0151 - RwandaFile

Transcription

0151 - RwandaFile
1
KOI4120Z
c 26/K95
IDENTIFICATION
07/01/94
60 MIN.
Duration
RTLM
Transmission
GOOD
Quality
MUTETELI Pénine-Joie
Name
~/
Dateof transcription
31/5/1999
Dateof translation
Nameof file
Dictaphone
0151
ExpressWriter2750-6SN516525
K O I 41208
...kiraturaba
tubyumva.
Uretse
ko programu
yatanzwe:
9h30 :
9h30 :
10h30:
13h :
14h :
15h30:
16h :
Ejo
Arrivée
desinvités
Prestation
deserment
parlesdéputés
Election
du bureau
de l’Assemblée
nationale
detransition
Prestation
deserment
parle Premier
Ministre
désigné
Discours
du Premier
Ministre
du Gouvernement
de transition
à
baseélargie
Prestaaa...
Présentation
de l’équipe
gouvernementale
etprestation
de serment
parlesMinistres
Discours
du Président
de la République
Discours
du Président
du FPR
Discours
du Représentant
du fashi...du
facilitateur
Discours
du Représentant
Spécial
du Secrétaire
Général
de l’ONU
Enh...
Notez
bien,
lelieudescérémonies
est...
Palais
del’ancien
CND,cee..,
etiln’yaurapasd’interruption
pourquestion
d’ordre
etdesécurité
Fait
à Kigali,
le7 janvier
94,inhi...
Signé
parle Protocole
d’Etat
1.0
Murumvareroko, kwa GASANAbakozeprogramu,
muriProtocole
d’Etat,muriMINAFFET,
Madamu,ibi byanditswe
uyu munsi,MadamuPremierMinistreUWILINGIYIMANA
Agatha
naweategetse
ko Président
yamwubaha,
ibingibini ibibazo,
ukobiragenda
byosebyose
ariko
byaribivuye
ku ibarwa,
ibarwa
yanditswe
ejo le 6...le 6 janvier
94,ibarwa
yanditswe
n’Inkotanyi,
ejo,ben...babwir..AGATHA
bati:ejobucyewandikira
Président,
haah..,
iyini
vuruguvurugu,
nivuruguvurugu,
ahobirashirira
simpazi,
abize
politike
n’abayikurikira,
tweturi
abanyamakuru.
Icyodukora
n’iki?
Ni ukubikurikira.
Tukabikurikira
tukamenya
ahobigeze.
Mu
kanyanitumenya
iyobirigushyira
bigana,
tuilbuzekubibamenyesha.
Dufite
saatanun’iminota
cumin’ibiri
hanoi Kigali,
tubetwumva
umuzika.
1.9
...Hanoku Kicukiro
ahoikorera,
impamvu
ni iyihe?
Abaporisi
babiri
barayee..,
baraye
izamu
kurikominiKicukiro;
bateyehuh..,ku mujyanama
wabo,w’abasederi,
witwaBIRUSHYA
Boniface.
~
AkabaatuyekuriSGM,bamuteye
reromu ma saasabay’ijoro,
bashaka
kumwica.
Yakijijwe
reron’Imana.
Abasederi
bati:dutegereje
uwakemura
ikibazo
cyacu.
Abasinye
muri
comitédes jeunes,
ni Président
des jeunesCDR RUBANGURA
Claverwa KominiKicukiro,
Trésorier
RUZIGAMANZI
Silas,Conseiller
NGARAMBE,
na VisiPrésident
NSENGIYUMVA
Jean-Baptiste,
Conseiller
NEMEYINTWALI.
Uh...,na Conseiller
w’undi
BIRUSHYA
Boniface
nyineuwonguwobateye
abaporisi
ba komini
babiri
muriirijorobashaka
kumwica.
Icyoni
ikibazo,
...mini
twagiyeyo
muriikigitondo
ni ukoejoFPRyandikiye
Président
wa Repubulika,
imusaba
ko,ihm..,
ko rwose,
imusaba?
Ahubwo
imutegeka.
Imutegeka
ko ejoku itariki
ya 8
z’ukukwezikwambere,
agomba
kugenda
akarahiza
abadepite
noneho
inzego
zosez’ubutegetsi
Cassette
RRn° 0151transcrite
parM.P.J.
K 0 1 4I209
zigashyirwaho.
Umvareroukoyabimutegetse,
bahita
bahakopi:eee...Premier
Ministre
désigné,
babakopi,
PremierMinistre
AgathaUWILINGIYIMANA,
ubwonyineizindinamazabayeho
kuberako
Agatha
naweyahise
yandikira
Président
wa Repubulika
mu gitondo,
muriikigitondo,
ati:rwose
ngusabye
y’uko
ejo,tariki
ya 8 nk’uko
nyine
Inkotanyi
zi...
zaraye
zimubwi..,
zimutegetse,
ati:
ejotariki
ya 8 rwoseugomba
kuzaukarahiza
abadepite.
Icyotwibazarerotwebwe.MadamuAgathaUWILINGIYIMANA
nonehoyazinutse
Président
wa Répubulika
ntakuntubabonana
ngobajyeinama.
Ikidindije
ukokurahira
ni ikise?Ni
amalisti.
Ayo malisti
nonehobayasubiyemo,
bayumvikanyeho,
Président
wa Répubulika
yabemereye
ko noneho
bimugiye
ku mutima
yumvaad bo bategetsi
abonabazategeka
ikigihugu.
Koad Président
wa Répubulika
uturebera
twese.
Ihn,...
eseubundi
...Président
waRépubulika
avuga
ati:uriya
muntusimushaka
murebe
ukomwabigenza
ati:doreishyaka
ryerirashaka
uriya,
kukiMadamuAgathaavugango lisitini iyo ngiyonyine;kuberako FPR iba imaze
kubimutegeka.
Kobigaragara
ko FPRyanditse
ku itariki
ya 6, Madamu
yanditse
ku itariki
ya7,
kandiyarabonye
kopiy’ibaruhwa(ibaruwa)
ya FPRku itariki
ya 6, urumva
kobabigiyemo
nyine,
babijyamo,
nonese Président
arabyemera?Arabyemera?
Hah,...ero
byoku itariki
ya 5 ukobyagenze
ubwongubwo
rero,
mu kibuga
baracyakina,
ukobad
buzegukiranuka
muriuwo mukinosinabimenya,
abambabaje
ni bantubarii Kabuyengo
haftmzwe
imihanda,
ntaweuribubone
ukuntu
yajyakwigurira
agasukari
ku muhanda...za
...bu
nibobambabaje
rwose
kubera
ko muriikigiheahoisaha
zigeze,
cyokuriNoheli
Noheli,
icyomu
nda kirashaka
icyomu nkono,ubundatashye,
mwesemwirirweho,
mwadkumwena HITIMANA
Noheli
kurimicro,
murikumwena Lawurenti
kuriCabine
technique,
mwesemwesengocyawu
(cao)
ni ahanimugoroba...
4.8
... negenze
za Rwamagana
ngerahehengenda
mbazanti arikoukomubyumva,
ko turimuri
Kigali,
iyourimu gihugu
buryantumenya
icyab..,
ibyacyo.
Arikoiyouvuyehanzeukareba
barakubwira
bati:eeh...,
eeh..,
uti:twarabyumvise.
Utimbesenikobimeze?
Utiiii...uti
twarabyumvise
koko.Ihn,utitwebwe
iyotuvuye
mu Bubiligi,
mu Bufaransa
cyangwa
he,uti
batubwiraga
gutya,
gutya,
utinoneho
ugereranije
n’ibyo
mbonantyaahaaa,
utindabyumvise.
Nanjye
nagiye
hanzeya Kigali,
ibyobambwiye,
ibyoba...mwiye
nagize
ntiahaa.Ntindimo
ndabyumva.
Utiwumvise
ibiheNoheli.
Hariumuntu
twaganiriye
ntirekanshyire
ku gapapuro
ntabyibagirwa
rwose.
Turaganira
ati:aya
macenga,
amacenga
y’Inkotanyi,
ye n’abatutsi
bailmu Rwanda
mu gihugu
imberehamweha
TWAGIRAMUNGU
Fawustini,
ha AgathaUWILINGIYIMANA,
amacengabarimoni amacenga
yo kugeza
Inkotanyi
ku butegetsi.
Mutibazabigenza
bate,bazabikora
batebazabyifatamo
bate?
Ih?
Kugirango
bageze
Inkotanyi
ku butegetsi
ni ukoabatutsi
ad bo bababenshi
mu butegetsi.
Muti
Cassette
RR n* 0151transerite
parM.P,J.
Illl
kuki?Kuberako nyineubundibarwana
intambara
ba KANYARENGWE
babagize
agakingirizo
nyine
birazwi,
batirekadushyireho
abahutu
bamweimbere
mu mahanga
bajyebernera
ko twese
tuvanze.
Ahaa,nonese? Nonebigezemu mahina,
bigezeaho bavugabati,KANYARENGWE
arabonana
na Président
waRépubulika,...wa...bati,
mugitondo,
bati,abandi
bati,
ni saakumi
n’igice, wajya kumva mukumva muri Radio Rwanda barababwiyebati, ahubwo
KANYARENGWE
ntiyahageze,
hageze
Premier
Mini...Visi
Président,
Premier
VisiPrésident
MAZIMPAKA...ti...
niwewagiyeyo,
nkahoabaribamuherekeje
nyinebandib’abatutsi,
atini bo
bagiye
kubonana
na Président
wa Républika
kugirango
bacoce
ikibazo
cy’ingorabahizi,
ii,cyo
kugirango
ubutegetsi
busaranganywe.
6.4
Mazereroabazikubikurikiranira
hafi,kandibibereye
kure,naweni umugabo
umweukuze,
ejo
ati:nshuti
rero,
nshuti
yanjye
Noheli,
wokuriRTLM,
atirekankubwire
ukuntu,
uhn,ukuntu
i..,
bi...
bintu,
bi,bi,bimeze,
umugambi
muremure
wa FPR,uhn,ati,nk’uko
nyineinshuti
yanjye
y’umututsi,
wahoze
akorakuriERP,atinjyewe
twabiganiriye.
Atirekankubwire
murigatoya
ukobimeze.
Ati,umututsi
rero,yara..,
namanje
kubyandika
kugirango
ntabyibagirwa
kukontaeyumacyogufata
amajwi
narimfite.
Naranditse.
Atiuwo
mututsi
yarambwiye,
atiFPRigiyeku...igiyekuza,mazeERPyongere
ikore.
Ndetse
ha ba
Asnapolo
,ihn,bagarurirwe
utwabo.
Hin,ntibishoboka
bitese?Ati,ndetse
n’imyenda,
ati
byumve
nezan’imyenda
FPRyafashe,
u Rwanda
ruzabyishyura.
Naramubajije
ntiese,ko ERP
yagurishijwe,
imanza
zigacibwa,
zikaba
itegeko,
bizagenda
bite?
Ihn,atiimanza
zicibwa
n’abantu
Noheli
we kubaigicucu,
atiimanza
zicibwa
n’abantu.
Atiumva
neza.
Itmi...
Ubwon’agatama
karikamugezermo,
atiNoheli...cibwa
n’abantu...we
kubaigicucu
Noheli.
Si abantu
se.Hin...
Atiii,
atinjyewe
nararebye,
mbonaamacenga
ya FPR,atimaze
kuyareba
neza,
nibajije,
atinibajije
kuribyo,ku
byoyambwiye,
nanjye
ubumbyibajijeho,
ibyo
twakuyemo
ejo,ni ibibikurikira.
Ngibitwakuyemo:
Inkotanyi,
zirashaka
guhauwitwaAloyiziNIYOYITA,
uwitwaAloyizi
NIYO¥ITA,umututsiw’i Nyamata,wahunzeari ConseillerJuridiquewa Valens
KAJEGUHAKWA,
agashakakumuhaMinisteriy’Ubutabera.
Hin,kugirangoashyireho
abacamanza
b’abatutsi
gusan’abakozi
bazaparike
n’Inkotanyi
gusa,
kugirango
bicebakize,
ihn,
heh,basubire
no muriza manzanyine.
Izomanzanyinezaciwe,
ibyaba Asnapolo,
ibyaba
MAJYAMBERE,
ibi bya ba KAJEGUHAKWA
bikaba... rwi..,ha ...bigurishwa
cyamunara
kugirango
imyenda
y’abandi
yishyurwe.
Bazazisubiramo
nibauyumugaboNIYOYITA
Aloyizi
abayeMinistre
w’Ubutabera,
agashyira
mu nzi..,
mu...mu nkiko
abacamanza
nyinebenewabogusa,agashyira
kuriza parike
benewabo
bazabivumburi..,
bashireho
irindi
tegeko.
Mutibazarishyiraho
bate?
Itegeko
rizajyaho
ritese?
Barashaka
ko Lando,Landouard
NDASINGWA,
uriyaLando,barashaka
ko Landoyazaba
Président
w’Assemblée
Nationale.
Hin,kandiFPR,Ubu nyinenk’ukomurikubireba
bari
kurwanira
ya myanya
yo muriPL,FPRikabaa,
ikazaba
ifiteabadepite
benshi,
ikabaifite
abadepite
benshi,
noneho
rero,bagatora
Président
wa CourSuprême
w’Inkotanyi.
9.7
Cassette
RR n° 0151transcrite
par M.P.J.
III
K0141211
Buriyahaa...ha..,
ka...uriyamugaboPrésident
wa CourConstitutionnelle
KAVARUGANDA
umanzanyumaaziyahura.
Azasanga
bitoreyeundiutariKAVARUGANDA.
Buriyanaweni
igikoresho.
Hin?Yee,batore
Président
wa CourSuprême
w’Inkotanyi,
kuko,ihn,bazaba
ari
nawenabaPrésident
wa Conseil
Supérieur
de la Magistrature,
uw..Uwo mugabo
uzategeka
CourSuprême,
hun,noneho
bafatanye,
bashyiremo
abacamanza
nyine,
b’Inkotanyi
mu nzego
zose.
Nonese ko ailbo bazaba
bazitegeka
bonyine.
Murumvarero,bafiteMININTER,
bagizePrésident
w’Assemblée
Nationale,
bagizeVisi
Président,
eeh...,VisiPrésident
murigouvernement,
na VisiPremierMinistre
muri
gouvernement,
bagize
eeh...
Chefd’Etat
Majorwa Gendarmerie.
Ubumu gihugu
hose...ba...
Gendarmerie
ntabo(ntaho)
itarimu ma komini,
he,ubuse murumva
abahutu
basigaye
hehe?
Munmava
abahutu
basigaye
he,ntaho,
ntana hamwentan’ahobanyura
ni ukubafata
mpiri.
Muri
gouvemement
reronabobazaba
aribenshi,
nk’uko
mujyamubyumva
ba...muriya mibare,
hum,
bazajya
gukora
imishinga
rero,bajyabakora
imishinga
y’amategeko
nyine,
bakora
imishinga
y’amategeko,
uko babyumva,
no muriAssemblée
Nationale
yaboiyemeza.
Akabaari yo
mpamvu
rerobazakora
itegeko
ryokwishyura
imyenda
Inkotanyi
zafashe
yo n’Inteko
Ishinga
Amategeko
hii,bazakora
itegeko
murigouvernement,
Inteko
Ishinga
Amategeko
ihiteibyemera
nyine,
ibyemeze.
Ngiyoprogramu
rwose,
uwomututsi
yatwibwiriye
ati:njyewe
mwabahutu
mwemutareba
neza,
ati:jyenikoreraga
muriERPya KAJEGUHAKWA,
ati:kandiubuntanzi
ntaziubivuga
uwoari
we,nanagaruka
azanyangaja
ndamuzi
ni inshuti
yanjye.
Atijyenzirira
amafaranga
yo muriERP
nahomwe murindagira.
Niko yambwiyei RWAMAGANAejo.
11.6
NshutimwumvaradioyanyuradioRTLM,iyi myanyaniko...ishiye(igiye)
gufatwa,
niko
bashaka
ko yafatwa.
Kandinifatwa
kuriya
ntihazagire
umuhutu
wongera
gukopfora.
H...uwo
muzikamumazekumva,ndetsena mbereyo kumvabonneannéetwahozetwumvaumuzika
w’uwomuririmbyi,
uwomuririmbyi
ni nde,uwomuririmbyi
ni nderwose..,
cya...ki...uye,
akaririmbo
mu kinyarwanda
nacyo,
eeh,n’injyana
nyineye bwitekandiikaze.
Murumva
ko ari umunyarwanda
umazekujijukirwa
mu byoumuzika,
kandino mu Rwandaama
studioyacunayoatangiye
kujyaakoraneza.Uwo reroni MUHIRWA
Jean-Baptiste,
hug,
hyuu...hahaaa,
a, ndavuze
ngo ni MUHIRWA,
he e, barandika
ngo J-B,jye nkabona
JeanBaptiste
kandi
ubona
ariJeanBerchmans,
ariJeanBosco,
he,hea,ibintu
birakomeye,
ariko
rero
ubwoturikumwe,
ubwonamuzanye
hanomuristudio,
rekaatubwire
nezauwoariwe,atubwire
ikigero
arimon’imyaka
afite,
nibaafite
eeh,pf...,
byabindibajya
bavuga
njyendishajisha,
banywa..,
icyana,
haah,ahaahah,
ihhihaah,
atubwire
ubuzima
bweukobizashya
d...
12.8
Orateur
MUHIRWA Jean Berchmans
Iii..NitwaMUHIRWAJeanBerchmans,
nkabankomokamurikominiButamwa,Secteur
Butamwa,
Cellule
Nyarufunzo,
nkabandiumunyarwanda.
Ni...nkabandiumusore
w’imyaka
29,
iii,ndumva
ariibyongibyo.
Cassette
RR n* 0151transcrite
par M.P.J.
Orateur
HITIMANA Noël
K0141212
Ndumva
aribyo,nanjye
nigeze
kujyankubona
cyanecyanemuriza Nyamirambo
muriuyumugi,
arikomberena...nki..,nkikubona
nakwitaga
Mpongano
Mpongano
Mpongano
Ntampongano
y’umwanzi.
Kukibakwitaga
iryozina?
Orateur
¯
MUHIRWA Jean Berchmans
IryozinaryaNtampongano
barinyise
kubera
indirimbo
nyine,
naririmbye
mu gihenarindiahantu
hepfoiriyakwanyakamwe
hahandi
njyamvuga,
iyindirimbo
ikitwa
Ntampongano
y’umwanzi
nylne.
Barayinyitirira
kubera
y’ukoyagize
succès
mu bihenarinayisohoyemo.
Na ndetse
ha
n’ubuhariabantu
benshi
bakiyikunda.
Orateur
HITIMANA Noël
13.6
Ntampongano
y’umwanzi
kandimururnva
icyobivuga,
Ntampongano
y’umwanzi,
kandini aha
epfoiyongiyonyine,
muri1930murumva
ko yahababariye,
kandiyababaye
ariukotwedufite
eh,ikibazo
cy’abaduteraga,
sibyo?
Orateur
MUHIRWAJean Berchrnans
Iii,nibyo.
Nibyo,
Orateur
HITIMANA Noël
Wenda
ni...no kubi..,
mubitekerezo
nihobyaturutse
kugirango
utekereze.
Orateur
MUHIRWA Jean Berchmans
Mbegaibyobitekerezo
byo guhimba
iriyandirimbo
Ntampongano,
nagiye
kumvandihariya
nyinekwa Nyakamwe
numvaInkotanyi
zirateye,
numvabirasakuje
numvaku ma radio
abaririmbyi
batangiye
kuvuga
bati:muririmbe
indirimbo
zishyigikiye
ingabo,
zimenye
y’uko
n’abantu
bosebazishyigikiye,
zirwanye
izonyenzi
nyine
zizihashye.
Nanjye
ahondindavuga
nti:
ngombaguhimbaNtampongano
y’umwanzikuko uwo muganiwabayehongo: uhongera
umwanziarnarainka.Niyompamvunavuzengo ntampongano
y mwanzl.Kandireronawe
’H
ubirebye,
byibazeho
nawe.
14.5
Orateur
HITIMANA Noël
Eeeh,
arikoreromuriiyiminsiusan’uwa..,
twagirango
uracogoye
kukotumaze
iminsi
tutumva
ucuranga
byagenze
bite,
ufite
bibazo
ki?
CassetteRR n° 0151 transcritepar M.P.J.
K0141213
Orateur
9
MUHIRWA Jean Berchmans
Abasangirangendo
bakomeje
imigabo.
Njyewena orchestre
y’Abasangirangendo
dukomeje
irnigabo,
ntabwo
kubatutumvikana
cyanemuriiyiminsiariukuvuga
ko twacitse
intege,
ha
ndetse
dufite
n’izindi
ndirimbo
z’ingabo.
Harin’ama
cassettes
agiyegusohoka,
nk’uko
dufite
abantu,
abasponsolo
bacu,abantu
badutera
ingabo
mu bitugu,
turacyabyigaho
kugirango
mbese
dushobore
kuzasohora
indirimbo
zindizishyigikiye
ingabo
na ndetse
n’izindi
z’ingeri
zose
z’abalasta
bakunda
kubera
ko turin’abalasta.
Orateur
’
HITIMANA Noël
15.3
Iuhn,
muri
ikigihei Kigali,
hariabasore,
inkumi
b’ingero
nyinshi,
abatari
abasaveri
niabasikuti,
abatari
abasikuti
niabalasta,
abatari
abalasta
naa...n’amajenti
(gents),
ngoharimo
n’amajyogi,
harimo
n’abaki,
eehi Kigali
umuntu
ntiyabura
ikirere
ahereramo,
upfaguherera
mu gice,
kii...
gifite
umutima.
Atari
igicecyabariya,
hariibice
by’abajura
da!Abagizi
ba nabinabobihaye
amakipe
ntiwashobora.
Arikoo...Abasangirangendo
ubundi,
mufashwa
ha nde,mushyigikiwe
na
bande,
aboba sponsors
ni bande?
15.8
Orateur
MUHIRWA Jean Berchmans
Eeeh,Abasangirangendo
dushyigikiwe
n’abantu,
n’abantu
cyanecyanepublique
idukunda;
nk’ abajeunes
"
b’abalasta,
nk’abasaza,
nk’abapetite,
n’umubyeyi
yadufatiye
iryoiburyo
kukotujya
turirimba
n’ibintu
by’ababyeyi
n’ibintu
byose.
Noneho
tukaba
dufite
n’abandi
b’umwihariko.
Nshobora
kubakubwira
amazina
ndumvantakibazo.
Orateur
16.2
"
HITIMANA Noël
Ndabona
na hanokuricassette
yaweha...akantu
wabatuve.
Mu nkanyandibuz...ndagusaba
kukadusomera
mu cyongereza
ar/komu kinyarwanda
u..nyi..ibwoo..,
watubwira
murimake,
ndabona
har/uwo
wanditse.
Orateur
16.4
MUHIRWA Jean Berchmans
Yee.Ah bon,eeh.Noneho
murimakerekambanze
nkubwire
amazina
yabo,hari:
Uwitwa
"
- HABYALIMANA
JeanPierre,
(HITIMANA
Noël:ihii,hagarara.
Hagakurikiraho
uwitwa:
-KAJUGA
Robert
Hagakurikiraho
uwitwa:
-MUDAHINYUKA Vianney na NDARAGURA Emmanuel.
N’abandi
balasta
rero.
Ii,
Harin’uwitwa
- HABYALIMANA Bernard
Hari
- HABYALIMANAJean Luc
Cassette
RR n* 0151transerite
parM.P.J.
K0141214 lo
«
¯
¯
H an n abandl
bo ku ruhande
badutera
ingabo
mu bitugu
mu buryobw’ibitekerezo
byubaka,
ari
yo ya matsinda
yubaka
tuvuga.
Ntabwo
bo bafite
amatindo
asenyït
bafite
ahubwo
ayubaka
kubem
y’ukoburigihebadutera
ingabo
mu bitugu
kugirango
tuzashobore
guprogressa
noneho
tugere
ku ntambwe
twifuza
Imananiramuka
iduhaye
imigisha,
n’amahoro.
17.2
¯
Orateur
HITIMANA Noël
Iih...
akowanditse
ngoo..,
waranditse
ngoImanaibaheimigisha
n’amahoro
katubwire
mu
cyongereza
twumve
ibiwa...wanditse.
Orateur
MUHIRWA Jean Berehmans
17.3
Thiscassette
is dedicated
toallmembers
ofmyfamilly
andailsponsors
¯
- MUDAHINYUKAVianney Zousou
- NGARAGUR_AEmmanuel
&
-KAJUGA Robert
Ailmyfriends,
allmusicians
whoassisted
me....
ailRastermen
andallmotocyclists
in Rwanda.
Thecassette
isdedicated
againtoailsuffering
people
today,
butmainly
to displaced
people
because
of thewar.To ailpeople
in Rwanda,
prisons(prisoners).
MayGodbe withus ail.
Amen.
...Special
thanks
jazzto JohnPeterHABYALIMANA
andhis familly
fortheirsincere
and
helpfull
assistance.
18.1
Orateur
"
HITIMANA Noël
Ibyoni byokoko,nibanarize
akongereza
gakendabonamo
ngoiyicassette
nyituye;
abo..
ab’umuryango
wanjyebose,
- Ego!
- N’ abamfashije,
abamfasha
bose.Abamfasha
bosebarimo:
-MUDAHINYUZA...MUDAH/NYUK.AViarmey Zousou
-NGARAGURA Emmanuel
na
- KAJUGARobert
Ati;inshuti
zanjye
zosecyanecyane.
Abanyamiziki,
uhn,bamfashije
kugirango
iyicassette,
Uu..uyumwugamwiza,ub...iki gikorwankigereho.
N’abalastamens
bose,n’abatwara
amapikipiki
bosebo mu Rwanda.(MUHIRWA&HITIMANA:
Abamotari).
Abamotari
bose.Iyi
cassette
kandi
nyituye
iih..,
aba..,
abatura
....
aboaboa
b ’abaturage
bose,isiyoseabababara
bose
Cassette
RRn*0151transcrite
parM.P.J.
K0141215
11
muriikigihe(
MUHIRWA
¯ Muriibibihe).
Muriibibiheabababaye
bose,arik...aritariko
rero(
arikoatiarikorero).
Cyane
cyaneabababajwe
n’iyi
ntambara,
ni bariya
bosebavuye(bavanywe)
mubyabon’intambara.
Atin’abaturage
bose,
abantu
bosemuriikigihugu
bailmuriza prisons.
AtiIrnana
huh,my Godbe withus all(with
them).
Imanaihorane
nabo.Ahobailhose.Ati
Amen.MUHIRWA
JeanBerchmans.
Arikokandihariishirnwe
kumushima
by’urnwihariko,
tthn,
agashimwe
bwihariko
... BwanaJohnPeterHABYALIMANA,
n’umuryango
we woseukuntu
rwosewamufashije
ku buryobudasubirwaho,
akamufasha
kugirango
arangize
aka kazinawe
katoroshye
akorako guhirnba
urnuzika
no kuwushyira
ku ma cassetti,
birahenda,
birahenda
mbeseburyaiyocassette
ijyagusohoka
nibaatariibanga
bibabitwaye
nk’amafranga
angahe.
19.7
Orateur
MUHIRWA Jean Berchmans
Eh,birahenda
bigeza
nkobihumbi
magana
atatu,iyo
dukoresheje
mbeseuburyo
bwa,bwagikene
nkatwetubatutaratangira
cyane,
n’abasponsolo
bacuntabwo
tubagora
cyane,
rnbese
ntabwo
wagenda
umuntungoumubwire
ngo mpa ibihurnbi
maganaatanu.Bishob...k’ibyo
bihumbi
magana
atandatu,
nka..,
nkaza pochettes
kuzikoresha,
multiplication
harimo
amafaranga
adahinduka
yo kugura
amacassette
za vierges.
Birarushya
icyogihe,abasponsolo
bacuntabwo
wahita
umubwira
ibyobifaranga
byosengoyumveko rïyine
waeuruza
cassettes
ngouyagarure;
urnusaba
makeya
noneho,
ugatangira
gukora
ibyamake,ukareba
ko wagenda
wunguka
mbega.
NibwoburyoJeanPierre
Habyalimana
yagiye
amfasharno
cyane.
20.4
Orateur
"
HITIMANANoël
Arikose umuntu
yigishiriza
mu by’umuzika
akabigira
umwuga,
rnuriikigihugu
warya?
Orateur
’
MUHIRWAJean Berchrnans
Waryawaryank’..,
warya.
Buryaumuziki
hariabantu
benshi,
nk’ubu
jyewenku..,
umuziki.
Uretse
ko gusanshaka
wendan’akandi
kazinakora
ariko
iyonkoraurnuziki
mbonandya,nk’iyo
ngize
ntyangatanga
konseli,
nshobora
guhernba
abasangirangendo
nanjye
nkasigarana
makeyo
kugura
ibijumba
byokurya.
Byibazeho
nawe.
20.8
Orateur
HITIMANA Noël
Hyeeh...ndabona
umezena nezada,umusore
wa nakani ukurya
kandiwo...uriyeniweubona
afite
itama
....Yee...,
nshuti
mwumva
radio
yanyu
RTLM,
rekaagire
aboatura
akaririmbo
noneho
ajyekubonana
naboburiyabarimobararnwumva.
21.0
Orateur
MUHIRWA Jean Berchmans
Cassette
RR n° 0151transcrite
parM.P.J.
K0141216
12
Yee, ~a karifimbo mb~je l~gatura ab~ponsolob~jye. Ngatuye Jean Pierre
HABYALIMANA, nkagatura abavandimwe be bose n’ababyeyi be, nkagatura
MUDAHINYUKA,
nkagaturaKAJUGARobert,nkagaturamamauri i Butarnwa,
wambyaye,
yee hariyaMunyarufunzo
MariyanaKAKUZE,mushikiwanjyeEspérenceMUKARUGEMA,
MUGENIMonique,
inshutiyanjyeFURAHAYvone,yee,abasangxrangendo
bosena ndetse
n’
nabariya
bazihindura..,
bacuruza
hanomunsiya gareharimo
abalasta,
hanohepfo
yo kuisoko,
ababalasta
bacuruza
inkweto,
nabobajya
banshyigikira
cyane;
bampa
ibitekerezo
byubaka.
Hari
n’abandi
balasta
bandi"
abarnotari
ba hanokurirondpoint,
abashoferi
abatagisimani
bose
turakundana
kubera
y’ukonabombonaariabalasta.
Abalasta
ni abanab’Imana.
Noneho
nkongera
nkagatura
murumuna
wanjye
SEHIRWA
Charles,
urim...mu kigocyo..,
cy’i
Byumba,nkagatura
JeanMarieha Twahirwa
Déogratias,
Muvuni, eee A ,
loys
nkagamra
....
nonecYaneYcane
’
¯ abantu
.
. 19,30Y9(
y bumwlhanko
twababaranye
banmuri
dixneuf
trente)
(: ha
neufcenttente)
centtrente
hariya
kwaNyakamwe
epfoiriya,
harimo
abantu
benshi,
harimo
abasangirangendo,
mbeseho twaridufitanye
orchestre
yitwa" Iriba",
nkiriyo narimfiteyo
orchestre
Iriba,
iyoorchestre
reroyasigayemo,
uretse
ko hasigayemo
abantu
bakeya
bamwe
bagiyebataha,nkongerankagatura
umuntuwitwaJYABELISHUWA,JYABELISHUWA,ni
umuntutwaridufunganywe
rero,nawetwarikumwekwa Nyakamwe,
ubu yarajearikonawe
n’ibintu
by’imiziki
ndabona
ashakakugaruka
kugirango
naweajyemu basangirangendo
dutere..,
ingabom’ibitugu
(mu bitugu).
Nkayitura
cyaneakokaririmbo
kajyaho
ndagatura
Umukuru
w’Igihugu
cyacuby’umwihariko
kugirango
akomeze
imigabo,
noneho
akomeze
agireibitekerezo
byubaka
nk’uko
yahagumkanye
ibakwe,
akomeze
imigabo,
akomeze
azamure
u Rwandarwacu.
23.1
Orateur
HITIMANA NoN
Saatatun’iminota
cumin’itandatu
hanoi Kigali,
akokaririmbo
buriya
NTEZIMANA
John
yakaduteguriye
rekatukumve...
Icye...
benshibe...a.
Abanyamerika
bahe..,
baherutse
kubahinahina
barabahinahina
bati tubashyiremu kintukitwaGATT . Huh, mwaba
mwarakurikiye
muriiyiminsi.
Abafaransa
ku munota
wa nyumabatigateiragapfa
yuu;..
Bati
ntibishoboka
turabyanze.
Abaturage
bati...iryoGATTu Bufransa
buraryinjiramo
President
. ç
dr
ademisiyone
(emlsslonner)
aveho.
Aaah,babihinduye
batese bamaze
kubona
bihindutse
iyo
GATTbayinduye
iki.IyoGATTubungububayigiye
amayeri
bayihindura
ishuri"
lycée",
eh,
Organisation
Mondiale
du Commerce.
Ahn,ihinduka
ubucuruzi.
Aho kugirango
basenge
babihindura
ibyoubucuruzi.
Ahaaa,
na ba bahutu
rerobo mu Rwanda
nibakangwa..,
nibakanguke
hakiri
kare.Birakomeye,
kandi
ibyobailkuvuga
ngohariamacakuri...
(amacakubiri)
muriPL,ngoharimo
ibibazo
mari
PL,PL sekoifite
Représentant
Légal
wanitswe...,
murii,
wanditswe
murîJouraali
Officieli,
uwo
Représentant
Régalko azwi,ko Arusha,
mu masezerano
y’Arusha,
ntabwo
bigeze
bavuga
ngo
mu Rwandanibagerayo
amashyaka
yanyuazatore.
Mwigeze
mwumvamuriFPR batora.
Hun,
CassetteRR n° 0151 transcrirepar M.P.J.
K0141217
13
ntimwaraye
mwumvise
MAZIMPAKA
abisobanum
ati twebwedufiteukuntutubikora
iwacumu
muryango
yacu,tugashy..,
tugapanga
abantubacuuko tubyumvikanyeho,
tukabishyiramo
(tukabashyiramo).
Buriya
bemeyeko muriFPRbatora?
Kukise bavuga
se ngomu mashyaka
ayanayaPL nitore
mubatoya
( mu matora)
yaba...mbe...amato...yaba..,
ya...
akabi...
Amatora
yabaye
rnbere
yabaye
yaba..,
yaba...yabaye
bimeze
bite.Ntibagiye
kureba
bagasanga
yabaye
amashyaka
yararwaye.
Amashyaka
yararwaye
nyine.
Nonese
ubutwavuga
ko MDRitarwaye.
Twavuga
ko PL itarwaye.
Twavugako PDC itarwaye.Ese no muriPSD,ese NYUNGURAyirirwaasakuzaishyaka
ritarwaye.
Ntafite
abese bamugenda
inyuma.
Ejobundi
ntiyariahangaha
afiteumusore
uvuye
murikomini
Nyaruhengeli
umushyigikiye
avugaatinanjye
mu...murikomite
ya komini.
Ati
dushÏ~hèiïr~~G
_U~.__:_NonesemuriPSD murumvabo batarwaye,
amashyaka
ararwaye
,~,,ya~a~u wetyererooagomoa
ruyavuza.
Amashyaka
bayareke
yivuze
arikoariko
e,
nta...urwe
wagirango
ni.......
kandiyosearwaye.ihn,
cyangwa
azavurwe
na FPR,FPRibavurire
ababo,ibaheumutinyineheh...Ubanzabamwebarawunyoye,
heh,arnashyaka
arnwe
yarawunyoye
nonese ko atangiye
gukorera
FPRtmmava
kobatari
kubavura
nyine
babishyira,
ih,
babavura
babakurura
nyine.
Ih,nibarerobavura
kuriya
ntabwo
abahutu
barimuriikigihugu
bazabyemera.
Ni ukuvuga
ko
umuhutu
uri muriPSD,umuhutu
uri muriMDR,umuhutu
uri rnuriPL, urnuhutu
uri muri
PDC,wendaku munotawa nyuma nimukanguke,
rnukangukeigihugubatakibaryana
mukireba.Nimukanguke
barikuvugango HIGIROiyo...(wa)Radioarimokwirukanka
...hirya
no hinongobafunge
RTLM,nyamara
ashatse
yabyihorera,
kukobamukangukana
nawe
kandinaweni umuhutu.
HIGIROwe bamukangukana
bakamumerera
nabi.ih,
barnukangukana
abahutu..,
utirnureke
turebe
ukobimeze.
Mureke
turebe
ukuri.
Ngobazatore,
mu by’Arusha
byosebasinye
ntibanditse
ngoamashyaka
azagende
nagera
iwabo
mu Rwanda
ngoatore,
ntahobyanditse.
Bandika
ngoilssontnornmés.
Bazanome
abareprezanta
(représentants)
babomuriAssemblée.
Ilssontnommés
maisntabwo
ari~lus,bajyebasoma
igifaransa
neza.
Sibyose?Ihn,ngoPrésident
waRépubulika
najyekurahiza
abadepite.
Muri...
mumasezerano
y’Arusha,
banditsemo
abobarahiza
k-uitariki
ntarengwa,
izobaribavuze
iminsi
37 ntiyarenze?
Nonese
itariki
nk’iya
Arusha
nshyashya
ni iyihe?
Iyotariki
bavuga
ngo,
ngo PremierMinistrentibarnwandikiye
ngo ejo ntarengwa
kandingo muzajyemu nzu
mutasohokamo,
ibyobintuArusha
biranditse?
Hariibyanditse
Arusha?
Byanditse
hehengo
muzajyemu nzu babafungiranemo
mutavamo
mutabirangije.Ngo
kandingo ejo,ngo ejo
ntarengwa.
Programu
ya Président
se abaayiziburigiheko abaad Programu
burimunota
igeninuka
(
idahinduka).
Nku’uko
nyineamashyaka
agenda
arwara
cyangwa
akagenda
akira,
ih, ishyaka
ryagushy..,
rerobara~i,’vuza.
Nibyo
nababwiye,
na Président
waRépublika
agira
gahunda
ze,eh,
niwePrésident
wa Republika
ni nawewarahiye.
Niweuriho
muriikigihewenyine.
Ih,hah,hah
abana
ahobagendera
simpazi.
Ih,ha.ri
uwavuze
atijyenkora
politike
nyikorera
hejuru,
uburero
wenda
baramukurikiye
barimu birere
nawe,simbizi,
birashoboka,
birashoboka
arikongoagenda
Cassette
RR n* 0151transcrite
parM.P.J.
K0141218
14
yemyenibabemyenkawerero,bazegamana
ubuzenda...(
Urusenda~
Nzabanumvaabo
bazegamira,
jye nararahiye.
.. kabokandiakazi
Ih,barashyiraho
abaturage
bakoreakazi
k’abaturage,
icyokashaka
ni amatora.
Bababwira
batimuzatore
ejoabaturage
bakabyukira
ku
rnatorarnukumirwa.
Noneabatoyehariyamurizonetamponntibumiwe?
Eh, ntibatoye
bakumirwa.
Bareke
n’ahandi
ita..,
hatageze
imirwano
batore
mbese.
Bo,ubundi
bafite
n’igihe
ntan’ikibabaje.
Uretse
ko nyineinzara
irihanzeahanayoitoroshye,
ibyontawabyirengagiza
umuntu
rnuriikigiheni ukurwana
k’urubyaro,
umuntu
udafite
urubyaro
akirwanaho.
Arikorerokandihariikindi
naringiyekurangirizaho,
Inkotanyi
cyanecyaneumutware
wazo
27.7
KANYARENGWE
n’abandi
bazivugira,
bajyebacishiriza
mu magambo.
Kukokuvugango niba
HAB¥ALIMANA
atemeyeibi n’ibi,ngo atagiyekurahiza,
ngo ahubwoibintubizabyara,
bizazana
izindi
ngaruka
mbi,ngoingaruka
mbiubwoni ukutubwira
ngointambara
izongera
ibe.
Kudukangisha
intambara
rero,urebyeubungubunyumay’imyaka
itatutugeze
mu mwakawa
kanemo hagati,
urebye
abanyarwanda
ba...ba
...buribarabihaze.
No gukangwa
barabihaze.
Gukangwa,
gukangwaabantungo rekambakangengo reroHABYALIMANA
ejo atarahive
(atabarahije)
kokongomurabona
ibita,
ibintu
biraba
bibaye
biragenda
nabi,
ah,ah,abatababaye
ni abaki?
’"
MuriFPR,buriya
FPRyavuga
kontabimuga
bagira
bashobora
kubabadafîte
abantu
babobacitse
amaboko
bagize
bate.Arikoiyobabonye
umuntu
us,abiriza
hanoiKigali
baramuciye
akaboko
kandi
ad bo bakarnuciye,
usanga
baby...bameze
nk abarira
abarira
ayacrocodile
...ame(les
larmes
) de crocodile
ngobariya
bantumwabafashije,
aribobabaciye
akaboko,
ngoziriya
za
blindés
mwabafashije
bakavamo,
aribobazibashyizemo,
ah,baratubabaza,
baratubabaza
twebwe
pl...ba nyiribariyabantunyinebaratubabaza.
Twumuze
(dukomeze)
twumveuwomuzika.
Nonehotwumveayo matangazo./~
28.8
FACE B
Orateur
"
BEMERIKIValérie
0.0
...Bandibahagurukiye
kuyamagana
bavuga
ko ibvobintubidahwitse,
ko mbeseariabantu
b’agatsiko
kamweba...baturuka
ngomuu..,
muriI(4RND
cyangwa
ngomuriCDR,ikicyane
cyanendavuga
nk’"
ltangazo
ryashyizwe
ahagaragara
n’ishyaka
MDR,PSD,PL,rigasomwa
na
Maître
NGANGO
Felisiyani,
hakaba
kandin’irindi
ryaFPRnaryorya..,
ryasomwe
kuriRadio
Rwanda,
ryoryanavugaga
rwoseko hariabantu
benshi
bishwe,
ndetse
n’iryo
ry’ayo
mashyaka
naryonikoryabivugaga,
FPR yo ikanavuga
ko hariumuntuwitwaRUDAS/NGWA
ngo waba
wariciwe
rnurimetero
magana
atanugusauvuyekuriCND,o...ku Ngoroy’Inama
y’Igihugu
Iharanira
Amajyarnbere
yakoreragamo,
aho Inkotanyi
zicurnbikiwe.
Muriaka kanyarero
Cassette
RR n° 0151transcrite
par M.P.J.
K014]219
]5
mbabwira,tumazekubonarwoseitangazorya Bourgmestre
wa kominiKacyiruBwana
NYILINKWAYA
PierreClaver.Nimwiyurnvire
namweabantubashakakorekaigihugu
bakabeshyera
abandingongahongo niboba...bicaabantu.
Yibabakoze
imyigaragambyo,
umuntu
afiteuburenganzira
bwokugaragaza
akababaro
ke cyangwa
ikiriku mutirna,
ariko
kubeshya
ngobisheabantu
ndumva
ataribyo,uwomuntuniweubaushaka
koreka
igihugu.
Rekarerombasomere
itangazo
rya Bourgmestre
wa KominiKacyiru:
Eh, Bourgmestre
wa
Komini
Kacyiru,
amazekurnva
itangazo
ryahise
kuriRadioRwanda,
ryahise
kuriRadioRwanda
nonekuitariki
ya 9,ni ukuvuga
ko hariejosaasitan’iminota
mirongo
inen’itanu,
rivuga
ko
imyigaragambyo
yabaye
murikomini
Kacyiru,
tariki
ya 8 z’ukwezi
kwarnbere
1994,ngohaba
hariabantu
benshi
bishwe,
amazekuzenguruka
Secteur
Kimihurura,
Kacyiru
na Remera,
areba
ahoizonkuruzishingiye;
arahumuriza
abumvise
iyonkuruko zirimo
impuha
nyinshi.
Aboneyeho
kubameneysha
uko ibintubiteyemu b ’ "
y ukun.Mwiyumvire
rwose
narnwe
ukoibintu
biteye.Nta muntu n’umwewaguyemu myigaragambyo
yavuzwe.
Uwaba
amuzi
akaba
yakwihutira
kubimenyesha
Komini
Kacyiru,
cyangwa
Brigade
Territorial
ya Remera.
Abakoraga
imyigaragambyo
babajijwe
aboaribo,
n’ishyaka
ryabo,
bavuga
ko ariabaturage
bafite
ibyo
batishimiye,
ko bavamu mashyaka
yose,bityobikaba
bitarashobotse
kwemeza
ko uyun’uyu
ariwe
wariuyiyoboye.
Abababarashoboye
kubona
cyangwa
kumenya
ababagiriye
nabi,babarega
bagakurikiranwa.uhuh,
nimwiyurnvire
namwe.
Ku byerekeye
umunturerowitwaRUDAS1NGWA,
aha mwumve,ce...ku byerekeye
umuntu
witwaRUDASINGWA
ngo wabayari..,
yariciye
murimeteronkeyaza FPR icumbikiwe
kuri
CND,... onc...(donc)
murikuriya ngoroInamay’Igihugu
Iharanira
Amajyambere
yakoreragamo;
uwo RUDASINGWA
yatewen’abagizibanabi
batamenyekanye
ku mugoroba
wo
ku wa gatanu,tarikiya 7 y’ukwezikwa mbere,umwakawa 1994,saa moyan’igice.
Baramutemye
we n’umugore
we. Abaturage
baratabaye
babagejeje
ku muhanda
imodokaya
MINUAR
abaariyoibajyana
ku bitaro.
Ubu rerobamwebatubwiraga
ngo RUDASINGWA
n o arwari
g
mwiyumvire
rwose
n
o
yemubltaro
al.b
._.mu h;~«~,,
, g abobantu
barwalave
t,..n
,-,~,,.. . byaFai:
,..
ç . amwe
.
¯
olnya tuzl twese twlvunzamo
¯
twari -~ ...........
« ....
,.,u.r~~rt~,
niuKuvu
gaokan ~bltaro
"’"
uu»~ganwe
Kandi
akongeraho
Bwana
Bourgmestre
wa KominiKacyiru,
arongeraho
ko oya
abo Kigah.
bantuari
bazima.
Donc,murumva
RUDASINGWAatapfuyemu by’ukuri.
Ubureroabihutira
gushishimura
wendaamatangazo
kugirango
bashyushye
abantuimitwe,
batabanje
kubanza
kureba,
ndumvako abongaboariboba ba bagirango
abantunibashyuha
imitwe
batangire
barwane.
Bon,hakaba
harin’
wa RUDASINGWA
witwa
RWIHIMBA,aravugako, ari ubwa kabiri umuvandlmwe
bamutera batera
RUDAS/NGWA,
kuko
RUDASINGWA
yigezeguterwahambere,mberey’ukona FPR igerai Kigali,nirnwumve
namwe.
Donc,ntabwoRUDASINGWA
bwariubwambereaterwa,ahubwoateweubwakabiri.Ubwa
mberekandiyatewe
FPRitaragera
i Kigali,
bon,eh,BwanaBourgmestre
wa Komini
Kacyiru
aragira
ati:ndasaba
reroabumvise
izonkuru,
cyane
abahafite
abamenyi
n’inshuti
ko bashyitsa
Cassette
RR n* 0151transcrite
parM.P.&
~,~~~~,~:~ï~
~~~~»,~~~«~~~,~,~
~__~_
K0141220
16
umutima
hamwebakirinda
ukogushyushya
imitwekukoabaturage
ba Kacyiru,
ubu barimu
mutuzo.Bikorewe
ku Kaeyiru,
tarikiya 8 Mutararna
1994.Byasinywe
na Bourgmestre
wa
KominiKacyiruBwanaNYILINKWAYA
PierreClaver.Namwereronimwiyumvire,
nimwumve
iritangazo
mazekubasomera,
mwibuke
n’ibyahise
kuriRadioRwanda,
ryabaitangazo
ryaFPR,
ryabaitangazo
ry’ariya
mashyaka
MDR,PSD na PL ryasomwe
na MaîtreNGANGO,ryaba
ndetsen’itangazo
ryasomweeh, n’uhagariye
Umunyamabanga
Mukuruwa l’ONUBwana
BOHBOW,
narnwemwabitekerezaho
mukiyumvira
aho ukuriguherereye.
Arikokandin’ibyo
byose
nyinebavuga
bati:ibyobintubyabaye
n’iki?
6.7
Hariitangazo
ry’abantu
komite
y’Abaharanira
Ukuri
na Demokrasi
muriPrefegitura
iryotangazo
riteye
ritya:
Mu ibaruwa
yo ku wa 20 Nyakanga
1993,komite
’a
muriPrefegitura
ya Kigali,
yandikiye
Nyakubahwa
BwanaYPrezida
wa Republika
Madamu
baharanlra
Ukurinana
Demokrasi
Ministre
w’Intebe,
yagaragaje
amakosa
n’ububi
bwaBwtm~
~ A ~z^ DTrt’,
A ,,~-,
¯
ko yahagarikwa
ibintu
bitaragera
iwandabaga.- ........
¯ ,-~,,,-,~~,~tJA
Yozefu,
inasaba
Muriiyo baruwahavugwagamo
ibi bikurikira:
UburyoKAVARUGANDA
Yozefuyanzekuva
kerako abacamanza
bo mu RukikoRusesaImartza,
bajyabacaimanzamu bwigenge
no mu
bwisanzure,
kenshi
ha kenshi
akabategeka
ukourubanza
rucibwa,
yeweniyoyabaatarurimo.
Uhuh,avugauko urubanza
rugomba
gucibwa,
ahasigaye
abaearnanza
bagashakisba
impamvu
ziganisha
ku cyifuzo
cy’icyo
kigirwarnana.
Imanza
bamurezemo
amarorerwa
yakoze,
yagiye
azifata
akazifungira
mu kabati
ntiziburanishwe.
Ahandibuka
urubanza
rwawa rnugabo
w’i
Cyangugu,
bavugaga
ko yabayarishe
SETI,urworubanza
mwesemuziukorwagenze
ahari.
Harimo
n’urwoPerezida
w’Urukiko
rw’Inarna
ya LetaBwanaKAMANZI
yamureze
ku italiki
ya 21 z’ukwezi
kwa gatandatu,
1993.Urworubanza
narwoBwanaKAMANZI
rwafungiraniwe
mu kabatina n’ubuntabworuraburanishwa.
Ngo ko KAVARUGANDA
ariho akoresha
ibishoboka
byosekugirango
azabePrezida
w’Urukiko
rw’Ikirenga.
Iih,nicyo
ariguharanira,
ko
KAVARUGANDA
yafashe
amafaranga
ya Letaayahindura
aye;afungura
kontiku izinarye,ajya
ayashyiraho
kandiakayakuraho
ukoashaka.
Byosebinyuranyije
n’amategeko
agenga
imicungire
’u
Y
mutungo
wa
Leta.
AhaSet.
baratubwira
ko
yakoresheje
arnareçus,
twadutabo
batanga
iyoumuntu
yishyuye
muri
Printer
Abaharanira
Ukurina Demokrasi,
barangi..,
barangije
basaba,
reroPrezida
wa Republika
na Ministre
w’Intebe,
ko hashyirwaho
akanarna
ko gusuzuma
ibyoKAVARUGANDA
ashinjwa,
n’ukoyaba
ahagaritswe.
Kukontaburyobyakurnvikana
ko uwitwa
ko ashinzwe
kurinda
irernezo
ry’Itegeko
Nshinga
aba
ariwewa...wicaamategeko
n’iryo
Tegeko
Nshinga.
wa Republika,
ailMinistre
w’Intebe
barifashe
nk’ibikino.
Ntibashyiraho AilPrezida
na,ntibashyiraho
na ya kornisiyo
noneiryo
GIY?M
ashye.
KAVARUGANDA
UWÏLIï~
coup d’état. ANA Agatha, na FPR, amate...
- afatanyije
n.a TWAGIRAMUNGU,
amategeKo
barayakandagiye
bagamije
gukora
Dorenawe,arnasezerano
y’Arusha
aravuga
ati:Perezida
wa Repubulika
niweurahiza
abadepite,
9.7
Cassette
RR n ° 015~e par M.P.J.
--
K0141221 17
akanayobora
n’inamayaboya mbere.KAVARUGANDA
we ati:ubwoAgathaabinsabye
reka
rnbakire
ntangi..,
ntangingo
ashingiyeho.
Agashaka
kuvugisha
amasezerano
ibyoatavuga.
Agashaka
kwihakuyasobanura
kandiyo ubwayo
yivugira
ko ufiteububasha
bwokuyasobanura
ariItegeko
Nshinga,
ariite..,
adInteko
Ishinga
Amategeko.
Tumazekumenyaicyokorako KAVARUGANDA
naweatariwe. Ngo yaba aherutsekurya
akayabo
k’amafranga
miliyoni
makumyabili
y’Inkotanyi.
Dorekuryautwazo
aronko kumira
intoshoishyushye.
Arikona cya gihe yamara..,yamaranaga
arnasahaumunanina
TWAGIRAMUNGU,
yamubwiye
ko nta btmdiburyoashobora
kuzegukana
Urukikorw’Ikirenga
atabafashije
ngobagere
k’umugambi
wabo.
10.7
Iyokomite
rero"irasaba
Prezida
wa Republika
gukoresha
ububasha
n’
ubushobozx
afite
agakoma
imbereKAVARUGANDAn’agatslko"
kamukoresha,
bigamije
kurwanak’umutekano
n’ubusugire
bw’igihugu,
byananirana,
abaturage
bakihagurukira.
Ibyobyaratangiye
ejobundi
kuwa gatandatu.
Bikorewe
i Kigali,
tariki
ya 4 ukwezi
kwambere1994".
Iyoreroyarikomite
y’Abaharanira
Ukuri
naDemokrasi
muriKigali.
Ibirerontabwo
babyanditse
mu Kinyarwanda
gusangobabwire
abanyarwanda,
bo bifuje
no kugirango
babigeze,
eeh,no ku
banyamahanga
batumva
ikinyarwanda,
nabobiyumvire
ibyobintu.
Iryotangazo
ryaborero
baryanditse
mu Gifransa
ngiyekuribasomera
mu Gifransa
kugirango
abantunabobatumva
ikinyarwanda
babyumve.
Chers
auditeurs,
je viens
juste
delirele communiqué
enlangue
française
émanant
ducomité
pour
laDéfense
delaVérité
etdelaDémocratie
danslaPréfecture
deK.igali.
Jeviens
de lelireen
Kinyarwanda
maisje vaisaussile lireen Français
parcequeil estaussirédigé
en langue
Française.
Eeh,"Comité
pourlaDéfense
delaVérité
et delaDémocratie
danslaPréfecture
de Kigali,
dans
sa lettre
du20 juillet
1993,
adressée
à SonExcellence
Monsieur
lePrésident
dela République
et à Madame
le Premier
Ministre,
le Comité
pourla Défense
de la Vérité
et de la Démocratie
dansla Préfecture
de Kigali
a dénoncé
lesméfaits
multiples
de Monsieur
KAVARUGANDA
Joseph
et(a)demandé
lasuspension
decelui-ci
desesfonctions
avant
qu’il
soittroptard.
Dansla lettreprécitée,
il étaitquestion
de la violation
permanente
par Monsieur
KAVARUGANDA,
du principe
de l’indépendance
danslesdéc..,
dansIesdecmlons"
’ " judiciaires,
celui-ci
imposant
chaque
foisauxMagistrats
de sa juridiction
lesensdanslequel
il doivent
trancher
leslitiges
quileurontétésoummis.
Plusieurs
dossiers
deprise
à partie
dirigés
contre
lui,
ontétéenferés
danssestiroirs,
empêchant
ainsi
laCourdeCassation
detrancher
lesdifférends
quil’opposent
auxjud..,
auxjusticiables.
Que1’ intéressé
usait
de touslesmoyens
malhonnêtes
poursefairenommer
à laPrésidence
de
la prochaine
CourSuprême,
que Monsieur
KAVARU...
KAVARUGANDA
avaitusé de sa place
pourdétourner
lesfondspubliques.
Cassette
RR n° 0151transcrire
parM.P.J.
K0141 222 18
Le comité
a alors
proposé
auxdestinateurs
de lalettre
deconstituer
unecommission
quiserait
chargéed’examiner
le bienfondédes faitsreprochés
à Monsieur
KAVARUGANDA
et de
suspendre
parordre,
l’intéresst
desesfonctions,
étant
entendu
qu’il
estinconcevable
qua..,
que
lesloissoient
violées
impunement
parleprétendu
chargé
deprotéger
laconstitutionalité.
Nila Présidence
de laRépublique,
ni laPrimature,
sup..,
cependant,
n’ont
prisausérieux
le
contenu
de la lettre
et lep...s’annonce
parlecoupd’état
quiseprépare,
lesauteurs
étant
TWAGIRAMUNGU,AGATHE et le FPR, aidé à ceux-là;MonsieurKAVARUGANDAqui
viole
laLoiFondamentale
enlafaisant
direcequ’elle
neditpas.
Ily a lieudesouligner
quelesaccords
d’Arusha
sontclaires,
interprêtation
authentique
deceuxci estdela compétence
e,...exclusive
del’Assembée
Nationale
de laTransition.
Nousavonsapprisrécemment
que Monsieur
KAVARUGANDA
a non seulement
reçudu FPR,
unebagatelle
de vingt
millions
defrancs
rwandais
pourleurassister
dansleurcoupd’état
mais
encoreune promesse
de Monsieur
TWAGIïRAMUNGU
de se voirnomméPrésident
de la Cour
Suprême.
Nousprions
de nouveau
à sonExcellence
Monsieur
le Président
de la République
de prétendre
sesresponsabilités
etd’envisager
desmesures
denature
à contrecarrer
lesprojets
machiavéliques
de Monsieur
KAVARUGANDA
et deuxgroupes
quia (ont)sollicité
sonsoutien.
Ce-cidans
l’intérêt
biencompris
delaprotection
delasouveraineté
nationale.
Sinon
il appartiendra
au peuple
bafoué
d’agir
pourdéfendre
cettesouveraineté
qui,comme
on
lesait,
n’appartient
pasà nousseuls
maisaussi
bienà lagénération
passée
etfuture.
Ce communiqué
était
(a~té)signé
parle comité..,
auComité
pourlaDéfense
de laVérité
et
laDémocratie
danslaPréfecture
deKigali.
Lesmembres
y ontposéleurs
signa..,
leurs
signateurs
(signatures).
Ils’agit
d’une
longue
liste
cen’est
pasnécessaire
dedire
lesnoms,
mais
enfin,
soe...
sachez
quele communiqué
a étésigné¯
Eeeh,mukomeje
kutwumva
kwumvaRadioRTLM,amatangazo
aracyahari
ni menshiariko
hagati
ahokugirango
umuntu
aba..,
tubeturuhuka
gato,aah,babebashyizeho
umuziki.~
15.7
Orateur
¯
HITIMANA Noël
... M, hanoi Kigaliamakuru
amakuru
ashyushye
ni menshi.
Hariabadutelefona
nk’uyu
MANllLAGUHA
Norbert
wo muriEcoled’Artu_rikuu..,
ku Kàcukiro
hariya.
Arantelefonnye
ati:
NOHELIrwose,
ati:ibintuumazekuvuga
byerekeye
iyocoupd’étatyateguwe,
nibaishya
cyangwa
ipfubantawamenya
ibyoari byo,arikokandimurifamille
yanjyehariabahutu
n’abatutsi
murifamille
rwosesinakubeshya
ati:arikoukotubyumva,
ukotubyumva
rwoseaho
kugirango
batuzanire
ishyano,
tugushe
ishyano
kanditwaritugiye
kuvaa..,
muu..,
muriiyi
ntambara,
ati:bakwiye
kwitonda
rwosentibaduteranye
ntibateranye
amoko,
ban,bavuga
bamwe
Cassette
RR n* 0151transerite
par M.P.J.
KO14122319
bavuga
ngoo:
Ilso(faut)
descendre
(défendre)
ngolespetites
lapetite
minorité.
Utinonese
ngubwo
abatutsi
bamaze
kumenya
batekoariabatutsi
koko.
Atibamaze
kumenya
bateko...
ari...
ahantu
bafite
b’abatutsi
ibyobintu
babishyira
muripolitike
k’umugaragaro
bate.
Batibatemuri
ikigihe.
Uhn,
ngoilfautdéfendre
lapetite
minorité.
Lapa...
lapetite
minorité
sekotu...
atiko
jyembananabobarw..,
babuze
iki.Atijyembana
nabombana
n’abahutu
n’abatutsi
murifamille
yacu.
Ubwowendamukuruwe afiteumututsikazi
cyangwawendaise yarongoye
umututsikazi,
cyangwa
wendahariumuu...tutsi
warongoye
umuhutukazi
ahongaho,
simbi..,
s..ubwoko
bwe
bwitearikoyambwiye
atitweturavanze
hanomurifamille.
Atireroibyobintuturabyumva
bikadutera
n’ubwoba,
atiabantu
baribakwiye
kumenya
ko abantu
bosebakanuye.
17.0
Inkuru
ishyushye
rerokandi
ibabaje
ni inkuru
yahanoi Kigali
kuMuhima,
n...ni hanoi Kigali
ndetse
rwosekubera
ko byazamutse
bikagera
hanokuriplateau,
mu mwanya
mu ma saambiri,
abanyeshuri
baribitabiriye
amashuri
bigeze
saambirintamwarimu
urahagera
abanyeshuri
bararakara
batangira
imyigararagambyo.
Bazamutse
rerok’umuhanda
munsiy’isoko,
batangira
gutera
amabuye
imodoka
zihita,
ku bw’amahirwe
ntibagira
iyobamena
ibirahure,
ntan’umuntu
wakomeretse.
Kubaabajandarume
bahagobotse
vuba,cyokora
si babandi
b’ibyuka
kandibaribakeya,
nta
n’iterabwoba
bazanye.
Cyokora
cyobagizenezakokoarikontibyabujije
abo banagushya
ubwoba.
Hun,bakwira
imiswaro,
babonye
abajandarume
ba...ba..,
batungutse,
y...ni ba bana
nyine
bat...batoya,
bakwira
imishwaro.
Ariko
twabyibazaho.
Iyomyigaragambyo
ifite
ishingiro,
kukoabobanabatanga
minerivali,
ababyeyi
babobabona
eh,biyushye
akuya,
iyominerivali
nyineababyeyi
bayibona
biyushye
akuya.
Ubungubuimpapuronsomani izo umukoresiponda
(correspondant)
wacu ku Muhima
anyohereje
vubamuriakakanya.
Ubuzerero,iyoumwana
abuzeminerivali
baramwirukana,
uhn,
nonebarabuzwa
uburenganzira
bwabobwo kwiga.Kukise babuzwa
kwigakandibaratanze
minerivali.
H...minerivali
itanzwe,hh, mwarimunawearahembwa.
Kukise mwarimu
adahembwa.
Abababaje
cyanemuriikigiheni abanabarimu mwakawa gatandatu,
bagomba
gutegurirwa
. .
kuzahangana
Ibizamml,
n~°
¯
ikizaminicya Leta murabizi.MinistriMBONIMPAaherutse
kwisararanga
kuriRadiongo abarimu
bazahembwa
vuba.
Esevubani ryari?
Hnu?Ko we mberey’ukokwezi,
uhn,..,
ko mberey’ukoukwezi
kunashira,
ibihumbi,
ibihumbi,
ukukwezinigushira,
ati uku kwezinigushira
ibihumbi
bye biraba
byarateguwe
kerabyarageze
no kurikonte(compte)
ye rugi..,
rugikubita,
abonako abobarimu
bo avugangobazahembwa
vuba,iya..,
bonacompte
ye ikererwaho
arnafranga.
Arongera
ngo mu mperaz’ukwezi,
nta mafranga
aba ari mu kigegacya Leta,kukoizindi
Ministeri
zibazayamaze...ka
abarimubahembwa
mbere,abarimubayahembwa
mbere,ayo
guhernba
izindi
Ministeri
ntizab..,
ntiyaboneka.
Abarimu
bahembwe
mberengoayoguhemba
Cassette
RR n° 0151transcrite
parM.P.J.
K0147224
2O
izindi
Ministeri
ntiz...ntiyaboneka.
Hnhhuu,
batiMinistre
MBONIMPA
yabwiye
abantu
ukuri
cyanecyane,
yabwije
abantuukuri,
cyanecyaneabarirnu.
Huh.Kugenaa,
kugena
itariki
ntarengwa
abarimubazajyaaba..,batarenza
kugirango
bahembwe,
niyoyabaari iya
curni...m...t...ya
gatanu
yaburikwezi,
ibyongibyo
byabafasha,
ipfakubaidahinduka.
Hun,
abarimu
kandintibabyanga.
Arikoguhindagurika
kw’arnatatiki
bituma
programu
zabozipfa.
Uwikopesheje
utuntu
rnuri
butike
(boutique),
akabyeri,
yamenya
avuga
ko azishyura
ryari.
Ibyorerobigatuma
bitwa
abahemu
kumpamvu
zitabaturutseho.
Ngokandi
muriakokaduruvayo
n~,,~,¢,Ç
.]-imwo,
kugumya,
ha,kugumyaya
kubaMinistri.
nyine.Muri
iyigouvernement
y nzlbacyuhoarahatanirayagu
niho
....
muri MDR TWAGIRAMUNGU
Yewekokobabivuze
ukuri,iyo gouvernement
yazabaigizwezb~sahlranda
gusabitareba
inyungu
za rubanda.
Iramutse
ibayeho
ikigihugu
abazungu
basize
ariisayo,
iyomandat
yayo
yazarangira
naneho
cyarabaye
umuyonga.
Huuh,uwabyanditse
reroni correspondant
waeuku
Muhima
abyanditse
vubavuba,nanjye
mbisomye
vubavubakubera
ko inkuru
ishyushye
duhita
tuyisoma
akokanya,
hariahonagiye
nzindaa
ngiraamazinda,
mumbabarire.
Rekatwumve
uwo
muzika
noneho
Valeriya
aribuzekugaruka
mu kanyaakomeze
amatangazo....~
21.0
Cassette
RR n° 0151transcrite
parM.PJ

Documents pareils