Scoulas medias dal chantun Grischun
Transcription
Scoulas medias dal chantun Grischun
Scoulas medias dal chantun Grischun Examen d’admischiun 2005 3. gimnasi ram: rumantsch vallader (lingua estra / livel bass) nom: ______________________________________ lö d’examen: ______________________________________ gruppa: ______________________________________ puncts: ______________________________________ 1 Part A: Incletta da text / s-chazi da pleds 30 min Il pan pitschen Üna jada cur chi d’eira s-chars cul damangiar in tuot la terra, cha la glieud povra vess bod stuvü murir da la fam, ha ün hom benestant fat gnir in sia chasa vainch dals plü povers uffants da la cità. El ha miss davant els üna granda chavagna plain pan ed ha dit: “In quista 5 chavagna es ün pan per minchün da vus. As servi e gni mincha di da las listessas uras pro mai, fin cha’l bun Dieu regala meglders temps a nus tuots.” Ils uffants as haun sgobats sur la chavagna. Els as han strats ed han sbragi, perche cha minchün vulaiva tschüffer il plü grand e plü bel pan. 10 Ma ün tanter dad els, ün ourdvart pover uffant, es restà modestamaing da la vart, ha tut il pan chi’d es vanzà, ha ingrazchà ed es i a chasa. Il di davo es darcheu stat il listess. Ils uffants s’han dispüttats sco’ls sulvadis pel plü grand e’l plü bel pan, e la mattina povra ha pudü tour be ün panet, gnanca mez uschè grand sco tuot ils oters. Rivada a chasa ha sia mamma 15 vuglü tagliar ün toc dal panet. Ma che surpraisa! Il mizguogl eira impli cun marenghins! La mamma ho tschüf temma ed ha dit a la mattina: “Va svelt e porta inavo ils raps! Els sun sgür gnüts aint il pan per sbagl.” La matta ha portà inavo ils marenghins a l’hom benestant, ma quel nu tils ha 20 tuts. “Na, na, meis bun uffant”, ha’l dit, “id es tuot in uorden uschè. Eu n’ha miss ils raps aint il pan pitschen per remunerar tia modestia. Resta inavant modesta, sincera e correcta, lura at varan ils umans gugent.” 2 1. Incletta da text Respuonda a las seguaintas dumandas cun far üna crusch al dret lö. 1. Quants uffants ha l’hom rich fat gnir in sia chasa? 12 uffants 18 uffants 20 uffants 24 uffants 2. D’ingionder vegnan quels uffants? our da la cità our d’ün cumün giò d’ün prümaran our d’üna povra val 3. Che ha l’hom dat als uffants? ün pan üna chavagna cun maila panins a minchün ün pan 4. Pro quist text “Il pan pitschen” as tratta quai dad … üna ditta üna fabla üna tarabla ün crimi 5. Che as po imprender da quist’istorgia? 1p 1p 1p 1p 1p Cur cha s’ha fam as sto as far landervi. Cun esser modest ed ingrazchaivel as vegn suvenz plü dalöntsch. I nu’s stuvess mai zoppar raps aint in ün pan. Chi chi’d es il prüm ed il ferm survegn il plü grand pan. Respuonda a las seguaintas dumandas cun üna frasa cuorta. 6. Perche ha la mamma tschüf temma e fat ir la matta a dar inavo ils raps? _________________________________________________________ 1p 7. Perche nun ha l’hom tut ils raps da la matta? _________________________________________________________ 1p 8. Scha’ls uffants füssan its la prüma jada in mardi pro l’hom rich, schi che di da l’eivna füss stada la seguonda jada ch’els sun its pro el? _________________________________________________________ 1p 3 2. S-chazi da pleds 9. Che es il cuntrari? La chavagna es plaina - la chavagna es ____________ L’hom es rich - l’uffant es ______________ Il panet es pitschen - il pan es _______________ La cruosta es düra - il mizguogl dal pan es _____________ Ils uffants sun mlarcugnuschaints- la mattina es ______________ 5p 10. Fuorma our da mincha verb ün substantiv! Exaimpel: murir - la mort sbragir - _________________ restar - _________________ regalar - _________________ servir - _________________ 4p 11. Metta aint il plural! Exaimpel: l’uffant - ils uffants l’hom - _________________ il damangiar - ______________ l'ura - _________________ il pan ______________ - 4p 12. Che tocca insembel? 1 ils raps (18/22) A tuots 1 + ___ 2 s-chars (1) B stumplar 2 + ___ 3 il mizguogl (15) C tour avuonda 3 + ___ 4 tschüffer (9) D ils marenghins 4 + ___ 5 minchün(5/9) E fich pac / rarità 5 + ___ 6 remunerar (22) F i’l intern dal pan 6 + ___ 7 strar(8) G arcugnuoscher 7 + ___ 7p 13. Scriva ün oter pled per rumantsch! bod (2) - __________________________________ benestant (2/19) - __________________________________ ourdvart (10) - __________________________________ vanzà (11) - __________________________________ surpraisa (15) - __________________________________ sincera (23) - __________________________________ 6p 4 Part B: Dictat 15 min Il pan pitschen In ün pajais esa uschè s-chars cul damangiar cha la povra _______________ sto bod murir da la fam. Ün di fa l’hom benestant gnir in sia chasa vainch dals plü povers _______________ da la cità. El metta davant els üna chavagna _______________ pan e disch: “In quista chavagna es ün pan per _______________ da vus. As servi e gni mincha di pro mai, fin cha’l bun Dieu regala a nus tuots _______________ temps.” Ils uffants as sgoban sur la chavagna e minchün voul _______________ il plü grand e plü bel pan. Ma ün tanter tuots, ün ourdvart pover uffant, _______________ modestamaing da la _______________ El piglia il pan chi resta, s’ingrazcha e va a chasa. Il di _______________ esa darcheu il listess. Ils uffants as stiran pel plü grand e plü bel pan, e la pitschna e povra _______________ sa tour be ün panet. Quel es bod mez uschè grand sco tuot ils oters. Rivada a chasa voul sia mamma tagliar ün toc dal panet. Ma che _______________! Il mizguogl es impli cun marenghins! La mamma tschüffa temma e disch a la matta: “Va subit e porta inavo ils _______________. Els sun sgür rivats aint il pan per sbagl.” La matta porta ils marenghins a l’hom _______________, ma quel nu tils piglia. “Na, na, meis bun uffant”, disch el, “id es tuot in _______________ uschè. Eu n’ha _______________ ils raps aint il pan pitschen per remunerar tia modestia. Resta inavant modesta, sincera e correcta, lura at varan ils umans _______________.” 16p 5 Part C: Grammatica/ ortografia 45 min Parts dal corp Exaimpel: 1. il man: Cul man as scriva. 2 3 4 1 4 5 7 6 2. _______________:_______________________________________________ 3. _______________:_______________________________________________ 4. _______________:_______________________________________________ 5. _______________:_______________________________________________ 6. _______________:_______________________________________________ 7. _______________:_______________________________________________ 6p 6 Spezchas da pleds Ils pleds segnats cun frizzas stoust partir aint illas seguaintas spezchas da pleds: substantiv, verb, artichel, pronom, adverb, preposiziun, adjectiv. Exaimpel: Quist examen nun es difficil. verb Il sulai splendura, ma na ferm. Id es amo frais-ch. Aint il üert es il pitschen mailer in flur. El es tuot alb. Las tulipanas suot il mailer as drivan. Il merl tschübla. El fa diligiaintamaing seis gnieu. 6p Traducziun 1. Ich habe Schokolade gerne. _________________________________________________________________ 2. Heute haben wir Schule. _________________________________________________________________ 3. Ihr spielt nicht gerne Tennis. _________________________________________________________________ 4. Wir werfen Bälle ins Wasser. _________________________________________________________________ 5. Der Grossvater hört in der Stube Radio. _________________________________________________________________ 6. Diese Kinder sind noch klein. _________________________________________________________________ 6p 7 Damandas Exaimpel: Sandra cumpra ün cudesch. Che cumpra ella? 1. Fadri disch adüna la vardà. _______________ disch adüna la vardà? 2. Cilgia e Leta cumpran marenda per ir sül viadi. _______________ cumpran Cilgia e Leta marenda? 3. Il concert dad Eminem ha lö a Basilea. _______________ ha lö il concert dad Eminem? 4. Murat Yakin giouva bain a ballapè. _______________ giouva Murat Yakin a ballapè? 5. Marco da ün bütsch a Francesca. _______________ da Marco ün bütsch? 5p Conjugar Impla la tabella. ir eu nus avair eu els esser tü ella gnir tü vus vulair eu tü dir el els 6p 8 Frasas cun preposiziuns Metta in relaziun il custab grand cul custab pitschen cun agüd d’ üna preposiziun. Exaimpel: X – x: Ils putschs sun suot la maisa. E D e d C c B b A a X x A. La locomotiva................................................................................................... . B. .......................................................................................................................... . C. ..................................................... penda......................................................... . D. Il mail ............................................................................................................... . E. .......................................................................................................................... . 5p 9 Gruppas da pleds Exaimpel: La sopcha es üna mobiglia. 1. La vacha es ........................................................................................................ 2. Il cafè ed il tè sun .............................................................................................. 3. L’auto es ............................................................................................................ 4. Mails e pairs sun ............................................................................................... 5. Geometria ed inglais sun ................................................................................... 5p Cuntraris Exaimpel: La chasa da sar Gian es granda. La chasa da sar Gian es pitschna. 1. Las scolaras sezzan süllas maisas. _________________________________________________________________ 2. Il tren vegn da Cuira. _________________________________________________________________ 3. Il cafè es fraid. _________________________________________________________________ 4. L’hom es grand. _________________________________________________________________ 5. La gita es cuorta. _________________________________________________________________ 6. Sar Linard es hoz fich cuntaint. _________________________________________________________________ 6p 10 Pronoms possessivs Exaimpel: Men: Seraina: Es quai tia tas-cha, Seraina? Na, mia tas-cha n’haja a chasa. Seraina: Am dast ________ culuors? Men: Na, ________ culuors douvr eu svess. Ma Corsin at da sgür ________ culuors. Seraina: Men, hast tü già fat ________ quints? Men: Schi, ma uossa stögl eu amo scriver ________ cumponimaint. 5p 11