad mi ?
-ad netter tawuri.
-xaë ac ad teskerd ca n utray(Le chaos).
-ur
bukv
xas
ad
iniv : « bibiw
mesvuy(Expression pour déclarer la crise,la
auvaise situation),hat ittel av waäu,ur yad
nezmir
i
usverres(Au sens figuré
patienter),is ur av iqqin xas ad nazzuf »
-gGedv zi uäarip(Le bruit) nnun ad issiv
ca n ufergig(La flamme) issekmaän
ievëan(Les veines) nnun.gGedv ad ten
sselfufpen(Déraciner) g yat tikkelt.han
tiÏ nna s ar allav vifun.
-ur nettuyaqqil ad nesvuyy.tavuyyit ayd
isselcamn azan(Le message) nnev s imejjan n
iqeëmammepn(Les
puissants).mec
ur
neqqis(Piquer) izenzifn nsen ur nnin ad asin
anezwum nnev.mec nfesta ifesti n umttin(Le
mort) ad iviln is ur ittil waäu i
medden.tvuyyit ayd izellezdin(Secouer)
imenbaä.
-gGedv ad awn avin ipeëjaä dat n wad
tesk°eræcem.
ugezn nnes.iseksew s uyrri n tselmadt
yannay yan ucagag abnabak.isvilel t.udm
nnes imellul tamlli n udfl.allen nnes ar
sseflilliynt.yudr s ururd i tiÏÏawin
nnes iddev igGed ad ur isemdr i
iseqsi nnes.isusm « baddu »aha inzv
div awal vif uselmd :
-id xas cemmin ayd isselmadn di ?
-xas nec.
-i mecta n iswirn ayd ar tesselmad ?
-cëa.
-i man imci dda tteggad ?
-ar smulluyv aselmd.biv inelmadn vif
cëa iguzdiyn .ku aguzdey da as akkav
yat tiremt n ukud.
iwa(Surprendre) t wawal nnes :
-agGa iayn ay-a !!llan ievëan yuran aha
ur tri tenbaÏ ad tessewr medden !!
-da ttini is ur tli asagiz(Le budget).
-ur tli aqas ayd ttinid.
<fest aha tuder i ivf nnes.ur tufi
ad as tveë ad ikk taxerbict nnes.awd
netta ur yufi xas ad itter i usmun nnes
ad ids imun s usirm n wad t yiië g
yat tmelda :
-id ad neddu ?
-u-nna trid.
yu”6@@9” afus nnes i tselmadt s
uzmummey :
228
41
iselmadn d tiselmadin.ur djin tusi
akuray vif warraw nnev.yafu as wawal.
ibz « baddu » allen nnes g udm n
tselmadt.ief
zi
uwarik(La
personnalité)nnes.ar ttexitir g udawin
nnes.izubda « bassu » tugga nnes :
-aulig(La personnalité) nnes imummeë(Etre
puissant)iddev
tezwa(Au
sens
de
traverser)tificay s waqas(La volonté) n
wuzzal aha temyaman d medden n taymi(Le
clan).ur djin annayv amm nettat.meqqaë
tedjiwn imÏÏawn g tizwiri maca zwant as
wallen kud temyar tudert n uvnayn(Les
cimes).ad ur ttinid xas tessenser ilm
nnes mar ad tili wi-n tmazirt.adday da
tsawal s ils aoëab ad ttivild is
taoëabt ayd tga .asag tsawl tamazivt
ar ttivild is tga tamazivt iddev s
ururd
(Rapidement)tesoa
avdebbu(L’accent)n ils amaziv.tedder
tudert
tasnemdant(Authentique)
zzemaoendrik(Magnifiquement).
4gza « baddu » azan .imseqsa d
twengimt nnes is ad izmr ad imyanam d
imezdav n di.ival is as izunkes ad ipuf
tawargit nnes,ad igzm izikr n usirm
nnes.ur
as
yudji
mayd
ittini.isusm.mmeÏfaënt tmitar n useqsi g
-ur nenni ad nuvul awal nnev ar di-nna g ni
teffev tenbaÏ(Au sens de l’affaire).mayd av
iæman i tvuyyit mer numi amur nnev g
twuri?
-päu ivf nnec ad ur ttilid g imezwura
wala tellid g imggura ili d inammasn amm
ay-nna tenna tavaÏ i memmis igan ivejd kud
ar as tferreä.hat a iwi nu ur zmirv ad
isilv i ugand(Le mal).yuda(Suffir) yi ayddev n unezwum av issikeln tadawt.
-ur nli aÏavië(Le choix).ur illi xas mayd
isenqujjemn.ur illi xas amxeëfef(La
lutte).hat nettugley vif s.ad ifest ca
hat ad imtn.ad iwejjev hat ad idder.
-xaë awn azwaä .xaë awen ad teskrm ma
xef tteddum s uvezzu(La prison).
-nniv am nedda far ad nesvuyy,ad netter
amur nnev g twuri.
-ncer ad temmensud.
-mayd am ttiniv ?teqqen timigga nu itsen
wussan ay-a.
-i max ?
-s unezwum n tudert.
-id xas cey ayd t ilan ?
-ku yan d wagGa nnes.
-awd dvi.iwa ncer meqqaë ur teswid xas
itsent teg°mimin n uskkif.
42
227
-mayd am ttiniv.xas ur riv ad am ëev
agana(Le tempérament) nnem.
-Ïunnec(Sois prudent).hat ur inni ac yisin
awd yan mec tavd ammas n uvezzu.akud
ixxa ar issiwid.
-ad ur tessevlafd(Faire un testament)
agujil vif tullut nnes.ssenv di-dda
ggarv adasil inu.
-xaë ac ad tecceä.
-ddiv ad snekkemv aäaë inu.
-han ul inu ar ittekÏiÏif.ur nniv ad
swunfuv ard ttuvuld.
-ttegëa i alley am; t i nniv.mer ssinv
id a cem sserfufnv ur nniv ad m t
iniv.gGedv ad dduv u> am t i nniv aha
tennuvjefd vif i.
-tessend is ul inu 4Q>?>(Etre fragile) .ur
izmir ad isverres i am tassast ddev.
-id ur turimd asnekmer kud yusy ibba
nu amrig(L’arme) n ubellen(La lutte,la
résistance).
-a ayd ikkan vif nnev !ar nekkat agejdur
adday nisil i unevmis n ca uxafir(Le
martyr) n tmazirt iggezn acal nev
ittucerfn amm umudar g tkurmut(La
prison).
-ur illi g tmazirt ddev xas utul n waäu.
is ar sawalv i iselliwn(Les pierres) .ur
nemsawa alley lemdv i tmazivt.dvi ur
ttuyaqqilv ad ssewrv tamazivt mar ad
gzun mayd riv ad iniv . g tizwiri n
twuri nu ar allav iddev ur myarv ansa
meqqaë gan imezdav nnes inexsasamn(Très
généreux) .dvi ur yad pmilv ad buv d
uvaë ddev.myarv t alley ur yad pmilv
ad
t
i
ffev.medden
nnes
gan
isuvav(Transparents) .ur lin tadvust.ar i
ttezrakn(Respecter) .ar ten ttezrakv.ur
djin sellav i ca n umalid .ad asn ikkur
ëebbi tigmma s mayd iëwan.
<emgulley s « bassu » izmummin s
tugga nnes aha inzv awal s imi nnes :
-awd necni ur djin nannay ca dda ixxan vif
s.da tteddu ad tezdm nettat d tsednan
nnev ,ar ttagm aman itsent tikkal vif
tadawt nnes.teccar d tiwetmin nnev ivfawn n
wavan d wulli.tla adagir(Le capital)
nnes.tedder tudert nnev .tavul telmd i
tmazivt.ar ttirir izewirikn(Les chants
de noce).walu mayd as inna ca.ur djin tkki
ca n tselmadt amm nettat.mer gin iselmadn
amm nettat adyali ur ss mayd nnan ad awen
warraw nnev.ku asegGas ar nettepawal
iselmadn ad vuë nnev qqimin maca ur ar
ttirin.xas nettat ayd igan amedya i
226
43
4ffev s uniri aha teÏfuë t s usarag
mar ad ur yivil « bassu » is as tefëv
tbuki(L’intention).beddan tama n wa-ddev
ivejdmn
nnig
n
yat
tnegmit(Le
rocher).izubda
« baddu »awennit(Le
commentaire) nnes :
-kkiv
vëiv
is
isttes
yan
usensgam(Proposé pour le pédagogue)inelmadn
n yat tdala aha ibu ten vif sin iguzdiyn
day ifek i yan ict n tedyazt(Le poème)
mi myarn iwaliwen nsen ifek i wayya
tadyazt mi zunksen(Etre difficile) iwaliwn
aha itter asen ad psun ,icfa asn tiremt
nna mi ival is asen tuda i tipsi.illiv
semden aramid nsen izutf is ipsa
aguzdiy ittusektern(Etre chargé) s uëis
yusin iwaliwn inemyirn g yan wukud igzzuln
id wa-dda ittusektern s uëis isettuln
s iwaliwn iremyirn(Inhabitués) izunksen
ur ipsi amya.igry(Conclure) zi waram
ddev
is
ur
ar
ittectutuy(Mémoriser)unelmad xas ay-lli
mi da ittisil kuy ass d uy-lli
innefesusn
d
u-nna
inmalan
amsutey(L’entourage) nnes.
-a mer tannayd mayd vif i ikkan kud
mepra ayd di-ddiv s di ?ar asn sawalv
s ils aoëab aha ur ar ttegzun amya zund
7 ivnan as iswa itsent teg°mimin n
uskkif.issefë asent atay d imiq n uvëum
nna isuy(Tremper) g uzatim(L’huile) n
taddant.iqmë
as
upersi(L’oesophage)
,teqqen as timigga ,tbedda as tseprizit
g
imi
n
upeëjiä.iskukey
aha
ittinäaë(>eculer),yudy tadawt nnes i
ugadir.ismuvr allen nnes g ugdil(L’écran)
ameeyan ur ilin xas sin ikelwan amellal
d usggan.islemmes allen(Axer le regard) nnes
vif ufasir(L’ édition) n unezwi.ur llint
xas timitar n uzirz(La sécheresse).qquën
izenzifn ,ar sxuzzurn wallen n medden.ar
issiwid ukud s utraF ur ilin atsa(La
limite).ur yad iqqimi xas ad myawavn
medden ger atsen.ivebbez g ifesti nnes
meqqaë ar svuyyun ayt ma s d ist ma s
,ar ttemmepezwayn ad suyn ifendar n uvëum
g uzatim .iggadj as udawin s udm
issiggan
vif
ucbu
nnes.ictutey(Se
rappeler bien) iëi nnes,tawada nnes,awal
nnes usdid yaäfuän am; tamment.ya ad
iwwet tadupalt vif tdupalt s tguäi.tekka
dat as am; umurmu(Le mirage).ur ikkis
fad nnes wala yufa t div.yucy s ibä
ikkan ger ujanig nnes d uraæ nnes.tezry
tasayewalt nnes ibexsa(Les fissures) g
mayd
igan
aseknaf(L’organe)
44
225
nnes.adariz(La trace) nnes ur inni ukud ad
t isfä.isellla i iyyu nnes ar twejjav :
-tcat ivfawn nnun.ur awn iqqim xas ad
tveem talmiÏ(Le bol).
<suqëef ultma s taxatart :
-hat ur av issedjiwn uy-a.
-i mayd trid ad am t gev.ar veëëefv
ard weplv ca ur t i xëiäv(Ne rien
gagner) izebbaä(Les gros ventres) nnun ugern
wi-n imitar(Les animaux).ur tessinm xas
ad ttawevm.
4sduqqeë « sekku »tifluyt festin
akæ aha ttinäaën ar seksiwn s ugdil
isawaln s ufuperru(En se vantant) vif
uhil n uggguyn(Les barrages) nna ur ta
ismidn.illiv ikcm s ugaji(La chambre)
ivejdm nnig uhiÏuë issan vif tecäift
aha iëm i ils nnes :
-Qat xas s iwes(L’assistance) n ëebbi as
nedder.llan ugguyn ar sedgarn(Distribuer)
aman vif imeçvaën(Les habitants de la plaine)
qqimin imedrarn ur ufin awd aman n tessi
ad ten swin.
wd yan ur isawil. « baddu »ur
iffiv tawargit nnes.id ayt ma s d ist
ma
s
ar
tteqqeln
s
usaru
ittuvetsen(Décidé) g umuyd(Le fait de
veiller) n yiä ddev.id iyyu nsen tsers
-ur riv ad tezry tserbubt(La longue
queue) inu ca n ibenveë(La poussière)
di(Expression pour dire faire un scandale).
-waxxa ad dic munv.necrav-n dvi.
swizn(Se diriger) tinmel.ur teëi
tselmadt amya alley beddan tama n
tdala.ur ikcim xas « baddu »iddev ur
iri « bassu »ad yakm.iggiwr unebgi g
ililan ar ittannay armad n inelmadn
ijerdadn(Enthousiastes) iran ad sneoden is
sselhwan (Etre habile).kud ar asen
tessepsu tselmadt tizlit taoëabt
ittinin : « aydi aydi aydi..laoiba bi al
aydi »isella i yan unelmad ickn g umeuv
n usmun nnes : « is tra ad nurar s uydi
? ».yannay is ar ttalsen i wawal nna mi ur
ssin amak nnes.ar tigira tessufv
tselmadt
aguzdiy(Le
groupe)
aha
tezmummey i « baddu »yufan ivf nnes dat
umaynu as isettun akrus nnes.tseqsa t :
-iwa mayd tannayd g inelmadn ?
-mec trid tawalt targiwalt (Franche).
tebbey as awal :
-ur riv xas awal argiwal.
-zund is annayv is ar ttepsun iwaliwn mi
ur ssin amak nsen.
-hat ay-nna ayd kkan myarn g tmezgida.ar
ttepsun timitar asl n wad isinn amak nsent.
224
45
-i max ?
-ur as ufiv .ddiv ad ffev s uniri.
-hat ur nli ajamar (Les toilettes).ddu ar
art ca n umddargu day teqqimd.
-ur id ay-nnav ayd riv.xas riv ad kkev
afital n tinmel ad iiëv aswir n inelmadn
.
4zmummey « bassu » :
-axs ur trid ad tesseveëd arraw nnev?
-ddiv ad ten settesv(Tester),ad armv ad
ten sselmedv .
-hat tekka vuë nnev yat tselmadt n uwanik
maca ur tri ad teqqim vuë nnev iddev
tercl aha tra ad texl vif umercal
nnes.meqqaë inna as uselway n uvawan afevlal
(Le président de la commune rurale)ad as
irnu semmus tima n iderhamn nnig n
urakid
nna
da
ttam
maca
tpetten(Insister)ad tteddu.
-id ad id i temund s vuë tselmadt ?
-yac tevëa ac ?
-ur zmirv ad dduv i wul inu.
-is illa dic ukukr ?
-uhu.maca ur riv ad iviln medden is
ddiv s vuë s uvdas(A la mauvaise
intention).
-tevand .argaz ur t igi xas wa-lli
ittesvaln asatam n ipurifn nnes.
iswi yusin tilmiÏ n uskkif d ti-n uzatim
dat umercal(Le mari) nnes.isgutta(Boire à
petite gorgée) wa-ddev azaw(La tasse) n
watay.issefë as tilmiÏ n uskkif nna
iskf
s
temhennawt(Doucement).Zeg
9FU>(La période) > J-FFä ar isnimmir
ëebbi vif mayd as irsx(Donner comme
gain).incer « baddu » aha iseqsa t ibba
nnes :
-veë ma ani ?
-s tiliclut ,riv ad genv.
<ennemzeg(Intervenir) iyyu nnes :
-hat ibuk(Avoir l’intention) ad iggadj s
tamanavt(La capitale).
4bedd « baddu » ar itteqqel s ibba
nnes ad t iseqsa.imgulley wa-ddev div
aë s :
-ad mi ?
4rura as « baddu »s umumey :
-ad neswihhet(Protester) vif uwank mar ca
n twuri.
-ini ukan mar
ca n ucwaä(Le fait de
fouetter).
-yuf wawal ifesti.
-xas ddu ukan .ittug umecpaä nnig tidiwa
nnev zi mayd nucz tudert.a aoenda nnun d
uzmez nnun.tevëam alley teweplm aha ur
tufim tizzulya nnun g ugadaz .gan ken d
46
223
ihaqqaën(Les corbeaux) ar awn sselmadn
tawada n utbir aha ur yad telmidm taddev wala tavulm s ti-n uhaqqaë.tuckam g
tizi n ticka.xas ddu ukan ,ad ur takkad
udm nnec i uzfl ad ur ac ëin imargasn
fek tadawt nnec.xxan awn itnan a ken yary
ëebbi zi uxnif(Au sens du mal) n
imttillesn(Les malfaiteurs).
4mmecty(Bouger) aha isbedda t
ibba nnes :
-i ma s trid ad tebbid tanfult n
umuddu ?
<seksiw
dis
iyyu
nnes
s
umdudey.tegGed
ad
t
isfug
dat
as.igza(Comprendre) « baddu »mayd tra
ad as tini :
-ëäelv ca zi vuë yan usmun inu.
Funf taääevët nnes inzv snat timaä n
iderhamn :
-ha-yyi awd nec ëäelv ac tent ard tilid
tawuri.
-ad t yawy ëebbi zi dvi mar ad ken
sduv(Soutenir).
-hat xas kkesv tent zeg imawn n ayt ma c
d ist ma c.
-ssenv mayd illan .ad ac nyigint.
yum titecrin day iggufey s uzur
di-dda tella yat txendaccut n uqezdir ar
dis iggan aha izum dis amm ubellarj.g
umcucd (Le mouvement)ur tennid ad
ttawevd i tiram s wuduc.adday iqqim ca
g yan uvaë amm ugudy n uksum hat ur inni
ad ig xas amm wa-dda igurreon(Qui est
incapable de se lever).tudert tbedda vif
wadday(La base)n umcucd aha tattuy s
tqiccit(Le sommet)n
tudect.ur
sar
innevbir uqenjlal(Qui ne manifeste aucun
mouvement).ad ur ttivild is tudert
tesrirey.kud ittemerrat cra ittemay
taÏfi nnes .ad ur ttinid is iga ufus nnec
wi-n uvanib mar ad ur ttasid agelzim
.asey g yan idicl avanib tasid g wa-yya
agelzim nev ca imis yan zund ulgun .ad ur
innefs(Se plier)cra aha innevmë day intl i
medden.yuccel ad ikcm ammas n ugdud.ad
imyawas d ids.ad ids iccur tiram,ad
ids ibu idamimn(Les idées) d upulfu(La
sensation).ay-nna yavn medden ac yav.
4lley « badd »s ivf :
-ay-nnav ayd ira wukud.
Fannay « bassu » is iay ils n
unebgi nnes :
-is tewpeld ?
-mecta ay-ddev ayd ur ddiv tawada amm
ta.
-iwa gen ad teswunfud.
-ur da gganv dvi.
222
47
zi kud isul imeey aha iseæfel ar
ijjeyal
alley
ar
ittepurjuj(Jouer)s
idrimn ,alley yuf wi-lli iÏfaën tavuëi
.dvi awd yan ur issin ma adday-n illa
urasix nnes.yac tgid ivf nnec zeg wi-dda
inun imzazn n ilel s uniri maca kud ur ac
iri ëebbi ad ttawevd g tmazirt nnav
ismunne c ubervaz aha iger c di.ad ur
imiq ad ac yili urasix di.sverres .anf
acbu nnec.snimmer ëebbi alley ur c igir
i uberselm ad yawv i uksum nnec imci nna
da ttawevn imezdav n tneddamin i tfiyyi n
iselman .hat iba ëebbi arasix vif aynna ivna.ku yuk d il(La part) nnes.mseqsa d
ivf nnec vif mayd nra ad nelcem zi
tudert ddev.yac adasis(La limite) nnes
iga t tamtant ?yac ad ig umessuy nnev
tiremt i iwekkiwn (Les vers) ?.ma xef da
ineqqa ca ivf nnes ?.rem i tudert.hat ur
inni ad innevber(Bénéficier) ca zi dis xas
ay-nna itca d uy-lli iswa.
-ur taksul(Etre égale) tudert g tallest d
ti-n usidd,ti-n uk°eëfs d umerret d ti-n
uswunfu.
-ur djin illi uswunfu mec ur illi umerret
d
uk°eëfs.wa-dda
iqqunjellan
ad
yan.azirew n tmara iga asafar n
umessuy.han un n uy-a turemd t .mriddi
tallest
ar
issuëeëëuy
allen
nnes.mcebbarn s ivaliwn gan afray dat
taribbut n ibevlasn(Proposé pour dire les
policiers)
ar
stillin(Avancer)
,ar
ttergigin izenzifn nsen .tger asen
taribbut n ibevlasn itnan(Expression pour
dire intercepter) .tessuffev izeflan(Les
fouets).ar tekkat ivaliwn nsen far ad
ssefrukuyn azbdar(La digue) nna gan .kud
ur ufin ibevlasn ad ten bäun ,ad ten
senfiiën
ceoän(S’énerver)
ar
ten
ttecwaän(Fouetter) imc nna ran .icactep uuv
zeg itersan amm ibzä iÏewwecn.ar
ttiqiqen
izenzifn
nnes.ijenwet(Perdre
conscience).ur yad yuci s umya.kud yunf
allen nnes iäuhlla.udm nnes issigga vif
s !!ar as tezmummuy.yucy s tiëvi n
tudert ar ttenyuddu g ievëan nnes.ittu
itersan nnes.ittu aengig(La douleur)
nnes.qeëqecnt wallen(Eblouir) nnes s içenaën
n
mumëi
nnes.ismuvë
allen
g
ugli(L’horison)
isseflilliyn(Qui
brille).ilula
usirm
zi
uxdil
n
tallest.imdudez(Sentir une grande joie) .ar
ittennuëum mar ad t iobbe(Serrer),ad
issu acbu nnes i tabbuct nnes.da ittiri
ad as yazä afus ar ittafa amessuy(Le
corps)
nnes
ittucrf
s
tiliclut.r
48
221
4<<?F:4:4Z(Se tourner sur le lit sans pouvoir
dormir) C <4:4S:9< 4CE ;m 97?6@>(La
civière).r as ittental wudm nnes.ur iri ad
ids tebäu.ttelnt(Enrouler) as tillas
aäu.ar tettinäaë(Reculer).ya uraæ nnes ad
issef(Extraire).idehcë kud yannay yan
uulig(Un individu)inzv t s idicl
nnes.izummey(iprq)amm
teäëant
(Le
nourrisson)nna tebäa iyyu nnes d iff
nnes.ishirf(Pleurer
à
haute
voix).4suqëf.>
47A9ë9
;?BBë
9>
4Z;4> @ 466?F 47?8>A EE?7.<?Z>F @47
7EA.ipmmeq(Ne pas se contenter)ad tmun d
udendum(Le fantôme) nnav.yusm(être jaloux)
bahra.da ittiri ad isawl ar as
iregGel wawal.ur izäaë ad isselkem
azan nnes s imjjan nnes.tfel t ar
icëubbuc(Se débattre) g tallest amm
wazzan dda ur issin ad iccef g ilel
.yuvy as ca apeëjiä alley ur izmir ad
isellexsey(respirer).4cddencer(Se
lever
rapidement).imry allen nnes.imgulley s
mayd igan tivmeët.ur t yufi g idis(Le
côté) nnes.ur yannay awd tasayewalt
nnes.ifrk(Etre
conscient)
is
ikka
iherbel(Délirer).ispippey .imsawal d
tsendubent
nnes
amm
upyuä : « matta
timitar
n
ixilban(Les
mauvais
ur ufiv awd iceëan ad ten llev g
tmazirt ddev !! »
4lliv yannay « bassu » is isusm s
ukukm yudja t ad imexamma d twengimt
nnes.yuf is yufa arudzm i ukrus nnes s
tuvmas d waskarn nnes.ur tgi tudert xas
itn ffir wa-yya.iv inw cra yan nev sin
nev uggar hat suln dat as mennaw.ur inni ad
imurs(Réussir)kra ard iggez akal.tamtant
ayd igan i ufgan itn ameggaru n
tudert.iskurrem(Se
recroqueviller) « baddu ».issemvujje(Tor
dre)
wawal
ddev
tawargit
nnes,yuvy(Etouffer) asirm nnes.issemmecty
tasendubent
nnes.isddirn(Désirer)
ad
issird iqezzuyn(Les os)nnes s imeÏÏawn
nnes.ay-nna n usidd yavn g ucbu nnes
ixsy.ay-nna n ilekmim ixsy awd netta.walu
ma s issenwa tiram nnes g udawin nnes.ma
mi
ittengaf(Raconter,relater)anagif
nnes ?!.ur as iqqimi xas umevzi n iseml
nnes.ar mantur issenkmar(Subir)asaris
nnes. ?ar mantur ittegga amekouc(Celui
dont le sort est toujours mauvais) ?.issevjf
« bassu »s ususm nnes.ival is iprq
(Bouder).isawl as s unya undid :
-ad ur ttepraqd hat ur inni ad yili xas
ay-nna ira ëebbi.mecta n yuk ifel tinmel
220
49
-arm ad ttasid agelzim g yan ukud ard
ac bbeint tleffav(Les ampoules).
-ur myarv xas avanib(Le stylo) d
ukarij(Le crayon).
-aha ar ttewargad ad teggajd s uniri n
tmazirt !mayd trid ad teskerd di-nnav
mec ur ac iqquë idicl.hat ur nnin ifernayn
ad usern(Avoir besoin)xas wa-lli yusin
asmam(Le balai).id wa-lli ur issin xas
ad yasy avanib hat ur isufir i umya.ran
mayd asn ismuttern arrasn(Les ordures)
nsen.
4mdudey « baddu ».ur as injiq(Plaire)
wawal.ioeëëem(Blesser) t g wul d tasa
nnes.isusm.,ilm(Avaler) ils nnes .imsawl
d
twengimt
nnes : « awal
acrarad(Véridique) ay-di inna.ur djin
mseqsav vif twuri nna yuccel ad t skerv
di-nnav !ur ar twargav xas ad nuv ,ur
ar seksiwv s mayd ittilin ffir
tnewa.akæ ngit as ufiv tasdent ur
ittagin ad i tercl mayd riv ad as gev
bac ad fewwetv(Dépenser) vif tgemmi d
twacult(La famille) n imal ?id ad ac cnuv
tadawt inu ad vif i tney aha tessudu i s
idrimn nnes amm uyyis nnes ?ma ani unumka g
amm tudert ddev ?!is ur ufn iceëan n
tmazirt inu tamment n tmizar yanin ?!hat
sorts) ?!!.ixub i wau awd g twargit !a
aoenda nu d tuxxut n itnan(Les obstacles) !ur
ufiv ad swunfuv awd meqqaëd xas g
twargit ! ».ismutter
ioetlan(Les
couvertures) d usan nnes amm userdas(Le
soldat ).yusy agGa nnes nnig ivië nnes day
iffev.teÏfaë t iyyu nnes ar as ttini s
wawal nna prin imeÏÏawn nnes irzagn :
-ddu a memmi ac yary ëebbi zi uxnif,ac
israr ëebbi s uvbalu immimn.
9r izaë ad imukn zeg wacbabn(Les
cils)nnes azebdar dat imeÏÏawn nnes.iman d
tallest.udm nnes ikrurm(Crisper)).acagag
ibnubek cigan(être sombre).irgm aratim
nnes lli t igliyn ad idder gar
tudert.idma(Concevoir)
ajanig
(Le
corps)anect n wi-n ugezlal(Le nain).imseqsa
d tsendubent nnes s
ubeytel.ickn
(Murmurer) : « ; ;4 479A> 9C?>@7
4E9 ?!.akæ ur ili tizzulya g ugadaz n
twuri !ddant timpadzin (Les éfforts)mant d
walim !akæ ay-lli sseknunfv n ukud g
umuyd ijm(être perdu).agerdas n ku n
usegGasn
n
uzraw
aqecmal(L’étude
universitaire) ur yad isufir i umya g
ukud
nna
gis
yattuy
unck
n
aregmumey(L’analphabétisme) g tmazirt
nnev.axxid merday vëin akæ medden n wamun
50
219
nnev ad iniv ugrn iferdasn n wamun nnev
izuba
idemsanen(Les
possibilités
économiques) !!.zi tmii n inelmadn yukmen
s uverbaz amenzu ur ar ittawe s
uqecmal xas semmus aha ur ufin ansa nsen
g wamun d tmazirt nsen !!id ur id
tunant(Le mauvais sort) ay-a ittevisan agdud
nnev.a aryabbuh(La pitié) nnec a ëebbi anf
av ca n usanf(Le sentier)hat akmurn wulawn
nnev ad bbein(Exploser) s tifqqept ».
C tnarust taberdant (La gare
routière ) inmiqqeë d ismun n urfufn(La
torture).mzuln s tasemi.meqqaë zmummin
itsen ,meqqaë ar tfernasn(Faire semblant
de rire) ucin s utul n wau nna g nekn(Se
noyer) ar ameggeë.iggiwer tama n usmun
nnes
izzevzifn
tamart.igna
ifesti
ancucn(Les lèvres) nsen.syafan s uvezzu nna g
llan .avezzu(La prison) ittennepumeccuyn(Se
déplacer) s ticcekëaë(Les roues)s ucagag
ur
ilin
timitar
tizraraqin(Trop
claires).isxixxey « baddu » :
-ixx ,matta wukud ddev aqmammaë(Très
étroit) ?!
4skukkey(Au sens de soupirer) bab
n tezrut(La longue barbe) :
-aratim nnev ay-a.yuccel ad vif s
nesnimmer ëebbi.
-ur as viv s ayeë inu ad ac nyigint.
r ittegerrao .ismutter « bassu »
ifecka nnes aha yawi-d amennas(Le seau)d
umeqraj
ikkarn
s
waman
illuddan(Tiède).iffey as aman aha ifka as
ilyan(Le savon) alley issird day ifka as
tasamest(La serviette ).iddu div mar ad
yuvul s iqcucn n watay.issemr as i
usaën(Le vin)ur isduhdun .illiv imy
itsent tegmimin yucy s tudect n tiram
ddev.
-mecta ay-ddev ayd ur tciv anect ddev n
utci !
-ac issenfu uy-nna tetcid.hat mriddi
umcucd ur nnint tiram ddev ad ac
ttuvrant.
Fucy s izenzifn nnes ar tennevëuëun :
-utci iga asafar.
-is tesyafad taÏfi n tmazirt ddev ?.
-gGedv ad gev aderdad(Le gourmand).
4cmummep “bassu” s urkay :
-is tegGed ad tzurd?
-hima !
-mec tlid tawuri ur tegGid i umya.
-amm mi ?
-amm tvuzi d ucraz d umgar d
usmirey(ukus n iëan zeg igran).
-han tidupal inu ur djin ssint tilffav.
218
51
vif tmerrut(L’axe de meule) nnes?ar
isarkat(Haleter)adday iggufy tamadla.ar
t izeggur « bassu »day ivejdm vif ca n
ifengr ar aë s itteqqel ard vif s
ixl(Rejoindre).ur ilcim tigmmi iqenzon
vif tewrirt alley innemrury.xas ikcm
izlÏ
vif
tecift(Le
tapis).iddu
« bassu »s
umaylal(L’abri
pour
les
animaux)aha yuvul-d s tendust yusin
tazzelaft n seksu d usawar d tkerdasin
aha isers t dat as .izmummey :
-is djin tetcid seksu s tkerdasin ?
4zemummey as :
-mecta ayd tciv dis !
-iwa nexxeë s ufus nnec.
-hat ur myarv ad tcev s ufus inu.
-ad ac d-awiv tavenjawt.
4ddu aha yau-d s tvenjawin d
tibiqqit n imeëvan d ti-n uvvu.ar as
issumur zi tikkelt ar ta-yya ad as
iffey
imeëvan
dat
as.ar
isehrubbut(Manger
avidement)
« baddu »..yiwv i ucedlup(La viande
séchée).kud ur qqimin xas itsen ifnuzn n
seksu inna as « bassu » :
-i ëebbi prey ay-nnav .
r ittellev « baddu »iuan nnes,ar
issumum tadunt ten iselvn :
ief « baddu » :
-i ma xef di teddid s di ?!!
-aqq ! is ur tessind ma xef di ddiv !?
-annayv c ar ttinid iga uy-a aratim nnev !
4smuvë bab n tezrut allen umsidn
(Aigus)g udm n “baddu” :
-is ur teflisd(Croire) g uratim ?
-;ayd t igan ?
-iga asakir lli ur neÏvië(Choisir).
-maca ur tennid mayd igan avbalu nnes ?
-allah ayd t igan is ur t i tessind ?
-mayd ac innan ur t ssinv.
-civ ay-a zeg iseqsi nnec.
-akz mayd riv ad iniv.
-i mayd twettesd ?
-hat ur ssinv ib(La différence)ger
ivbula n uratim.
-aratim ur ili xas yan uvbalu allah
aqeëmammap (Le puissant).
-heyya trid ad tesvuyd vif s !!
-uhuy.riv
ad
cciciv(Sensibiliser)
imseggarn s usaris(La situation) nnev .
-id nitni ayd igan avbalu n uratim mid
allah ?
-allah ayd isemsen(Imposer un service à
quelqu’un) wi-ddev far ad av ssitmen
mar
ad
yarm
is
nezmer
ad
nesseëeë(Déclarer) tavamt(Le droit)nnev n
52
217
wad
nili
tawuri.ay-a
iga
akayid(L’examen) n ëebbi.aneflas aselman
ad ur isusm vif izerfan nnes.ad ten
issuter s wawal yattuyn 6ahra.nla akæ
azrf n wad nili tawuri g tmazirt nnev.ma
xef nettemuddu s beëëa is ur tli
tmazirt nnev tisirikin(Les délices) nnes ?
-tla tent g iyulis (Les fermes)illan ddaw
waman.id igran itteqqeln s timeqqit n
igenna hat ur ar gisn ssififn imecrazn
xas akeëuë(La poussière)iddev illa
uzirz.rnu vif uy-a amarin(La crise) n
tanezruft tamevëibiyt.
-mayd neskar id ad nuvul awal nnev ?
-nevts ad neswihhet maqqaë bbin av ils
aha kkesn av uxsan.
-tavuyyit ar tessiciy.
-ur da ittefesta xas umttin.
-nev ametcils(Le silencieux).
7usmen,smuvën udm n yan ulmetri(Le
mendiant)isnirizn :
-Eec a ayt ma nu kkiv liv tayla nu g
tmazirt tamajayt alley i ik°o(Renvoyer)
uwank iddev giv utmazirt nnun,yan zi
digun.ha-yyi dat un lqiv(Plonger) g tmara
d ukeëfs ar apengi(Le cou).ur ufiv xas
ad
azv(Tendre)
tadupalt
inu
i
usemik(La charité)taf ad ssutcev tarwa
idrimn
n
wuëv
,igummutn
(Les
fruits)issetqafn(Donner de l’énergie) amm
umessuy nnes.
4ttey aë s « bassu »s uzmummey :
-adyali inwa imecli.
-merday nufa mayd netca di.
-ar yan wass g navul nawi-d utci.necrav-n.
9r
yufi
xas
ad
as
isged(Obéir)meqqaë ur izmir ad ibu d
wansa ddev iddev yufa dis yan ifili n
usirm.ad ur imiq ad imyafa d yat
toerrimt as ittanfn ul nnes, as ittan
afus far ad t i tenzv s uniri n
tmazirt.ad ur imiq ad imyassan d tadda issaran vif usmun n tudert.ila ils n
ufernay(L’étranger).ila agardas g tsekla
tafëanLiLt
.ur
ikkul
ad
ildy
avaf(L’attention) n ca n toerrimt
issaran vif tayri iseqqan(Pure).ar
itteddu ar ittewarga is yufa g imuzzar
asirm axatar g tudert n uburz d
unumka.ar mantur ittawv g udusku(Le
plateau) n medden ddev isemcann?yuf ad
issumum tidi nnes wala iswa aman zi
tdupalt n wi-yya.kud itteddu ittepsu
timirit(Le repère)n uvaras ittawin s
imuzzar.man
tur
ittafa
aseæty(La
manivelle de meule)ma s issuëeëëuy azrg
216
53
« titrit »ijjunyern(Etre défiguré).idma t
ar ttemoafar d tayyuvt as isdern
aqeëëu.ur yad igi ilm nnes xas ixba
izurarn nna da ssuddumn arakis n umÏÏi
,uuv(Le sang) d ulayi(Le venin,le
poison).imyanna d tsendubent nnes : « a
aoenda t adday ur da tnezzev allen n
ifddamn !ur tenni temcumt ad ttaf mayd
as yakkan yat tegmimt n waman .mer ssinv
ad afv ca n twuri di ad as sumrv ad
id i tmun veë di day nesku amm iga
aGtef nnev g yat tefrit aha nedder
tudert tubzint d tuorint(Simple et
heureuse).maca ur tenni ad ttiri tudert
iqespn amm ta.adyali ur tgi dvi xas amm
tappuyt(La poupée)ger ifassen n imsavn n
tudect( tout ce qui donne du plaisir).ku yan
ar t itteobba asl n unhav (La
clémence) ».issing allen nnes g mayd igan
tivmeët.mer yufi ad irwl zi mayd
isenqujjemn
(Vexer)maca
aters
(La
blessure)iv ifesta g yan ulextu ar ittav g
wa-yya,ar ittiqiq iga wan ilkmim.awd g
wansa n umlemmet(La tranquilité) ur izmir
ad ittu itersan nnes.ip iga usirm
aterku(une chaîne de roseau qui entoure
l’organe fracturé) i uters da t issenaf
ubiytl.aters nsen ur ili asafar xas g
nu.a aryabbuh nnun ad ur ttaderm i wallen
nnun.
issemvujje(Tordre)ifesti
ilsawn.idrus mayd issufvn ca n idrimn
zi tkeccit(La poche) nnes nev takmmist
nnes.idrus mayd itteflasn g ulmetri
iddev iggut mayd itteggan zeg wutur
tawuri nnes g uzmez nna dis ar ttegadayn
ielfaën .xas ifelluzn(Les naifs) ayd
yakkan cra akæ ma.
9r ikki umya alley ggufin sin s
umezgun
ittemuttuyn,yan
yusy
agenbir
nnes,wa-yyaabendir nnes.ar ttirirn vif
tasdent(La femme)n wusun(Le village)s
timi (Avec moquerie).illiv semdn ivë
ubendar tallunt nnes ar issutur i ëebbi
ad yaws i wa-dda as yiwsn ,ad iddel s
uryabbuh nnes wa-nna ten iddeln.xas ggezn
iggufey yan aha isenod i imnayn aterku nna
ila g ivil nnes day ismammey :
-nec a ayt ma mepëa ayd ffev zi
tnanjft(L’hôpital) ur ufiv ma s ddiv s
tawja nu.ur ufiv awd asafar ad t i
sev.maëawat d idi hat mriddi umaëa
nnun ad nemtn s la.mayd i yakkan ca ad as
ikkur ëebbi tackk°aët nnes s idrimn.
ikk ger imnayn nna ttin udmawn nsen s tesga
yan.iffev ar ittebergim amm is ar
54
215
itterba(Insulter)medden.xas yav acal
tuly yat twessart ar tbendar ar teqqaë
i iåerramn ad arin ayt uzmz ddev zi
uxnif.tessevëa aë uåerram nnes ad
ipbibe ddaw waf>iwn nnes ijeona(Les
faibles).ur yav g ubendir nnes xas imiq n
udrim zi vuë itsent tsednan.ur teggiz
alley 7sencern itsen taqquët g imi n
teggurt.ar
ttemmepezwayn(Se
rivaliser
mutuellement) ad alin .mmergamn.4ttinaë
yan dig sen ar isxixxiy mennaw< n
tikkal.aderval isnikkeln(S’ appuyer sur)
vif usekkatu nnes ayd izwarn :
-nec a tawmat v ik lli teëam ur
ssuddiv abrid wala agli.ar ttempufv d
tallest.ur liv asmun xas asekkatu ddev
d umy4ttay nnun (Le soutien).mec tgam
iseqramn hat ur sar ufiv asanf s
tudert inu.neo@at i avaras s timitar n
idrimn nnun.
4kk ur ikmis xas ca idrusn :
-ad
av
yary(Protèger)
ëebbi
zi
useqrem(L’avarice).
<9wen yat taytect(La femme)ivenbern
udm nnes s uoebëuq aseggan :
-nec a ayt ma d ist ma nu tamallaft(La
divorcée) n yan urgaz nna ik°o ukerwa
nnes(Son patron )aha iddu s di-nna ur
tuvëift.ikcm
s
di-dda
izlÏ(S’allonger)usmun
nnes.iddev
itteyassen s ⵓⵅⵙⴰⵎ(La générosité)iba
ids tuvëift nnav.kud iwevn as inna as
usemcan (Le généreux) :
-is tannayd ?mridd is ffev ur nniv ad
afv arasix ddev.
4zemummey usmun nnes :
-is ur tannayd is meqqaë ur mmectiv
ilcm id urasix inu ar imi inu.
Ïãan aha festin .adjin anagif
(L’histoire)nnav .isawl “baddu”:
-hat mriddi usemci d uzeolz n yan ur
inni ad idder wa-yya.
-hat s umdiwal(amyawaz) ooad as yusy
ubuka afukal.mriddi umyittay (Le fait de
se soutenir mutuellement) adyali iokken ca
cra aha inev t.
7usmn.aawan n ugama imyanam (Etre en
harmonie)d usbijjey n iga.ar ttesvadn
i tlawt(La mélodie)n waylaln nna meqqaë ur
lin xas ivenba igezzuln ar tteskun
iGetfan nsen ,ar tgerrun arasix nsen di-nna
t ufan ,ar ttaylaln s tiggurga(La liberté)
d ufuly(L’indépendance),ar akkan i iwdan
imurig n tudert.is illa mayd yufn
amradan ddev ?imgulley « baddu » s
txerrart
yannay
div
udm
n
214
55
-is tannayd afulkey n tmazirt nnev ?hat
kuy ass da ttekkan inejda ansa ddev.
-ur zrurtv (Nier,désavouer)ahusky nnes
maca itas(Quand)yar idicl ad ibuk
içëi .
-tevçand.idrimn ayd yakkan içençaën i
wallen .
-ametlao amm nec ur sar yannay asidd g
ubrid
nnes
iddev
ur
ili
asnfey(L’abri).xas adj t ukan ad tgen ti-nu
ur da ttuptay ar dat umevzi n iseml.ur
llin xas iowwidn(Ce qui vexe).ur igi wi-nu
xas ad zdev g yan ifri zeg ifran nnav
aha zumv dis ard mtenv.
-ad ur tebbid azuz(Au sens de
l’espoir).hat ur teçëid ma adday çaë c
ittekka urasix.ar ttinin medden imezwura
is llan sin moasaqn(Polémiquer) .yan ar
ittini is ad ilcm urasix s imi n ca ar
as itterara wa-yya is ur ittuyaqqil
ufgan zeg umussu mar ad izzer arasix
nnes.illiv ur yufi awd yan ad izzenu wayya msasan ad armn awal nsen aha ddun s
yat tgemmi day qqen vif sen .clan dis ar
tadgGat inuvjef wa-lli innan is umussu
ayd igan amentil n urasix aha iffev s
imi n teggurt day ibedd.ur ikki umya
alley ikk vif s yan aha ifka as yat
ssinv.ivenë (S’égarer)aha ifel i rbiv
araw nnes suln gan tazzanin ur ssinv ma s
tettiv udm inu xas aëun .ur ëiv amya
alley i yuzn tabrat n Juluf(Le divorce).hayyi dat un s udm iprukden(Avoir
honte).mayd ittinin hat xxan i itnan aha
ikkes imiq i tarwa nnes far ad
issuddem timeqqit n tudert g imawn n
tarwa nu ad t iddel ëebbi s uryabbuh
nnes.
9r tenziv xas ca idrusn . ffir yan
ulextu(Un instant) yuly yan ugujdad(Le
manchot)d usmun nnes nna yuzn idicl nnes
asl(Sans) n wad sawln.ur yav xas imip g
tdupalt n ulmetri .ur immectey usakac(Le
car)alley nmalan wulawn ad bbaqqin .s ivnan
as
ipenkrurey(Rouler).ticcekëaë
nnes
imry tent umeëaë n uvaras.amepray ar
icemmey girru art wa-yya.zgummin
imnayn.nnemrurin s uderdef n usakac.kerfn
asen iaën s unyima illan ger ililan (Les
chaises).issilew
« baddu »imejjan
nnes
far ad yisil i snat n terbatin ar
ttemmesawalent.tenna yat i ta-yya : « yat
ssenv
t
ifka
as
yan
ubeëëaniy
tazzenbilt(Une caisse) n wuëv.mayd inna ad
am
ifek
umevëabiy
xas
utul
n
wau ?! ».trura as ta-yya : « walu mayd
56
213
vuë s xas ivujban(Escroqueries).ar am
ittefernas,ar ittesepfa ar ttivild is
ur iri xas tamunt n tnumi(La droiture)xas
ad issiwen anemri nnes(Satisfaire son besoin)
ioiwerd(Ne pas tenir sa promesse) ».ya ad
isuqëef s u-nna mi izmr maca icty is ur
as d yusi ad isawl dat medden vif
uëan(La
prostitution).yuë
(Réprimer)tavuyyit nnes g wabu n ucbu
nnes.ickn : « ar mantur tesgurgemt(Libérer)
tayazilt(L’ esprit) nnunt zeg tidmi n uëan
kent
izdudven(Demeurer) ?!.ar
mantur
ttilimt
s
unumka
nnunt ?!ar
mantur
ttazzelamt aët idrimn amm uneffadu
deffir inegniwen(Les mirages) ?!is ur
tessinmt mayd igan apruked ?!allen nnunt ar
smuvuënt
imeprayn
n
tisvrrayin
tivmamayin(Les voitures très colorées).ur
tessinmt
is
amepray
iga
amekkeoyus(Escros).r
kent
sseknaden
idrimn aha tettumt idamimn(Les idées) !id
ur
djin
tesyafamt
taserpest(La
honte) ?!.nval kud tevëamt is ra ad
tessexrermt(Libérer)
tiwengimin(Les
raisons) nnunt zziv ur tessenfilemt xas
aqelbus(Le costume) unsiy(Traditionnel) s
unemtuta(Contemporain) .9r tgimt xas udm
n tirizza(L’infamie) »yucy d igayyu nnes
-is tgid aeëval ?!
-giv aeëval n wul iddev ur liv tawuri
wala liv idrimn ma s ttemayv tisirikin
n umradan ddev.meqqaë liv agerdas
aqecmal ur ufiv tawuri g tmazirt mi
ggudin irgemmayn !
-tamazirt inu tedjiwn imezda.ur yad tunif
iflew nnes i imezwagn .hat ilula yan
umatav(Le parti)isvuyyun taf ad tekço
tenbaÏ
imezda
iddev
gan
isdarrayn.amatav ddev ar ittezur s
imeltav nnes ar ittevnas ad ikcm s
tnezzarfa(Pour le parlement)far ad ivnu
yan uzrf itteççeon imezda.abrid s
tmazirt inu iqmumë.yuf is tettid udm
nnec s yat tnila yan.
4sqinfd(soupirer) ,issekrurm timiwwa
nnes :
-mer ufiv ad myawalv d ca n terbat amm
cem far ad kcemv s tmazirt nnem vif
ubrid asefan .
-tefrk tenbaÏ nnev s amm ivujban ddev
xas ddu s yat tnila yan.
4sxuccen kud ur yufi asttif nna s
ijjenjem ivf nnes zi umarin ddev.telley as
s ufus aha texl vif ismun nnes iggufin
s ubreqqa.yavul netta ansa nnes tama n
« bassu » :
212
57
acermi(L’appareil).issing tiÏ n imis
nnav.iserra zi yat tivmeët ,yumç
imuzzar d usutay nnes d twacult
tabeëëaniyt.kud ismd tawuri nnes.ifka
acermi i lal nnes nna as innan :
-axxid amradan ay-a !
4zmummey s urkay
-awd tmazirt nnem tga amradan .
-maca ur id ugaman amm ulçiy.
-ku udm ila timitar n uhuskey nnes.
-amradan ur t igi xas wa-nna gis isyafa
ufgan alas .ur id amm umradan nna dis
ittisil i ueëwi ,nna mi iberbez(Etre
pollué)uzwu.ur illi amm ugaman mi izeddig
ubehri(L’air).annay acka(Le sommet de la
montagne sous forme de dent à cause de
l’érosion)nnav.annay agisl (Le haut de
torrent).içië aqeyyup(La crête) nnav.içië
immel(La source en haut de la montagne)
nnav.akæ
iferdasn
(Les
éléments)gan
timitar n yat tfelwit n iniln d ivman
inezzevn uraæ zi wabu n umessuy.mer
ufiv ur nniv ad ffev ansa ddev.
-addud ad nemssenfal ievëan nnev neccin d
cem.
-max is ur tucid d umradan illan di ?
-walu vuë i allen ma s t i seksiwv.
<eççef :
is ur ar isawal xas i tsendubent
nnes.ima ancucn nnes alley druv ayd ten
yuxm(Mordre).imgulley s usmun nnes yufa t
ar iqqaë adlis afuzal(Le sacré).ittey
div s di-dda ikka ubrid.iseksiw s
usun issefran udm n ugunu(Le sousdéveloppement).imseqsa d tsendubent nnes
s ifesti : « ar mantur nettesfa timitar
n
ugunu ?iwunak
lli
ur
kcimen
tifrekt(L’étape)n ufuley(L’indépendance)ar
aë av s mennaw n isegGasn zwarn av
neqqim necni ar nezzikrir idasiln nnev g
walu !!axxid azmz ay-a n ixilban d
ivujban !!. »
C
usawn
ar
ispirrey(Respirer
péniblement)usakac.ival « baddu »is ya
ad
as
ibbey
isicke(L’accélérateur).iskukkey mennaw n
tikkal dat n wad ikcm usakac s
tneddamt(La ville)igan tamanvet.illiv iggez
ur yufi ifadden ma xef isnikkel.iggawer
alley t i teffev tuccent.ig amm uwessar
iuëëeon (Ne pas pouvoir marcher ou se
mettre debout).issefë allen i ioerbab n
wagGu ittemhuddun zeg ilalniyn(Proposé
pour
les
moyens
de
transport).ar
ttubelbu(Etre très animé) tnarust s
medden d ivuyyan n ibervazn (Les
58
211
courtiers).suteln as ismun n unezg°um.ar
tteqqeln ad incr.yucy (Au sens de sentir) s
iweÏfan ar ttawevn g ilm nnes.da ittiri
ad
issemmectey
yan
uaë
ar
ittesyafa(Sentir)
is
ur
yad
igi
aseknaf(L’organe) nnes.s tdupal nnes ar
ittawe (Masser)i ifadden nnes far ad
inyuddu
(Circuler)uuv(Le sang) nnes g
ievëan
nnes.kud
israr
azamir(La
capacité) nnes incr day imun d ismun nnes.ku
yuk yusy agGa nnes vif ivië nnes.man d
uzeglal
alley
lecmn
mnid
n
tnezzarfa(Proposé pour le parlement).g
usarag illan mnid as ssan igertal nsen d
iheddan nsen.iwejjev bab n tezrut :
-netter awn anebgi n ëebbi.
Zemummin ismun nnes d itsen imezrayn
.u-nna ikkan data sen ar aë sen iseksiw
s uryabbuh.llan wi-dda gern asen itsen
idrimn .ddan itsen alley svan utci ur igin
xas avëum vif wudm n ugeÏÏum(La
baguette) mi itteyaë (Mixer,mélanger)7
47?:;E 4<<9I?bE(Conservés).ZZ?>4E F-EE E
9Rë9; 7 J;E .>9E R4A <4<S> <4Z9>>4E
tizugayin(Les slogans) nsen :«ar nessutur
amur nev g twuri », « yudawn(ça suffit) zi
9çelfeë ».ur ikki umya alley beddan vif
sen iserdasn d ibevlasn d umuzr(Le
s’exclamer).yannay udm n « titrit »nnig n
txerrart(Le remous).irwi t ca aha ur
yad
izmir
ad
iffev
ammas
nnes.ikniwe(Faire demi -tour à droite et à
gauche).tifiras
nnes
zlant
ikelwan
nsent.ikernunnec(Se
rider)
udm
nnes
innuqë(Avoir les joues maigres).tenk(Se
noyer) teddu tman d imzazn(Les vagues) s
di-nna ur issin.udm nnes ulçiy (Artificiel)ur
ili
ansa
nnes
di.ger
udmawn
nna
ihzÏ(Embellir)ugama s iniln(Les couleurs)
d tfilla(La lueur) nnes.ur ikki cigan n
ukud alley iola itsen ibeëëaniyn dat
as.tettey çaë s yat tegçiwt ,tezmummey
as.iççef ,ur yuci d ivf nnes alley
izmummey.iççef ,ibedd ,tsawl as s
tefëanLiLt :
-is ur tennid ad av tasid yan uwalif?
-s wuduc(Avec plaisir).
tuç as abersilf(Proposé pour la
caméra).tsenod as man imc ittegga ad t
issemrs.ur yugi.ivf cigan i isisfiwn
nnes mar ad ur izgl(Rater)ass.ar
ittekÏiÏif iddev igGed ad ur ilcm
awatis nnes.tuls as azmazzev mar ad
ictutey mayd iskar.teskn as di-dda
ittesrus tiÏ nnes,abra nna qenna ad
issikl
s
ua
nnes.illiv
yumç
210
59
-« bassu ».wa « bass ».
4semdr as « bassu » :
-ha-yyi aë ac .
4mgulley day iola t iffev ammas n
itsen iseæla .izmummey :
-xas utmv ad sbizzev.
-valv is i tezrid di.
-ssikkev c afus(Expression pour dire
éffrayer).
-ksuv ca n imik.
-dva ad teswunfud dat imuzzar.
-is oeëqen (Etre très loin) ?
-ur av iqqimi xas yan usatam(La distance)
igezzuln.
4zwar t g twada idderfn .ar
itteddu « baddu »,ar ittirftil maca ur
dju iknuny.ar ittady s ifassn ifengar
(Les roches).ar ittebdad g itsen ilexta
far ad isvilil aqliw.innaëçm as wul ,ar
ittaylal g igenna n twargit nnes.ihb(Etre
hors de lui)kud icayf vif imuzzar.ulman n
uçëf zdin igenna d uguttu(Le fond) n
wacal.uwin t timlellay.yannay ajajou(La
lumière)
nnig
waman
izegzawn
ar
ittaylal.ivejdm nnig yan umddargu(Le
rocher)ar isvilil anucceg(Le mouvement) n
waman d uckuk nsen .ar isseflid i
uherher nsen .isusm,izuzn(Au sens de
chef)
n
uqarid
adigan(L’autorité
locale).isxuzzer dig sen umeggaru ddev
aha iseqsa ten s wawal umsid:
-mayd teskarm di ?
rekkekn (Hésiter)akæ aha iwejjev :
-mayd teskarm di ?
4mhudda(Se précipiter) « baddu » :
-ar neswihhit(Protester) vif usitm(La
marginalisation) n tenbaÏ.
-ad mi ?
-ad av trar tizzulya d timmuzwa(La
dignité).
-s mi ?
-s twuri..
-matta umatav(Le parti) awen innan ad
teswihhetm?
-ur neltiv(Adhérer) s awd yan n umatav.
-is tlam ca n uragin(L’autorisation).
4mdudey « baddu » :
-uhu.
-i ma s di teddam s di ?
-nedda-d ad neswihhet.
-is ur tessinm asaif ?
-meqqaë nessen t nettu t g umarin nnev .
9r iffiv umuzr n uqarid adigan anya
nnes(Son ton) uqjië(Sévère) :
-dvi ur ttuyaqqilm ad ttuvulm s ivbula
nnun mec tram ad ttarim iguyya nnun zi
60
209
tkurmut(La prison)acku ay-ddev tgam iga
arusif(Illégal).dat n wad teswihhet
tarrebiot yuccel ad tetter aragin n
uqarid adigan .ad teswihhetm asl n
ususl iga asakir ikleln(Mériter)aselqu(La
punition)s uskurm (L’ emprisonnement).
4ttey « baddu » ar ittekÏiÏif
(Trembler)s ismun nnes :
-is tsellam i mayd awn inna umuzr ?inna awn
ad teffevm ansa ddev v il-ad.
7uqeëfn akæ g yat tiklit :
-uhuy.
6ejqelnt(Etre sur le bout de quitter les
orbites)
tiÏÏawin
n
umuzr
d
udefrir(L’escadron) nnes n iserdasn d
ibevlasn .iwejjev,ar ittelley s ivaliwn
nnes :
-hat qenna ad awn ti tegra.ffevat ansa
ddev.han anugded (Le rasseblement) nnun iga
arusif
hat
qa
ad
ken
necbub(Arrêter)aha
nazn
ken
s
tnessaëäa(Proposé pour le tribunal).
7vuyyen
akæ
s
yat
tmija
tazevlant(Chaleureuse) :
-uhuy.uhuy.ad nili nev nemtn.
4suqëef « baddu » :
agnu(Le problème) nnes.yunf allen nnes ad
isduc(Faire plaisir) ivf nnes s ukliw(La
nature superbe).illiv lcemn akrays(La terre
plate) man d teqmut(Le sentier qui passe
auprès de la vallée).isvilel « baddu »
acaqaë (La montagne dont le sommet est une
crête)ibeddan g ugmma -in n wasif.imyanna
d tsendubent nnes s ifesti : « ar
ssarav vif umradan n beëëa tta illa di
aha ur t i ssinv ! ».kud itteddu ffir
« bassu »
iseksiw
s
igenna
d
wacal.iççef illiv yannay yan ivejd (Un
chevreau)ickubbern g içuway(Des petites
branches sans feuillage),yusey tazemni(La
sagesse) nnes.imyanna d twengimt nnes : « awd
ivejd ameLkan ickubber di -nnav mar ad
izzer arasix nnes d accen nec ilan
amessuy t yugrn !! ».iola yan urgaz nnig
ifvel(Le point culminant)issigga ivf i
wasif ingin s ulas (Calmement).kud
itteddu izutf ca.iola aknul(Haut lieu de
garde).imyanna d ugezn nnes : « adyali da
çaë s tteddun imepan mar ad nveën qqap
iberdan ittawin s uyetmi ».ur yuci d
tsendubent nnes alley yufa amessuy nnes
izum g wansa ddev .ipmime aha imseqsa
d twengimt nnes : « aqq axs ur iri waddev ad i ijlu di ? »isuqëef :
208
61
ivs(Etre isolé) ihuskey(Etre beau) dis
ugama alley da inzzev allen n imallayn
ibeëëaniyn.mecta n umezdi(L’étranger) ikka
di
.ikka
umarikan
ittusektern
s
uzraw.nefka as yat txeëbict izdv dis
ar isnubbuc alley ismd asnubbec nnes
aha iddu .
-i ma s ar awn isawal ?
-s ils nnev amaziv.
4ççef « baddu » :
-i mayd as isselmden tamazivt ?!
-mayd t içëan ?netta ayd issen .
-is terwas tmazivt i tneglizit ?
-ëebbi ayd issen.iseqsa av s ils
nnev.nemmegza(Se comprendre mutuellement)
d ids asl n awd yan unjug(L’obstacle).
-axs ur iwettis ad isdurrey tamazirt
amm ay-lli kkan ifëanLiLn skern t.
-ëebbi ayd issen tabuki nnes.hat idda-d
ddaw wufus n tenbaÏ.mer telli vuë tenbaÏ
nnes
ca
tbuki
iderfeln
adyali
ikço(Renvoyer) t umuzr(Le chef).
ar
isalka(Haleter)
« baddu »g
tmadla
id
« bassu »
ar
itteggafy(Monter)
amm
is
ar
itturgu(Descendre). Zi nnig n yat tizi
ssiggan
vif
imuzzar
cayfn
vif
ukliw.ajjuyn çaë sen .ittu « baddu »
-aweyat av s isemal iv tram.hat ur yad
ngi xas izenqiqn (Les cadavres)ittemmectayn
am idendam(Les fantômes).
inw bab n tezrut :
-nvat av ip tram hat ur yad nli anaruz(Au
sens de la convoitise) v gar tudert.nvat av
hat tuf av tamtent tudert n tirizza.walu
dar nnev mayd nsukl(Perdre).
4nzv « bari »tawalt :
-nezrew alley nmalan inellitn(Les cerveaux)
nnev ad dduqzen(Exploser) neddud ad
neccicey(Sensibiliser) tanbaÏ s usaris nnev
aha
ar
av
tesdiddim(Menacer)s
uskurm.ur av iqqimi xas ad av
tbercem(Ecraser)tiqecca(Les
boîtes
crâniènes) nnev mar ad neswunfu zi unezg°um
n gar tudert.
4lley umuzr s umllev nnes :
-ad ur i ttinim iwaliwen ddev .ur liv
imejjan isseflidn i usmammey.u-nna iran ad
isnirz ad iddu s tnessaëäa ur id ad
issegded inamurn dat tnezzarfa.hat u-nna
ur iffivn s ugana nnes ad iffev s
ivnan(Obligatoirement).hat ad vif un yav
udefrir ddev s uzfl.iwa veÏrat ger
sin iberdan wi-n warruz(La violence)nev
wi-n uplipel.sedderfat av.
7vuyyn akæ g yat tikkelt :
62
207
-tamtant tuf gar tudert.
4mgulley umuzr ar as ttergigin
izenzifn,
iskn
i
udefrir
ad
ideyyeo(Attaquer).
ldin
iferdasn
n
udefrir izeflan nsen zi titar(Les gaines)
nsen aha avn vif sen.llan wi-dda da
seksiwen di dda kkatn ilin wi-lli ur
ssin xas ad wweten .ad ssivn tiÏ nev
aqeëëu ur kkuln .lecmnt tuqlatin (Les échos)n
ueëwi(Le bruit strident)ul n ignna d wabu n
wacal.tavuyyit n uengig terdv(Eventrer)
ulawn n itsen inamurn dda ur ufin xas ad
snirzn s uckan.ar zzicrirn ibevlasn widda iswihhetn amm is da nezzevn
izenqiqn.ar tteggan tamaddit vif ku yan
mar ad t ssiwen tasverrayt ivman s
tmitar n uvlas.g tanvvalsa(Pour le
commissariat de police)ur ssin imevnasn
(Les militants)xas igertal ibbin .ar ssan
zi waman n ujamar(Les toilettes).ar asen akkan
yat tuvëift i wass.msasan imevnasn vif
wad ur ttesfan timitar n ujendx (La
violence)zi wudmawn nsen.clan ass mayd ila
.nsin yan yi.s asekka kkan akæ dar
uneväaä(Pour le commissaire)alley izemmem
aaëië nsen .ufan ivfawn nsen beëëa n
tnevvalsa .ur suÏÏefn iguya nsen .kkan dman
ad kkin axajan(La prison).ur ufin xas ad
tifiras n tesdent.izutf dig sent
timitar n ufulkey.ismuvë allen g wancucn
nnes.yunf imjjan nnes s urkay dat uawan
amaynu lli izutf.iola asidd g taqqayin n
tiÏÏawin nnes.ur immectey alley t igGey
« bassu » :
-Ïfuëat
av
asanf
s
imuzzar(Les
cascades).
ur yufi xas ad izmuçl deffir n
« bassu »aha imgulley s tesdent ilsan
tabanca tumlilt :
-ard div nemyannay.
<elley s ufus.tunf imi nnes s urkay 4
usfirnen :
-kke-n vuë i tadegGat ddev ad tannayd
aswir n inelmadn.
9r imzaray d ids alley isawl
« bassu » :
-is tannayd tasdent(La femme) ddev ?
-mayd t yavn ?
-kud mepëa di tedda s vuë nnev ur zwint
wallen nnes zi imÏÏawn.nbedda d ids alley
tenw tificay(Les obstacles) nnes.nekka ar
vif s nettegga amulley g utci.ar tnessa
dar tiwetmin nnev alley temyar ansa
nnev.avaë nnev iddev nnen as idurar ar
issiwid imerzafn(Les visiteurs) nnes maca
ur da ttekkan xas itsen imalasn ard
myarn
tudert
nnes.ansa
nnev
meqqaë
206
63
mutuellement le cou par les bras).tezmummey
maca ur izmir netta ad as irar asfirnen
nnes s amm netta.ur as yufi iddev ur ta
ijji zeg unaf.tenna as s yan unya undid
,usdid anafa :
-ma ayd teonid ?
9r izmir ad as irar iddev ur
yufi ma s isen .mtenn iwaliwn g ugerjum(La
gorge) nnes.ma ayd ira ad yini ?walu mayd
as inna .tseqsa t :
-is tgid ca n umwar amaynu?
-uhu ur giv xas aelfaë ijemn abrid
nnes s umradan.
<esmuvë
t
s
wallen
icmummepn (isfirnenn):
-hat awd nec kkiv giv tamsummert mennaw n
isegGasn mnid ad afv tawuri ddev.
-ayyuz nnem iddev tcebberd g wansa
ddev aquëaë azumam(Très isolé).
-myarv t alley iga vuë i amradan.
-ba nnem !mayd tufid dis ?
-ay-nna ur ufiv g usun inu illan g uavaë.
4bedd « bassu » ar isemgulluy allen
nnes ger asn .mec igza ca n wawal ur ar
ittegzu wa-yya iddev ar ttemmesawan
s ils ur igin aoëab iseqqan wala inmala
ils n uzeglal n tinddam.igger i
« baddu »mar ad immecty maca ur as
isemdir.ittu is iman d ids.ivëa
uvuln s ivbula nsen.ar asn ttiqiqn
itersan(Les blessures) .di-nna kkan ar ten
seksiwn
medden
s
ufayl(En
s’exclamant)..auv iqquën nnig iyerra(Les
fronts) nsen iga tamatart n warruz dda ur
rin ad t sefn..s uburz(La fierté)
ssedkeln ivfawn nsen.ar tteddun s
isurifn
ulkin(Fixes).usin
agGa
nsen
isettuln(Pesant)).oayenn tanarust n usakac.nin
t.ssiggen vif umsutey(L’environnement)
ar seksiwn s ubeytel d ufuvl s imnayn
itteqqeln s unuvjef.iëi n medden ar
issiwid
ar
itteskan
acagag
abnabak.idrus mayd izemummiyn d mayd
iÏÏessan .ur immectey usakac alley an
ulawn ad bbein .izriran n uuv gan
idalign(Les
décorations)
n
uburz.issemmectey
bab
n
tezrut
ixemmuyn(Les lèvres) nnes s ivnan ,isawl i
« baddu » :
-ku tavuyyit n tavamt s tufdict(Le coup
de poing).
-hima.ur illi xas umlasay(La lutte).
-u-nna iran tavamt nnes ad vif s immav.
-u-nna ur ittemmavn ur inni ad ikkes amur
nnes n tudert.
64
205
7usmen .innaëm udawin nsen.isnirizn n
ilmetritn ar ttegbun tallunt n imejjan nsen
d wulan nsen.isawl « baddu » :
-ur yad iqqimi xas ad myawavn medden
ger atsen.
-amarin ademsan(La crise économique) ar
ittexitir ad av yary ëebbi zi
tidura(Les conséquences)nnes.
-ur yad nessin ma s da tteddu tmazirt
nnev.mecta n yan iga uzenqiq nnes tiram i
uberslem !
-ur yad ufin ioerrimn xas ad fkin ivfawn
nsen i tiangiwin(Les vagues) n ugaryu
(L’océan).
-ay-nnav ayd av iqqen.mayd nra ad
neskr.avezzu ffir av ilel dat av ,la d
fad g tiyenna nnev.nella g trakcult(Le
piège).amarin ily(Au sens de étouffer) av
ipeëja.ittel av wau,xxan av itnan.ur av
iqqimi xas ad nazzuf.
-uhu i wazzuf hat ig°del t ëebbi.
-mayd nra ad neskr ?mec neffev ad nili
tawuri g iy9l4s ur nnin ibylasn(Proposé
pour les fermiers) ad av asin iddev
tidupal nnev ur lint tilffav n tmara.mec
aæ nla azirew(L’emploi)aha ycy ukurat
ad av icbub umuzr s ulafin(La motive) n
usselku(Le mépris) n ugardas n uwank.id
-ad iddu s tkurmut ad is issik itsen
wussan aha imuzl(Travailler) g tagant s
wubbuy n waddagn d usekry n n
useroub(Le charbon).
-heyya inp irwel cra zi tmeqqit ad yav
amda.
-cammela ,vçan imezwura.ur udjin i
imggura mayd ttinin.
4ola « baddu » yan usku(L’édifice)ar
as itteferfiä ucenyal azegGav mi tla
titrit tazegzawt g tuççumt nnes.
-ma atta usku nnav ?
-tinmel.ha-yyav nedda çaë s ad tzutfed
mayd dis illan.
4ttu
anezwum
nnes
g
ulextu
ddev.ismuvë tinml illan g yan usays.snat
tdaliwin nev akæ ur llint.kud t i nmalan
ufan yat tesdent tessigga ivf i icirran
ibeddan g tsaragt.izul t « bassu »s
tiëvi
aha
isnil(Présenter)
as
« baddu » :
-ha yan unebgi amaynu iger t ëebbi çaë
nnev.
<ezmummey tesdent :
-s userhu(L’honneur) d unãaf.
tuç
afus
.myaggarn
tidupal
nsen.idma « bassu »is immegra d ids
irbi(Expression pour dire se serrer
204
65
rwelv zi umalu n umvaë av-n wi-n wi-yyaä.a
aoenda nu !. »g umazir bäan medden .ku yuk
iÏfaë asanf nnes.issing « baddu » allen
nnes g tiwririn nna vif sent qenzoent(Etre
perchées) tgemma d idurar inneän i ilmatn
.yucy(Au sens de sentir) is yav takurmut.gan
idurar ddev amm ufray ittebbin
iberdan vif tivmeët ddev illasn s
yiä.iddirz yan urgaz mar ad as yini s
wawal irebbejn :
-askka han imecli d tfanalt(Le goûter) d
imensi d uvajir(Le petit déjeuner) nnec vuë
i.hun tigmmi nu tella-n afella n tewrirt
nnav.mun d « bassu »ad ac isenod asanf
ittawin s uzadav inu.ar ci ttenãafv.
igGed ad yagy aha tegraç t iddev
ur issin ma s itettey udm nnes.iggufy
timadliwin
deffir
« bassu ».kkan
abreqqa(La piste).isawl « bassu » s
usfirnen (s uzmummey) :
-is tannayd abreqqa ddev hat necni ayd t
ivzan s igelzam nnev ddaw n tenbaÏ n
usdarray .ikka ar av itteglay ad nvez
abrid g cëaä wussan immeÏfaën .
-id ar awn yakka ca n urakid ?
-uhu.awd utci vif ivaëiwn nnev.
-i u-nna ur izmirn ad yili tawuri ddev
mayd iskar?
mec neqqima ddaw umalu n id bba nnev hat
ur sar nli tavnnabut(La dignité) nnev.id ad
neqqel s umurmu(Le mirage)ddaw wafriwn n
ist iyyu nnev(Nos mères)ard mtent zrint
av am ikeyyawen(Les poussins) ur izmirn ad
snikkeln vif ivenba nsen !mayd av yakkan
mayd
itekkurn
ixedlan(Les
estomacs) nnev ?mec
netter
asemik(La
charité) ad av icbub umuzr.ur av
iqqimi xas ad neqqel s um<n, s wazzuf
s imc yan.
-ad av yary ëebbi zi usgenë(La
fureur) nnes.
7usmen .ar vif sen ttekkan ifassen
ihermun(Les
maigres).s
ivnan
as
ipenkrurey usakac.zi <E>97< ar ta-yya
ar ittebdad mar ad izzugez aha
issiley.ur ufin imnayn abehri(L’air)ad t
i sellexsiFn .ikk°ar usakac s imnayn
ibeddan
g
ugnir(Le
couloir).idma
« baddu »ticcekëë n usakac nmalant ad
dduqzent.imgulley aë s bab n tezrut :
-ur yad ssinv ma s nedda s udalis(La
culture) ddev n usekter arulgim(Qui
dépasse les normes).di-nna s nedda ha
asffuktey(L’exagération) g usekter.
-hat ar ttinin medden ay-nna tsettan sin
tcint
ku,ay
-nna
ittasin
yan
66
203
ugmim(L’organe)
ad
yasy
sin.kud
tteggadin imxixn(Les accidents) g iberdan
nnev ar ttinin ad <?A>9 <E77C>(La
société d’assurance);Q47 E <A78.afgan
ur yad igi vuë itsen imeprayn xas am;
izi.
-hat awd dvi ur ngi xas izan.mer nli
tizzulya ur inni uwank ad av ihermek.awank
ikkatn igerdisn (Les diplômés)nnes ur
iklel azrak(Ne mérite pas le respect).
-ijm asagiz(Le budget) ixatern far ad
av isselmd ,ad av issegm ar tigira
aha ijme av awd necni.ma mi nesniriz ?.
7usmen ar seksiwn s tiyenna n <E>97<
4RZE(Creusé).afuvl ar issiggi zi yat
tiÏ,abeytel
zi
ta-yya.iskukkey
« baddu »aha imgulley s usmun nnes :
-meqqaë nevëa alley nessupl inllitn nnev ur
ngi vuë uwank xas igettimn(Sans raison).
-hat awd dvi mer nessin i ca adyali nufa
arasix nnev.
-ur nsufir i umya.ca ur nenni ad t i nexë
xas ddu ukan.nav tinirfelt(La grille) nga wan
ikectmurn(Les animaux faibles).mec ur av
invi ca s ugari n ugluln(La clémence) hat
ad av islv ilm g wacal.
-ad yanf ëebbi yat tifluyt n urasix .
-iddev ur illi ay-ddev n ukruran(Le
chimique)g ucraz nnev.
-zi waçey ddev tevçand maca tsul
tallest tettel awn.
-tella tlefettact nev trika as da
nettesadad.
-id wa-dda imyarn isadden iman d iniln ad
iqqim di ?
-i mec yiwid wukud ad izdv ca di vif
urasix nnes id ad iddu aha izri t ?
-iv illa ma xef ittekeëfas ca agayyu nnes
ad iqqim s ivnan.
-di-nna idda ca ad ig argaz.
-yah.ur tennid amalid(Le vice).
4smutter
« bassu »iqcucn(Les
ustensiles) nnes.gzan inaragn nnes is iäulley
ad ffevn s beëëa.ncern lsin ikurbiyn nsen
.ibedd « baddu »aha irbu aqeëwac
nnes.illiv t yannay bab n tgemmi inna as s
ils n uzeglal isman iwaliwn imazivn d
ioëabn :
-sers aqeëwac nnec hat walu ma s
teddid.
9r yufi xas ad t isers .imyanna d
tsendubent nnes : « tevçand walu ma s
ddiv
.ur
giv
xas
aheddaw(Le
vagabond).di-nna ufiv ca n uxbu ad gis
nnevmeëv(Se mettre dans un coin).riv ad
202
67
isew tisent.ma s itterara udm nnes ?
.meqqaë ivëa ivendef t uvejbab !ma mi
itteptay (Raconter) tasisawt(La nouvelle)
nnes ?ma s itteddu ?id ad yazzuf (Se
suicider) mid ad ifek tisila nnes i
uzeglal ?matta udm as ittemnala d ibba
nnes ittiviln is yucl amradan ?ma mi
isniriz (Plaindre(se)) ?kud ival is isry
akrus nnes yufa ivf nnes g usarif(La
corde au cou).ur yad izmir ad iseksiw
awd g medden ddev iveëëeän iäaën tama
nnes,ismuveën allen nsen g tfiras nnes ar
qqaën tiweëviwin tent ivman.ffir yan
ulextu n ifesti isawl as bab n tgemmi :
-s wul azeddag ar ci ttenãafv (Dire à
qqn qu’il est le bienvenu).ass-a vuë i
asekka vuë umajay inu d nnif n usekka vuë
wa-yyaä.
-ar man tur ?
-ard yiri ëebbi.
-ur zmirv ad qqimv di.
-i max ?
-ur myarv asun .
-dva ad t i temyard.dva ad tzutfd
taÏfi d tazedgi nnes.hat tudert nnev g
waçey n utci ur t ufin ibeëëaniyn ad t
svin s watig yattuyn.
-s mi ?
Aestan
ifesti n uzemnan(Le
sage).isttul ifesti vif ulawn ikk°arn s
tixt d tifeqqept.ran ad ttun adummev ten
isdummev userdas n usun(Le soldat
d’ordre)maca
suln
itersan
nsen
ar
ttiqiqn(S’enflammer).ar ttagmn anuvjef nsen
zi uvbalu n ulka(L’instabilité).abrid nsen
ikk°ar s tificay(Les obstacles) d
isennan.itersan nsen ad zrin azmul g ilm
nsen,asnf g ulJE nsen.mec ur ssirden
izriran n Juuv s imeÏÏawn nsen hat ur
nnin ad ten sefn.ger twargit d usda(La
réalité)ar ttejguguln.ibag(Paraître) udm nnes
ger wallen nnes.udm aruzriq(Qui n’est pas
clair)ikencern.imseqsa
d
tsendubent
nnes : « ma ani cem a asirm n tudert
inu?.may-n tuckid ?matta ubrid tumd ?a
mer ufiv ad ttesadadv asanf inu s
usidd n wallen nnem .a mer ufiv ad
skuttev(S’appuyer) vif ivil nnem.cemmin
ayd i itteraran s tudert g uzmez nna
gis
ur
ttannayv
xas
adendum
n
umatin.cemmin ayd igan asidd ittepufn
tallest zi ucbu nu.ma adday-n cem ttafav
meqqaëd xas ad veëv tifiras nnem,ad
mnuv(Se mirer)uraæ inu g mumëi nnem ?.ma
ani cem ad i tesf izmuln n userfufn d
ukeëfes ?ma ani cem ad i tegnud iceëwin
68
201
n twargit inu,ad tevmud asda nu s inilan n
tudert ?ma
ani
cem
ad
i
tedmend(Raconter)adamin n imal d ubrimal
ujmin ?manza cem ad i tawsed uxub n wau
,ad vif i tasid agGa isettuln nnig
ivaëiwn inu. ?!hat s wallen nnem as da
ttiiëv asidd.mriddi tsayewalt nnem
adyali uviyv (Etrangler)apeëji inu.mani
cem ad tannayd mayd i yavn g uzmz n
udelqem.(L’opression) ?.mani cem ad tannayd
idalign n tirizza vif ugenzi (Le front)
nu ?!mani cem ad tannayd mayd ittavn u-nna
issutern tavamt nnes ?mani cem ad tannayd
tarakcult nna nav aha nettemra(Etre coincé)
dis amm iga ?.ur yad ngi ihaqqaën
wala nga itbirn .ur yad nelmid tawada n
utbir
wala
necty
ti-n
ugaywaë(Le
corbeau).ur yad tufi tenbaÏ ma s
tsemdar(Répondre,réagir) i umur nnev xas
s uhermek.netca akuray aha nuvul ar
nettellev itersan d wuuv nnev!! »
4bedd usakac ,ggufin ilmetrin.ku yuk
dig sen
d man imc dda isniriz.zi
tnarust ar ta-yya ur illi xas utul n
wau.ur lcimn tanarust tameggarut alley
kerfen asn iaën.tum tuccent ifadden n
« baddu ».ur immectey alley israr uuv
nnes anyuddu nnes anemyir.iwettes azadav n
ukukm(L’inquiétude).kud yavul s tattayt
nnes inãf t bab n tgemmi s tiëvi :
-i ëebbi mec ur tetcid.
-s ayeëä inu tciv ay-nna mi viv.
r itterbbaj umessegbi(L’hôte)awal
iddev issen i imiq n wawal ittenyuddun g
ugadaz aha isman iwaliwn imazivn d
ioëabn.iseqsa t :
-ma ac yavn alley teknunnid(Tomber par
terre).
4sqinfd « baddu »(Soupirer)
-tav i ta-dda ur yavn awd yuk.vëiv alley
zzerv yan ugardas zeg imajjeyaln maca
kud ar ssarav vif twuri ur t ufiv
pemmeqv s uxiti n uçelfeë.ar twargav
ad nnesrurfv (s’esquiver)s beëëa alley
ufiv yan ubervaz issenäawn aha itter i
sin igendad n isentimn .snikkelv vif
uqaëiä
lli
iëäl
ibba
nu
zi tneddarma .iägam fkiv as adagir inu
aha isny i g tesvrrayt.s dvi sulv ar
ttemmeseqsav d tsendubent vif mayd i
iskr netta d usmun nnes issudun
tasvarrayt taxercact .
-ur gin xas ivejbab(Les escros).
-ineptifn(Les bâtards).
Fudr i ivf nnes .mer yufi ca n
uviva(Le gouffre) ad t yav.mer yufi ad
200
69
vif usmas alley inwa watay day irar
afecku nnav nnig n tzuäa aha iger dis
umajay(Le voisin)yat tuttilt n imijj(La
menthe)aha
isemrara
atay
alley
itteyaë(Etre mixé) uzucaë.illiv iffey
umesmar atay g izawn yuçä yan i
« baddu » aha yini as :
-s wassav n ëebbi mäey taÏfi n tiram
nnev.
9r izmir ad as t irar.iqqel alley
ismiä day ijvm yan ujavim zi dis maca
tuger tamssi n ils d wabuä nnes taÏfi n
watay s waman izddign d umijj n urti
adigan(Le local).taseprizit
tuvy
as
apersi.s ivnan as ar izzeruy avëum
iëvan nna isuy g uzatim n taddant(L’olivier)
d udi ampayl.isawl as bab n tgemmi :
-ad ur tkukerd han tgid anebgi nnev
iburzn mec trid ad teqqimd vuë nnev hat
ur tennid ad tged imezzi(L’étranger).
9r izäaë unãaf ad isfä iratifn
(Les taches)n taserpest(La honte)ivman
ayrri nnes.ismuvy as ubeytl ul alley ival
is qenna ad isouqqey açuv(Le sang)
nnes.isdr
ivf
ar
icëubbuc
g
tallest.allen n irgazn ur djiwenent zi
usvilel n udm ddev ur iklaln akeëfes,
udm
ivman
s
timitar
n
ibba nnes.xas tannay t iyyu nnes tgejder
aha tesvuyy.isken as s ua nnes ad
teqqen imi nnes.
-ad ur tteksu ur i yav umya zi mayd
sulv dderv.
-mayd ac ikkan attayn i uy-a ?!
-iserdasn n uvlas(La sûreté).
<iwes as alley izzugz ioetlan d
usan d iqcucn nnes.kud innebdr vif
tecift tverbez dat as ar tesmuvuë
udm nnes ivman :
-axs ur asen tessivm afaz(Expression
pour dire vexer), ?
-tternav ad neffev asarag nna gis
neswihhet alley ur nri aha avn vif nnev
ar av zzicrirn ar av thermakn alley an
ad ssebin ulawn nnev.
-ad asn t ig ëebbi d gar abrid.nvan cen
imxibn n ëebbi.is ur ssin mayd igan
amersel(La clémence).
-llan wi-dda ur ssin xas ad axmn amm is
ten yav isi(La rage).
<encr :
-swunfu imiq s ay-nna ëeqqan waman mar ad
tessird udm nnec.
-uhu,ur da ssiridv.
-i max ?
-riv ad yiië mayd ittavn wa-nna ittern
amur nnes g uwank n uzrf d usaif.
70
199
7 ufçay (Subitement) tebbeey ar
talla. ur ufin imeÏÏawn ad ssuddemn zi
tallenin nnes.awd tavuyyit nna tdelqem tavul
s udis nnes kud as iskn ad tsusm.tval
is t Ïfaën wi-dda mi illa usvenmi g
ufus.tedma imeÏÏi nnes ar ittezwiv amm
wuuv.s uca n uqeydur nnes ar ttesfa
axyul nnes.ink(Se noyer) « baddu » g
ufuvl.isdr ivf .mer yufi ad yav ca n
uviva(Le
gouffre)ad
gis
izum(Etre
solitaire).mant wallen nnes itsent tmeqqa n
imeÏÏawn irzagn imaëvn iëvan.s ivaliwn
nnes iffer allen nnes.ur ipmil ad imrara
imÏÏawn d iyyu nnes mi zrin iuan nnes
itsen idrizn izegGavn nnig n tayjayin(Les
joues) nnes.tvebbez(Plonger) twargit g
wabu n ifesti.yannay udm nnes ivma s
ufuvl d ubeytel.ar ssiggint tmeqqa n
imeÏÏawn zi tiÏÏawin nnes.ya ad isyirf
maca icty is ur izum g uviva.s timeqqa n
wul nnes as ar issirid izmuln nnes,as ar
ittesfa asnf n tsendubent nnes.timeqqa
nnes ar ssexsint tifqqept d tkui n wul
nnes .timeqqa nnes ar ssewunt tasa nnes lli
yuzvn(Etre sec).udm
nnes
afuval
iga
tamatart n tpalfa(Le sentiment) nna ccarn s
ususm,nna mi ur izmir ils nnes ad as t
issefru,nna ur izmir awd yan wawal ad t
ttelnt as tillas.acagag(Le sommet de
l’horizon)
nnes
isenpuffer
timitar
nnes.isdr axcac(La tête) nnes.ar ittepuruf
apurif iççayn.ar as ittiqiq wul mer
yufi ad isew tisent.icty udmawn n
uganid(Le mal) nna d idsen iman.isul
ujahjay n tesvrraytt nsen ar isduqquë
tallunt n imjjan nnes.awd wagg°u nnes yuvy
acbu nnes.yucy s uçaça n uqeëwac lli yusy
nnig uorur(Le dos) nnes.meqqaë inãf is
bab n uxeëbic ur as izmummi iddev ur
izmir ad issectp ancucn nnes immeslavn s
ilufaç iqquën.innebdr vif tecäift aha
yudy tattayt issefriqqisn s tmuzunt.ur
izmir
ad
iseksiw
s
udmawn
isvililn(Méditer) s uëoab tifiras
nnes.yuwi-d bab n uxeëbic tazuäa n
wanas(Le
cuivre)
d
tajjeëinat
n
uçëf(L’argent) d izawn n usmmev(Le
verre)d tazzenbilt n ukeccuä nna yusin
iberoad n uzucaë(Les lingots de sucre)d tin uqezdir nna ittusektern
s watay d
umeqëaj n wanas isruggutn .isers ifecka
dat yan unarag(Le voisin) nnes aha iffey
as aman g tajjeëinat alley islil ifnuzn n
watay day iffey div aman nnig iberoad n
uzucaë lli isers nnig n ifnuzn n watay day
yusy tajjeëinat isers t nnig n tirgin
198
71
-ma veë teddid ?
4dderf ad irar zund is yufa
taraft(Des fils enroulés sous forme d’une
balle) n tirariwin :
-ddiv s beëëa ,s iÏalya nev isbanya ven
fëansa .nec « baddu »amsummer .
4nna as yan n unya undid(Doux) :
-irvud ac ëebbi alley tectid tumast nnec
uma hat alley nval is tedduhdid.
4sawl as wa-yyaä :
-assav nnec wi-n imazivn aha ur tessind
ils amasiv !!
-ur myarv ad s is sawlv.ur ucizv awal
nnun iddev isnunney unlli nu aha dehcerv s
warim nna g ufiv aqeëëu nu.
4sawl as div wa-yyaä day yuçä
as afus :
-ncer ncer.ffev ibenvë.
-s mani ?
-s tgemmi nu.
ibedd ar izzuvëuë idasiln n
ubeytel.icty mayd t yavn.icejjeë udm
nnes.ixsy as usidd uzuzä(Au sens de
l’éspoir).izgummi(Avoir l’air moussade).ar
itteddu ar ittaxm wancucn nnes s tuvmas
nnes s unäaf n wul.yucka ubrid n
umradan.ar itteddu tawada nna ur ipmil s
udvu(L’enfer).meqqaë
issudda
wass
izmazv.tapalfa tafuzalt dda ur izaë
ad as t izutf(Découvrir) s imÏÏi wala s
wuuv.walu xas asidd n wallen ayd ittaznen
tapalfa
zi
tiÏ
ar
ul.udm
nnes
abeytil(Déçu) ar issenoad is s içenaën
as igna uraæ nsen.ya ad isvuyy maca
icty is illa wul ittekÏiÏifn dat as.yucy
zi twargit nnes kud tesf allen d
tiyenzar nnes aha ar tespippey.tencr :
-adyali igåey la wadan nnec.
-ur dig i mayd ittawven.xas qqim.
<eskukkey :
-kud nserrey tidi nessedrurey imeÏÏawn.
-kud tessirid tidi amessuy nnev zeg
ulayi(Le
venin,le
poison)
ssiridn
imeÏÏawn
uraæ
zi
usnf
issenafn(Endolorer).
-walu mayd vuë umezlu xas imeÏÏi d
tidi.
-hat gan isufir n umessuy d uraæ.
-adday iggadey usafar ur illi ma mi
isufr.ur yad tgi tudert nnev xas axub n
wau.
-ad av yary ëebbi zi wutul nnes.
9r ismid awal nnes alley isduqqeë
ca tifluyt.teffev iyyu nnes ad as
teëem.ur ikki umya alley isella i umvaë
ar isawal :
-ma cem isselan ?
72
197
-aters nna ittutres « baddu ».
Fucy d ibba nnes is izaylel(S’
étonner)zi unya nnes ur iffirn uuf nnes :
-is innav d ca ?!ma ani t ?
-hatin g ufital ar issumum aengig nnes.
4sedderf
« sekku »
s
ukukm(L’inquiétude).ikcm s ufital s wudm
nnes iqennefn(Avoir l’air moussade).avent wallen
nnes vif uyerri n iwi s amm is ira ad
izutf ca n umaynu(Le nouevau) .inf as wul
illiv yannay idarizn n wuuv.
-matta uy-a ?
ifafa« baddu » ivëa g tifiras n
ibba
nnes
timitar
n
ukruru(Le
mécontentement) :
-mayd ac iskern ay-a?
-tanbaÏ nnev.
4gger as i ugenzi nnes ar as
ittekkes izwawan(Les lignes)iquëaën n
wuuv.
-is as tgam ca n utray(Le cahos) ?
-neswihhet asl n wad netter uragin n
uqaridn adigan.
-ini yi cenni ayd inun idasisn(Les limites)
nnun.
ittinaë « sekku »kud yannay is ur
iri « baddu » ad as isf timitar n
ujendx.iverbez(S’accroupir ) mnid as.yudr
-di-nna s idda umaziv ar is ttemun
tmazivt.
4smuvë “baddu” allen nnes imuteln
g udmawn ikenfern as innen :
-ma g lliv ?!
4sawl as wa-yyaä :
-han tellid g tmazirt nnec.
7siggant timitar n uäuhllu zi
taqqayin n wallen nnes :
-mayd i yavn ?!
4näw div yan yaäinin :
-seqsa ivf nnec.
4smuvë div allen nnes g tfiras n ku
udm icnan vif s :
-id ur tgim isbaniyn ?
;mefcan
içëi
n
uranway(L’étonnement).igunåz
yan
g
umeççuv n uwayÏ :
-waqila ipuyä wa-ddev.
4rura as s ukuræc :
-adyali idehcr.
4svilel yan dig sen udm nnes dat n
wad ad t iseqsa :
-mayd temsed ?
9r as iruri .ibag is ar issara
vif wassav nnes.izubda wa-yyaä iseqsi :
-ma ani tekkid ?
4fest.is ur yufi tararit .ilula
useqsi yaän zeg imi n yan zeg imcayfn :
196
73
ittarm ad izmk tifiras n imal
nnes.ticcekëaë
(Les
roues)penkrurint(Rouler)s ivnan g usawn .ur
imseqsa vif matta tnila ioayn umepray
iddev issen is akæ iberdan ar ttawin s
umradan.ur ixxi xas wa-dda ittawin s
uzerdab.ggudint tillas.ar as ittelley
ivf.isnunney (Avoir le vertige).ifëv ubrid
iqmë.ur yad da ittacz amya.inneqmë wul
nnes.
-ncer a aorrim.ncer a afddam.
Funf allen nnes s ivnan.yucz itsen
udmawn nna ur djin yannay :
-ma g lliv ?id sbanya mid iÏalya.
;essenfaln wudmawn içëi n umutl
.irura as yan :
-hat tellid g tmazirt nnec.
4ssilew « baddu » imjjan mar ad
yacz mayd ttinin :
-id da tsawald s ils asbaniy mid
aÏalyan ?
4näw yan zi wi-dda t issiggan :
-aqq is ur tessind ils amaziv ?!
4mgulley « baddu » s akæ idisan
nnes,imry allen nnes aha yunf ten :
-is tella tmazivt g isbanya nev iïalya?
ëeobn g iseqsi nnes.irura as yan
:
« baddu »i wallen nnes.isawl ibba nnes s
unya undid(Doux) :
-sverres ,sverres (Sois patient)ad yanf
rebbi ca n tifluyt akæ ma.awank ur ilin
aryabbuh ay-a.meqqaë tessurfm asaif
yuccel ad cen peççeën ard asn teffevm
ansa.yuccel ad isin is ur tlim aqaëi nna
sis tedderm ard awn suseln , wala akud
nna gis tteqqelm ad awn fkinaragin.yuccel
ad isin is mriddi uxiti nnun issenvan ul
ur tennim ad tesvuym s ipeëja nnun umsidn
.
4skukkey « baddu » :
-mayd ittisin ay-a ?mec trid amãaraf
ivudan ddu s tmazirt n umugar.id di hat
ur illi xas umyawav ger medden.xas u-nna
yufan ca n uveëay ar as ittebbey
awejjim nnes (Sa queue).
-ayhayya awd umezdi s umalid(Le vice)
nnes.mer tannayd mayd vif nnev isikka ad
teëoebd(S’ exclamer).
-ur yaksul uxiti(L’état )n dvi d wi-n ukud
n usdurrey(La colonisation).
-ma s idvuda ulwa(Le présent) ddev d
uluma(L’époque) lliv ?
-aluma lliv ittuyassen s uknas(La guerre).
-max is ur isul uknas dvi ?
74
195
-meqqaë isul g itsent tvemëin maca ur
iqqimi imci-lliv ikka ger mennaw n
iwunak.ibag urkawal(La charte)n izerfan n
ufgan
.avuln
iwunak
usin
t
ha
sensen(Appliquer) t.
-mec ssen izerfan n ufgan hat i inamurn
nsen.
-axxid adday da nettafa ca n uwank ar
ittezrak inamurn nnes,ara sen yakka
izerfan nsen asl n udelqem d warruz.awd
imugar da ttafan izerfan nsen g tmizar n
beëëa .ad imuzl(Travailler) ca ad yam
arakid (Le salaire) nnes,ad inneocucm(Etre
épuisé) ad iswunfu aha yam arakid nnes n
urayya(La retraite).ur id amm di da
ttafad azrf itteyara vif utagir (Le
document) ad vif s tecnubbucd g usda
ur ar t i ttafad.hat mani t ?am
ugurdu.azrf nnev cammela(Exactement) amm
ugurdu.ur ar ittezzeya g yan uävaë
-ad av yary ëebbi zi uxnif n imttillesn.
4susm
« sekku ».isdr
agayyu
nnes.igza azan n iwi s.ira ad iffev s
beëëa n tmazirt.maca man imc ittegga ad
t yazn ?!.igr n taddant nna ila iga uraæ
nnes.mec t izzenz hat ad imtn meqqaë isul
umessuy nnes ar ittemussu.imsawal d
tsendubent nnes s ifesti : « matta tunant
tevbalut n userdun.tanddamt mi illa
usarag n tiggurga ammas nnes.tanddamt n
ayt umllal mi imllul udm nnes s udfl
lumn(Surtout) g tagrest aha izegzaw nev
iferqec(Etre multicolore) g taldrar.ur
ikki umya alley avn idrimn tadupalt
nnes.ar ittaylal g twada nnes.ioayn
abervaz .isni t wa-ddev g yat
tesvrrayt nna da iperrey yan usmun
nnes.ilula usirm maca ittuzrir(Etre
influencé) s imÏÏi n iyyu nnes.kud irba
aqeëwac(Le sac) n tadawt teshirf
temcumt.ur tezmir ad ids tebäu.iddel
usignew n ufuvl udmawn nsen.isawl ibba
nnes :
-ad ur as tesxubd aäu uggar n uxub.hat
amm netta amm izuya nnes.ur nettuyaqqil zi
tibäi.arasix ar yaÏÏu medden.
4mmecty.ur
izmir
ad
çaë
s
imgulley .islla i ibba nnes ar as ittini :
-ad ac isriry ëebbi tawada nnec.
4ffer timeqqa n imeÏÏi irzagn .isfä
ten s uäaä nnes.meqqaë izäay wagGa nnes
ur is yuci.izmuçl s dat g ubrid n
usirm.isedderf
ad
ilcm
ansa
n
usihar(Le rendez-vous).ar as itteferfiä
wul nnes.ur as iqqimi xas ca n ukud
ifessusn aha yaf-n ivf nnes nnig n
umradan.ger taääangiwin n tallest ar
194
75
-ur da ssevëaëv awal(Expression qui veut
dire parler trop pour ne rien dire ).id ad
tefrud nev ddu iberdan nnec.
-ddiv ard uvulv.yac da ttilid di ?
-mec ur i tufid di seqsa vif i g
umeãëiy n « tezmimmiyt ».
-ad av izmummey imal d ubrimal mec ira
ëebbi.
4zmuçl
« baddu »
g
ubrid
issuddan.mer yufi ad yayl s ivaliwn
nnes.tezwar t twargit nnes.idma ivf nnes
yucl amradan .ar ittemsafaä d tmazirt
maca ur ittu « titrit »n wul nnes.mer yufi
izubaç (Les possibilités)ad ids imun.mer
yufi ad t issenäw i tayyuvt (La
vague).issigg
uzmummey
zi
wallen
nnes.izenzifn
nnes
vëuëän(Etre
très
étendus).acbu nnes innurky (Etre large).ul
nnes innaëçm.isekraf nnes bbin.dva ad
iffev takurmut(La prison).adday yunf
ibba nnes taeveët nnes dat as.ikka
tivemëin nna ur tent ikki mecta aya amm is
ar ittemsafaä d tneddamt nna ipml
cigan.tanddamt
tanammast
mi
fjjijn
izeglaln nnes aha gan timaddeliwin iggufin
s tibëeÏ(Le sommet)n iwerirn ,yajjuyn s
uçavaë .tanddamt nna ar vif s issiggi
udrar n « tasmmiÏ »,ar t tessirid
ay-a ?nval is nesgurg tamazirt nnev zi
usdurrey tta ar inezzv allen n tarwa
nnev.mayd ittesultn(Servir)i tmazirt nnev
mec ddan akæ ifeddamn nnes s beëëa ?ma
xef inna uwank ad isnikkel mec zugn akæ
ioerrimn n tmazirt ?mayd t ittemzavn iv
ur qqimin xas iwessarn d twessarin ?!qa
ad yacl ca n umezdi akæ matta netta
tamazirt nnev aha ur inni ad yaf mayd
ishuyn (Dire non) !!is ur teswingm tenbaÏ
nnev g ukaris ddev ?mid is igezzul as
ufus ,iqmumë as idipl ?!.man imc tteggav
ad sriv amarin ddev ?mayd vuë i illan
ad t skerv ?ur i iqqim i xas ad zzenzv
ivf ini.ur nedmi ad nav tunant yan .nval id
adday
iggadj
(Partir)usdarray
ad
tbuvlu tmazirt nnev ard teg amradan(Le
paradis)ittepbubn(Conserver) araw nnes
alley ur yad tgi xas ivirfir(La
poubelle)ittumermun s ubiba ,izi d
izuzao(Des insectes de petite taille,par
extension des microbes).di- nna as tettid
udm nnec ha uzamma issehÏiÏÏin ismuviyn
ulawn.kud ur ta iffiv usdarray ar av
ttinin
is
g
ufarik(L’étape)n
ufuley(L’indépendance)ad yam ku aferfan
(Le patriote)mraw n iderhamn ku tifawt(Au
sens du matin).mani t dvi ?ur igi uy-a xas
76
193
ixedad(Le gros mensonge).v il -ad ur nufi
ma s nettesfa tiweëviwin(L’état de
honte) nnev.mayd neskar ad nessird udmawn
nnev zi idarizn n uprukd(La honte) ?id ad
ëelv zi tneddarma(Proposé pour la
banque) ?! ». issedkel aqeëëu nnes iola
iwi s igen .imseqsa div d tsendubent
nnes s ifessi : « ar mantur ttiiëv iwi
nu g ixiti ddev issenvan ul d tasa ?id
ad ioey dat i ,ad iwessir s unezgum nna
ur yuru s ifassen nnes ?id ad ijm
asmmuder(L’âge) nnes g ixmmimn ur ilin
tawuri ?ar mantur ittexub as wau ?ur
ttuyaqqilv
ad
mmectiv.ad
snuccegv
taääeveët inu ,ad t i wwetv s u-nna illan
mar cra n tinifect(L’orifice pour évacuer
de l’eau,au sens figuré l’issue) i umarin ddev
isettuln ? ».ur iëi amya alley vif sen
tekcm lal n tgemmi s uswi yusin avëum
ilegGavn innen i yat tqeãriyt(Le bol) n
uzatim n taddant.xas yannay umvaë azatim
ispippey :
-app !mriddi uzatim n taddant adyali
ifest av wul.
<seksiw s udm n « baddu » iweëavn
innuqern(Etre maigre)aha tespippey awd
nettat :
-ad ac t snekferv.
-xaë ac aoiwerd.
-xas sneod i abervaz.
4skn as tivmeët n umeãëiy (Le salon)n
usiwi(La boisson) :
-hatin innevmë di-nnav amm uhaqqaë(Le
corbeau).
illiv iger allen nnes vif wudm n urgaz
tenna as ufgam(l’intuition) : « waqila imdy
i ca n waylal ad t igmr ».isurf çaë s
asurif isaniyn(Oblique).ibedd dat as ,ar
as ttepmimiän(Trembler) izenzifn :
-id cey ayd issenäawn s ugmmaä-in ?
-mayd temsd ?
-açelfaë izuzän(Au sens de chercher en
vain).
-matta umsummer ger imsummern hat
ggudin ?!
-nec « baddu ».
-mayd trid ?
-riv ad näuv s umradan n ubeëëaniy.
-mayd ac innan da ssenäawv ?
-inna it umejway n uburks(Le cireur).
-id
trid
abrid
aseäfan
mid
urC°47(Clandestin).
-ur vuë i azamir n useäfan.
-is tlid sin igendadn n isentimn ?
-id ur id bezzaf ay-a.?
192
77
incr imrey allen nnes ittiqiqn .ur
issuddi dat as alley ibäa acbabn nnes
s
umray.xas
issird
ifek
tisila(Expression pour dire marcher) nnes i
uzeglal.ur
yad
issin
xas
ad
idelfeq.anlli nnes ur isala tavuëi.da
ittiri ad issig ca n udlis maca ur
izmir ad islemmes(Axer) agezän nnes vif
wamak .isyafa akucm n unlli nnes.ur izäaë
ad izmk (Déchiffrer)mayd illan ger twinas
n iwaliwn.ur yad ictuti(Mémoriser)ay-lliv
ikka ivëa.ar isbbircil g uferdu(Au
sens figuré de l’impasse).ioayn di-dda ttilin
ibervazn .ibedd dat yan uselfav n
iburksen :
-id ac i seqsav ?
-vif mi ?
-is tessend ca n ubervaz issenäawn s
beëëa?
-ma acta ayd i takkad ad ac t i sneodv .
-ur vuë i mayd ac akkav.
-i ma s trid ad tenäud s beëëa id s
uzwu ?!
-adday iliv adagir (Le capital)ad ac
rezfv ca n urazif(Le cadeau)ifulkin.
-id ad i teskenferd(Promettre) ad i
tazned yan ukamis n uzirew.(Le contrat
d’emploi)
-app !mani c a udm izegGavn ? ,iffev c id
uuv.ncer a « baddu ».
4nnumzeg umvaë :
-adj t ad igen adyali inneojujm(Etre
épuisé).
-hat ur itci xas akuray.
<egger as s ufus nnes 4 ivië nnes ar
t i tegGey alley ifafa. 7 ivnan as
yunf(Au sens d’ouvrir) allen nnes .ur yuciz
ma ani g illa alley ismuvë allen g udm n
iyyu nnes aha yisil as ar as ttini :
-ncr ad ttawevd,ncr ad ttawevd.
4lley s ugayyu nnes.tegza is ur iri
ad yawv,is ur as ittuvrat(Ne pas avoir de
l’appétit) utci.
4ckn « sekku » :
-adj t ad igen adday t yaxm la ur inni
ad igen ,qa ad issara vif uvëum.
tettinaë aha teckn awd nettat :
-is ur tannayd udm nnes azawëav(Le pâle) ?
-ca ur t ucizv.is ur tessind is ar i
ittedrus iëi.<eskukkey aha tekeræec :
-cey idrus ac iëi netta iqquë as
uqeëëu id nec ar ttejgugulv ger atun ar
ssumumv abeytel.ur iqqimi xas ad
xbubcv(S’égratigner) tayjayin inu zeg
izdar ar ijjeyal.
78
191
iuhlla(Etre stupéfait) « sekku » s
unya nna as tsawl :
-aqq !!is am imtn ca ?
-max is ur yavul ufddam ikkan wudm nnes
ar isseflilliy amm umttin isuln da
itteferkal.hat
iherme
amm
tixsi
tawessart.mayd is iqqiman xas ivãan ?
-dva ad yawv.
-mantur ?
-adyali ipemmeq(Ne pas se contenter) ad
yawv dat i.
4suy
« sekku »
avëum
g
uzatim.izubda(Continuer) awal nnes :
-u-nna ur ikeëfisn ur inni ad yisin
tizzulya n tudert.arraw n ukud ddev ran
tudert zeg ijjeyal.ur ssin is tga wan
tiskkilya ad iggafey ca s tibreÏ(Le
sommet ) nnes s taseæfelt aët ta-yya.
-mer ufin hilli xas ad sgern(Assurer)
utci d timelsit nsen.
Fannay is ur ar ttawev :
-ma s tteqqeld ad ur ttawevd ?
-tekka yi taseprizit ger uxdil d imi
.iga yi unezg°um yan uzebdar ur t issin
xas ëebbi.
-iwa qqimat imc ddev ard cen inev la.
-hat ar av ineqqa yad.
<eddu teffev .ur ikki umya alley tau
s tzua nna vif s tusey tajjerinat n watay
ususm : « axs
ur
tgi
« tislislemt »(tislit mi da ttiviln
itsen medden is tla udm n tawtemt n ufgan
d uwejjim n teslemt mi da ttinin ioëabn
tislit n ilel)agabib n tbaëavt inu igman
g ivirfir(La poubelle) ?axs ur gin
imargasn n uberslem itnan (Les obstacles)n
uratim(Le destin) ?!! oniv ur i iqqin xas
utul n waäu.tislit ar tregGel zi dat
i.ur yad nniv ad t lcemv id tayyuvt
innujgeln(Se hausser)alley tga anect n uwerir
ur tgi xas azebdar (La digue) dat
uzatil(L’ambition)
inu.xxan
i
itnan(Expression pour dire n’avoir que du
mal) .ar ttedduv vif uqeëëu nu.ur nniv ad
lcemv isuvad(Les objectifs) inu.ixx !! ad
munneäv di ard mtenv s uspirrey(Le fait
de respirer péniblement).a aoenda(Malheur) nu
nec dda mi ixub waäu.ca ur nniv ad t i
xeëäv.ur sufirv i umya.ur giv xas
tiximmut.yuf i umttin iswanfan .ur yad
ddirv wala mtenv.icc ! tman tudert inu d
walim.xas da stterfusv amm ubukaä mar
ca n igulaç(Les restes) n wi-yyaä.a aoenda nu
d uratim inu ,d ixilban (Les mauvais
présages)».ur yad issin mantur ayd t
iqëä unuddem .ar itteyliliz g usu nnes
amm is da t ittarf ca g tafant.illiv
190
79
taãkæa n wuëv ad am zäev zi wazzar inu
ticäift n uburz ! »yucey is inmala ad
inäew tilgGit illan ger ugezän d
unufl.iqqen
aqmu
nnes.ifest
.ar
as
icëubbuc unlli ger imzazn n uçawan .tzuzn
(Au sens de bercer)t twargit d usirm
alley igna unuddem acbabn nnes s ifili n
idamimn.ilvey g taääangiwin.ar ittekÏiÏf.
4lliv yannay udm nnes ar as ittental ,ar
ittevebbaz aha ibag as uwejjim nnes
.iëouob iddev iga wan teslemt.ar tëeÏÏa
mnid as zund is ar as teqqaë.ar
ittempuf d taääangiwin ittexitirn dat as
amm iwerirn (Les collines).ixlulo iddev
yufa ivf nnes inneqluley(Se renverser).ur
yad izmir ad isellexsey(Respirer)
au(L’air).ar
isfuëuä
s
iäaën.ar
iseonaqquë.iola imargasn(Les mâchoires)
ixatarn ar t i ttenmilin .yaç ad
isouqqey(Vomir) ul nnes.isuqëef aha uvin
as waman irzagn apeëjiä.yucy aha
imgulley s idisan nnes mar ad inçu is ar
itteherbal.imyanna
d
tsendubent
nnes : « ixx ma atta twargit ddev n
umceëäul !!
ma
atta
ujajaf
ddev
issexlaon ?!! awd g unuddem inu ur ufiv
ad swunfuv ».yurm ad izmazzev tawargit
nnes.imyanna
d
twengimt
nnes
s
d mennaw n uzaw.tsers t dat as.iffey
atay iëvan isruggutn .ifka as yan uzaw.ur
tugi
iddev
s
timijja
ar
isselas(Calmer)izenzifn.isgutta
“sekku”azaw nnes :
-tanmmirt i ëebbi zi mayd nsul da nessa
atay d uzatim.hat nitni ayd ittemun d
uuv nnev.
-ar mantur cellan medden aha nsin vif
watay d uzatim ?dva ad icactp watay nev
uzatim zeg ievVan adday nettutres.
iÏsa t meqqaë ikkar as wul nnes s
tlufi.aha yini :
-agudey n umnus(Le souci) ar isseÏsa.
9r tufi xas ad tezmummey :
-iwa Ïes cey dda izzerin tudert nnec s
u-nna illan id i amm « baddu » ur tenni
taÏãa ad ttaf abrid aë ul nnes.
-hat awd yan ur ittisin mayd ittaru
ukud.mecta ayd ikkan vif nnev!.yam ur
nedmi ad nedder g uswir ddev?.usiv
tabarda n uëumey ddiv s di-dda valv
is ur nniv ad uvulv. 9r illi xas udida n
ugari
d
ueëwi
n
ufezwe(Le
bombardement).awd yan ur isgir tudert
nnes g yan ucebneq n tiÏ.mecta ayd
ittutersen ! mecta ayd imtn ! mecta ayd
injemn ! ha-yyi mnid am sulv ar
sellexsiv abehri n tudert.awd yan ur
80
189
issin madday n illa urasix nnes .da
tetterv i ëebbi ad ur av ivmu udmawn s
tiweëviwin .xas mer ufiv ad ur
ibueo(Etre
très
parresseux),ad
imxerfaf(Lutter)d ukud.ay-nna yufa iskr
t.hat ur id xas netta ayd tav
tunant.anezg°um nnes iga wi-n tsuta.ssenv is
iga timpadzin alley ilcm tafesna(Le
degré)taxatart (Au sens d’ importante)mac
asag iqurrem(Etre très parresseux) cra
hat ad as xxun itnan(Les obstacles).
-hat ifulla(Compter sur soi) xas ur yufi
mad t ipundn (Pousser).
-ssenv id ira tadeggart macE zi matta
tbaynut as riv ad as t id awiv.han cem
tessend mayd illan g 9>84@ n urayya,
idrus umad n igr n taddant ur izri
anemri nnev.i ma s riv ad ids
maëav ?id ad zzenzv taxendaccut ddev
nna g nezdv aha nemp g ugmey(Le bord ) n
ubrid mid ad zzenzv igr nnav av yakkan
afaris(Le
produit)
n
tudert
izzelzin(ilzey : Etre en bonne santé)?.
-ur c iqqin xas ad teëeld zi
<E?@@>;.
-aëal ira adgar(L’hypothèque).
-i mayd trid ad teskerd ?mer sufirn
izebgan n uëf(L’argent)i ca n tizzulya
d tzumi d tguäi.innebder (S’allonger)vif
tiliclewt nnes.iëçm i ixmmimn nnes
.issigga t udm nnes d tuqlat(L’écho)
nnes.idma ivf nnes kud ibedda dat as.ur
ittu tifiras nnes d unya nna s
as
tsawl.ivza wawal nnes abuä n twengimt nnes
s tzemni.ur as tbbiy apenjif.ur as
teffir amya.ay-nna ikk°arn ul nnes ikecta
vif ils nnes.tezrurq am; tafuyt.walu
mayd
as
inna.walu
mayd
as
isufrra(Reprocher à qqn ses vices ).tav
temcumt taraksult(Le piège) n wamun.ur tufi
ad tessufv amessuy nnes zeg ugadaz n
ilazizn.tefrk temcumt s tizzulya nnes
izdudrn (Etre au plus bas).tessen is tejmä
tabupricit(La valeur majestueuse) nnes zi
kud ar tesseäwal amessuy nnes g ugadaz
n ivë(La sexualité).adyali tessen temcumt
is ur sar tekcim ul n awd yan urgaz
iddev
ur
tesoi
(Posséder)anumka
nnes,iddev ur tgi xas taweränast isducn
irgazn
s
tamnnida
n
uqaëiä.teklal
aryabbuh.teklal ad as issu cra acbu
nnes,ad yanf dat as imjjan n wul nnes.teklal
ad isseflid ca i usnirz nnes.yaç ad
isuqëef mar ad yini : « merday liv
issegni n wuëv ad am gnuv zeg içevëan inu
timels4t n us9rhu(L’honneur).merday liv
188
81
ngi g tudert nnev xas tisaywalin(Les
silhouettes).
<eskukkey div :
-ma yd ac ttiniv.yuf is tqqimid di ad
ttawevd meqqaëd xas i iceäëan wala
tiwevd i tamment ar c i tteqqesnt
tzizwa n içevçaë(Les racistes).
-id ad awev i ulayiä(Le poison)mar ad
dderv ?!hat ar neqqan iceäëan ,ur ar
ssidirn.
-xas
civ
ac
iceäëan
am
umedya(L’exemple).
-mer ufiv ca n twuri s ulik idrusn ur
nniv ad av taxëëaët(Le remous) n
beëëa.mer ufiv g tmazirt inu timqqit n
tudert ur nniv ad zi dis rwelv mar ad
av amda n umezdi.pmumlv tamazirt inu.maca
itsen
medden
nnes
uvzidn
ayd
t
isderfeln(Rendre mauvais).ma yd neskar
i usaris nnev d uratim nnev?!
-ay-ddev ayd ifka ëebbi.
-ur djin ipmil ëebbi aderfal (Le
mauvais).ur ar ittipmil xas ahuskay(Le
beau) ,uvdim(Le juste) d uzeolaz (Le
bienfaiteur).
<susm.tesmutter iqcucn day tuwi ten
s unwal.ibedd netta ad ioayn agaji n tzumi
di-nna isseflid i uçawan n ubäaä d tzugi
ad ten zzenzv.hat medden a8æ ar zzenzan
acal n tigemmi nsen bac ad azn araw nsen s
beëëa.
4skukkey :
-a apeyyana ,apyyana tamazirt nna nrar s
uuv nnev ad nezzenz.aaoenda nnev.asdarray
lli neeo s ubvas(Le courage)ar as nakka
tisura ma s t ittamd(Exploiter).ar neqqaë
i 9;?Z@4 (L’étranger)ad av isry(Défaire)
akaris nnev.i mec zzenzan akæ medden
igran nsen mayd itteviman dis ?mayd
ittasin agelzim i wacal nnev ad zi dis
issufv
arasix nnes ?a
aoenda nnev
asdarray lli neko zi tifluyt ar as
nettanf taggurt ,ar t i nettepeaë ad
yuvul aë nnev ad issimd tadeggart nnes
g wacal d tarwa nnev !!.ad zzenzv acal d
tgemmi aha ffev s uzeglal ad azv
idicl i usemik,aha qqelv s iwi nu ad
izzer ca g tmazirt n umugar far ad i
yazn ay-nna icayn vif s.ay-a as issegra
ubellen(La résistance) !man igusifn n uuv d
imeÏÏi alley nval is nessird tamazirt
nnev zeg imezdi .ur ikki umya alley nsella
i mayd issebayn ulawn nnev.nzutf is ar
ikeccem usdarray s uzref d usaif nna
ar as nakka s twengimt d ifassen nnev.ad
av yawy ëbbi g usidd nnes.id ay-ddev
ttiiëv
ur
ar
izzemdaz(Rendre
82
187
joyeux).yuf ad ibuk(Etre aveugle)cra aha
iÏÏuëë mar ad ur yannay wala isella i
mayd ittevisan medden g wannaz nnev.
-mayd ira cra ad iskr id ad
yazzuf ?ad iskr cra ay-nna da tteggan
medden ard yanf ëebbi ca n tifluyt.
-ad ilqy(Se plonger) uggar n ulqay.
-id ad tsenkemerd(Subir)anufl nnes ?
-ayd ur iëi.ddiv ad ssedgerv igr
mar ad amv aëail.
tessili tavunfitt(Expression pour
dire se soulager) :
-ad awn isrirey ëebbi tisurifin nnun.
4smussu « baddu » aqeëëu nnes.avent
wallen n imarewn nnes nnig ugenzi nnes.smuveën
t s ususm d unuvjef.ar tteqqeln ad yanf
allen nnes maca ibag is ivebbez g
unuddm.tsawl iyyu nnes i « sekku » s
uckan :
-id ad t i ssencerv ?
-uhu,adj t ad iswunfu.adyali innemrurey.
-ad isbedd ëebbi tirsal nnes.
-g uzmez n udeway(L’ aventure)ur inni ad
isgr cra tudert nnes xas s ivnan.
-ur da netteffev yat tunant ard nav tayya.
-abrid nnev ikk°ar s itnan.ur inni awdyan
ad iswunfu xas mec iggez acal.
uvenbu.ma s riv ad ttiv udm mec ur näuv
s beëëa ?hat ur giv xas amm ufgan
itteddun
nnig
n
yan
ifili
izdin
azerdab(L’enfer)
d
umradan.isul
uGlim(La peau) inu ar ittiqiq s ipmudja
n udvu(L’enfer)nna ur as agugv mar ad afv
ca n usafar g umradan(Le paradis).hat nums
ivd g tmazirt nnev ay-nnav as da nessara
ad nessird imessuyn nnev meqqaë xas s
ibezäan n wi-yyaä.ssenv is qenna ad
nzurref (Tacher) uraæ nnev s ilufaç(Les
salives)n ubeëëaniy.ssenv is ur av pmiln
içevçaë
n
beëëa.is
ar
ttepufn
imezdi(L’étranger)s warruz g uswir n
titi nev n uselku ven n urbaä(Le fait
d’insulter) mayd viv ad t i skerv di
aha ur t i skirv ?di -nna s nettiy udm
ha ajendx ( arruz ) ar av iggar itnan.mer
ssellehwan(Etre habile) imenbaän adyali
ufan av asttif.ha-yyav ger ifassen n
ëebbi ar di-nna ni teffev.id ak°eëfs hat
nedjiwn t,id arfufn hat ismuvy av
ulawn,id
amerret
hat
isselkek(Affaiblir)amessuy d uraæ nnev,id
amarin hat yuvey av ipeëjaä alley ur yad
da itteffev wawal nnev,id azmz nnev hat
iqmumë alley da zi dis nregGel.ur yad
186
83
compliquer).qquën wulawn.ku yuk ar issara
ad ijjenjm ivf nnes i warim ddev xas ad
av yaws ëebbi .uma hat ur illi xas
mayd isnbuttuln tawada.ad ig ëebbi i
icenga nnev d agarbrid(abrid ifeëvn)
acku ur av udjin ad neswunfu g tmazirt
nnev.mriddi nitni adyali ur nettezennan ad
nezlleo tarwa nnev beëëa n unrar nnev.nitni
ayd av ikkan attayn alley nmerret g umarin
ddev.ssavn av afäaz(Expression pour dire
vexer).mriddi icenga nnev adyali iÏëëep
av waäu.hat adday iddu ca n waraw s
beëëa hat amm is ibäa ca amessuy d
uraæ inu.ur sar innirs wul ard t içiëv
dat i .qenna ad irkikä(Frémir)wul inu asag
trid
ad
tewçeld(Abandonner)
tigmmi.idda ad ivus amm uvëum nnig n
ufellun.
-addud dvi mayd neskar i uratim nnev.hat
awd neccin ur pmilv ad dduv s tmizar n
wi-yyaä ad çaë i seksiwn s gar tiÏ
zund is giv asevtay(Le criminel).di -nna
kkiv
ar
i
izullum
ca
,ar
i
isselfan(Accuser) s uganid(Le mal)amm is
giv aseklul(Le démon).hat is ur ufiv
awd yan usttif (L’issue)) i umarin inu.hat
liv tavnnabut(La dignité) n ugäiä issaran
vif urasix nnes meqqaë ur ili xas yan
-ad av isrirey ëebbi akaris.cas
tteddu tudert texxu.
-ar ttexxu zeg yan way ,ar tteëwu zi
wa-yya.smenyif aluma ddev d wannaz lliv
g isul usdarray.mayd yufn ?
-mec di teddid s yan uskkin yuf ukud
ddev wa-lliv.sulv ctutivass-lliv g da
ngerru adern mar ad nesmutter i ilf n
umenqad (Le contrôleur) afëanëië meqqaë
nesyirt avëum n udurru(addag yakkan
adern).tekka vif nnev g uzmz n ufu(La
famine)ar nettawv i ipeclafn(Les herbes)
amm imitar(amnnaw n umudar).
-dvi ur inni ad imtn ca s la xas mec
iqquj°ella.xas ad isemmectey ca ifassen
nnes ad yaf ma mi ittawev.mridd is
ddiv s 98E7 (La guerre)ur nniv ad zzerv
arakid ddev n urayya waxxa idrus hat
ad iqqen yan imi.
-ur inni ad as ikkes fad d accen ad t
iqqen.tzunkes(Etre difficile) tudert.tasuta
ddev
tra
cigan
n
tfadiwin(Les
conditions).ar tseksiw s igenna .iggudey
dis unaruz(Au sens de la convoitise).
@uyn kud sellan i « baddu »
iwejjev :
-uhu,ur id nec ad ur i tneqqam.
84
185
<ceddencr iyyu nnes .ar isfuru(Se
débattre).yucz
« sekku »is
ar
isbertu(Divaguer).ur tufi iyyu nnes xas
ad t tessicey.ar as teqqaë :
-« baddu ».a
« badd ».ncr
hat
ar
tesheyucuëd(Délirer).
s ivnan as yunf allen .semternt
(Marquer)timitar n useqsi :
-ncr hat tellid g tgemmi nnec.
4mgulley s tiyenna nnes.iola ibba
nnes.yucey is ikka ar itteherbal(Délirer).
-ncr ad ttawevd..
-ur digi mayd itsettan.
-ur ttuyaqqild ad tezzerid ca akæ ma s
uxdil nnec.
-tella yi tseprizit g imi n upersi.
-ar mantur ttevimad s la ?
-ur is uciv.
-ncr zzery avëum s watay d uskkif..
-hat nniv am tqqen tmigga(La bouche de
l’estomac) nu.
4ssedkel
ivf
nnes,yudy
tattayt(L’oreiller).yudr i wallen .ismuvë t
ibba nnes s uryabbuh :
-xas awv hat ur ittili xas ay-nna ira
ëebbi.ad
ur txemmemd
cigan hat
ixemmimn ayd ac igan tiseprizit g
upersi.
-ad ac isrirey ëebbi itnan. ;eqqaë ur
riv ad teggadjed(Partir) s beëëa.hat
ur da tëeçça tfullust tiglay nnes.
-ssenv mayd illan.mer ufiv ur ttagmv
xas g wanu n tgemmi ddev maca ma yd nra
ad neskr i uratim nnev ?
-sverres a iwi nu dva ad yanf ëebbi ca
n teggurt a8æ ma.
-netter i ë?bbi ad av isemdr.
4ncr .tsbedd t iyyu nnes :
-aha ma s teddid?
-ad ggafiv s ugaji nu.
-iwa qqim cwi ad nemsawal dva ad
teddud s yan wansa aha tetca v tvufi
nnec.
4skkus
g
uvaë
nnes.iseksiw
çaës.isvilel ibençaën nnes issiggan zi
ddaw ilbä(Le foulard)nnig uyrri(Le front)
nnes d inekjäiän (Les rides) iäefsn
(Plier)ilm n upengi(Le cou) nnes.ar telley s
tbiqqit mar tessemiä taprirt i waraw
nnes.
-terwey tudert ur yad nssin ma s tedda
a iwi nu xas ad av yarey ëebbi zi
umalid(Le vice) nnes.zwant wallen n itsent
temvaëin iddev ur yad ssint mayd
imsarn i tarwa nsent yuckan.u-nna ur imtin
ur inni ad iswunfu zi itnan n tudert.ca s
testilley(Avancer)tennekmums(Se
184
85
-uvul agayyu nnec hat cey a mi da sawalv.
4lliv as iväf ishm(inna him)amm is
yucy zi twargit :
-ma adday-ni tuckid ?
-g unezwum inu d wi-n wa-dda ccarv d wiyyaä.
<esseqmeë “obica”allen nnes :
-ma tta wi-yyaä?
-win imeLkan ddev dda ur issin ma g
illa umalu nsen.
-gan wi-n ëebbi .netta ayd asn ivin.ad ur
tekkad aäan (Au sens de compte) n awd
yan.arasix
nsen
illa
vif
ivië
n
ëebbi.awd yan ur issin aratim(Le destin)
ëaskkif nnec hat idda ad ismiä.
4ssukf t s ururd aha isers
tibiqqit.ternu
as
tis-snat
ur
t
yugi.isseëva axdil d wadan(L’intestin)
nnes.isew atay s flayyu d timijja aha
yucy(Au sens de sentir)s izenzifn nnes ar
tennevëaän (Se détendre).iswa azaw äaët
wa-yyaä.iseqsa iyyu nnes :
-ma veë idda umvaë?
-ivëa as ca s imensi.
-mayd yad iskr g uräal.
-ur ssinv ma s t issegra.
-hat ur illi ca n urudzm i umarin ddev
xas aëäal.
<eskukkey :
-man imc tteggav ad ur xemmemv .akud ar
ittefertal zi usmmuder inu.acal ar
ittenvas(Se retirer)ddaw iaën inu.
-ar
ttinin
imezwura
lliv : « u-nna
ittexemmamn ur inni ad inw asif ».
-mayd riv ad gev mec ur xmmimv ?hat
ttugliv (Etre obligé)vif uxmmem.adday
yili uoenkrif(Le problème) ad iswingem
ufgan mar ad t isry.iulley ad iswingem
mar ad yaf ca n usttif (L’issue de secours
discrète).
-ad yanf ëebbi yat teggurt n urasix.
<essedkel iyyu nnes tidupal nnes s
igenna :
-da c qqaëv a ëebbi ad av tarid zi
umarin ddev.da netteqqel s usemdr nnec(La
réaction)
<effev far ad tessemr div i
watay.imessenfal « baddu »d ibba nnes
itsen uolan(Les aperçus)s ususm.imiq
isawl « sekku » :
-kkiv igenna kkiv acal ha-yyi da ttawev i
uy-nna irtm ëebbi.mayd idman ad buv g
unsa nna g luliv ?mayd idman ad lekmv
aswir ddev n tudert.mer qqimiv g
uyetmi(La tribu,le clan) adyali da tekssad
dvi.snimmer ëebbi iddev ssevriv c
s fad n tudert alley tessend ay-nna ur
86
183
ssinv.zuze ad ttafd ansa nnec g tmazirt
nnec.
ya ad iwejjev maca ittinaë :
-tamazirt nnev ur ar takka i warraw
nnes.ar takka 4 imezdi.
ief « sekku » :
-matta wawal ddev mi da ttisilv s
imejjan inu ?!
-awal acrarad(Véridique) ay-a.
-heyya yuf umugar utmazirt.
ya ad as issectey mayd tenna yat
tmecnayt(La chanteuse)kud tsuqëef aha
tini : « a wa mayd teonid a wi-n tmazirt
inu a wa yuf c ubeëëaniy »maca s upruked
yuxm ils nnes.
-ur telli ca n tmazirt yufn ti-nnev xas
itsen medden nnes ayd ur itteneddamn i
uvabir amatan(L’intérêt général).
-idrus mayd ittemukkuln(Se préoccuper) s
uy-a.
-ad av indh(Guider) ëebbi.
<ekcm iyyu nnes s tazua n watay
isruggutn.tsers t dat « baddu »aha
tesfirnen (Sourire) :
-iv ur teswid itsent teg°mimin n watay ur
sar ac sawilv.
9r yufi xas ad as yaz afus.
4lliv ijvm tag°mimt tamezwarut yucy is
xas awalif isseldayn aväaf nsen.netta a
mi illa nnig ivië agGa isettuln.netta ayd
igan axfeddi(Le fils aîné) n ibba nnes d
iyyu nnes, netta ayd innan ad issefsis
agGa nsen.asaris nnes immeswn (Etre
semblable) d wi-n tupmilt nnes(Sa bienaimée).nitni s ssin lan tarwa lli ur urun
.nitni s ssin kkusan anezg°um.adyali awd
nettat tga taxefddit n imarewn nnes.mayd
ittisin tizzulya n usf9sk9(Le sacrifice)
nnes ?ur tgi vuë medden xas yan
uberknnis(La chose sans valeur).a aoenda t d
içëi n medden.di-nna as tedda iÏfaë t
uselku.ur sa> tessedkil aqeëëu nnes dat
medden.tebrx (Etre moins chère)iddev ur
tgi xas tameëäunt.s ucrad(Vraiment)ur
id nettat ayd iëän ,asaris amunan ayd igan
avbalu n uëäan d uvzad.mer tufi tudert n
uburz d unumka ur tenni ad t tagey.mer ur
tufi agGa n imarewn nnes da çaë s
itteqqel ur tenni ad t i tasey s up9ëä9
(Le fait d’être nu).mer tufi ur da tekkes
aoebruq n usedha(La pudeur).ur as ikki
attayn(Expression qui veut dire être la cause
de) xas amun nna g tufa ivf nnes.
-asey tibiqqit nnec a « badd ».
<ucey is ar as ittelley unlli vif yan
w9g°um yaän :
182
87
-i max alley bzint is ar tallad ?
-mayd i isselan ?
-is çëiv ca ?
-ur illi xas umuyd d tadersi n unuddem
d uxmmem.
-ad ur txemmamd.ay-nna ittegga ëebbi ayd
illan.
-hat ur ttuyaqqilv ad xemmemv.adday
yili ugnu iäulley ad t nesry.asray nnes
ar ittezennan(Avoir besoin) axemmem.
-xas ëçem i unezg°um hat da tneqqad
adawis(La santé) nnec.ma xef da tneqqad
ivf nnec dvi ?.sverres a iwi nu dva ad
yanf ëebbi ca tifluyt n uoaliz(Le bien).
-hat ur i yabub (Il n’est pas possible)ad
ssefv (Extraire)amnus zeg wabuä n uraæ
inu.ur ttuyaqqilv ad demmemv ard afv ca
n urudzem i warim (La catastrophe)inu.
-han imensi da çaë c itteqqel.
-ha-yyi ddiv-n.
9r iri ad as iëeç agana(Le
tempérament) nnes.iggez tiseæfal äaë
as.iverbez nnig n yan uhiÏuë tama n ayt ma
s d ist ma s.iseksiw dig sen nitni dda
ur ta ssin mayd ten ittegannan.smuveën allen
nsen g ugdil ameLkan.inzv uwalif allen nsen
alley ttun asutay (L’entourage)nsen .imcumn
ur frikn s umya.amaäal vuë sen ur igi
ar tserrey izenzifn nnes ukrisn.ur yugi
azaw wis-sin wala wis-cëa d wisku.ur yugi askkif d uvëum nna isuy g
uzatim n taddant.ar ikkat adis nnes s
tiremt ddev alley idjiwen aha ar
ittegerrao.tsawl
as
iyyu
nnes
s
uzmummey :
-han cey trard avurd nnec alley ar
tezzemdazd. udm nnec ur yad igi azawëav
am; umuin ameëouc(Le malade qui a perdu
l’espoir d’être guéri ).ddu dvi mcucd(Se
mouvementer).
4ncr
iddev
isyirt
ad
yiië udm n ta-dda ikemsn ul nnes s
iuan
nnes.issird
timitar
n
udelqem.iddu
iffev.g
uzeglal
yannay
ikelwan ar sseflillin.izutf ahuskey(La
beauté)n tneddamt(La ville)nna g ilula aha
igma alley ibedda vif udasil nnes.g
usarag n tuggurga ivejdm nnig ililan n
ukeccu
ar
isvilil(Contempler)yan
ujddig aferqaqqac(Multicolore).ivëa dis
igabibn(Les symboles)n tudert.ar iceÏÏu
ijj nnes.idma t dat as s udm igan avbalu n
usidd,s
wallen
igan
amm
itran
ismermipn(Briller).yaz afus ad issukf
ajddig far ad as t irzf maca tesfafa
88
181
t tavuyyit n umepi zi twargit nnes
ivudan.iduy alley inw wul nnes :
-ur igi ujddig nnav wi-n wukuf..
izernen,ur yufi mayd inna.ira ad as
irar awal nnes maca ils nnes innukres.s
unya n ukruru izubda umepi awal nnes :
-mer issukf ku yan yan ujddig mayd
itteviman g wansa ddev ivudan ?
4nnusrey ukamis (Le nœud)n ils
nnes :
-ur bukv ad t ssukfv.
-ad ur tespilleld(Mentir).hat annayv afus
nnec itteyaz(Etre tendu)
-xas riv ad as ggerv s iuan inu.
-hat
yuccel
ad
nepbibe
asektul(L’environnement).
-id i nec a mi ttinid awal ddev ?. hat
vëiv t aha psiv t.
-tavuëi mec ur tman d usnas(La
pratique,l’application)hat ur sar tli
avabir.mecta n yan ivëa bezzaf g yan usun
akæ ma maca xxan as irafisn nnes (Les
qualités morales).
-hat a wa ur riv ad t ssukfev.
-mridd is da ttepuv ay-a adyali ur inni
ad iqqim amm uqliw.(Endroit naturel très
attirant).
-ssenv mayd ttinid.
plafond)mar ad ur yannay awd yan imÏÏawn
nnes.ar itteru vif s iddev tga tadyalt
ur djin irciln.tkkusa tgellint tarwa n
ibba nnes s uzda n taymat.tger amessuy
nnes s uvzad taf ad tejjenjm ayt ma s d
ist ma s.irefsan nnes attuyn.u-nna ur t
issin ad yivil is ur tli irefsan.tegëaç
t alley t izizdr,alley ikkes as
tizzulya nna tekka tla g ul nnes.a mer yufi
ma s t ijjenjm ?tamcumt ur teklal ak°eëfs
ddev.udm nnes ahuskay(Le beau)ur igi wi-n
ad as t ivmu cra s tirizza.tabaëavt
iklaln ad tedder tudert n ijjyal
tettutey(Tomber)ar izdar.ar t itteokkan
(Piétiner) ku imesvi.ur yad tgi temcumt
xas alaziz(La marchandise)nna da issumum
ca aha iger is.ar tigira ur tenni ad
ttaf mayd as yakkan timqqit n waman
adday ikernunc uksum nnes.ur teklal
asaris ddev n ukuo(L’infamie).mecta n yuk
yufa ivf nnes g u-nna ur ipmil.ma atta wadda t yufan imci dda t ira ?isfä allen
.islla i usduqqeë n tifluyt.issen is
iyyu nnes ayd iran ad as iveë i
imensi.yunf tifluyt.kud tav tiÏ nnes vif
allen n « baddu »tsers iäuäan nnes vif
tayjayt nnes :
-max alley zegGavnt ac wallen ?
-s umuyd d tadersi n unuddem.
180
89
Futm as i ubrid nnes s wul isettuln
s tixt d uryabbuh.ur idmi ad izutf
tazmni(La
sagesse)
nnes.ar
itteddu,ivnuçë(Réviser)awal nna ccarn.ar
itteddu amm is ar icëubbuc g
tallest.timitar n wudm nnes zrurqent(Etre
très clair)dat as.ur sar ittu udm nnes
arfafan(Torturé).imeqqes(Etre
gravé)g
tmektit
nnes
.ul
nnes
ar
ittiqiq(S’enflammer).ur yuci alley iwwet
tadupalt s ta-yyaä.imsawl d tsendubent
nnes amm is da isawal i ca n usmun n
ubrid : « a mer ufiv ad ids ayllev s
di-nna ur av ittisin awdyan !a mer ufiv
idrimn ad as rarv ul d uraæ
nnes. »mgullin çaë s imezrayn aha yucey d
ivf nnes day innebä g wancucn nnes.ar
itteddu
tawada
n
udehdid(wa-dda
idduhdan).s
wawal
nnes
azemnan(Sage)tessiv ilekmimç(La braise
sous la cendre ).yuks(Maudire) asaris
ddev lli t ibäan d ids.ifrk is t
isselka iddev ival is nettat ayd iran
abrid n uvzad.kud ilcm tigmmi n ibba
nnes innevmeë(S’isoler dans un coin ).isddirn
ad div yall.ur izmir ad ig ca n
uzebdar i imÏÏawn nnes.ikka iqqen vif s
tifluyt n ugaji illan nnig n tebäant (Le
-mer t i tessind ur tennid ad as tazned
afus far ad ttavd ievëan nnes.
4pemmeq
s
wawal
nnes
aha
isseqjeë anya nnes :
-max alley ur ar tteflasd ?hat xas
annayv dis udm n tejëuï inu(Ma bienaimée) ?
4cmummep (izmummey) umepi :
-ini ukan as ar ttewargad.ad ur isäar
ëebbi ul nnec vif yan uëu.
-hat mriddi tvuyyit nnec ur nniv ad
fafav zi twargit inu iiln.
-ha-yyi ddiv mar ad c adjv i twargit
nnec.
4mmectey umepi aha immuttey s
yat tnila maca ur ittu ad aë s
imegulley taf ad yannay mayd ira ad
iskr.ur ikki umya alley ibedda dat as
bab n tezrut :
-azul a asmun.
-azul.ha cey.
-ha-yyi dat ac.
4skkus tama nnes .imgulley aë s
« baddu » :
-mayd teonid d itersan n ië(adelqem) ?
-suln da ttiqiqn .
-id illa ca n umaynu( Le nouveau) ?
90
179
-ur illi xas utul n wau.ur illi xas mayd
issebayn
ulawn
d
mayd
izluzzun(Déchiqueter) tasa.
-ma s nserrey akaris ddev ?ur illi xas
ad nzug.
-mec nenw itnan s beëëa hat ad nsukl
asavin(La religion) d udalis(La culture)
nnev.
-max is ur telli tmezgida beëëa n
tmazirt nnev?!.
-meqqaë
tella
ad
nettuzrir(Etre
influencé)s usektul adelsan aha nettu
tirsal nnev.
-ur inni ad tent ittu xas wa-nna ur gisnt
iflis.
-nec ur bukv ad dduv s ddaw n tenbaÏ n
ureflas(Le mécréant).u-nna ikcemn ddaw as
hat ur igi xas am netta.
-hat igly usaris medden ad feln timizar
nsen .max is illa mayd yufn tamazirt n
ca ?is riv nec ad ids buv.rnu vif u-ya
is nekka ddaw n tenbÏ n usdarray swa
iga areflas nev aneflas alley astawn
iferfan ad t i keoen.
-ur t eon xas valn is asn iffev
tamazirt uma hat tsul tsaywalt nnes
tedder ger av.hat ur issensir xas
aqelbus nnes.annay medden d timelsa nsen
.ikka tin ugdud nnev ar isselku wa-nna nev
-ameççuv d wul nnec ur nnin ad srin akaris
inu.anf taevët nnec mec t i tlid.
-ur kmisv xas azwu.
-ddu su t mec iga wi-n tessi.ffev
abrid inu hat ur salav imenäiän.
-ttuv is ar ttusav tayri.
-ur illi xas afus ayd issenoadn mayd
illan g ul.arad iqaëiän nnec nev atm i
ubrid inu.yan wawal ayd illan ur id sin.
-idrimn ayd igan awal n wul.ur ten liv
heyya awal d ugabir n wul inu ur lin
tizzulya.
-iwa ffev abrid adj i ad ssarav vif
urasix n igujiln lli rbiv nnig n tadawt inu
hat ur vuë i azrf n wad syafav
abäaä(L’amour).ur giv xas amessuy war
uraæ.
-i mani uraæ nnem ?
-jemäv t g ukucr lli kkusav.ur vuë i
mayd ac akkav iddev ur liv ul nna
trid.xas ttu is tlid ul.azmz ddev ur
issin awal n wul.azmz ddev ur igi xas
wi-n ubariq n ufus ikkarn s idrimn.ur ar
nssara vif tudert n wul.ur da nessara
xas vif tudert n uxdil.
-walu mayd am nniv yuf is tciv ul
inu.iberdan nnev mmezgaln g tizi n ticka.ur
sar nemyafa.
178
91
bonheur).teccar ids axub n waäu.timitar
n wutul n waäu nezvent allen nnes.ur yuci
alley ibedda dat as.açuv nnes ar
ittefluful.ul nnes ar ittaylal amm ugäiä
ittuglin s ilemtak n wuzzal.isbedd t
.ismuvr allen g mumçëi nnes.tra ad as
tatm maca issikl t.ur yad innebiä g
iäaën nnes.teef :
-mayd trid ?
-riv ad am sawlv awal n wul.
-ur t i salav.
-i max ?
-liv tawuri.
-i ma atta twuri ?
-arad afus nnec aha tisind.
Fuçä
as
tadupalt
nnes
s
umdaz.teef :
-ma mi isufr idicl yuran ?id ad i
issutc igujiln n ibba nu ?
4gza is tra idrimn :
-ur vuë i xas ul.
-ara tid ad cenfv i ayt ma.
-riv ad am snirzev angaç n wul inu.
-awd
ul
inu
ikkar
s
ugzar(La
souffrance)aha ur ufiv ma mi snirzv.
4ssilew ameççuv
d wul nnes 4
usmummey.
-ha-yyi da m sseflidv s wul inu.
ta-nna ilsan timelsit n umugar .ikka tin ar
ittepemmaq urgaz ad as ikkes ca yan
inz nevd akæ ad as igger ca n
tveãmart nnes .dvi mecta n yuk ikkes
tamart.mecta n tesdent ar tlessa timelsa
n urgaz meqqaë ssent is yuks(Maudire)
ëebbi ti-dda itteswaent(Imiter) irgazn
g ik(La façon,la manière) n tlusi.mani
ipruyn(Les
vêtements)
nnev
unsiyn(Traditionnels) ?ur ar lessan medden
tiqebba ,iennaën ,ikurbiyn , atarci(Le
turban)d ugeÏÏay (Le bonnet) xas adday
irin ad ddun s timezgida.ioey(Etre
abîmé) wamun nnev.tirbatin ur yad ssinent
i usedha(La pudeur).ur ar lessant lumen
g unebdu xas ay-nna ifessusn igan
asuvav(Transparent)
mar
ad
ssegelgaent(Chatouiller) iorrimn amm is
da ssewalnt(Exposer pour vendre) afulkey
n umessuy nsent far ad tent isev wa-nna
ilan
azamir
n
tsuvi(Le
pouvoir
d’achat).mani timitar n usedha ?!tabbucin
ar ssiggint zi usveniff(Proposé pour le
soutien-gorge) zund is ar ttenzavent
ifassen ad tent zzern .id ur id s ik
ddev n tlusi nev wi-n twada as ar
tessewal
nev ar tdellal (Faire la
publicité) taytect(La femme) ivf nnes ?!
92
177
-ur ac nniv uhu.maca hat suln medden
icebbern s ioban unsiyn amm ay-lli
tebderd.ddu s iyetman d isunn.
-awd ifeddamn g wansiwn ddev avuln ar
lessan ikerbayn(Les pantalons) uvzifn.ur
yad iqqimi wamun nnev imci lliv
ikka.yuccel ad nuvul s timitar nnev n
tivuëëma(La
civilisation)mec
nra
ad
nesbijjeg(Etre fièr) s usexëeë (La
libération) n tmazirt nnev zi usdurrey.
-ur ac nniv uhu.maca hat ur nnin medden ad
mun g yan ubrid.ku yun d mayd ira.
-max alley ikka wamun nnev aselman iman g
yan uvaras ?
-max is kkan ineslamn man akæ g isunaf
(Les sentiers) ?yac ban vif mennaw n
isakidn(Les sectes) ?ha asakid apenbal,ha
acefoan ,ha amelkan ,ha icioiyn ha
isunnin,ha
ibaiyn,ha
ixarijiyn,ha
iwehhabiyn d wi-yya atg(Ext).ca da
ittealla s uctam n ivaliwn cra s uvëa
nsen.
-illa uy-a maca isman ten ëebbi d umazan
nnes.
-hat ur ar ttesnasn ineslamn akæ isaäifn
n ëebbi.is djin tsellad g tmazirt nnev
is ibbey ca n uyetmi ifassen n ca n
imicr ?hat s izmaz as ar ferrun
asäs(La cible)n içëi nsent.tasverrayt
ibzern isadden d iniln d imzaz n uçawan,
igan ibergemmi n wuduc ittemuttuyn vif
ticcekëaë(Les roues) »ur ifafa alley
yannay tasaywalt nnes tekka idis nnes.allen
nnes bzint.ar ssefrunt timitar n ufuvl d
unuvjf.adyali tegraç t.iÏfaë t .isdderf
ad ikk idis nnes mar ad ids imnala taf
ad as iveë tifiras n wudm nnes.imseqsa
d twengimt nnes s ifesti:”max alley
tfuvl ?axs ur id vif i ?”ingy wul nnes s
uryabbuh.idma t vif udmr nnes ar
teshirif.s ivaliwn nnes iobbeç t(Serrer)
amm is igGed ad tennesrurm amm teslemt
nna yav-n g uwesi n wa-yyaä.udm nnes ar
ittini is ur tdekka(Consentir)s usaris
nnes.imseqsa d tsendubent nnes:”mayd tra
ad i tesker ?id ad ttayl aha tav-n nnig
ugayyu nu nec dda ur izäaën ad isawl,nec
lli igan dat as amm umetcils(Qui ne
manifeste
aucune
réaction,aucune
position,qui
garde
toujours
le
silence)?!”.izutf(Découvrir) is netta ayd t
ijemän acku ur as isawil,ur as issefri
tayri nnes,ur as isris ul nnes g tdupalt
nnes.ur as irzif awal nnes.netta ayd t
izlan.udm nnes ur ar issefru is tedder
g
umdaz(La
joie)
d
uoran
(Le
176
93
mseqsa d twengimt nnec vif man imc dda
gan imazivn alley vnan avëum s wamak nnes
uslih d wamak nnes amatan mar ad ttafd
tufert n tivvuëma tamazivt
-tawuri ayd i izwarn .ma s ttebdadv
ayd i izwarn.zi nnig as ad ÏÏafv abrid
s ivbula nu.
-id ad skuttv(S’appuyer) vif wawal nnec.?
-fkiv ac askenfr(La promesse) ur issin i
uoiwerd(Le fait de ne pas tenir ses paroles).
-ad
av
isrirey(Faciliter)ucaman(Dieu)abrid
s
tizi n tumast d tnettit.
4dda « idir »iberdan nnes aha izry
« baddu »ar ittemseqsa d tsendubent
nnes : « matta nec ?zi mani kkiv ?mayd
skarv ?ma ayd riv ?mani riv ?.iseqsitn
ismutln
ay-a!.giv
awersav(L’anonyme).kkiv
avbalu
n
ukucr(La misère).riv amradan n wacal nna
issetres usdarray g tmazirt nnes
meqqaë
ur
giv
xas
aweëänas(Le
serviteur)nnes.ur ar skarv amya xas da
ttewargav.tawuri nu tella g twargit
inu.ur riv ad aciv zi twargit inu.tfulky
twargit.nettat ayd igan utci n uraæ
illuçn.tasverrayt tavmamayt inezzevn allen
n tbaravin(Les belles filles)mi tga tisi
isaëin nsen .u-nna yucrn tixsi ad isgall
s umedya mraw n inigi vif tmelsi(L’
innocence)g yan udebni(Le mauselée).mec ur
izmir ad ten isemdawas(Unir dans un
sens) ad ifru atig n tixsi. 4d u-nna invan
ur ittuyaqqil ad izug xas mec imsasa d
twacult(La famille)n tfaska nnes vif
tamegridt(Somme d’argent à payer à la
famille de la victime pour ne pas être la cible
des représailles).mec izug imenvi ad ig
imezdi vuë ca n uyetmi.ar issevëa çaë
ca n unebvavas(Le brave)far ad as ig
amsÏÏe nnes.ad t imzv(Défendre).hat s
uzrf amaziv as ar ttemmesaëan medden
g
ivëm
amazdar
nev
g
ivëm
amajjeyal.ag°;4; E <E?77ëä (Proposé pour
le tribunal) g umazdar 4C amvaë n uyetmi
d utaa n ku iveãã.id g umajjeyal da
tteggan imvaën n iyetman imyaan 4C°;4;E n
<E?77ëä.
-ay-nnav as da ttiniv is asavin aselman ur
ar ittusnas .max ad ur bbin ifassn n walli yucrn ?max ad ur nvin anebal nev
tanbalt s uzwa s uknennay ar tanuvi nev
s
ukacda(Le
fait
d’interdire
le
mariage) ?!.;ani is4fE n usavin ?!asavin
nnev ur igi xas taallit d Juum d 9>ZA
afuzal (La visite sacrée) d usemek.
94
175
-mec ggudin imacrn aha nebbey asn
ifassen
hat
ad
ggadin
ilmetrin
igejdad(Les manchots).iv nezwe tanebalt
(Celle qui a commis l’acte abominable)hat ad
t nesserfufn.inp nekcd tanebalt hat ad t
npund(Pousser,stimuler)ad
tenn9ën
(Se
prostituer).
-ad ig imicr amezwaru nna mi nebbey
ifassen amedya(L’exemple)i wi-yya ard
ur izmir awd yan ad yacr meqqaë xas
tiglay.
-adday ittugl+y cra s la ad yacr hat
ur inni ad ineddem i tidura(Les
conséquences)n usakir nnes.la nev afu ad
isbuke bab nnes.id azwa nev akcad ar
sserfufunE cigan.
-azwa nev akcad n imezwura ad sbeddin
azebdar da< wi-lli mi xxan irafisn .mer
nesseltiv(Appliquer,pratiquer)
ay-a
s
ugraz (Rigoureusement)ur nenni ad naf g
wamun nnev tameëint (La prostituée)d
umhegges(L’adultère).
-hat ur id s uselqu (Le fait de punir)as
qa ad ittuzizdeg wamun.yuccel ad ikkes
ca imentiln (Les causes)n ubal d uhegges
far ad izeddig wamun.acku adday ur tufi
t?sdent ma g tiwev hat ad tezzenz
amessuy nnes i umhegges.asag ur tufi
-zi mantur ayd ila uçelfaë assav ?ur
igi vuë medden xas tiximmut.yuf t umttin
.ur igi xas yan umddercucu(wa-dda mi
imtn wul).
-ma ay d ac ttiniv tufid tararit vif
iseqsitn nnec.ur tgid xas imicki swa v
ugens n tmazirt wala beëëa nnes.yuck ac
ugezän ,ivtr(S’égarer) ac içëi.ac yary
ëebbi zi tipiÏ.
-hat nettat ayd av iqqen mec ur nufi ca n
usanf(Le sentier) s twuri.zeg yan waçy yuf
ad ig ca apyuä wala iga açelfaë
agezäan.ar ssexnadn medden apyuä.
-ad av isrirey ëebbi itnan.ddiv ac i
zriv i unezwum nnec maca ad ur tettud
anezwum n usidr n uvaëim nnev.
-adday as afv akud d tmelda ddiv ad
snubbecv.
-hat ur id xas s uvëum as ittedder ca
amm ay-nna inna umazan oessu umasip.
-adday idjiwn uxdil ad irmumd(S’activer
trop) ugezän.asag yav laç cra hat ur inni
ad ixmmem xas g uvëum.
-awd dvi asag yucca ca ur inni ad
idemmem (Penser)xas g usanf t itteraran
s uvaë nnes.yac tuckid iwa ssara vif
tnettit d tumast nnec imci nna da
tessarad vif twuri nnec.ssara vif
uvëum d uvaëim.adday tafd avëum
174
95
ddev i wa-lli ur vuë s anezg°um n
twuri,wa-nna isalan ad issiggel.
-mec iväf ku yan s yan udensir meqqaë ur
yufi cigan n wukud ad nssicz s uvaëim
nnev.aya-a ira amyawas(L’ entraide) d
ujurdu
(L’enthousiasme),ira
aqas(Le
vouloir).
-da ittiri ad t isala ca,da ittiri akud.
-mec ur icqiëëew(Défier) ca ukud hat ur
inni ad iskr amya.
-nec dvi ur igi unezwum inu xas ad afv ca
n ubervaz issenäawn s agmmaä -in.
-mar ad tettud g yat tikkelt ay-nna n
timitar nna tuk°zed.
-i mayd riv ad skerv.arad is tella ca n
twuri di ad t i skerv.idd ad qqimv
ddaw n umalu n umvaë ard jemäv anumka
nu ?!
-xas ad ur tettud ay-nna ac sumrv.
-ddiv ad seqsav agezän inu vif matta nec
,mayd riv d ma s ddiv aha rarv vif
iseqsitn s imci is : « giv imicki g
tizi n ticka,riv tawuri i itteraran
timmuzwa(La
dignité)
nu
tasukalt(Perdue),ddiv
s
beëëa
n
tmazirt mar ad afv assav inu »
ief “idir”:
-heyya ur tlid assav!
tawuri as ttesgar tudert nnes hat ad
tebl.ur id ifassen ayd nenna ad nebbey
nev ievëan n tudert mac imentiln n
umarin.id ur inni umazan n ëebbi taallit
d tzuli n ëebbi vif s : « ya ukucr (La
misère)ad ig arefles » ?
-ivan umazan n ëebbi maca awd uselqu ila
adariz nnes g wamun.mriddi usa4f d
usëa d uskurm adyali da ttemmeyakkasn
irgazn tisednan s ivnan.ur inni ujeoni(Le
faible) ad yaf ad imun d tmercilt(La
mariée) nnes .hat s ussermev (Le fait de
terroriser)as ur da izerrey ufgan iwetta
nnes.
-maca ad div ur nettu is llan medden
iÏÏafn irafisn iiln.
-mec llan hat drusn.
-max is ten tessiend ?
-ur ufiv ad ten ssinv.maca ha azeglal
dat av.anf allen ad ttannayd ioerrimn
issehririn(Crier à l’oreille de la chèvre
ou de brebis pour l’accouplement en parlant
de bouc ou de mouton) g imejjan n terbatin
am; ibeëëin(Les boucs).
iÏãa t « baddu » aha izemummey
bab n tezrut.
-is ur da tannayd udm n uoay g wamun
nnev ?
96
173
-annayv t mecta n tikkelt.maca hat akucr
ayd igan ugtef(Le nid)n uvzad(Le fait d’être
abîmé).ur telli awd yat taytect ittepmaln
aëan acku ar itterdav(Eventrer) anumka
nnes.hat
amarin
n
twuri
d
uçiëw(L’emploi)d
umuzl(Le
travail)d
tinunnucin(Les métiers) ayd ikkan attayn
(Expression qui veut dire être la cause de)i
umarin
n urcal(Le mariage) lli igan s
umulley nnes (à son tour) tafada n uvzuzd.
-llant ti-dda innuëent meqqaë ur syirtent
aqaëi.llant ti-dda isenyifent(Préférer)
aëan vif urcal akd umkucr(Le mariage
avec le misérable).
-mayd ac innan awal ddev ?
-sellav as zeg imi n yat tmeëunt ar t
ittini
i
yat
tesmunt
n
uramid
(L’activité)nnes.
-xas s upenjif as da tsawal.mer tufi
mayd ittern afus nnes ur tenni ad
ttagy(Refuser).ur dju telli ta-lli ur
ittirin ad tedder ddaw umalu n urgaz
akæ mayd iga.hat llant ti-dda itettern i
urgaz azla mar ad teswunfu zi unezg°um n
Juluf.hat ur ar teggan s tivbi mec
iÏrrep urgaz nnes iddev da ttegGed ad
vif s issekcem tacna nnes g yan wass.da
ttiri ad testy (Au sens de s’isoler)d
-uhu.llant tareksin d taëviwin ayd
imsasan d uzmz n udfl.
-mayd issen akæ ay-a ?necni ur yad nessin
xas ad nles s ik lli lessan inegga
nnev.idda usdarray izry timlsa nnes.hayyav da ten nlessa.
-ur id akæ iorrimn da lessan timelsa n
umugar.
-llan wi-dda ar ten smulluyn.
-wi-dda ittinin s usenmd(L’authenticité) d
titturra(La modernité).hat
ur
ttun
timelsa nsen tunsiyin(Traditionnelles).
-adday nesrr akæ timitar n uvaëim(La
civilisation) nnev nezäaë ad nini is nfuly.
-ad nuvul s uvaëim nnev iga asgurg(La
libération) zeg usdurrey(La colonisation).
-heyya ur nenni ad nfugl s ufuly ard niçië
amun nnev icebber s timitar nnes.
-yuccel ad nasy avanib mec sersn id bba
d ist iyyu nnev amrig nsen.
-yuccel(Il faut) ad nesnubbec vif timitar
ddev ad ten nessusn aha nezmazzv t i
tsuta tamaynut mar ad ur ackint.
4skukkey”badd”:
-hat ur nsala asnubbec.nec dda ittewargan
ad iggadj (Partir))s beëëa n tmazirt ma
adday-n ttafav akud n usnubbec ?ini awal
172
97
-is ur kkin imazivn ar ttururdn s
timelsa nsen alley ar ttinid is ipruyn
nsen ar sserftaln ,ar senbuttuln ?
-mayd ten içëan.ur djin annayv amvaë inu ar
ittazzela s tqebbut d uçnnaë d
idukan(ikurbiFn) .
-oniv ,ur ssin amussu aE?dr>af(Très
rapide).ar tteddun tawada n ifkr.gan
iqej°laln (Des paresseux de haute qualité).ur
ssin akeëfes d umerret g twuriwin
nsen.gan wi-lli itteqqeln s tukki n
inermamadn(Les activistes).
-ur ac nniv a8æ ay-a ad ur i tesserbud
ay-nna ur nniv.
-ur tennid a8æ ay-a iddev ur tufid ad t
i tinid s ik usrid.ay-a vëiv t ger
iwaliwn nnec.is vuë i azrf n wad gzuv aynna ur tennid s wawal usrid ?
-ur ac ikkis awd yan ad tegzud ugz nna
trid.
-ini yi adday da isbeloic udfl id ar
ittezmar ca ad yazzel vif ugris nev
adfl ?
-uhu.
-hat timelsit ddev tga ti-n uqarif(Le
froid).
-awd ikurbiFn?
4fest “idir”cwi alley ixmmem :
umercal nnes,ad tesgr tudert d ids asl
(Sans)n umnus.hat sellav i yat tmeëunt ar
tterba(Insulter)tasmunt
nnes
s
uëan!!.sellav div i yat ar ttemmesawal
d twengimt EE?7 ar ttemmeseqsa d
ids : « i mayd giv nec xas tameëunt
ijj°an ?! ».ur illi mayd akæ ikkan ddaw
anect ad izzenz ca amessuy nnes.
4äuvms (4zmummey) bab n tezrut :
-tgid amesÏa(Au sens figuré proposé pour
l’avocat)n tmeëan iddev tsuld tennarzd
digsent.
-max
is
da
akkant
udduc
s
ubennen(gratuitement) ?.hat ur da sawalv
xas vif usaris nsent .
-ini yi ukan inva ac umarg n uvedjaj (Le
plaisir)nsent.ur tepmild ad yar uzeglal zi
tmeëan ac inezzevn ilddayn.
4zmummey « baddu » :
-adjav zi temlavit nnec.hat da sawalv s
ugezen (La raison)ur id s wul.
-ncr ad neddu s timezgida ad neççal.
4ttufçey
« baddu »
s
unazi(L’ordre)n usmun nnes :
-him.hat ur ta ufiv ad ççallev.
-max is tsuld tmeççid ?ncr ëçm i inzan
n tamart nnec ad vezzifn ,telsd aqeydur
98
171
d tgeÏÏayt d ikurbiyn mar ad tged
aneflas acrarad.
-nnan imezwura nnev : «
tamart ur da
ttegga argaz ».
ikrurm wudm n bab n tezrut :
-riv ad tged aneflas ad tged argaz nev
uhu ur i ismukl.
-heyya mec riv ad smuttiv amessuy inu
s wi-n tesdent ur tennid ad ttinid uhu.
-max ad ur iniv uhu ?hat inna umazan n
ëebbi : « yuks
rebbi
argaz
immeswan(Qui ressemble) d tasdent d
taytect immeswan d urgaz ».mec telsa
tesdent timelsa n urgaz hat yuks t
ëebbi
d
accen
adday
tessenfel
aseknaf(L’organe) nnes n umyarew.ku yuk nev
ku tukt ad iqqim nev ad teqqim g wansa
nnes.
-i man imci dda trid ad ççallev meqqaë
ur ta rcilv mar ad gev argaz
iseqqan(Pur) ?
-hat inna umazan n ëebbi : « u-nna ur ilin
azamir n urcal ad yuçum »
-i mec ur zmirv i wuçum ma yd skarv ?
-hat inna taçallit n ëebbi vif s : « mec
ttusavm
senpufferat
(Dissimuler) »(asakir nnun)ayd iwettes.
-i ma xef da tessarad ?
-hat s tçallit ad ttatmed i uçabil.
uburkes(La chaussure).lsiv imci dda ar
lessan inegga nu.timelsit n ibba nev ti-n
iyyu ssitmev t iddev qenna ad mzarayv
d izuya (inegga)nu mec ten lsiv.rnu vif uya mec lsiv taqebbut d uçnnaë d ikurbiyn
aha usrv ad azzelv hat ur nniv ad
rurdv g(Etre rapide) tazzela .is tekkid
tannayd ca nna ilsan ikurbiyn ar ittazzela
s uckukä(En accélérant) ?mecta n yuk
ittugly ad yazzel s ikurbiyn aha ar
ittefertap(Courir à pied nu)iddev ar
ittirftil
(Trébucher)g
ikurbiyn(Les
babouches) nnes.mec ur yastaw aha
issiley icäaä n tqebbut nev açnnaë s nnig
n ifadden nnes ur inni ad yaf ad yazzel.
-trid ad i tinid is timelsa timazivin
ur msasan d usaäif n ururd nna igan
adasil n wannaz(L’époque) ddev ?
-arm
ipruyn
ddev
aha
tesyafad
asenbuttel(Le fait de retarder) nna da tteggan
i bab nsen.
-trid ad i tinid is ur gin xas udm n
ugunçu (Le sous-développement) ?
-ur wettisv ad iniv ay-a.ad ur i
tessinid ay-nna ur nniv.mec neqãf taqbbut
nezäaë ad nazzel.iv nussa ikurbiFn vif
tiwelçit nezmr ad nessedrf tawada nev
aha nerwel(Au sens de marcher rapidement).
170
99
-tasarut isuln iÏÏafn azurn nnes,ittezbun
(Résister)d wukud ,ibeddan dat iÏg (La
conquête)adelsan zi bisemdi ur t i tgi
xas
ti-n
tmazivt.adday
nesgifey
tamazivt s uzur(La surface) d tibëeÏ(Le
sommet) n tmazirt ad isseflilliy wudm
nnes s iniln .
-id ad qqeln imelluça d ineffudda ad afin
tasarut s ids (Par coincidence)mar ad
afin
mayd
asn
itteÏÏafn
tawant
(Rassasier) ?
-kud issara ca vif ti-n uxdil nnes ad
issara vif ti-n ils nnes.mec yufa avëum
ad yisin assav nnes.is da ittawv ufgan i
ca nna mi ur issin assav nnes ?is da
ilessa timelsit nna mi ur issin assav
nnes ?mec telsid açennaë d ikurbiyn is
tessend mayd gan wassavn nsen ?
-ssenv mayd igan açnnaë iddev da t
ilessa ibba nu.awd ikurbiyn d tqebbut
d uqeydur iddev gan iferdasn n
ipruyn(Les vêtements) illan g tkafut nnev.
-is ur tseqsad ibba nnec vif ivbula n
waoban(Les vêtements) ddev ?
-ur djin veäfv s uy-a.netta ar ten
ilessa.nec zi kud luliv unfv allen vif
tqeydurt(La chemise)
d
ukerbay(Le
pantalon)
d
udgag(La
culotte)d
-yac arcal iga azgen n usavin ?
-yah.
-mapedd ur ta rcilv hat ca n tçallit ur
telli vuë i.hat amhegges ayd giv
meqqaëd xas s wallen.adday ssefeëv
tiÏ i ca n uwejj°a ittergigin aha ë?çmv i
ilddayn inu hat 9S4R 7 yan uswir n
[email protected] ar i ittuvrat F-EE nnayv zi
umessuy n tewtemt hat heggesv.i man imc
tteggav ad uçumv?
-mer turimd taçallit
ur tennid ad
txemmemd g uvedjaj.
-ay apeyyana.meqqaë giv abuka ur nniv ad
ttuv
tawetemt.is
ur
inni
usavin
aselman is ku awtem nev ku tawtemt iga niv
tga timelsit i wa-yya nev i ta-yya ?
-inna t ooad.
-hat ur as ufiv.
-i max alley ufiv çaë s abrid ?
-ku amessuy d tfesna n uzurn nnes.myallan
medden g uzurn n tudert.
-teggudey tallest g uzmz nnev .xas u-nna mi
tsaweld vif tçallit ar ittennesrurum.
4cenker udm n « baddu » :
-ad
ur
i
tmulsed
(Accuser)s
unnesrurm.hat ur ssinv awal ifeëven.yan
wawal ayd liv ha-yyi bbiv ac t.ini i
uwank ad i issewer mar ad afev ca n
urakid as ttawelv aha dduv s
100
169
timezgida.yac tga afakan izeddign ?iwa
hat arcal ayd izzizdgen argaz nev
tasdent.argaz ar tasdent ur t igi
.tasdent tar argaz ur t i tgi ayd nnan
imezwura lli-v.
-ur yad iqqimi mayd ttannayv g tudert
ddev illasn .
-arad mayd trid ad teskrd ?
-ur igi wi-n tudert ddev xas ad zi dis
izug cra.
Fannay
« baddu »
timitar
n
usxuccen(Avoir l’air moussade) g udm
nnes.issigg-d ubiytel zi tallenin nnes :
-s wazzuf ?
-tessend is ig°dl ëebbi azzuf.
-s mi ?
-ur igi wi-nnes xas ad issufv ca tafrut
nnes zi titar nnes.
-ini ukan trid ad tnevd medden.
-ireflasn dda ur ssin iwetta n ëebbi.
-i ma ac iæman cey ?
-hat riv i medden ad kcemn amradan .
-id s tnuvi as trid ad asn tanfed
tifluyt nnes ?
4sseqjeë awal nnes :
-mayd ac innan riv ad ssekcemv izenqiqn n
ireflasn s umradan ?
-adday ur asn trid amradan n wacal hat
trid asen wi-n igenna !
-hat amarin ayd ismentasn iseqsi.iseqsi
s umulley nnes ar ismentas agezn mar ad
yaf arudzm.
-hat nella g ugersif.ur nessin matta
wasif nna g nettafa timitar n tudert.id
asif ittawin s beëëa n tmazirt mid
asif
ilan
uguy
yakkan
aman
aha
isedgr(Distribuer) ten vif tmazirt.itsn
ar crubbucn(Se débattre) ger imzaz(Les
vagues) n wasif nna ur ssin ma s
issegra.
-amm cey oniv (Peut-être).
-amm nec d cey d wi-yyaä.
4sfirnen uorrim :
-uhu nec ssenv ma xef da kkatv.
-amarin ademsan izubda.ca ar itteqqel s
ubeëëaniy ad yuvul s tmazirt ad t
isry,ad issum açuv n içelfaën nnes.ca
yugl tasarut nnes vif usray n umarin n
tnezruft ,ca yannay tasarut g tbaynut n id
bapllu d ist mapllu nnes izaykutn ilsan
timelsit n usavin aselman,cra iola
tasarut g tbaynut n izaykutn imazivn ,cra
yannay t g ugeëwel anemlalay,ca ur ta t
yuciz iddev isbukä umarin allen n ugezän
nnes ur ar ittewarga xas ad iggadj s
tmizar n ubeëëaniy .matta wa-dda yufan
tasarut nna ur tetci tanikt ?
168
101
imazivn ineslamn imezwag ioëabn ineslamn
.sguccel(Déterminer) tumast nnec.
-ur djin mseqsav d tsendubent inu vif
tnettit inu.
-adday c iseqsa ca mayd trid ad as
tinid ?id ad as tinid afgan ijemn
tawengimt(Au sens de mémoire) nnes. ?
-isttu av umarin ademsan ad nemseqsa vif
tumast d tnettit nnev.
-tgid amm wa-dda yav yan unagis
(L’accident)aha ijmeä(Perdre)tawengimt nnes
aha ar itteddu ur issin ma s idda wala
mayd
ira
zi
tudert
nnes.ar
isbbircil(Aller dans tous les sens sans
savoir quoi faire),ar
isberdig(Dire
n’importe quoi).
-ini ay-nna trid.ur userv xas ad i
issenf ca ul uggar n unäaf.
-ssenv is ittel av wau s umarin av yuvin
ipeëjaä.maca ay-a ur inni ad av isettu
asaëi adelsan .ma s iga ufgan afgan xas
s uswingm .akæ mayd igan adensir n
tudert
yuccel
ad
isments(Provoquer)iseqsi
nnev.adday
nseqsa agezn nnev vif matta necni,mayd
nga,mayd
nra
nezaë
ad
nekrj(Déssiner)abrid nnev.
-ikucm av ugezn s umarin.
4ëob bab n tezrut g Jawal n
« baddu » :
-annayv c da tesberigd(Dire des propos
insensés).
-s mi ?
-is djin tannayd da keccemn ireflasn s
umradan ?
-annayv ten ar tteskun amradan nsen.
Faç ad iwejjev imiq yavul awal
nnes :
-hat ur da sawalv vif wi-n wacal.
-ur ëiv amya.ëebbi ayd issen mayd
issekcam çaë s.nec ur zutfv mayd illan
ammas n icba.timelsit ur tgi tamatart n
uflas.mecta n yuk ur ar ilessa xas
timelsa n 9;?Z@4 maca ul nnes ikk°ar s
uflas.mecta n yuk ar ilessa timelsa n
uneslam n usirt(Le golfe) aoëab aha ur
igi xas axendallas di-nna ikka ar
tzerrey
tserbubet
nnes
akerur(Expression pour dire faire le
scandale).mec idda s lubnan ar itteddukl
tagçiwt(Jeune fille à l’âge de mariage) ard
as turew ifka as yat tuttilt n idrimn
aha iddu izri t d waraw nnes ddaw
uryabbuh n uratim.imci nnav ayd da
ittegga adday iddu s miçëa nev tunes nev
tamazirt nnev <4-FFä.ila tamart ar
ittebdar ëebbi ku tikkelt aha ur issin
102
167
xas ad izemzr (Gaspiller)iqaëin, ar
issav avedjaj n taydeji(L’hymen).id am
wa iga aneflas ?
-hat di-nna as idda ar ittawel aha illef.
-yac ur ipmil ëebbi uluf ?
-yah.maca arcal nnes iga wi-n wuduc.
-ini ukan wi-n uëan asefan(Loyal).
4sxuzzer bab n tezrut :
-ad ur tesseqlullid(Renverser) amak .is
ig°dl ëebbi arcal n wuduc ?
-uhu,ur t ig°dil maca ur ipmil uluf.id ur
igi asevtey(Le délit,le crime) ad irwl
urgaz zi tarwa nnes ?is da ittiri
ëebbi ad iger ca araw nnes s uzeglal
aha iddu ad issara ad izup g yan wansa
yan iddev ila cigan n idrimn ?is ur igi
asevtey ad isev avedjaj g yan uzmz aha
iger s uveëmi(Le noyau de fruit) g
ivirfir(La poubelle) n uzeglal ?!
-iga t.maca llant tisednan ittafan agudey n
udrim aha da ttirint ad selvent g
inebvavaën (Les richards)aha ar ssarant
ad arunt.da ttivilnt id s waraw as inna
urgaz ad vuë sent iqqim ali(Toujours).
-i g uzmz lli g ur ittenba ufgan g irew
mayd ar iskar urgaz anebvavaë?id ur
ar iggar s waraw nnes beëëa n ugtf
nnes ?is ur ar ittarew amm umudar ?!
-acku ur igi unezwum inu xas ad afv
tawuri nu.
-is da teswingimd ?
-ur ar swingimv xas g iberdan ittawin
s twuri.
-ma s inapya ufgan d umudar ?
-s uswingm ,s usenflel(La créativité),s
usmuynu(L’innovation).
-i ma s da issentay cra aswingm nnes ?
-s useqsi ?
-i max ad ur tmseqsad d ugezn nnec ?
-vif mi ?
-vif mayd tgid .
-hat ssenv mayd giv.giv afgan s ugama.
-matta ufgan nna tgid ?
-afgan iddern .
-s mi ?
-aqq !!is ur tessind s mi ?
-ngit as ur ssinv.ssiæz i mayd tgid.
-ar
mantur
ttalsv
i
ugalim(L’adjectif) ?giv
afgan
iddern
iïkkan(Appartenir) s uwank n « a;?Rë46 »
-id aoëab mid afëanLiL mid asbaniy
mid anegliziy mid amaziv ?
-giv amevëabiy.
-imevëabin zaën ad gin imazivn ,imazivn
ittusoeëëebn,ioëabn
,iorabn
ittusmezzevn, udayn isawaln s tmazivt nev
ils amaziv-aoëab ilulan zi kud remsen
166
103
-ur ac nniv uhu.maca s umarin ddev a g
nella ar tettun medden ad muklen s udalis
nsen.
-xas da ttivild.
-yac da neqqaë ils aoëab g uverbaz hat
idrus mayd is ittemukuln iddev s
ugerdas aqecmal (Universitaire) g tsekla
taoëabt ur tennid ad ttafd tawuri
issetcan awd xas avëum aquëaë.adday ur
ili ca n udalis ansa nnes g ugadaz hat ur
inni ad inezzev aväaf n inelmadn d
imezrawn.s usval vif ils aoëb mayd
itteggan asaris n ils amaziv mec ikcm
averbaz ?hat ur inni ad is imukl awd yan
iddev ur yakka avëum.
-ad ur tsemzazald(Comparer) ils amaziv
illan aha idder g tmazirt nnes d ils
aoëab igan wi-n unebgi lli ikka
irms(Recevoir) ugdud amaziv ffir uflas
nnes g usavin aselman.illa ib ger ils
anamay(Le
maternel)d
umugar
(L’intrus).@@F 4:;@ S 7 4:7 EE?7 E;F
@ 7 47>4>?F 9:;;9@ 9> 4@ ;; 7C @
4<<?:;@ 7 4:7 EE 9> 4ÏÏ4 Z?C 4AA E
4FF9 EE?7.7C 4I646ä S> 4:7 @ 9@:47
EE?7
>
477474E
7
<9;7<
@
<E?<<4<(L’identité) EE?7 .
-ur djin mseqsav vif tnettit inu.
-i max ?
-hat ilcm ukud n tçallit.
-mec trid ad nesmed amoasaq(Le fait de
discuter sans pouvoir convaincre l’autre) nnev
ha-yyi di.
-ddiv ad uvulv çaë c.
4ssing « baddu » allen nnes g mayd
igan tivmeët n usarag n tiggurga.ur
isuÏÏef allen nnes kud t yannay ar
tsebbircil(Aller dans tous les sens).irdk
(Palpiter) as wul .izevdn (Rougir) as
wudm.imyanna d tsendubent nnes : « adyali
da vif i testara ! ».ioayen t(Se diriger
vers elle).ikka as tiynnit .iddu alley as
intl
aha
yuvul
mar
ad
ids
imnala(Confronter)
.ar
ittekÏiÏif
.izmuçal nnes mmezgaln .ar itteddu tawada
n uäeëval.ar t ittenmili.ar isemmectay
ils nnes taf ad t yarm is izmr ad as
isiwl.ikucm as g uävaë kud t yannay
tsemder i yan umepray n yat tsevrrayt
tavmammayt aha tney.vëuëint wallen nnes s
imeÏÏawn.iprukd.ar isnissit ugenzi nnes
s tidi.vmant tiweëviwin udm nnes s uklu
azawëav.ur yad izmir ad ibedd vif
ifadden nnes
.yudy afray n ujimi(Le
jardin).ivejdm vif ililan n uLalin(Le
ciment) .idma udm nnes isseflilliyn s
uvmencuc(Proposé pour le rouge à lèvre).ar
104
165
ittesfa
allen
nnes
s
ifassen
nnes.inça(Etre certain) zi uramid nnes
aëenan
.ur
icbi(Douter)
g
mayd
teskar.tawada nnes ar tteskan is
ar
tessara vif usevlaä (Proposé pour le
client)as
yakkan
atig
n
wuduc.tabupricit(La valeur majestueuse) nna
tekka tumç g wul d twengimt nnes
tettuttey(Chuter).ur
yad
tgi
xas
tiximmut(Homme
ou
femme
sans
valeur).maca azml n uters nnes izdv ul
nnes.ur sar ittu udm nnes nna s igan
tifelwit n uvman d iniln(Les couleurs) n
tudert s ma s llan.ur sar ittu
asirm(L’espoir) issiggan zi tallenin nnes
vif ifri abnabak nna g izdv ul
nnes.isddirn(Désirer) ad yanf ugguy dat
wallen nnes ad ngin s mayd iffer zeg
imÏÏawn.iktar
wul
nnes
s
tixt(Le
chagrin).imseqsa d tsendubent nnes : « ma
mi suferv neccin dvi ?açulig asl n
usirm zund udendum.ma s riv ad
dderv ?ar ttedduv meqqaë ur ssinv ma
s ddiv.ar ttedelfaqv ar zellav azmz
inu g uzgezf(L’ illusion).ar ÏÏeffuëv
amurmu wan unffaddu.ar jgugulv ger umiy
d wa-yya amm wazzan.ca s ttedduv ar
zellav yan ufasin zi tzaxma (La
-mecta n yuk ur yad igi anezwum nnes xas
ad yaf mayd iggar g uxdil nnes.id ils
nnes hat ur dis t yiwi.ils nnes ur igi
xas aseknaf isselcamn utci s uxdil
nnes.kuyuk ar ittesu i tuvëift nnes ad
tnew.
-mayd av izwarn id tumast(L’essence) nnev
mid axdil nnev ?
-axdil ayd av izwarn.ma s ittebdad ca
mec ur yufi ad yawev ?
-heyya ad yawev ca meqqaë gelmn(Décrire)
t wi-yya s userdun nev s uvyul.
-uhu.yuccel ad idder ca s urafis nnes n
ufgan.
-i mec trid ad tged afgan iqqen ad tilid
awal nnec.
-hat awd umudar ila awal nnes d accen
afgan.
-heyya ur ittuyaqqil ufgan ad idder s
udalis nnes.
-ku afgan ila t.
-hayya ur ittuyaqqil ad t ipbib.
-mec ur t isdiddey laç s temtant.
-meqqaë ur itci ufgan xas avëum aquëaë
aha izzeri t s waman iulley ad imukl s
ils d udalis nnes.hat ur id xas s uvëum
as ittedder cra amm ay-lli inna umazan
oessu umasip.tudert ur telli xas g
uxdil tella awd g twengimt.
164
105
nnev vif iaën nnes ad tesbuvlu udm nnes
ard teg aåum n tarwa nnes,ad ur tack ger
tnila d ta-yya,ad nemsafa d tizi n
ticka.,day nesrar ivfawn nnev nna neffev
aha ur is nuci.
-is trid ad i tinid is qa ad tesbuvlu
tmazirt nnev ivf nnes adday tessidr
adalis nnes ?
iZemummey
« idir »
s
urkay
(Largement) :
-cammla(Exactement)ay-nnav ayd riv ad
iniv.
-id ad gzuv is arudzm n umarin ademsan
illa g usidr n udalis amaziv ?
-riv ad iniv is yuf ad imyaway usbuvlu
adelsan d udemsan.riv ad iniv is
asbuvlu
n
tmazirt
ittusfada(Etre
condionné) s usbuvlu n tmazivt.riv ad
iniv is ur nettuyaqqil ad nesbuvlu
adensir adelsan.adday da isawal idsi
(Pour l’organisation)amunan nev wi-n tenbaÏ
awal nna da ittegzu ugdud hat ad isbuvlu
tamazirt.s umedya mecta n yuk iddev ur
issin
xas
ils
amaziv
ur
ar
ittemmeãaraf d tneddarma ittemsawan d
usevla (pour le client)nnes s ils afëanLiL
nev aoëab ignan s ufëanLiL.mecta n yuk ur
da ittisin inevmisn n uwank iddev ar as
ttufkan s ils ur igin wi-nnes.
dignité)nu.mayd ittisin tabupricit inu nec
dda mi yura idicl ?mayd ittisin awanil
(La valeur)inu nec dda ur ilin
xas
idamimn(Les idées) g ugezn.ma mi sufern
iswingmen mec ur ten smuttiv s
udarim ?idamimn ammas n tqecca nu ur gin
xas iga ittukerfn.g uzmz n uqaëi d
umaliä (La matière) ur sar ili ca
tizzulya xas mec ila taääeveët(La
bourse) ikkarn s wuëv.ur giv xas
tiximmut »incr ira ad iddu s tivmeët
illasn n txendaccut(La vieille maison) n
ibba nnes mar ad yaf ad issird ul nnes
s imÏÏawn maca icty asnekfir(La
promesse) lli ifka i bab n tezrut.ur
izmir ad ioiwerd(Ne pas tenir sa
promesse).ur ikki umya alley ibedda dat
as aha yannay timitar n usxuccen :
-mac yavn ?
-yav i ay-nna av yav-n akæ.
4skukkey bab n tezrut :
-ur av iqqin xas asverres han ëebbi da
ittemun d isverrasn .
-mapedd ur uviyv apeëji inu hat
sverresv.
-hat ig°dl ëebbi wazzuf.
-ssenv is t ig°dl.
106
163
-axxid merday yazzuf ca aha inev mennaw n
medden mar ad issexleo wi-dda suln
ddern ad uvuln ivfawn nsen .
-man imc ?
-ad yastaw ca s tasmert yusin
ifexsayn(Les
explosifs)
aha
isduqqez(Exploser)
ten
g
uzeglal
ittumermun s iwdan far ad yav yan
ueëwi izellezdin(Secouer) tirsal n
tenbaÏ.
-ay-a ur igi xas asevtey n unufal.max
matta ubaki(Le péché) skern medden ddev
itteddun ad ten tnevd ?
-is ur tannayd mayd skarn .hat ddan g
ubrid n uhmic(Le satan)aha atmen i wi-n
ëebbi.
-ay-a ur igi xas titi nna da ikkat unufal
dda ur issin asmun nnes zi ucengu
nnes(L’ennemi).mec tgid aneflas acrarad
ad ur tmund d ubrid n unermamav(Le
terroriste).acku ur ikki ddaw ugand(Le
mal)xas adday da ineqqa ca amm uäeëval
ikkatn s usekkatu nnes mevaë ur issin
mayd da ikkat.aneflas acrarad ur da
ineqqa tasendubent xas s uzrf.is ur av
issevlif ëebbi ad ur nebbey addag,ad
ur nessekme tigemma n ucengu,ad ur newwet
s umrig nnev wa-nna ur t yusin ,ad ur neqqa
yad uwin boit g mayd kkusan zeg
imezwura.
-da tsawald s içiëi (La théorie ) n
umezdav n tneddamt ittiviln is asuty nnes
ur t igi xas ugdil ameLkan( Le petit
écran)
isawaln s ils afëanLiL nev
asbaniy nev anegliziy ven aoëab.mer
terzifd(Visiter)
idurar
n
ufazaz
ameççeyan d unammas d umeqëan ad ttisild
i wul n tmazirt isul idder.idurar ddev
nna ur ikcim ugdil ameLkan cigan suln psan
adalis nsen asnemdan(Authentique) .iddev
idrus mayd ikecmn averbaz(L’école) ger
imezdav nnes.idrus mayd ittusavn s
usseoëeb nev ufeënLeL.suln imezdav ur
issin xas ils nsen asnemdan igan ils
amaziv.tamazirt hat ur tgi xas tinddam
nna gisnt ttisild i ils isman amaziv d
uoëab d ufëanLiL d usbaniy d wi-yya
.idurar n ufazaz gan tabaynut nna mi tella
tsarut ger ifassen n imenban .mec nla
tsarut ddev ger ifassen nnev ad neëçm i
tifluyt nnes dat akæ imezdav n tmazirt
nnev ad tesrar tmazirt nnev tirsal
nnes.ad tnupyu(Exceller) s tmitar nnes
inezzevn allen n utaram(L’occident) d
iming(L’orient).adday nessusn s udalis
nnev s akæ iniln nnes ad tbedd tmazirt
162
107
-manza c ?
-ha-yyi tama n uzeglal.mani c ?
-ha-yyi amm cey ar ttedduv tawada n
upyu.
-ar nettejgugul ger ugezn d tipiÏ.ur yad
ngi igezan wala nga ipya.
-tedda tmazirt nnev iddev teba.tarwa
nnes tzelleo.ca iÏfaë iming ca iÏfaë
ataram.ca iga zi iming aåum d ulamas(Le
centre) n twargit nnes.iga iming vuë s
amedya n usenflel g ucnay(Le fait de
chanter),uçawan d tsekla d tçuëi akæ
mayd tga.cra iga zi utaram aåum n mayd
igan udm n tudert.idrus mayd icbbern g
wabu n tmazirt.
-ttusavn itsen iferdasn n ugdud nnev s
uslekmen(L’auto-humiliation)d
usxitr
n
ubeëëaniy.
-ur illi usafar n uy-a xas ad nessufv
mayd illan g wabu n udalis nnev.
-matta udalis.
-amaziv ayd igan adasil n udalis.yuccel
ad
nessetres
ageëwel
adelsan.ad
nessidr adalis amaziv ad t nejjenjm i
tuttut(L’oubli)
d
usitm
(La
marginalisation).
-tumçd abrid ivezzifn .medden n uzmz
ddev ur ar ttemukkuln xas s uvëum.ur
tasdent d uwessar d icirri ?u-nna izrin
iwetta
ddev
hat
ur
igi
xas
areflas.yuccel mec tuczed acengu nnec aha
tirid
ad
ids
temmeknasd
ad
tesseëeëd azmz n umãeyyeo(La guerre)
far ad ipeyyel(Se préparer) i uhuddu(La
défence) nev i untag(L’attaque).mec yav
uknas ad inzv ku yuk tiqjjifin nnes ard
irru
nev
inexxa(Vaincre)
t
ucengu
nnes.yuccel ad imãeyyeo ca d wa-yya
aãeyyeo n usurhu(L’honneur).id adday da
tessehwud ca mar ad t i tewwed hat ur
tgid xas amrum(Le traître).titi g udm
ayd ibvuvsen (Etre très courageux)ur id
amm titi n tadawt ur igin xas tamatart n
ulkak(La faiblesse).ik ddev n uãyyeo ur ar
isxitir bab nnes, s umgal(Au contraire)
ar t izzizdir.
4susm bab n tezrut imiq innaëçm
as ils :
-ad i tinid ur ucizv acengu nu hat
tespilleld iddev wa-dda ur izzevzifn
tamart ,ur ilsin aqeydur ..
4bbey as « baddu » awal :
-n imezdav n usirt aoëab.
-i max uhu hat ur igi aneslam .d wa-dda
ifestan vif uçabil ,ur ar isniriz ,ur
108
161
ar isvuyyu,ur ar ittendah s wawal hat
iman d useklul(Le satan).
-hat kkiv nniv ac mayd nnan imezwura nnev :
« tamart ur da ttegga argaz ».ar ttinin
imezwura n ifëanãiãn : « timelsit ur ar
ttegga amesvan (Le religieux) »is ur
tannayd is da tteddun iwaliwn ddev
izemnan g yan udensir(Le sens) ?tamart d
tmelsit ur nnin ad muknen(Fabriquer) argaz
asevnan.;?S< E yan izzevzif tamart aha
iffev-d iga axendallas(Malhonnête).
-ad
ur
ttinid
itsen
ixitn
(Les
cas)unfiln(Particuliers).akæ matta amun as
teddid ar ttafad ineflasn icraradn d
izballavn (Les hypocrites).u-nna ifestan vif
uçabil hat ur igi xas asmun n useklul d
ucengu n ëebbi.u-nna igan amellagu(L’ennemi)
n ëebbi hat iga azengu(L’ennemi) n
ineflasn amm nec,hat ur iklil xas tanuvi.
-mayd ittisin mayd illan g icba xas
ëebbi ?
-ur illi xas netta maca ibag uneflas is
ur ar ittehuddu vif uçabil zund
ureflas.mayd yusin akuray s tirbatin nna
ur asent iqqimi xas ad ddunt s upuëu
(La nudité).
-u-nna ur as injiq(Plaire) uy-a yuf as ad
iqqen allen nev ad izum(S’isoler).myallan
uxdil.ar ikkat alley ar ittegerrao aha
isf imi nnes day ibedd :
-ddiv ad ssarav vif inevmisn n
ibervazn .
-snubbec mezyan .xaë ac ad ttavd ca n
umda ur ilin abu(Le fond).
-xas ad ur tessevlafd agujil vif
imeÏÏawn .
4lula
usirm g wallen nnes.ila
asuvad.ur
yuwi
boit(Ne pas faire
attention) g uzeglal.ur içëi amya alley
imyafa d ids dat as.inew as wul aha
yav tasa nnes.yucy s wuçuv nnes iëva ,ar
ittenyuddu(Circuler) g içevëan nnes s
ururd(Rapidement).idma t ger ivaliwn
nnes tudy admr nnes ar vif s talla,ar
tesniriz,ar
as
tetter
ad
t
issexned(Excuser).mmeslavn ivaëiwn nsen
.imun d tnila nnes.ur çaë s imgulley.ipry
yat
tevmammayt
n
tisvrrayin
issefriqqisn(Refléter) asidd d unil.ikk
tama nnes.tesmuvr allen nnes dis.izri t g
ibenvë aha yusy yat itteddun dat
as.izri t terdb(Se baigner) g imeÏÏi n
ubeytl.yucy zi twargit illiv t yumç yan
usmun s ufus nnes g wayr nnes :
-id cey ay-ddev ?
-nec s udm inu.
160
109
ur ittebendagn (S’aventurier)ur inni ad ig
xas yan n ugudey n uksum ur isufirn i
umya.isvilel ibba nnes lli iverbzen far
ad yady ifadden nnes.deffir itsen ilexta
n ususm isawl umvaë :
-i mecta as da neÏÏun imezwagn s beëëa?
-ku akamis d utig nnes.ku abervaz d mayd
itetter.
-ar mecta ?
-illa bu sin igendadn(Les millions) nev cëa
nev kuç d uggar.
-hat ddiv s tneddarma aha tterv
aëail maca ur ta iffiv.
4zemummey « baddu »s unevmis :
-ad ac t id rarv s ukfad (Avec
multiplication)adday nuv.
-netter i ëebbi avlas d ulas(Au sens de
calme).
<sers « obica » iswi n uëaxsis
d uzatim n taddant d tzua yusin
tajjerinat d mennaw n uzawn n usmmev (Le
verre).inmala
ten
« baddu »
s
uvrat(L’appétit).isuy avëum g uzatim.ar
izzeruy s tegmimin n watay.iccur ids
ibba
nnes
atay.tercq
as
i
« baddu »iddev ivts umvaë ad yanf dat
as imi n taevët.itteyanf as upersi d
iwedan .tihuntrin (Les adolescentes)ar
ttirint ad ssewalent amessuy nsent id
tixatarin hat ar lessant timelsa n
usedha i mayd trid ?
-riv ad lsint akæ aqelbus n usedha amm
g tmazirt n ifarisin.ad venbernt udmawn
nsent.
-adday tvenber tesdent udm nnes hat qenna
ad teskr ay-nna tra iddev awd yan ur
issin tifiras nnes.qenna ad tekcm g wansa
n ca n tmercilt s tnessaëäa mar ad
tetter uluf dda ira umercal amm is tga
nettat s tyazilt nnes tamercilt nnes
tacrarat.
Faç ad iswihhet maca yavul awal
nnes :
-adj av zeg iwnan(Les cas)uslign.
-g uluma(L’ère) n iwis n
tumert kkant
tisednan ar lessant timelsa ur igin ti-n
usedha d accen g uluma ddev.
-ikka incr çaë sent s ukuray ar tent
ikkat mar ad issenfel ixiti nsent
uxcin.ma ani dvi amm iwi s n tumert ?;ayd
ittendahn tarbat ad ttuvul s irafisn
iëeãliyn ?mayd ikkatn anfa g ta-dda
yuckan ger iberdan n useklul ?
-hat awa ur id s titi as nenna ad
nesselfeg(Changer)asaris ddev .hat awa
mer ufint ad awelnt adyali zrint timelsa
110
159
issewaln amessuy nsent aha asint ti-dda
ittepbun
aouri(L’infamie)
nsent.hat
arudzem(La solution)n umarin ddev illa
ger
ifassen
n
inedmamasn
(Les
économistes).hat adelqem s uzfl ur sar
izmir
ad
issiley
azebdar
dat
uvzuzd.han agufsu ila timental isuvad
(Les
raisons
objectives).adday
tent
isselfufp (Déraciner) ca ad issird udm
n wamun zi ijllixn(Les taches) n tirizza.
-is ur djin tsellad i mayd inna umazan n
ëebbi kud inna : « wa-nna iolan ca n uçabil
ad t isselfeg s ufus nnes,mec ur izmir
ad t iskel s ils nnes ,iv ur as izaë
ad t issenfl s wul nnes.aha ur igi uy-a
xas aflas ilemumn(Etre très faible) » ?
-sellav as mennawt n tikkal.ar izzewur
umazan n ëebbi arruz vif uçunçu(Le fait
de convaincre) s umoasaq(Le débat).iv
imyabbay ca d ineçbaln aha yudja ten ar
ttermadn imci nna ran hat ilkek as
uflas.aneflas
açemammaë(Le
fort,le
puissant)ad issufv asegtur(Le sabre) nnes
mar ad ibbey iqeëëa i ineÏfaën n
useklul.
-max alley ur issekmi ëebbi aseklul
kud ur isgid i unazi nnes illiv as
itter ad innez(Se prosterner) i wadam ?!
-ufiv t maca ca ur t xëiv.ddiv ad
uruv tibratin i iregmmayn maca awd yan
ur i ifri tivëa inu.aha ufiv-n ivf ger
waxbacn (Les griffes)n « ibevlasn ».
-is teskerd ca n usevtiy(Le crime).
-ur sevtiv .ur wettisv asevtey(La
criminalité).
-is
ar
ttecbubun
(Arrêter)iresevtayn(Les gens qui ne sont pas
criminels) ?
-tteyaÏfev vif u-nna ur bukv(Avoir
l’intention).xas adj t ukan ad tgen.
-mayd av igan ?irvudav ëebbi alley
teffevd aracib(Le piège).
4nnemzeg(Intervenir) « sekku » :
-ad asn isrirey ëebbi tudert nsen ayd
ttinid ukan .hat ikæar ubrid nsen s itnan.
<eoayn anwal .tfel « baddu »isdr
ivf nnes.ar iseksiw zi ddaw wallen udm n
ibba
nnes
ikernuncn(Se
rider)
s
ioenkrifn(Les complications).tasarut tella
g taeveët(La bourse) nnes.mec ur as
iëil tadeggart hat ur sar issedkil
agayyu nnes.ur ittuyaqqil ad imry
tikccit(La poche)amm inegga nnes.han mecta
n yuk izzenza igr nev asmen (Le lot)bac ad
isev
akamis
(Le
contrat)n
uzirew(L’emploi).max ad ur immecty.u-nna
158
111
-xaë ac ad ttenmilid iwetta n uwank.ddu
iberdan nnec.han afus n uwank ivezzif.han
idicl nnes wi-n wuzzal.
-nniv am hat ur dmiv ad av tazqquët(Le
piège) nnes .
-mer tannayd mayd yavn ul inu ur sar
tenmilid iwetta n uwank.ar ittefeëfi wul
inu alley valv is ira ad yafru beëëa n
ucbu nu.awd wawal ur iri ad iffev zi
upeëji inu.ar ttepmimiv(Trembler)alley
valv id tigira n tudert inu.
-xas nnirs(Rassure toi), ddiv ad puv ivf
inu uggar n uy-nna izrin.u-nna iqqes ubenkal
ad iksu izikr.ta-nna ikkan vif ugayyu ar
teccicey(Sensibliser).ur igi unezwum inu
xas ad afv ca n twuri akæ matta nettat.
-ha-yyi ddiv ad ssemerv i watay d ca n
uëaxsis(Pain sans levure)adyali inva c
laç.
-ur ikki i umya zi tifawt n ëebbi.
-awd avujjer(Le petit déjeuner) ur t i
tvejjird .kud wwetv anfa d ic ur c ufiv
g tiliclewt nnec.
-u-nna iran tizi(Le col de la montagne)
inzy(Se lever tôt) imci lliv nnan imezwura
lliv.
-valv is tufid ca n twuri.
-netta ayd issen .
-is as ifka tamelda(L’occasion) n wad
yuvul ivf nnes.hat imci nnav ayd yuccel ad
nemãaraf d ineçbaln d tneçbalin ard
mugzen(Repentir) .mecta n yuk ikka ar issa
asaën(Le vin) alley ur izmir ad ids
ibu yavul ar itteçalla,yavul imugz.hat
walu mayd yufn tarrayt(La méthode) n
açunçu.
-maca isenyif umazan n ëebbi ajendx.
-iwa ddu emmes asent dvi nnit.ma asnt
tteqqeld ?
4zmummey bab n tezrut :
-yan ufus ur ar isuqus.yuccel ad nili s
taribbut iddev ggudint tneçbalin .
-iwa ssufv ils nnec.ddu sbedd tent far
ad tent tendehd s irafisn ivudan.
-hat ur nnint ad beddint.hat ad ivilent
is ur riv xas avedjaj.
-iwa çunçu ultma c far ad tent tsemdawas
ard munt s tgemmi nnec day tsaweld asent.
-ur zmirv ad annayv udmawn nsent ivman .
-iwa ddu zum g yan ifri wan unefkakan aha
tedderd vif tçallit s wazal mayd ila
d i ,tetterd i ëebbi ad indh mayd
ivna.,tesnimmerd t kud c issentel zi
uxnif d uçabil .
-i mayd xeëv mec udijv inefkan n useklul
ad nnirsen ?yuccel ad zellezdiv acal
112
157
ddaw asn d ignna nnig asn.yuccel ad isin
is suln ineflalasn ddern mar ad asn inin
uhu i uxnif nnun.
-idd is tezmerd ad tvezd adrar s
waskarn nnec ?
-s uçamië(La force) n ëebbi zaëv ad
veççev awd iselliwn.
4ççef « baddu » maca ur iÏãi
iddev tezdv taseprizit apeëji nnes.id
bab n tezrut izubda s unya n unzar(Avec
le ton de défi) :
-s uçamië n ëebbi zmerv ad sseqlulliv
adrar.
-ad div ur tespilleld vif ivf nnec.ad ur
takkad i ugayyu nnec azurn nna ur tlid.
6ejqelnt wallen n bab n tezrut :
-hat nniv ac s iws n ëebbi.hat ur id s
usnikkel vif ivil inu.
-i mayd trid ad teskerd ?mayd vuë c
illan ad t i teskerd ?yan ufus ur da
ikkat abariq.ur ac d-yusi xas ad
teqqend allen d imi nnec aha tetterd
aryabbuh.ddu s umalu mayd trid didda illa uzerdab (L’enfer).yuf ac ad
teÏveëd aÏavië(Le choix) ameggaru n
wawal n umazan n ëebbi,ad ttemeyabbayd d
wi-dda ur tepmild day tennirsed.isin is
ëebbi
a
mi
illa
g
ufus
ad
issivd(Rendre droit) medden .
isrirriyn
(Faciliter)isenfar(Les
projets).ar ten ittepawal ad ssetresn
imassen n umukn(Le fait de fabriquer),ad ur
tãennakn i uwank attayn n semmus n isegGasn
nev uggar taf ad afin içelfaën amm nec ma
g ttawevn i uvëum.
-ad av yawey ëebbi g usidd nnes .ikka
ixub av wau nsul s dvi ittel awn
wau.medden
ban
vif
mennaw
n
iderba(Sentiers qui ne sont pas clairs).ur
yad man vif yan usuvad(L’objectif).ad av
yarey ëebbi .
<ekcem iyyu nnes s tayjayin isuln
yusin icttin izegGavn n ugejder (La
lamentation):
-irvud ac ëebbi alley teffevd avezzu .
-hat ur ta t i kcimv.
-tesikkid i afus.valv is ur sar
teçrid içençaën n tafuyt.
-ur giv ma xef itteqqen ca allen inu.
<sers aa nnes ddaw tiÏ nnes :
-han tiÏ nna as ar allav vif c ad ur
tturard d uwank han ad ac iseëvl
allen.bu d wawal.
-hat ur ssenkirv tafullust vif tiglay
nnes.
156
113
-id tellid d wi-dda ikkatn ad israr
afuley i tmazirt.
-nniv ac yad kud ur ifiv cigan n ismunn n
ubrid ur yad igi unezwum inu xas ad afv
mayd tsettav ,ad ur dderv g umalu nnec,
ad ur tteggav xas tiximmut (Personne
sans
valeur)dat
medden.tezgelm
tamelda(L’occasion) kud tpufm asdarray
aha ur trarm asuna nnun ademsan.mer
tesmanm ay-nna tebam n igran nev ujman
adyali imyaway usuna anemlalay d
umedgagar g tmazirt nnev ard ittugley
udm ddev ad iselfeg inil nnes.
-man imc dda nettegga ?hat ca izzenza
iger nnes ca ismuttey timaryin nnes s
uqari alley myallan medden .izunkes(?tre
difficile) ad tekkesd i wa ay-nna isva s
idrimn nnes.idda ukud lliv .ttun medden
mayd ikkan .uggar n kramra(30)n usegGas
ay-a as iffev usdarray tamazirt.mayd
icttin udm ademsan lli ikka vuë
nnev ?iorrimn d ihuntern n uzmez ddev ur
as d-uwin acpal(Ne pas se rendre compte).
-han
asdarray
ur
issenfil
xas
asvenudm(Le masque) nnes .iffev tamazirt
zi tifluyt nnes mar ad çaë s yuvul zi
tcenbit nnes s uçamië n usaif.han uwank
nnev ar iqqaë i ibeëëaniyn ad ilin
imassen n ufars g tmazirt nnev s tfada
-is ur djin tsellad i wazan nnes ittinin
is ur inni ad iselfeg ixiti n medden ard
sselfegn tiyazilin nsen ?
-psiv t ur id xas sellav as.
-i mayd dis tegzid ?
-gziv is illa uselfeg ger ifassen n
medden .is ar asen ittaws ëebbi adday
irin aselfegmen(L’autochangement).
-iwa max alley trid ad i teg°deld zi
tirmit n uselfeg ?
-ur c g°dilv mec as tvid.xas ukan ufiv c
trid abendg(L’aventure).
-abendC ayd ira uxiti s uulley.
-mayd tbukd ?
-ad asn vmuv udmawn s uuv.
-heyya tbuked tanuvi.trid ad tessufved
tafrut nnec zi titar nnes.
-ur illi xas umlasay.
-uvul ivf nnec.
-max is t i ffev ?
-ad ur ttinid xas teffevd ivf nnec.
-ssenv mayd skarv.ferkv s umulley inu g
tudert.ur da ttedduv vif udis inu Z9E@
ifivë.riv ad ssenmv (Rendre droit)amun nna
dderv ammas nnes.ferkv is ifë9ëv
ubrid
nnes
.ur
ttuyaqqilv
ad
ssebiv(Eclater,exploser) awal inu jaj n
twengimt nnes mar ad yacz ma g illa d ma
s idda d mayd ira.
114
155
-da ttinin imezwura is ar tfeëëe tavaÏ
i ivjd igan memmi s ar as ttini : « ad
ur tzeggurd ,ad ur teddirzd ddu g
wammas »
-awal ddev wi-n wi-dda ur ssin mayd
igan aguzl(Le courage).
-awal azemnan imsasan d tanila nna isewiz
usavin aselman .id ur inni umazan n
ëebbi : « iskkin nna yufn wi-yya ur gin
xas inammasn » ?id ur inni is ur illi
usffuktey(Le fait d’exagérer) g usavin ?
-inna a8æ ay-a.maca hat ixiti nnev ur igi
wi-n usverres.ixiti ddev uvzid ar
issenaf
ul,ar
isäëval
allen
,ar
isderfal(Rendre mauvais)tudert.ur yad
nnarzv i gar tudert. cku tuf t t?mtant.
-ddu awa neddem g tidura n usakir nnec
hat ur djin igly warruz medden vif wad
ddun g ubrid lli trid.mer ur yunif
ëebbi tifluyt n umugz d uryabbuh
adyali issekme aseklul kud ur as
isgid aha ur 4EE4Z 4 Jadam.yac iga
asfazza(Le désobéissant) amezwaru ?i
max alley ur t isselqu ëebbi s
tnuvi ?is ur as izmir ?uhuy.ur F696(Il
n’est pas possible) i useklul ad yili
aamië yugrn J4-E wa-lli t ivnan.
-annayv t s wallen inu.annayv is ikka wamun
nnev
iga
s
umata
anemlalay
zi
bisemdi(Depuis jadis).hat ikka ufelzaf
« Carl Marx » inna mer irzif ansa n
izwawin ad iselfeg cigan g udlis
nnes « tadeggart ».hat ar ittini uswingm
anemlalay is ur igi usuna anemlalay xas
uvul s udm anemlalay amezwaru maca s ik
ukmis(De façon compliquée).
-hat
nekka
nga
inemlalayn
mriddi
usdarray afëⴰⵏLⵉL ayd av iglin ad neg
imedgagarn.
-heyya mec ur navul s udm nnev ademsan han
ca n ufuley(L’indépendance) ur illi g
tmazirt nnev.
-maca ad div ur nettu is illa udm
amedgagar zi tizwiri lliv lumn g
tneddam maca ur izur anect n wi-n unemlalay
iddev ggudin iyetman vif tinddam(Les
villes),iddev kkan imezdav n iyetman ugern
wi-n tneddam.
-tevçand.hat ur igi uswingm anemlalay xas
wi-n
« kaël
maëks »d
injelz »
d
« linin »d « stalin »d « truteski » d wiyya maca iga wi-n imazivn d itsen
igdudn yan nna ur issin tayla tusligt n
imassen n ufars zi bisemdi.
154
115
production).ad ur ttili tayla tusligt(La
propriété privée)n imassen ddev.
-hat nekka nessen asuna ddev.igran gan
wi-n uyetmi (Le clan,la tribu),gan ijmutn
.nekka ar nettegga mulley vif sen .ku
iveãã da icerrez yan waçey .ar
nettemyawaz g twuriwin.hat ur telli tayla
tusligt xas g tgemma d imitar(Les
animaux).ur
illi
usesleg
(La
privatisation)alley
yucl
usdarray
afëanLiL idasisn n iyetman iddev gåedn
iyetman ad asn yawey igran .ku ayetmi ila
tagant nnes.ar ittegdal takessa g yan
wansa ard muçn imvan.ku ayetmi ar
ittepbibi(Au
sens
de
conserver)asektul(L’environnement) nnes.id
dvi tavul tagant tga tayla ti-n uwanik.ar t
ittamd meqqaë ur ufin medden ivbula n
urasix.asl n uragin llan wi-dda ttacern
akeccu aquëaë s tadegGat nev i mar
ad afin ad ssilin takuct n seroub (Le
charbon)taf ad t ssisiyn ddaw tallest
s tneddam mar ad t zzenzin s tufra bac
ad svin atay d uzucar(Le sucre) d
ilyan(Le savon).ar tmexeëÏÏafn iorrimn d
udabal n waman d tagant taf ad zzern ca n
idrimn.is
tannayd
amlasay(La lutte)n
iorrim mgal udabu(L’autorité) ?!
-u-nna iran amradan n ëebbi yuccel ad yasy
alaf (L’arme)nnes dat ireflasn .
-ur illi ca n umrig ilan tawuri anect ils
d ugezn.hat s umoasaq as da enun
ineflasn ireflasn .
-medden s umata ur lin agezn.xas ar
tteddun ,ar ÏÏeffuën tisirikin d
iseddirn nsen wan imitar,ur ssin ib
ger upalic(L’illicite)d u-nna ur t igin.usern
mayd ittebdadn dat asen ad isehuy.ad ten
isbedd vif udasil amammaë.
-id anaruz n umradan ayd isnuccugn
ifassen nnec mid ca n usuvad(L’objectif)
yan ?
-riv ad kcemv s umradan n ëebbi.netta
ayd ivleln (Etre perpétuel).id tudert nnig
wacal
hat
ur
tgi
xas
tazemzant(Provisoire) .
-ad ur tekrajd(Déssiner) timitar n ubrid
ittawin s umradan s uuv n imelsitn(Les
innocents) .
-mayd ac innan gan imelsitn ?
-u-nna ittunvan s uëum hat amelsi ayd iga.
-i mayd ac innan giv amëum ?
-ur tbukd ad tesseëeëd aknas 4 icenga
nnec.
-man imc tteggav hat senpuffern udmawn
nsen aët usvenudm(Proposé pour le masque)
116
153
n useklul.ur ar tteyacazn acku ar tteggan
iabiln nsen g tvemëin illasn nev g
iverfirn.
-yuccel ad ttisind acengu nnec.ad ur
tekkad titi n uäeëval.
-ur sar nemsasa .da c ttiniv ha ssum ar
i
ttinid
ha
feçç(Expression pour
manifester le désaccord).
4skukkey « baddu »aha izmummey :
-myabbayn iberdan nnev .axs ur giv acengu
nnec ?!
-hat ar tteddud g ubrid n icenga nu.
-ur ac iqqimi xas ad teldid tafrut nnec
ad i terdevd aplig.
-xas ukan annayv c issudda ac ugezn.ur
riv ad isukl usavin yan issuddan imiq
amm cey.
-ëebbi ayd issen mayd illan g icba n
medden .ad ur tsenyifd aqeëëu nnec vif
wi-yya.
-max is ur yuf uneflas areflas ?
-dat ëebbi yuf umezwaru ameggaru. ;aca
ma s ttaczed cey areflas zi uneflas.
4cvb (S’étonner)bu tezrut :
-llant timitar n uflas !.is ur tent
tessind !?
-ad ur i ttinid taçallit d wuçum.hat llan
imçillitn igan izeballavn d ixendallasn
.mecta n yuk ar ittebdar ëebbi g ku
anemlalay.kkan
waåumn
ddev
ar
ttemmeãeyyaon s ik arusrid(De façon
indirecte).mec tencer taçiÏ g yat tivmeët
ar issiv wa-yya takat g tivmeët
yan.ar ttenavn imeÏfaën nsen ,nitni ar
ggarn tifersa(Les bûches) g ivd.
-ma atta nitni ?
-iwanikn iman d imiricanin d tamunt
tasufyat.tawwungt(L’état)tamezwarut
ar
tgensas amaal amedgagar id tis-snat
anemlalay.ku yuk ila azreg nnes ar dis
izza
ineÏfaën
nnes,ar
issuëeëëuy
aseætey(La manivelle)n uzreg n imenvi
ittenvadn ivãan n igeëwaln(Les révoltés) ur
ufin abrid s tudert xas ad asin amrig
n takat.(L’arme à feu).hat ay-a a mi da
ttinin imenvi isemmin nna ur yad iqqimi
dvi iddev ittesrey waåum anemlalay.
-i cey ma adday -n tgid ivf nnec ?
-ur igi unezwum inu xas ad afv ca n uxbu
di-dda g tsettav avëum.kkiv ar
ttewargav s ugeëwel anemlalay maca ufiv
is
drusn ismun g
ubrid ddev
aqmammaë(Trop étroit) aha cetmv ils inu.
-i mayd ittini unemlalay ddev.
-ar ittini ad neccur igran d i yulisn(Les
fermes) d akæ mayd igan imis n ufars(La
152
117
tawid yan ueëwi (Le grand bruit)amm waddev.mer ssinv is teddid s uzizar
vif udlis ddev ad ac gerv itnan (Les
obstacles).
4ttey
umvaë « qessu »
s
« sekku » :
-is tannayd ma g vebbezn ivfawn nsen
iëvan.ur ssin is necni a mi udern iguyya
g mceëul.kud neqqaë i mayd av ittawsen
ad av issefsis agGa ar av ççuççin s
uggar nnes.ur ufin mayd asn itteqdn inella
s tisussar izegGavn s takat.ran ad
mnalan d uwanik s waskarn !!id ur puyn ?
;dudiyn
iorrimn.ur
asn
injiq
(Plaire)wawal ddev maca ur yad ufin xas
ad susmn.adyali aters izdevn tasa nnes
ayd imesdn ils nnes.man ar di-nna g ban
iberdan aha imun ku yuk d tanila nnes.g
tgemmi mnid n « baddu »isvilel umvaë
udm n iwi s :
-druv ayd dis tvebbezm ar amggeë.
-ur dmiv ad i teffev imci is.
-axs ur da teqqaëd amm idlisn ddev ?
-kkiv vëiv ca digsen.hat ur ittuyaqqil
imizrew(L’étudiant) ad yisin akæ ivbula
n udalis(La culture).ikka umaal dat n wad
tennesdm tamunt tasufyat iba vif sin
waåumn (Les axes) :aåum amedgagar d uåum
alextu (L’instant)xas mar ad isepnuffer
açabil nnes !g uluma ddev yuf ad ipu ca
ivf
nnes
aha
innirs.,ad
izizdeg
tasendubent day iswunfu,ad intl i tvemëin
tibnabakin,ad yannay idis(Le côté)ifawn
aha itter aryabbuh n ëebbi,ad yisin
is as igezzul ufus,is as ceÏnent (Etre
court)tsurifin aha itter ad ifel tudert
ffir n wad ismd amulley nnes ddaw umalu
n ëebbi.
-içiëi nnec wi-n wa-lli iãubeën (Céder).
-içiëi nu wi-n wa-lli issen azamir d
uçamië n ivil nnes.
-ur djin ipmil ëebbi aneflas ulkik.
-ur da ittiri usavin aseffuktey .asavin
nnev iga wi-n inammasn.aneflas acrarad iga
t wa-lli inyamsen (Etre au centre)g mayd
igan adensir n tudert g utci d tlusi d
iramidn yan.
-ur sar nemsasa.meqqaë nugm zi yan
uvbalu ku yuk d mayd iswa.
-ad nesnimmer ëebbi iddev ifka av mayd
nessa xas hilli mer nufi mayd netca ad
tbuvlu tudert nnev .merday nufi hilli
mayd iserrin amarin n twuri taf ad
inyanf (Etre ouvert)uvaras nnev vif mayd
inemn(Etre droit).skenv ac avbalu n umarin n
irefsan nna g nedder.yuccel ad nesvilel
118
151
avbalu ddev mar ad naf arudzem acku
adday ittusrey ugnu nnev hat ad ttau
tudert nnev s mayd ivudan.
-ar tecnubbucd vif tsarut ikk°arn s
tanikt(La rouille).
-tsul tsarut iktarn s tanikt ad ttanf
tifluyt n tbaynut(Le trésor)ur t i tunif
tafrut(L’épée)
nev
tacebbawwut
(La
grenade) .
-iwa ddu vez acal ard ttafd tasarut ur
isufirn i umya.tayffart ur t ittanf xas
ufexsay .
-max is tga ti-n uçëu mid ?
-nniv ac ur illi mayd isnuccugn tirsal
anect n ufexsay.mec trid ad nemyawas
munat av g ubrid ddev .idd is ur trid
han avaras nnec Ïfuët han wi-nu ad ids
munv ar di-nna i -ni teffev.
-walu mayd yad nniv xas ad festv.
-ifesti n umãubë.
-yuf ifesti gar awal.
4pemmeq “bu tezrut”aha isxuzzer @4R:
-heyya ur da ttiniv amya.
-tuf tusut awal nnec.
ismuvë “bab n tezrut”allen n igidr g
« baddu » :
-mayd trid ad ttinid ?
-riv ad iniv uvul awal nnec hat ur iman d
u;C4E (La logique)wala d usavin.
ugudy n idlisn.ur ikki umya alley beddan
vif nnev « ibevlasn » aha prin av
stnevvalsa.zi di-nnav s tnessaëäa.
-s ma atta usaëi ?
-nnan av nra ad nessetres yan umatav
amenkas anemlalay isdiddiyn avlas n
uwanik.
ëeoben imvaën ,messenfaln içëi
imuteln,idduhdan :
-aqq !!ar afasin(Le degré) ddev ?
-yah.
inew ibba n “cerru” :
-s ma atta unç ?
-iddev ifser cerru mennaw n idlisn
izdin s uswingem anemlalay sselfen av s
ulafin ddev axatar.
4mgulley ibba n « cerru »s iwi s :
-i mayd yiwin idlisn ddev s dar i ?
4huf “cerru” dat n wad as innaëm
ils :
-kkiv ar ten ssav kud giv imizrew g
uzizar (L’université).
-mer ssinv is kcemn tigmmi nu ad asn
gerv takat(Le feu).
-hatn awd dvi ddaw ifassen n uselway(Le
président) n tnessaëäa .
-is teddid ad tveëd ay-nna itteraran ca
n uvabir(L’intérêt)mid teddid ad av di
150
119
ittacr aarakid nsen,ad ur asn ittekkes
amur nsen ,ad ur ten isseknd,ad ur
izbullev,ad ur ifuprru,ad asn yiri aylli ira i ivf nnes,ad ur isnupyu ger
medden .ad ur iseksiw s medden s içëi
n
uçevçaë
(Le
raciste),ad
ur
ittaxm(Mordre)asurhu(L’honneur)n
awdyan,ad ipu iwetta nnes.
-mani awalif(La photo) n uneslam acrarad
amm
wa ?idrus
ad
ttafd
amm
uulig(L’individu) ddev.
9r ikki cigan n wukud alley
nnaëçmen.imyafa kuyuk d ibba nnes g
usarag n tnessaëäa.udmawn n imvaën
cejjeën (Avoir l’air moussade).mzuln s
tsemi
.man
ar
iflew(Le portail)n
tnessaëäa.imgulley « sekku » s iwi s :
-mayd awn imsern alley tavm tazqqurt n
uwanik ?!
-g tiffut ddev myannav d tsendubent inu
ad ssarav vif ca n twuri.ur ufiv xas
ad uruv tibratin i iregmmayn .illiv uruv
yat tebrat ur xëiv amya(ixëe :Mettre
dans une outre,ici l’expression veut dire ne
rien gagner).ffir yan ulextu ikk vif i
« cerru »aha
nemsawal
vif
usaras
nnev.imiq sumrv as ad izzenz idlisn
iqebëan .iddu s tgemmi nnes yawi-d yan
-amC4E ayd tlid g twengimt nnec,asavin nna
tlid g wul nnec!
-amC4E d usavin nna soan medden a8æ s
umata(En général).
-u-nna iran asavin acrarad ad as ibbeey
wul.
-u-nna t iran ad imsawal d medden ,ad
issufv avanib nnes ur id asegtur
nnes.hat s uunçu as da itteflas ufgan ur
id s warruz.unç (La preuve)n uy-a
« andunisya » lli ikcm t usavin aselman s
uunu hat isul dis s dvi.id « andlus »
lli t ikjm s tefrut hat iffev t.ssufv
ils nnec tectemd(Replier) afus nnec .
-afus ayd izwarn ils d wul mec riv ad
sselfgev anabil(Ce qui est nié) d uabil.
-ur nemsasa.
-hat ur nniv ad uvulv awal inu.
-qenna ad c ti tegraç.
-ur ksuv tamtent.
-han abrid n isemal tessend t.
-hat netta ayd ittawin s umradan.
-mun ids.
-ur ar ikccem s umradan xas uxafir(Le
martyr).
-id wa-nna ur t igin hat ad iddu s
uzerdab.
-ëebbi ayd issen.maca ur yaksul uxafir
d wa-dda ur t igin.
120
149
-ur yaksul wa-nna yazzufn s wamak n wa-lli
ifkan tamtant i tsendubent nnes d wa-nna imtn
s uratim n ëebbi.wa-nna yazzufn ad iddu
s uzerdab iddev s usakir nnes iskn is
ur ideggi(Consentir) s uratim n ëebbi.
-is iga unabil d uçabil d uvazid aratim
n ëebbi mid aÏavië n ufgan ?
-mapedd yuzn ëebbi azan nnes i ufgan mar
ad iskn avaras inemn hat ur inni ad vif
s irtm ay-nna ixxan .akæ irafisn ixxan gan
iÏaviën n ufgan.
-heyya iklel aselqu.
-ddaw ifassen n ëebbi ur id s ifassen
n ufgan igan amm netta.
-ur mmeswan (Ne pas se ressembler)wi-dda
iÏfaën abrid n useklul d wi-nna Ïfaën wi-n
ëebbi.nec giv aserdas(Le soldat) n
ëebbi.liv azrf n wad wwetv icenga nnes
s u-nna mi zaëv.
-i mayd ac innan is tgid aserdas nnes ?.
-inna yit wul inu iktarn s uflas nnes.
-cey ayd issen mayd illan g wabu n
twengimt nnec.hat ur c içëi awd yan xas
ëebbi.hat cey ayd innuzty (S’engager)s
userdes.
-hat riv ad nmiliv (S’approcher) ëebbi.
-u-nna ineqqan ivf nnes hat ar ittental(Au
sens de s’éloigner) i ëebbi.
wassav n umatav anemlalay max ad ur ten
kkisn zi ugadaz n udalis ?xas ran ad av
ssermevn (Terroriser).
-mec i ruran idlisn inu ddiv ad ten
jderv.
-ad ur ten tejderd.ur illi mayd akæ
ikkan ddaw anect ad issekme idrizn
itteyaran n ca uswengam(Le penseur)imci nna
ira ad t ig.fki ten ad ten pbibev g yat
tivmeët g tigmmi n umvaë ard afv
azadav inu.idlisn gan isalatn ilan cigan n
tizzulya.mec ufan iwunak inemlalayn unjugn
data sen ay-a ur ar issimik(Signifier) is
izla uswingm anemlalay amaçil(La logique)
nnes.mec llan iwunak inemlalayn g umarin hat
awd iwunak
imedgagarn ur njimn i
umarin.id mec ur gzin ineslamn asavin
aselman
ad
t
nesselfen
s
urevdem(L’injustice) ?
-uhu.illa ibe ger uneslam d usavin
aselman .mec ur issin uneslam g usavin
xas ik n tçallit d wuçum d uãemk hat
ur
inni
ad
igenses(Représenter)
asavin.iddev asavin iga amãaraf ger
medden.yuccel ad imyaway uzda ger
uneflas d ëebbi d uzda ger as d iwedan
yan.ad ur ten isselku,ad ur ten
ittegunfu(Profiter),ad ur ten iwwet,ad ur
148
121
-man imc nettegga necceni illan ger ifassen
nnun?!
-ad nazn i twacult nnun.ffev at.
uhllan
s
uvatis(La
décision)
nnes.iseqsa t « baddu » :
-ma s nra ad neffev ?
-s iqli.
4ssikl azerzal nn ugllid yan ubra
aha ikcem ubevlas nna isman imelfin s didda ttebdadn ard d-iddu mayd iferrun
aretby n ukunser nsen azemzan .ssilin
tavunfitt.ikeræc « baddu » g umeççuv n
« cerru » :
-ssikkan av afus.
-alley valv is nvebbez g uvezzu ar
ayeë.
-xas ran ad av ssikkin xermaza(
expression pour dire terrifier) uma hat ur
vuë sen illi awd yan n unigi n uselken
.asari nsen yura zeg unçan .ssen is da
ssevëaën awal af ad iviln is lan tawuri
nsen .max alley ur av nvirn(Contrôler) s
ifesti ard vif nnev sselken asetres n
umatav amenkas(L’opposant)urkis.id xas
wa-dda izzenzan yan uzrat n idlisn ibuk
ad issetres amatav urkis.?!max ad ur
kkesn idlisn ur imsasan d udalis
amersan(La culture officielle)zi tkezwaÏ(La
librairie) ?yac da ttunzan ivmisn isawaln s
-ur yaksul wa-nna invan ivf nnes aha inev
wi-yya mar ad issiwed medden far ad
avuln isakirn nsen ixxan d wa-dda invan
ivf nnes iddev ur ideggi s uratim n
ëebbi.nec usiv apenrir(Expression pour
dire soutenir) s wi-dda ran azizdeg n
wamun nnev swa s imc n usermv nev s ik n
upawl.is ur da nettafa iberdan ddev g
wazan n ëebbi ?is ur igi ëebbi
agabib(Le symbole) n uryabbuh d
uqjujë(Le fait d’être très sévère) g yat
tikkelt.
-seksiw s tasga n uryabbuh adj t i-n
usenfufd.iddev ur tgid ëebbi ad
temsiend d medden .mun d idsen s taÏfi
n wawal hat ëebbi ayd issen mayd illan
g ulawn nsen ur id cey.
-han anabil ,açabil,avazid lan udmawn d
ifassen d iaën .ur izennen (Avoir
besoin)awd
yan
tismaqqalin
(Les
lunettes)mar ad ten yacz.bagent timitar
nsent.ifesti
vif
sen
iga
akirres(Trahison).
-ur ac nniv fest maca ar ac ttiniv ntel i
warruz,nzev ils nnec hat s taÏfi n wawal
ad telcemd ay-lli trid id s ivnan hat
ur tennid ad tbeëced(Ecraser)xas ivf
nnec.
122
147
-ur sar nemsasa nec ar nezzev agayyu nu s
iming(L’orient) cey s utaram(L’occident).
-mayd ac innan ttiv udm inu s utaram ?
-ar ttalsed i iswingimn n inetraramn(Les
occidentalistes).
-ad ur i tesserbud ay-nna ur nniv.ur giv
zi inetraramn wala giv zi inegmaman(Les
orientalistes).ur
giv
xas
utmazirt
issaran vif urasix nnes.
-i max alley trid ad tzugd s beëëa n
tmazirt ?
-is ur ufiv avëum n uburz ad as awev
di !
-ar nessevëaë(Encaisser) awal(Expression
pour dire exagérer pour rien)
s
ubennen(Gratuitement).
-ur sar nufi nec d cey abrid
azraraq(Très clair).
-amm ay-nna inna umazan n ëebbi taçallit d
tzuli n ëebbi vif s : «tlam asavin iliv
asavin ».
-ini ukan : « tlid asakid n usavin liv
asakid n usavin ».
-sin iberdan msadavn(Etre parallèle) ur
sar man wi-n usermev d wi-n upawl.ddiv
ad dduv iberdan inu.
-awd nec ddiv ad Ïfuëv wi-nu.
far ad nessersl tinnalin (Les supports)n
uvdam(La justice).
inew div « baddu » :
-da
tetterv
zi
digun
ad
teccenfcum(Fouiller) ivisi n tebratin vif
ti-dda uruv g tiffut ddev i yan urgaz
awessar d yat tesdent mec ur tufim is
vçanv g mayd ttiniv avyat i apeëji.da
tetterv ad tseqsam wa-dda d ta-dda mi
uruv tibratin nsen vif mayd nemyanna.da
tetterv ad tseqsam inaragn n tnessaqda
is djin annayn ca n wudm amm wudmawn nnev
zi
dat
tiffut
ddev.hat
ur
nezrurt(Nier)is neccar aramid ddev
meqqaë ur ta iserra.maca nra inigan
isselkan alafin ddev ixatern mi ur zmirn
ivaëiwn nnev ad t asin.
-zaëv ad cen kunserv s s uretby(La
caution).mec nufa alafin ddev ivçan hat a
cen necbub.xaëawn ad terwelm.
;essenfaln aseksew amm is ar
temmeslayn(Echanger le conseil) s usakin(Le
geste).isawl « cerru » :
-qqenat vif nnev di-nna tram ard tençum zeg
umlas(L’innocence) nnev.
-yuccel ad tefrum i tnessaëäa atig ma s
ttegalm is ur tennim ad trewelm.
146
123
ikki cigan n wukud alley yav vif nnev
ubevlas aha ipry av s di s ulafin dda
ur djin nedmi.netta ira ad isfs(Se
débarrasser)zeg idlisn nnes far ad yaf
yat tdeggart ma s issav wi-yya aha
issuëeëëey aseætey n tudert s u-nna mi
izmer uzurn nnes.nec ad zzerv zi
tibratin ma s tterarav aman i wudm
inu.igerdasn nnev n tsekla tafëanLiLt d
udayin (Pour l’Histoire)ur yad sufirn i
umya g ugadaz n twuri d uzirew.i mayd
neskar i uratim nnev.mec illa xas yan
inigi ittinin is ar nettermad vif wad
nesseltev medden g umatav anemlalay ha
iperja nnev bbeyat n .
-idlisn nna d-uwin ibevlasn gan unçan .rnu
at vif sen aaëië(La déclaration) nnun g
tanvvalsa d tanssaëäa udan mar ad cen
nesselqu(Punir).
inew « cerru »s unya ilegGavn :
-ha-yyav v il -ad ger ifassen nnun d
iaën.sekrat ay-nna tram.bbeyat av ilsawn
nev
iojijn(Les membres)imajjeyaln
d
imazdarn nev akæ Ïurqmat av mar ad
neswunfu zi unezå^^um ddev.
-di ur ar neskar ay-lli nra.di ar
nettenba vif imelfin s usaif d unçan
4man ku yuk d uderbu nnes (Le sentier
qui n’est pas clair).ar itteddu « baddu »
ur ar ittiçië xas tillas meqqaë
issudda uzeglal s mennaw n iniln(Les
couleurs).taseprizit(Ce qui encombre la
voix) tezdev as iggi n upersi.tixt
tektar as ul.ar snissint wallen nnes s
imÏÏi.xas ikcm iddu izum g yan
ubertuc(La petite chambre)aha ibbey ar
yalla.yaç ad isyirf mriddi is ur iri
ad s is tacy iyyu nnes.idelqem imi nnes
mar ad ur issufv tavuyyit n ungaç(La
souffrance).s imÏÏawn irzagn issird ul
nnes.ur isfi allen nnes alley zwant
,zegGavent, aha bzint.isusm imsawl d
tsendubent
nnes : « ur
liv
anaç(La
chance)awd g tayri !ma s riv ad ttiv
udm inu ?ay-nna n usirm ikkan abu n uraæ
inu yazzuf ma s riv ad ssaddev tudert
inu?!.ikka usirm dat i amm umurmu dat
unffadu ».innebder(S’allonger) ar isvilil
(Contempler)tillas.iëçm
i
iseqsitn
nnes : « ar mantur ttafav asirm inu? akæ
tfelwin d ticenba qqenent!.ma s riv ad
dduv ?ma s ttedderv ?matta wassav
ttasiv vif uyerri nu ?ma s riv ad
cebberv nec dda ivbbezn g ubeytel ar
ayeë.ar mantur ttedduv asl n wad isinv
124
145
ma s ddiv ?akuray nnig ugayyu nu,aters g
wul inu,afus yura,aaë ifëv,tiÏ ur
tessuddi xas acagag abnabak.ar mantur
ttedduv s uxiti(L’état) ddev ?!is ur liv
amur inu g tudert ?!ur yad giv xas
tiximmut.awal inu ur ili awd yan
n
utig.tadupalt yuran zeg idrimn meqqaë
tekkar s iswingimn ur tsufir i
umya.mayd riv ad skerv s ugerdas ur
ilin tizzulya g ugadaz n twuri d
uçiëew ?max ad ur uruv tibratin i
iregemmayn(Les
analphabètes) ?!adamim
ivudan ay-a !max alley ur djin xemmimv g
uy-a ?ad uruv meqqaë ur fkin xas yan
uderham mar ad ssivilv i twengimt inu
is liv tawuri,is soiv awatis g tudert
inu !zeg wasekka ad asiv avanib aha
oaynev
tankkaya(Proposé
pour
la
poste). »iferfe(Palpiter)wul
nnes
kud
isduqqeë ca taggurt.iceddencer .tavëa
as iyyu nnes :
-« badd » a « badd ».
4dderf ad yanf :
-is ur da temmensawd ?
4ssudda udm n iyyu nnes nna vzan t
inkejin (Les rides)ddaw içençaën nna ibzr
wayyur :
-hat sulv djiwenv.
-ur zrurtv(Nier) is ten fserv maca is
ur ufiv mayd zzenziv ssuffev idlisn
inu.hat
ur
id
is
riv
ad
bzerv(Répandre) aswingem anemlalay.
-mapedd da ten tezzenzad hat ar
ttebzard aswingm anemlalay,hat trid ad
tsertld amatav asl n urgan n uwank.mer
tezzenzid idlisn isawaln vif usavin
aselman ur inni awd yan ac icbub(Arrêter)
meqqaë tevlm ansa n uwank mar ad
tezzenzim asl n urgan,meqqaë da tekkatm
avabir
n
ukezwa
ilan
azadav
nnes,itteãnnakn,ifrrun amur n uwank g
tizzulya itturnan.hat tewwetm iqëëa nnun s
ifassen nnun.
inew
« baddu »
s
unya
undid(Doux) :
-hat iddev nga içelfaën aha ur nufi mayd
neskar myannav d tsendubent inu : « max ad
ur armv ad uruv tibratin i iregmmayn
mar ad zzerv ca n idrimn .nziv g tiffut
ddev dattnekkaya.illiv semdv tabrat
tamezwarut s ubnnen iger-d ëebbi asmun
ddev day nemsawal vif ukaris nnev aha
sumrv as ad izzenz idlisn day nemyawas
aramid ddev adday ur yufi ad issewl
idlisn.ur ikki umya alley yuvul zi
tgemmi n ibba nnes s yan ugudey n idlisn
nnes aha ifsr ten nnig n yat tgertilt.ur
144
125
-aqq !akæ ay-a. ?
-segmä ma s tteqqeld ?
-yuccel ad veëv alafin.
-hat zerbv.segmä.
9r yufi « baddu » xas ad isegmä
aha iÏfuë t « cerru ».ibedd ucenfac aha
isny asn amawus day ipund ten s
tesvrrayt.ipry ucenfac d umiws nnes
tasvrrayt s tnessaëäa.g iqli(La salle
d’attente)beddan ar tteqqeln s umulley
nsen.g umaris n uzerzal (Proposé pour le
procureur)beddan
dat
urgaz
iqqaën
akarim nsen .illiv issedkel aqëëu nnes
iseqsa ten s unya izwan :
-matta wa-dda igan « baddu » ?
4skn « baddu »s ua nnes admr
nnes :
-nec.
4smuvë t uzerzal :
-mayd ttinind g ulafin ddev ?
-ixater vif i .ur djin dmiv ad sexbv
asunaä n uwank(Perturber l’ordre de l’état).
4ttey s « cerru » :
-cey ayd igan « cerru » ?
-yah.
-mayd ttinid g ulafin ddev.
-ayd ur djin dmiv.
-id tefserm idlisn n uswingem anemlalay ?
<essik iuan nnes nnig tayjayin,tunf
allen nnes s wuçuf :
-mayd yavn allen nnec alley bzint ?
4zellezdi t useqsi nnes aha
izernen(Hésiter)dat n wad inhuddu :
-hem.xas iddev kercexv(ikercex :Dormir
profondément).
<esmuvë allen nnes g waqqayn n
tiÏÏawin n « baddu » :
-annayv tent zegGavnt !
-s ukercx.
-mec ur da ttemmensawd ggez s uzddir
ad temsawald d ibba nnec.
-sulv nnemruriv .ur viv i ussevëeë n
iwaliwn.ay-nna n wawal ilan tawuri hat
nemyanna t.walu mayd nttini xas ad i
iskerml (Financer)mec ira ad nsawl g
imal awal yafun.
-i max alley ur tessivd asidd ?
-ur riv ad jemv asidd vif umya.
-ggez ad temsawald d ayt ma c d ist ma
c.
-ur dig i mayd isawaln.
-id ad teqqimd i wul nnec ?
-hat tufid i ar ttenuddumv.
-i wa mayd riv ad ac iniv ?nniv ad
tmuyded (Veiller)d id-nnev alley ur trid
walu mayd ac nniv.
126
143
-mridd is nneocucmev(Etre épuisé) ad d
idun muydv.
-udjiv c g uswunfu.
-tensid as g ulas(Le calme).
Favul s tiliclewt nnes n wuzzal
aha innebder day ifek tawengimt nnes i
udawin(L’imaginaire) .idma t dat as ar as
tezmummuy.tuvmas nnes ar sseffelilliynt
am içençaë n tafuyt .yav usidd g wallen
nnes.israr ils nnes tiëvi n tudert d
umussu,isawl maca ca ur t inni.ingy wawal
asl n wamak ,awal iëkkiçn ur isufirn i
umya.awal aruzriq ur itteyacazn .ur
izmir ad izmk(Déchiffrer)awal nnes.tallunt
n imjjan nnes ur tezaë ad t i
tessifif.isawl ayd icty.mayd inna ?ur
issin.isemmecty
ixmmuyn
nnes.tugga
twengimt nnes vif ca n umussu g imi nnes
maca
ur
yuciz
agabir
nnes.matta
netta ?matta
nettat ?tifiras
nnes
ur
furgent(ifurg :Etre
clair).yuç
as
tadupalt nnes.tav nnig as yat tmeqqit n
imeÏÏi n tbaëavt(Belle femme)nnes.ar as
ttiqiq tdupalt nnes amm is ttusav s
uvism(L’alcool).tenw tmeqqit nnav s tiÏ
nnes ar as ttiqiq.tettuttey zi tiÏ nnes
aha tav imi nnes.imy arzag nnes ar as
ittiqiq ils nnes.tav div apeëji nnes aha
-prey
wi-ddev
s
dar
ucenfac(L’inspecteur) mar ad ten yawy s
tnessaëäa.
<telnt tillas i udawin n ismun n
ixilban.g ugnir ar tteddun dat ubevlas
amm is ggezn s yan uviva(Le gouffre).dat
umaris beddan .yunf ucenfac yan ukarim(Le
dossier)
aha
itter
asen
tifernettit(Proposé
pour
la
carte
d’identité).ildy kuyan ti-nnes aha isers
ast dat as.izemmem ubevlas ay-nna ira
day irura asn itagirn(Les documents)
nsen.isers titcrt (La feuille) dat asen :
-sgemäat (Signer) di.
8u yuk issuëeëëey allen nnes.zernenn
.s unya uqjië isawl asn ucenfac :
-ma s tteqqelm ?sedderfat av.
;messenfaln içëi imuteln(Stupéfait)
.mseqsan s wallen .inew « baddu » :
-ma xef nessegmaä?
4suqëef ucenfac :
-vif ay-nna itteyaran g titcert.
-i mayd ttarud dis ?
-ay-nna tgam is ur tessind?
-i mayd neskr ?
-tefsrm idlisn n uswingm anemlalay mar
ad tsursem medden vif ugerwel,vif
usdiddey n uvlas n uwank.
142
127
urkis iwettesn ad igerrej isulam (Les
racines profondes)n usuna amedgagar.iqqen
awn uçelfeë allen alley da ttewargam ad
ils umadan aderbal .is ur djin tessinm
is ur ccarn inemlalayn xas ihedrurucn
(Les haillons)d ubazin ?ar twargam a
imcumn s twargit n ipya.
-yac nga ipya i max alley av teÏÏafm ?
4wwet adacal (Bureau) nnes alley an
ulawn nsen ad skulleon(Survoler):
-hat nec ayd iseqsan ur id cey.ctem ils
nnec.qqen imi nnec ad ur ac ikk ca n uzwu
apeëji aha iqqen ac t.
-xas ukan riv ad isinv aävaë inu g
uzerdab(L’enfer).
-Cer
ipmudja(Les flammes)
nnes
s
ugama(Naturellement).
-zi kud nlula ayd nessen is ur nli tisura
n umradan.
-tsuld tennarzd a amcum g umradan ?!
-ssenv is ur yad ngi xas idendumn.
-aävaë nnun illa g uvzzu.
-merday illi g isemal.
-zeg uvzzu ar iseml.
4ssikl umeväaä yan ubra nnig udacal
nnes aha issigg yan ubevlas nna isman
iaën nnes aha ivë idicl nnes tama n
uzafç nnes mar ad as iskn asgad nnes :
icpf as day indudr wafa(Le feu).ivus as
wul d tasa.iylilz g tiliclewt nnes amm
is
da
t
ittarf
ca
nnig
tirgin.ingegç(Souffrir trop).yucy,yunf allen
nnes,imseqsa d tsendubent nnes vif mayd t
yavn.kud
ifrk
is
iherbel
igunåz(Murmurer) zund is da isawal i
cra n usmun nnes : « awd g unuddem ur ufiv
ad swunfuv zi ungugç !!matta tunant ddev
yavn vif i ?!mantur tteswunfuv zi
urfufn ?!!ar
mantur
ttasiv
arim(La
catastrophe)ddev nnig ivië inu aleqqaq(Le
fragile) ?is ur klalv tamersalt(La pitié)d
ugluln(La clémence) ?!mayd i yakkan yat
tmqqit
n
tudert
ur
irzagn
,ur
ittiqiqn ?!mayd i yakkan yan ulextu(Un
instant)n uswunfu meqqaëd(Au moins) xas g
unuddem ?!mayd ittekkesn talufi zi nnig
wul inu ?!mayd issuddumn vif i imeÏÏi n
tmersalt ?! »imry
allen
nnes.ismuvë
tallest.yugy unuddem ad asent ignu
acbabn(Les cils).ar as ittaylal ugezn g
igenna n udawin s wafriwn innemrurin.mer
yufi hilli xas ad igen ,ad ur immecty,ad
ijm apulfu(La sensation)s uswir amazdar
n tudert.mer yufi ad imtn ,ad ur ittacey
akæ.ur illi mayd yufn gar tudert xas
aswunfu uvlil(Le repos éternel).irmumey(Etre
128
141
trop fatigué) zi unezg°um n tudert.ur yad
gis iqqimi mayd ittasin meqqaëd xas
imiq.yaç ad isouqqey(Vomir) ixcafn(Les
entrailles) nnes.iylilz cigan.imry div
allen.ur yad yufi xas ad incr.issird
udm nnes mar ad yacy.iqqel ad issadd
wass aha yasy avanib nnes iddu
iffev,ioayn <E88F day ivejdm ar
itteganna iregmmayn ad ackin.issefë allen
i ku yan ik?cmn <E88F.ur içëi amya alley
ibedd vif s yan urgaz awessar :
-id ad i turud yat tebrat.
4zmummey :
-s unãaf(Soyez le bienvenu).
idderf ad yanf alug (Le
cahier).isekkus uwessar tama nnes :
-ma mi trid ad ttazned tabrat nnec ?
-i iwi nu illan beëëa n tmazirt.zul t
tinid as han irdn lli tudjid g tgemmi
ur yad udan(Ne pas suffir) xas i iga.ini
as div han iyyu nnec da çaë c tteqqel ad
as tesrid akaris nnes adewsan(Le
problème sanitaire).
s updaq(Sérieusement)yaru azan
day
iger
titcert(La
feuille)
g
ulessi(L’enveloppe) nnes aha isny as
anadil(Le timbre)aha iger tabrat g
zi
kud
tennesdm(S’écrouler)
tamunt
tasufyat.
-is tezzenzid ca n udlis mid uhu ?
-ur zzenziv amya.
-is tlid ca n uragin?
-ur t liv.
-is ur tessind is ar txennafd(S’opposer
dans le mauvais sens) i ukezwa(Le
libraire)nna ar itteãnnakn i uwank ?is ur
tessind is ar as tëeççad agadaz ?is
ar ifrru i tbaynut amur n uwank g
tizzulya itturnan(La valeur ajoutée)lli
izzer ?!
-ur av yudji uçelfeë ad nisin iwetta
nnev.mer ufiv ur da ttessuv g ugmy n
uzeglal ar tteqqelv s tukki n medden wan
ulmetri.matta wa-dda iran i ivf nnes
tawuri n tiweëviwin lumn adday yili s
ugerdas aqecmal(universitaire) ?!mer tufi
tnigemt tagm tamment i tmevëa ur id xas
aman zund ay-nna nnan imezwura.iqqen av
uçelfeë allen .
-alley ur tufid asttif (L’issue de secours
discrète)xas ad tessidrd aswingem
anemlalay.trid ad ttinid i iwedan hat ur
illi mayd yufn asuna anemlalay acku netta
ayd igan asray n ukaris d umarin.tram
cenni s sin ad ttanfm tifluyt n umatav
140
129
-nna gGiv s ifassen inu d tidi nu.
-utci inwan g nnig inyan n uswingm anemlalay.
-hat s utig n idlisn as riv ad dderv.
4suqref umeväaä aha duyn div:
-ini
ukan
is
trid
ad
tsursd(Inciter)iwedan ad sseqlulin asuna
anedgagar(Capitaliste)mar
ad
sertln
(Fonder)
asuna
anemlalay.iddev
g
udawin(L’imaginaire) nnec asuna ameggaru
ayd
ittegaln tudrt
n
uburz
d
unumka,tudrt nna g ur illi umarin(La
crise),tudrt ur issin amak n unupyu(La
discrimination) ,açvuçë(Le racisme) d
useftr (L’esclavage).
-mayd yuwin acpal i usuna zi kud
tettusray tamunt n iwanikn isufyat ?
-i max alley ur ten tbbid nev
tessekm.yac ur sufirn i umya?
-hat is ur ufiv mayd giv as ten
ssuffev iddev ur liv adagir(Le capital)
ma s ssav ca n ulaziz(La marchandise)
yan ma s ssenyudduv iqaëin ,ma s
smulluyv akud ard afv ca n uxbu ma g
tekæiv(Pousser) ivf.ur ismukl(Intéresser)
ad fserv aswingem anemlalay iddev ur
yad da ittelday igezan .ittinaë
(Reculer)umizi(Le danger) n usuna anemlalay
ivisi nnes.isnimmer t uwessar aha yini
as :
-ad isseglen ëebbi imarewn nnec a iwi nu.
4ddu,issefë as içëi n ubeytl
.ikeræc :
-ad i isseglen ëebbi nec dda ittemtatn
isul iveãã inu iga aleqqaq.id ad iniv i
umvaë inu ac isseglen ëebbi adday
issiwv i.axxid tawuri n ubennen aya !.ass uorin(Heureux) ay-a !
4kk vif s yan usmun n uswihhet
aha isvilel t day inmala t.issedkel allen
nnes dis .ur t yuciz.ival usmun is ipuy
iddev iola t ar issemmectay ancucn nnec :
-manza c a asmun n unezg°um ?
-id cey ay-ddev ay udm n ixilban (Les
mauvais présages).
yuç as afus.mzuln s tiëvi :
-valv idd is tezlid tawengimt nnec
iddev annayv c ar ttemmesawald d
tsendubent nnec.
-ur av ibi d unufl xas yan ifili.g
itsent tikkal ar ttecbuv g ugezn inu.ar
ttemmeseqsav d twengimt ar ttemmeyannav
d ids : « is lliv mid uhu ?is dderv
mid mtenv ?»ur ar ttaciv d uferfe n wul
inu ard ivilv is mtenv ,ard as ggerv s
tdupalt inu mar ad nçuv(Etre certain) zi
tudert inu.g itsen ilextan ar ttelliv s
130
139
ugayyu nu mar ad srarv tawengimt inu ,ad
iniv i uqeëëu nu s udmay (En affirmant)is
ur ffiv axsas(La tête) inu.
-ad
av
yary
ëebbi.hat
ur
ar
ittesday(Se
produire)xas
ay-nna
ispuyn.mecta n yuk yuAC as ugezn alley
ikk°ar uzeglal s ipya ,ilmetrin,içelfaën
d timeran .ad av yary ëebbi zi uxnif.
-mepëa tufid i giv yat twuri aha ur
kmisv xas azwu.nniv ad aruv tibratin i
irgemmayn s tamnnida n ca n idrimn .illiv
uruv i yan urgaz awessar azan nnes ifra
yi s useglen n imarewn inu.
4seqsa t usmun nnes s uEF n timi :
-i mayd tsuld trid ?is illa mayd yufn
asegln n imarewn nnec?
iÏãa t usmun nnes.ur yufi « baddu »
xas ad as izemummey s iml (Par
courtoisie).
-s useglen n imarewn as riv ad
gelv(Assurer) tudert inu .
-ad ac d-yawy ëebbi ca n urasix yan.
-ar tetterv ad av isemdr ëebbi.i mayd
da tteggad dvi ?
-ar ttedelfaqv.ur piv xas ad Ïfuëv
tirbatin.
-rant iqaëin.allen nsent ar ssarant vif
waynun mugar E <7?R>>F4E.rant ad nint s
beëëa.
(Publique)mar ad dis tilid tawuri asl n
uragin ?
-agerdas inu ur igi wi-n usaif iga wi-n
tsekla tafëanãiãt.ur wala ssinv g
usaif xas ca idrusn.
-g uvzzu ad t i tisind mar ttamçd
agerdas n tudrt.hat ur ar ittussexnad
awd yan mec ur issin asaif.
-i mec iga aregmmay ?
4suqref(Crier) aha iduy “baddu”d
usmun nnes:
-ur id cey ayd iseqsan hat nec.ad ur
ttanfd imi nnec ard ac suslev is
tegzid ?
-gziv.
4ttey umeväaä s « cerru » :
-i cey mayd temsd ?
-« cerru »açelfaë.
-mayd ar tteggad tama n tankkaya ?
-ssuffev idlisn inu iqebëan mar ad ten
zzenzv.
-ad mi ?
-far ad afv ma mi ttawev.
-is ur tufid mayd tsettad g tgemmi
nnun ?
-illa utci maca imessus.
-s mi ?
-iddev ur as ssemirv s ufus inu.
-ini trid utci yafun.
138
131
-cey mayd temsd ?
-nec « baddu »açelfaë.
-mayd da tteggad dvi ?
-ar zzenzav asalat(Le service) inu.
-sawl s usrad ?
-ar tturuv tibratin i iregemmayn .
4ssumm aggu awëav aha isufs
ioerbab nnes vif wudm n “baddu” :
-zi mantur ?
-zi tiffut ddev.
-is tlid ca n uragin(L’autorisation) ?
-aragin n umi ?
-n uvawan(La commune) is ur tessind
asaif ?
-ur t liv.
-heyya da ttacrd.
ief « baddu » :
-mayd ucrv ?
-da ttacrd awank.
-ur
djin
ucirv
idrimn
n
ca
n
tneddarma(Pour la banque) n uwank wala
uslig(privé).
-is ur tessind is wi-nna ittarun i medden
ar tãennakn(Payer des impôts,taxes) vif
twuri nsen ?is ur tessind is lan azadav
nsen di-dda ttilin tawuri nsen ?is
teveld(Occuper par force) ansa azeyzan
-matta wa-dda ur igin anezwum nnes ad
ikms idrimn ?nitni ayd igan azenzif n
tudert.ur yad igi 9mnus n iorrimn d
toerrimin xas ad zugn s beëëa n
tmazirt.matta wa-dda nev ta-nna ur
ittewargan ad iney nev ad tney yat
tevmamayt n <?7R?>>F4E aha yayl nev tayl
s ijjeyal amm is iney nev tney
asafg(L’avion) ?asda(La
réalité)
nnev
ittuska
vif
twargit
d
uzgezf(L’illusion).ku yuk ar ispillil
vif uqeëëu nnes d vif wi-yya.ar
ttejjeguguln
medden
ger
ipya
d
4wengmE(Les raisonnables).mecta n yuk ayd
itca uberslem iddev ur isvil(Mesurer)
abrid nnes s usavil n ugezn .tiwe
tipiÏ n medden alley ar seksiwn s
tabant (Le plafond)asl n wad vefn(Faire
attention)
s
tiskkilya(L’échelle)
d
tiseæfal(Les marches).ar ttewargan s
umradan asl n wad ad as anfn abrid.ar
ttenhuddun asl n wad neddemn g tidura .
-yuccel ad ten nessexned (Excuser).mer
tteyanf tbaynut n tmazirt nnev dat asn ur
nnin ad bendgen (S’aventurier).hat llan widda ttinin : « amma ad nuv itnan aha
dderv nev av-n amda aha nekv(Se
noyer).amma tudert amm tamtant ».
132
137
4skukkey « baddu » :
-a aoenda nnev d usda nnev!
-ur illi xas uxub n wau.ar nesseknunf
ussan nnev ur nessin ma s nedda .illas
ucagag xas ad av yary ëebbi.timitar n
tudert nnev ur yad gint xas abeytl d
unuvjef d ufuvl.
-izikr n uzuz ilqqaq.
-ma veë teddid ?
-ur ssinv ma s ddiv.
-ur txemmimd g ca n twuri.
-matta twuri xas mec trid ad açv
idicl n ukukr.
-mer nufi ad nezzenz idlisn uqbiën d
tisvunin.
4sers « cerru »iuan nnes nnig
ugenzi nnes :
-mayd ac ttiniv tessectid i idlisn lli
kkiv ar ssav mectida ay-a.ddiv ad ten
ssuffv aha fserv ten g ugmey(Le bord) n
uzeglal mar ca n udrim.
-awey ten s di mar ad ten nesmun d winu.kud tturuv tibratin nemyawas tipi
nsen aha ar nezzenza s imiq s imik ad
nili tadggart nnev.mayd ttannayd g uy-a ?
-adamim ivudan ay-a.ddiv dvi ad çaë c
auv .
9r ikki cigan n ukud alley yavul
« cerru » s yan ugudy n idlisn .ifsr yat
-i matta twuri nna da tteggad cey di ?
-ar tturuv tibratin i iregmmayn.
-ini ukan ar ten tessefrakd s uswingem
anemlalay.ar
asen
teqqaëd
ad
letvn(Adhérer) g umatav(Proposé pour le
parti) nnun urkis.
-asaëi d ufalin (L’accusation)ixatrn ay-a
nna ur nedmi(Concevoir).mer nufi tawuri
imyawayn d ugerdas nnev ur nenni ad npawl
medden ad av frun arakid nnev amm
ilmetrin.tram ad av tesserbum ay-lli ur
as nezmir.man imc tteggav ad sseferkev
aregemmay s uswingem anemlalay nec dda
ur yufin xas itsn idrimn ma s ssav
avëum.mepëa ayd aruv snat n tebratin s
ubennen.ur i frin medden xas s tireggim .
-awal
ddev
ad
t
i
tinid
i umeväaä (Proposé pour le commissaire).
-di-nna tram ad çaë s neddu.ur av iqqimi
xas avezzu(La prison) ad gis naf arasix
nnev.
9r ikki cigan n wukud alley tbedda
tasvrrayt ivman s icttin azegGav d
uzegzaw.snin ten ibevlasn.ar ttekÏiÏifn
izenzifn nsen.illiv lecmn tanvvalsa kecmn s
umaris n umeväaä.yan urgaz ilan içëi n
igidr,anya n iggig .izullem ten aha iskn
s ua igan amm ibackarn n tãugant
« baddu » :
136
133
tevçand maca ur tefsird xas idlisn n
uswingem anemlalay .ay-a iççença av s
uwatis
nnec
aruëië(Non-déclaré)d
usddirn(Le désir) nnec g usertl(La
fondation)n
umatav(Le
parti)urkis(Secret)iwettesn
ad
isgunta(Renverser)asuna(Le système).
-akæ ur as vin iwunak igdadan(Les états
républicains) inaragn(Voisins) d accen nec mi
ictm ivil.
-s
timqqit
d
timqqit
as
da
ittengugey(Inonder) wasif.
inw div umezwaru s unya uqjië :
-smutter ay-a aha teÏfuëd av s
tanvvalsa(Proposé pour le commissariat de
police).
inw « baddu » s unya n usgenë(La
fureur) :
-ad mi ?
-ad t yiçië umeväaä (Proposé pour le
commissaire) .
4mgulley wis-sin s « baddu » :
-addud
cey
ma
c
iæman
alley
tuneyd(Pousser)ils nnec is is teccard ?
-hat nec ayd as isumrn ad izzenz
idlisn,nec ayd as isumrn ad neccur nesmun
tiwuriwin nnev mar ca
n urasix as
netterara açuv s içevëan nnev.
tgertilt
aha
isttef
idlisn
d
tesvunin.sverresn asverres n uneg°mar
igern tuka(L’hameçon) g wasif.illiv
iola « baddu » yat tesdent issaran vif
mayd as ittarun illey as s ufus :
-ad am aruv tabrat .nmilid.
4ssilew « cerru » i imjjan(Les
oreilles) nnes ira ad yisin anezg°um n
medden .tgenåz tesdent g umeççuv n
« baddu » :
-riv ad uruv tabrat i illi nu illan g
tnezruft tatermant d umercal nnes
aserdas.riv ad as tterv ad i teël ca
n idrimn ma s ssav yat tfunast.zul t
tinid as hat tetca yi tvufi nnem.ad ur
tettud ad i terzefd(Au sens de visiter)hat
usrv ad cem annayv(a cem) ,ad isilv i
usÏerinney(Le son) n uqaëi nnem.ini as hat
riv ad ssaddv tudert inu s wallen nnem
,ad miv tiram nnes s ils nnem.
Fudr « baddu » i uqeëëu nnes ar
itturu ay-nna as tenna tesdent alley ismd
tirra.tenna as ad vif s iveë azan .yunf
imi nnes ad iveë.tesken as s ua ad
ikeræc.issenmala wancucn nnes i umeççuv
nnes aha iveë.illiv ismd isselsa i
tebrat alessi nnes,isselv as anadil nnes
day iddu iger t
g tizzit n
ufniq(L’orifice de la caisse).tessefë as
134
135
tesdent allen nnes day temun d ubrid nnes
ar ttini :
-ddu a arba nu ad ac isrirey ëebbi
tudert.
<ezry deffir as allen n ubeytl.yaç
« baddu » ad 4sgenë ,ad isvuyy,ad
iseqsa
igenna
vif
9mur
nnes
g
tudert.imgulley s « cerru » :
-is tannayd tamara nu ?
-sverres a asmun n ubeytl.walu mayd tgid
hat ur tesfadad(Conditionner) >84@
nnec zi tizwiri.hat tval is t i
tsultd(Servir)s ubennen(Gratuitement).
-u-nna iprukden ad t yawy g umessuy(Le
corps) nnes,ad as ëçin iqezzuyn(Les os).
-amarin yuvy cigan n medden.ur yad iqqimi
xas ad myawavn.meqqaë lecmen aswir
ddev walu mayd isgenën.mriddi umaëa
ger iferdasn n yat twacult adyali ad
yagr uzmannaz(Le vagabond) amezdav ilan
asenfey(L’abri) nnes.
-hatn awd dvi ggudin.mer ten nessin ad
naf yan udefrir(Le bataillon) axatar ar
iggan vif wacal ard ijm umussu
nnes.mecta n yuk itteyafa uzenqiq(Le
cadavre)nnes nnig wacal.
9r ikki cigan n wukud alley
beddan sin içenÏaën(Gigantesques) dat
asen.smuvën idlisn s usxuzzer aha
msawaln s timi :
-is tannayd ur illi di xas uswingm
anemlalay(La pensée socialiste) ! !
-is da izzenza wa-ddex idlisn mar ad
ikms arasix nnes mid ar issewal
azrat(L’espèce) ddev n uswingm ?
iqennef « cerru »aha idderf ad
istn meqqaë ur as uzin iseqsi nsen s
usrad(Directement).issefëas”baddu”allen
nnes s unuvjef :
-xas ur ufiv mayd zzenziv aha ssuffv
idlisn inu.
-trid ad tewwed sin iga s yat
tkenennayt.ad tefserd aswingm anemlalay
,ad tedderd s ufsusr nnes ddaw
uryabbuh n wi-dda usin aswingem ddev.
-ur riv xas ad zzenzv.uma zi kud
tettusray tamunt tasufyat ay- d ur yad
da inezzev uswingem anemlalay allen n
imedlalas(Proposé pour :Les intellectuels).
inw wis-sin :
-i max alley ur ten tejderd(Brûler) ?yac
tessend is ur yad sufirn i umya !
-nec ur xemmimv xas g urasix kud ten
ssuffv s beëëa.ur ufiv mayd skerv
aha ssuffv ten .
-mer tessufivd idlisn isawaln vif
usavin aselman d wi-yya ad nivil is

Documents pareils