Scoulas medias dal chantun Grischun

Transcription

Scoulas medias dal chantun Grischun
Scoulas medias dal chantun Grischun
Examen d’admischiun 2005
3. gimnasi
ram:
rumantsch vallader (lingua estra / livel bass)
nom:
______________________________________
lö d’examen:
______________________________________
gruppa:
______________________________________
puncts:
______________________________________
1
Part A: Incletta da text / s-chazi da pleds
30 min
Il pan pitschen
Üna jada cur chi d’eira s-chars cul damangiar in tuot la terra, cha la glieud
povra vess bod stuvü murir da la fam, ha ün hom benestant fat gnir in sia
chasa vainch dals plü povers uffants da la cità.
El ha miss davant els üna granda chavagna plain pan ed ha dit: “In quista
5
chavagna es ün pan per minchün da vus. As servi e gni mincha di da las
listessas uras pro mai, fin cha’l bun Dieu regala meglders temps a nus
tuots.”
Ils uffants as haun sgobats sur la chavagna. Els as han strats ed han sbragi,
perche cha minchün vulaiva tschüffer il plü grand e plü bel pan.
10
Ma ün tanter dad els, ün ourdvart pover uffant, es restà modestamaing da la
vart, ha tut il pan chi’d es vanzà, ha ingrazchà ed es i a chasa.
Il di davo es darcheu stat il listess. Ils uffants s’han dispüttats sco’ls sulvadis
pel plü grand e’l plü bel pan, e la mattina povra ha pudü tour be ün panet,
gnanca mez uschè grand sco tuot ils oters. Rivada a chasa ha sia mamma
15
vuglü tagliar ün toc dal panet. Ma che surpraisa! Il mizguogl eira impli cun
marenghins!
La mamma ho tschüf temma ed ha dit a la mattina: “Va svelt e porta inavo
ils raps! Els sun sgür gnüts aint il pan per sbagl.”
La matta ha portà inavo ils marenghins a l’hom benestant, ma quel nu tils ha
20
tuts.
“Na, na, meis bun uffant”, ha’l dit, “id es tuot in uorden uschè. Eu n’ha miss
ils raps aint il pan pitschen per remunerar tia modestia. Resta inavant
modesta, sincera e correcta, lura at varan ils umans gugent.”
2
1. Incletta da text
Respuonda a las seguaintas dumandas cun far üna crusch al dret lö.
1. Quants uffants ha l’hom rich fat gnir in sia chasa?
ˆ 12 uffants
ˆ 18 uffants
ˆ 20 uffants
ˆ 24 uffants
2. D’ingionder vegnan quels uffants?
ˆ our da la cità
ˆ our d’ün cumün
ˆ giò d’ün prümaran
ˆ our d’üna povra val
3. Che ha l’hom dat als uffants?
ˆ ün pan
ˆ üna chavagna cun maila
ˆ panins
ˆ a minchün ün pan
4. Pro quist text “Il pan pitschen” as tratta quai dad …
ˆ üna ditta
ˆ üna fabla
ˆ üna tarabla
ˆ ün crimi
5. Che as po imprender da quist’istorgia?
1p
1p
1p
1p
1p
ˆ Cur cha s’ha fam as sto as far landervi.
ˆ Cun esser modest ed ingrazchaivel as vegn suvenz plü dalöntsch.
ˆ I nu’s stuvess mai zoppar raps aint in ün pan.
ˆ Chi chi’d es il prüm ed il ferm survegn il plü grand pan.
Respuonda a las seguaintas dumandas cun üna frasa cuorta.
6. Perche ha la mamma tschüf temma e fat ir la matta a dar inavo ils raps?
_________________________________________________________
1p
7. Perche nun ha l’hom tut ils raps da la matta?
_________________________________________________________
1p
8. Scha’ls uffants füssan its la prüma jada in mardi pro l’hom rich, schi che di da l’eivna
füss stada la seguonda jada ch’els sun its pro el?
_________________________________________________________
1p
3
2. S-chazi da pleds
9.
Che es il cuntrari?
La chavagna es plaina
-
la chavagna es ____________
L’hom es rich
-
l’uffant es ______________
Il panet es pitschen
-
il pan es _______________
La cruosta es düra
-
il mizguogl dal pan es _____________
Ils uffants sun mlarcugnuschaints-
la mattina es ______________
5p
10. Fuorma our da mincha verb ün substantiv!
Exaimpel: murir - la mort
sbragir
- _________________
restar
- _________________
regalar
- _________________
servir
- _________________
4p
11. Metta aint il plural!
Exaimpel: l’uffant - ils uffants
l’hom
- _________________
il damangiar -
______________
l'ura
- _________________
il pan
______________
-
4p
12. Che tocca insembel?
1 ils raps (18/22)
A
tuots
1 + ___
2 s-chars (1)
B
stumplar
2 + ___
3 il mizguogl (15)
C
tour avuonda
3 + ___
4 tschüffer (9)
D
ils marenghins
4 + ___
5 minchün(5/9)
E
fich pac / rarità
5 + ___
6 remunerar (22)
F
i’l intern dal pan
6 + ___
7 strar(8)
G arcugnuoscher
7 + ___
7p
13. Scriva ün oter pled per rumantsch!
bod (2)
- __________________________________
benestant (2/19) - __________________________________
ourdvart (10)
- __________________________________
vanzà (11)
- __________________________________
surpraisa (15)
- __________________________________
sincera (23)
- __________________________________
6p
4
Part B: Dictat
15 min
Il pan pitschen
In ün pajais esa uschè s-chars cul damangiar cha la povra _______________ sto
bod murir da la fam. Ün di fa l’hom benestant gnir in sia chasa vainch dals plü
povers _______________ da la cità. El metta davant els üna chavagna
_______________ pan e disch: “In quista chavagna es ün pan per
_______________ da vus. As servi e gni mincha di pro mai, fin cha’l bun Dieu
regala a nus tuots _______________ temps.”
Ils uffants as sgoban sur la chavagna e minchün voul _______________ il plü
grand e plü bel pan.
Ma ün tanter tuots, ün ourdvart pover uffant, _______________ modestamaing
da la _______________ El piglia il pan chi resta, s’ingrazcha e va a chasa.
Il di _______________ esa darcheu il listess. Ils uffants as stiran pel plü grand e
plü bel pan, e la pitschna e povra _______________ sa tour be ün panet. Quel es
bod mez uschè grand sco tuot ils oters. Rivada a chasa voul sia mamma tagliar ün
toc dal panet. Ma che _______________! Il mizguogl es impli cun marenghins!
La mamma tschüffa temma e disch a la matta: “Va subit e porta inavo ils
_______________. Els sun sgür rivats aint il pan per sbagl.”
La matta porta ils marenghins a l’hom _______________, ma quel nu tils piglia.
“Na, na, meis bun uffant”, disch el, “id es tuot in _______________ uschè. Eu
n’ha _______________ ils raps aint il pan pitschen per remunerar tia modestia.
Resta inavant modesta, sincera e correcta, lura at varan ils umans
_______________.”
16p
5
Part C: Grammatica/ ortografia
45 min
Parts dal corp
Exaimpel: 1. il man: Cul man as scriva.
2
3
4
1
4
5
7
6
2. _______________:_______________________________________________
3. _______________:_______________________________________________
4. _______________:_______________________________________________
5. _______________:_______________________________________________
6. _______________:_______________________________________________
7. _______________:_______________________________________________
6p
6
Spezchas da pleds
Ils pleds segnats cun frizzas stoust partir aint illas seguaintas spezchas da pleds:
substantiv, verb, artichel, pronom, adverb, preposiziun, adjectiv.
Exaimpel: Quist examen nun es difficil.
verb
Il sulai splendura, ma na ferm. Id es amo frais-ch. Aint il üert es il pitschen
mailer in flur. El es tuot alb. Las tulipanas suot il mailer as drivan. Il merl
tschübla. El fa diligiaintamaing seis gnieu.
6p
Traducziun
1. Ich habe Schokolade gerne.
_________________________________________________________________
2. Heute haben wir Schule.
_________________________________________________________________
3. Ihr spielt nicht gerne Tennis.
_________________________________________________________________
4. Wir werfen Bälle ins Wasser.
_________________________________________________________________
5. Der Grossvater hört in der Stube Radio.
_________________________________________________________________
6. Diese Kinder sind noch klein.
_________________________________________________________________
6p
7
Damandas
Exaimpel: Sandra cumpra ün cudesch.
Che cumpra ella?
1. Fadri disch adüna la vardà.
_______________ disch adüna la vardà?
2. Cilgia e Leta cumpran marenda per ir sül viadi.
_______________ cumpran Cilgia e Leta marenda?
3. Il concert dad Eminem ha lö a Basilea.
_______________ ha lö il concert dad Eminem?
4. Murat Yakin giouva bain a ballapè.
_______________ giouva Murat Yakin a ballapè?
5. Marco da ün bütsch a Francesca.
_______________ da Marco ün bütsch?
5p
Conjugar
Impla la tabella.
ir
eu
nus
avair
eu
els
esser
tü
ella
gnir
tü
vus
vulair
eu
tü
dir
el
els
6p
8
Frasas cun preposiziuns
Metta in relaziun il custab grand cul custab pitschen cun agüd d’ üna
preposiziun.
Exaimpel: X – x: Ils putschs sun suot la maisa.
E
D
e
d
C
c
B
b
A
a
X
x
A. La locomotiva................................................................................................... .
B. .......................................................................................................................... .
C. ..................................................... penda......................................................... .
D. Il mail ............................................................................................................... .
E. .......................................................................................................................... .
5p
9
Gruppas da pleds
Exaimpel: La sopcha es üna mobiglia.
1. La vacha es ........................................................................................................
2. Il cafè ed il tè sun ..............................................................................................
3. L’auto es ............................................................................................................
4. Mails e pairs sun ...............................................................................................
5. Geometria ed inglais sun ...................................................................................
5p
Cuntraris
Exaimpel: La chasa da sar Gian es granda.
La chasa da sar Gian es pitschna.
1. Las scolaras sezzan süllas maisas.
_________________________________________________________________
2. Il tren vegn da Cuira.
_________________________________________________________________
3. Il cafè es fraid.
_________________________________________________________________
4. L’hom es grand.
_________________________________________________________________
5. La gita es cuorta.
_________________________________________________________________
6. Sar Linard es hoz fich cuntaint.
_________________________________________________________________
6p
10
Pronoms possessivs
Exaimpel: Men:
Seraina:
Es quai tia tas-cha, Seraina?
Na, mia tas-cha n’haja a chasa.
Seraina:
Am dast ________ culuors?
Men:
Na, ________ culuors douvr eu svess.
Ma Corsin at da sgür ________ culuors.
Seraina:
Men, hast tü già fat ________ quints?
Men:
Schi, ma uossa stögl eu amo scriver ________ cumponimaint.
5p
11