Etude, [PDF - 1 Mo ] - Veille info tourisme

Transcription

Etude, [PDF - 1 Mo ] - Veille info tourisme
2
le tourisme de luxe en France
!
"
#
$
3
le tourisme de luxe en France
•
•
% &'(% )% *+,+*-.,/)% 0+, & +1)%2*% 3% -4'-% 3.5/2/-/42 416
%*-/7% %'(*,/-89
,%) :'+&/-+-/5) )%,7%2- 0,/2*/0+&%;%2- 3% ,.5.,%2*% 04', 3.-%,;/2%, &% *+,+*9
-8,% &'('%'(3 '2 0,43'/- 4' 3 '2% ;+,:'%
•
<,.%&&% 4' %2-,%-%2'% :'/ ,%274/% +'(.&.;%2-) )'/9
7+2-)
&+ *,.+-/7/-. =+,+2-% 3 '2% *%,-+/2% /3%2-/-. >
&+ :'+&/-. 0+, & %;0&4/ 3% ;+-/8,%) 241&%)<*4254,-+1&%) 4' 3',+1&%) %&+ 5/2/-/42 >
'2 )+74/,95+/,% ?';+/2<%2*4,% 04', 0+,-/% +,-/)+2+& @1,43%,/% %)+=%<
*?+'))',%) A %)-42 4' %,&'-/B >
'2% 0,43'*-/42 &/;/-.% @0%-/-%) ).,/%) 74/,% .3/-/42) &/;/-.%)B >
'2 0,/( 3% 7%2-% .&%7. 6
')-/5/. 0+, &+ :'+&/-. 3' 0,43'/-<&+ ,%*?%,*?%
3% 54,-%) ;+,=%)<& /;+=% 3% &+ ;+,:'% %- &% 1%)4/2 3% ,%*422+/))+2*%
3' *&/%2- @%55%- #%1&%2B >
'2% 3/)-,/1'-/42 *425/3%2-/%&&%<-,+3/-/422%&&%;%2- 3+2) &%) 14'-/:'%)
%2 0,40,% %- 3+2) :'%&:'%) 04/2-) 3% 7%2-% ;'&-/;+,:'%) ).&%*-/429
2.) >
3%) %;0&+*%;%2-) 3% 0,%)-/=% @&%) +,-8,%) 0,%)-/=/%')%) 3%) 0&') =,+29
3%) 7/&&%)B >
•
*,.. +'-4', 3% &+ ;+,:'% %- 3' 0,43'/- :'/ ) /2*+,2% %))%29
-/%&&%;%2- 3+2)
le tourisme de luxe en France
&%) +--,/1'-) 3%) ;+,:'%) :'/ 6
4'%2- '2 ,C&% 3% ,.+))',+2*% %-<3% 0&')
%2 0&')< 3 +00+,-%2+2*% D '2% E -,/1' F
%--% ,%*?%,*?%
3 +00+,-%2+2*% ;42-,% :'% &% &'(% ,%5&8-% %2*4,% '2 )-+-'- )4*/+& %- '2
*%,-+/2 *4254,;/);%<3 4G 0+, %(%;0&% &% )'**8) 3% &+ ;43% &4=4 %2
HHH ,+3/-/422%&&%;%2-<& +--,+/- 04', &% &'(% ,.0423 D '2% 74&42-.
3I
+00+,-%2+2*% %- 3 /3%2-/5/*+-/42 D '2 =,4'0% )4*/+& 4', *%'( :'/
7/7%2- &% &'(% +' :'4-/3/%2</& 542*-/422% *4;;% '2% 0,+-/:'% 3/)-/2*9
-/7% @0,/)% 3% 3/)-+2*% 7/)9D97/) 3%) 1%)4/2) 3% 2.*%))/-. J )% 24',,/,<
)% &4=%,< %-*B 4', &%) +'-,%)< /& *4,,%)0423 D '2% +)0/,+-/42
3 .04')%,<5'-9*% 3% ;+2/8,% .0?.;8,%<&% ;43% 3% 7/% 3%) 0,%;/%,)
+2) &%) 3%'( *+)</& )% -,+3'/- ;+-.,/%&&%;%2-<0+, &I
+*:'/)/-/42 3I
'2
1/%2 3% &'(% 4' 3 '2 )%,7/*% %- &+ 24-/42 3I
/;+=/2+/,% %)- 0,.0423.9
,+2-% >
&%) *+;0+=2%) 3% *4;;'2/*+-/42 %(%;0&% &% 0&') 5,+00+2- %)- *%&'/
3%) 0+,5';) 4'-% &+ 3/55/*'&-. 3%) 40.,+-/42) 0'1&/0,4;4-/422%&&%)
%)- 3% 7%23,% '2 0,43'/- /;;+-.,/%&<&+ )%2-%',<+7%*3%) 7/)'%&) %)
3%,2/%,) 542- 342*,.5.,%2*% D '2 /;+=/2+/,% *,.. +'-4', 3% &+ ;+,:'%
%- 3' 0,43'/- 2 ,%-,4'7% *%--% 0,41&.;+-/:'% 3+2) & '2/7%,) 3% &+
;43% 4G&% 0&') )4'7%2- &%) 7/)'%&) ;%--%2- %2 )*82% 3%) ;+22%:'/2)
+' 0?K)/:'% /2-,/=+2- 0&+*.) 3+2) 3%) )/-'+-/42) .-,+2=%)
+ *4;1/2+/)42 3% *%) 3%'( 24-/42) ) /2)*,/- D &+ 54/) 3+2) &% 0,43'/- 3%
&'(% %- 3+2) &+ 0%,*%0-/42 :' + & +*:'.,%', 3% *% 1/%2 4' 3% *% )%,7/*%
4
le tourisme de luxe en France
+ ,+,%-. %- & /;+=/2+/,%<:'/ )42- &%) 3%'( 0,/2*/0+'( ,%))4,-) 3' &'(%<420%,3' 3% &%', 54,*% 3% 3/55.,%2*/+-/42
+ ,+,%-. +))4*/.% +' &'(% + &42=-%;0) .-. %))%2-/%&&%;%2- 0?K)/:'% %- 342*
416
%*-/7% @&%) +,-/*&%) 0,43'/-) %2 ).,/%) &/;/-.%) %- 3/)-,/1'.) 3+2) '2 24;9
1,% ,%)-,%/2- 3% 14'-/:'%) .-+/%2- 3/55/*/&%) D )% 0,4*',%, ;L;% 04', 3%)
*42)4;;+-%',) 3/)04)+2- 3% ;4K%2) 5/2+2*/%,) *4254,-+1&%)B &&% %)- +'9
6
4',3 ?'/ 3% 0&') %2 0&') )'16
%*-/7% %- ,%04)% 3+7+2-+=% )', & /;+=% %- &+ ).9
;+2-/:'% @42 2% 0+,&% 0+) 3% *?+'))',%) ;+/) 3% )4'&/%,)<2/ 3% ;+=+)/2)
;+/) 3% 14'-/:'%)B %) *+,+*-.,/)-/:'%) */-.%) 3+2) &+ 0,%;/8,% 0+,-/% 2%
)42- 0&') 2.*%))+/,%;%2- 7.,/5/.%) &%) 0,43'*-/42) 3% ;4K%22%) %- 3%
=,+23%) ).,/%) )% =.2.,+&/)%2- *?%M&%) ;+,:'%) 3% &'(% @3' ;4/2) )', *%,-+/9
2%) &/=2%) 3% 0,43'/-) %- *%,-+/2%) =+;;%)B<&+ 3/)-,/1'-/42 ) .&+,=/- %- 2 +
0&') ,/%2 3% *425/3%2-/%&&%<&%) ;.-?43%) *4;;%,*/+&%) %;0,'2-%2- 3+7+29
-+=% +' ;+)) ;+,N%+,+&&8&%;%2-<&%) ;+,:'%) ?+'- 3% =+;;%<74/,% ;4K%2 3% =+;;%<%;9
0,'2-%2- &%) *43%) 3' &'(% 04', )% 04)/-/422%, @3/)-,/1'-/42 %(*&')/7% %2
0,40,%<*,.+-/7/-.<7/)'%&) 0'1&/*/-+/,%) %- ;%,*?+23/)/2=B % 24;1,%')%)
;+,:'%) ;+)) ;+,N%- 542- 3.)4,;+/) +00%& D & /;+=/2+/,% %- 1.2.5/*/%2- .=+9
&%;%2- 3 '2% 54,-% 7+&%', /;;+-.,/%&&% + 3.&/;/-+-/42 3' 0.,/;8-,% 3' &'(%
1+).% )', &%) *,/-8,%) -,+3/-/422%&) 3% ,+,%-. %- 3 /;+=/2+/,% )% ?%',-% +/2)/ D
'2% 34'1&% 3/55/*'&-.
2 ,+/)42 3% *%--% 34'1&% .74&'-/42<&+ 5,42-/8,% %)- 3% 0&') %2 0&') 5&4'%
%2-,% &%) 0,43'/-) 3% &'(% %- 3% ?+'- 3% =+;;% %- /& +00+,+O
- :'% )%'& &% 0,/(
,%)-% '2 5+*-%', -+2=/1&% %- '2 ,%08,% 04', &%) *42)4;;+-%',)
5
6
le tourisme de luxe en France
!
"
*
#
$
"
!
+
"
(
$
%
#
"
&
$
'
(
)
$
"
$
"
7
le tourisme de luxe en France
!
"
•
,
•
•
,
!
+
$
'-
,
(
•
,
$
% &'(% %)- '2 '2/7%,) 4G&%) 7+&%',) /;;+-.,/%&&%) 34;/2%2- %- 4G& /;+=/2+/,%
4**'0% '2% 0&+*% /;04,-+2-% % &'(% %)- -,+3/-/422%&&%;%2- 3.5/2/ 0+, 3%) :'+9
&/-.) @*% :'/ %)- ,+,%<*% :'/ %)- 1%+'<*% :'/ %)- 0,.*/%'(<*% :'/ %)- '2/:'%P B %3.0%23 &+,=%;%2- 3% &+ 0%,*%0-/42 :' 42- &%) +*:'.,%',) 3 '2 0,43'/- 4' 3 '2
)%,7/*% & 2 K + 0+) 3% 3.5/2/-/42 416
%*-/7% :'/ 5+))% +'-4,/-.
%--% 2+-',% .7+2%)*%2-%<74/,% /,,+-/422%&&%<3' &'(% 2 %)- 0+) 0,41&.;+-/:'%
:'+23 42 +2+&K)% 3%) ;+,*?.) 04', &%):'%&) & 455,% 3% &'(% %)- *&+/,%;%2- /3%2-/9
5/.% 2 %55%-<3+2) '2 *%,-+/2 24;1,% 3 '2/7%,) @&+ ;43%<& +'-4;41/&%P B '2
*42)%2)') %(/)-% 04', 3.-%,;/2%, &%) 0,43'/-) 4' &%) ;+,:'%) +00+,-%2+2- +'
&'(% ?/)-4/,% 3% *%) ;+,:'%) %- & /;+=% :' %&&%) 42- )' )% 54,=%, +' 5/& 3%) +29
2.%) 24',,/))%2- & /;+=/2+/,% *4&&%*-/5%- &%', =+,+2-/))%2- '2 )-+-'- 3 /*C2% 3'
&'(%
2 ,%7+2*?%<:'+23 42 +2+&K)% '2% /23')-,/% 0&') 6
%'2% *4;;% *%&&% 3' -4'9
,/);%<&% 0.,/;8-,% 3' &'(% %)- 0&') 3/55/*/&%;%2- 0%,*%0-/1&% 3+2) &+ ;%)',% 4G
&% *42)%2)') 2 + 0+) %' &% -%;0) 3% )% 54,=%, 2 4'-,%<%2 *?%,*?+2- D
) +00'K%, )', 3%) .&.;%2-) :'+&/-+-/5) 04', 3.&/;/-%, &+ )0?8,% 3' &'(%<42 *4',&% ,/):'% 3 L-,% /25&'%2*. 0+, )42 6
'=%;%2- 0%,)422%&
%)- 04',:'4/< ',4)-+5 + *?%,*?. D 3.0+))%, &+ )'16
%*-/7/-. :'/ %2-4',%
& '2/7%,) 3' &'(% %2 0,404)+2- '2% 3.5/2/-/42 *42)-+2-% 1+).% )', '2% +00,4*?%
;.-?43/:'% 4', *%&+< ',4)-+5+ 3.*/3. 3% ) +00'K%, )', &% *,/-8,% &% 0&') 419
6
%*-/5*+,+*-.,/)+2- &% &'(% &+ *?%,-. 4', ',4)-+5<*% )42- &%) 0,/(0,+-/:'.)
:'/ 0%,;%--%2- 3 /3%2-/5/%, '2% 455,% 4' '2 )%,7/*% *4;;% +00+,-%2+2- +' &'(%
le tourisme de luxe en France
2% -%&&% +00,4*?% *4;04,-% 0&')/%',) +7+2-+=%)
• %&&% 2 %)- 0+) -,/1'-+/,% 3%) *+,+*-.,/)-/:'%) )'16
%*-/7%)<74/,% 5,+2*?%;%2/,,+-/422%&&%) :'/ )42- &% 0&') )4'7%2- ;41/&/).%) 04', 3.5/2/, &% &'(% >
• %&&% 0%,;%- 3 +340-%, '2% 3.;+,*?% *4?.,%2-% %- ?4;4=82% %2-,% &%) 3/55.9
,%2-) )%=;%2-) 3' -4',/);% >
• %&&% +14'-/- D '2 4'-/& )/;0&% %- /2-%,+*-/50%,;%--+2- 3 /3%2-/5/%, ,+0/3%;%2'2% 455,% *4;;% +00+,-%2+2- 4' 242 +' &'(%
+ ;.-?43% 3' *4%55/*/%2- &'(% 0,404).% 0+, ',4)-+50%,;%-<04', *?+*'2 3%)
)%=;%2-) 3% & /23')-,/% -4',/)-/:'% 3% ,.0423,% +'( :'%)-/42) 5423+;%2-+&%)
%!
"
%2 3.0+))+2- &%) /3.%) ,%Q'%) %- %2 )% 3.9
-+*?+2- 3%) +00,4*?%) )'16
%*-/7%) 1+).%) )', &+ 0%,*%0-/42 /23/7/3'%&&%
8
le tourisme de luxe en France
#
+ 3.;+,*?% 3 ',4)-+5 %)- 1+).% )', &%) 0,/( 0,+-/:'.) & ) +=/- 342*
3 /3%2-/5/%, 04', *?+:'% )%=;%2- 3% & /23')-,/% -4',/)-/:'% '2 )%'/& -+,/5+/,%
+'93%&D 3':'%& 42 %2-,% 3+2) & '2/7%,) 3' &'(% %) 0,%)-+-/42) 342- &% 0,/(
%)- )'0.,/%', D *% )%'/& )%,42- *42)/3.,.%) *4;;% .-+2- 3%) 0,%)-+-/42) -4'9
,/)-/:'%) 3% &'(%
5/2 3% 3.-%,;/2%, &% )%'/& 3' &'(%< ',4)-+5+ ,+/)422. 0+, %(-,+04&+-/42 %2
) +00'K+2- )', 3%) -%*?2/:'%) /))'%) 3% & +2+&K)% 5/2+2*/8,% 5/2 3% 3.-%,9
;/2%, &+ 7+&%', 3 '2% %2-,%0,/)% @%(%,*/*% :'/ *4;04,-% .=+&%;%2- '2%
=,+23% 0+,- 3% )'16
%*-/7/-.B<&%) )4*/.-.) 3% 14',)% 42- & ?+1/-'3% 3 '-/&/)%,
3%) ;'&-/0&%) 3% 7+&4,/)+-/42 2 *42)/3.,%,+ 0+, %(%;0&%<:' +' ,%=+,3 3%)
-,+2)+*-/42) ,.+&/).%) 3+2) &% 0+)).<&% 0,/( 3 '2% %2-,%0,/)% ) .-+1&/- D -,4/)
54/) )42 *?/55,% 3I
+55+/,%) 4', /3%2-/5/%, &% )%'/& 3' &'(% 3+2) & /23')-,/%
-4',/)-/:'%< ',4)-+5+ 0,4*.3. 3% &+ 5+Q42 )'/7+2-%
• /3%2-/5/*+-/42 3 '2 *%,-+/2 24;1,% 3% ;+,*?.) 04', &%):'%&) /& %(/)-% '2
*42)%2)') *42*%,2+2- &% 0.,/;8-,% 3' &'(% @;43%<+'-4;41/&%<.:'/0%9
;%2- 3% &+ 0%,)422%<+;%'1&%;%2-P B % *42)%2)') 04,-% &% 0&') )4'9
7%2- )', 3%) ;+,:'%) ,.0'-.%) E L-,% 3% &'(% F %2 ,+/)42 3% &%', ?/)-4/,%
%- 3 '2% *%,-+/2% -,+3/-/42 2 41)%,7+2- &%) 0,/( 0,+-/:'.) 0+, *%) ;+,9
:'%)<42 0%'- 3.-%,;/2%, &% 0,/(3' &'(% >
• +2+&K)% 3% &+ )-,'*-',% -+,/5+/,% 3+2) *%) )%*-%',) ',4)-+5+ %55%*-'. 3%)
,%&%7.) 3% 0,/( %2 ;+=+)/2 +5/2 3% ;%)',%, &%) .*+,-) 3% 0,/( %2-,% 3%)
0,43'/-) 0+,5+/-%;%2- )'1)-/-'+1&%) ;+/) +00+,-%2+2- D 3%) =+;;%) 3/59
5.,%2-%)
% *%) 41)%,7+-/42)< ',4)-+5 %2 + 3.3'/- 3%) ;'&-/0&%)
@& %(%;0&% */93%))4') ;42-,% :' %2 *% :'/ *42*%,2% &+ *?+'))',% 04',
?4;;%<'2% *?+'))',% 3% &'(% *4R-% < 54/) 0&') *?%, :' '2% *?+')9
)',% %2-,.% 3% =+;;% %- 3%'( 54/) 0&') *?%, :' '2% *?+'))',% ?+'- 3%
=+;;%B >
• '2% 54/) *% -,+7+/& %55%*-'. )', )%0- )%=;%2-) 3% ;+,*?. 04', &%):'%&) /&
%(/)-% '2 *42)%2)') *42*%,2+2- &% 0.,/;8-,% 3' &'(%< ',4)-+5+ +=,.=.
&%) ;'&-/0&%) 41-%2') @;4K%22% +,/-?;.-/:'% )/;0&%B +5/2 3% 3.-%,;/2%,
&% E *4%55/*/%2- &'(% F %)- *% *4%55/*/%2- &'(% :'/<+00&/:'. +'( 3/55.9
,%2-) )%=;%2-) 3' -4',/);% 0%,;%- 3% 3.-%,;/2%, &% )%'/& 3' &'(%<*%)-9
D93/,%<&% 0,/( D 0+,-/, 3':'%& '2% 0,%)-+-/42 %2-,% 3+2) &% 0.,/;8-,% 3'
&'(%
9
10
le tourisme de luxe en France
$
"
%
"
$
"
.
*
+
#
$ ''
4
$3
5
.
+
:
$
#
&
%
/01
2
611
7
80
9
;0
<;$0
#
#
.
,
''
#
4', :'% &%) *4%55/*/%2-) ;'&-/0&/*+-%',) 2% )4/%2- 0+) 1/+/).)</& %)- +00+,'
/;04,-+2- :'%<3 '2% 0+,-<&%) ,%&%7.) 3% 0,/( 2% *42*%,2%2- :'% 3%) ;+,9
*?.) 04', &%):'%&) &% *42)%2)') %2-4',+2- &+ )%=;%2-+-/42 3%) ;+,:'%) 0+,
=+;;% )4/- 54,- %- :'%<3 +'-,% 0+,-<*%) ;+,*?.) 2 +00+,-/%22%2- 0+) D
& '2/7%,) 3' -4',/);% ',4)-+5+ 342*,%-%2' &%) )%=;%2-) 3% ;+,*?. )'/9
7+2-) 04', 1S-/, &% *4%55/*/%2- &'(% @ B
• &+ *?+'))',% ;+)*'&/2%<
• &% 0,L-9D904,-%, 5.;/2/2<
• &% 0,L-9D904,-%, ;+)*'&/2<
• & ?4,&4=%,/%<
• &%) +,-) 3% &+ -+1&%<
• & +'-4;41/&%<
• & +;%'1&%;%2% 24;1,% 3% )%0- ;+,*?.) %)- +00+,' D ',4)-+5*4;;% )'55/)+2- 04',
1S-/, &% *4%55/*/%2- &'(% 6
4'-%, 3+7+2-+=% 3% ;+,*?.) 2% ;43/5/%,+/- 0+)
)/=2/5/*+-/7%;%2- &%) ,.)'&-+-) 41-%2') %- +&4',3/,+/- &+ 3.;+,*?% 2 4'-,%<
@ B % 3.-+/& 3%) ,%&%7.) 3% 0,/(5/=',% %2 +22%(%
11
le tourisme de luxe en France
&%) ;+,*?.) )', &%):'%&) &% *42)%2)') %2-4',+2- &% &'(% %)- 54,- 2% )42- 0+)
%2 24;1,% /25/2/ 2 74'&+2- +6
4'-%, 3%) ;+,*?.) )'00&.;%2-+/,%)<42 *4',9
,+/- &% ,/):'% 3 '2 3.1+- )-.,/&% )', & /3%2-/-. 3%) ;+,:'%) 3% &'(% )', *%)
;+,*?.)
*
+
#
2
+
2
2
2
2
&
+
2
+
2
*
&!
"
" ' ()(
%
" ' ()(
&
,
7
9
7$0
0
7
7
;
-
9
76
0
<9
0
=
=
..
<;$0
;0
<7$0
68$0
<6
71
<6
//
&
0
>
$
+
$
?$
+
'
12
le tourisme de luxe en France
'
(
% *4%55/*/%2- &'(% + .-. 41-%2' %2 +=,.=%+2- @;4K%22% +,/-?;.-/:'% )+2)
0423.,+-/42B &%) ;'&-/0&%) 41)%,7.) )', &%) 3/55.,%2-) ;+,*?.) / )', '2 *%,9
-+/2 24;1,% 3% ;+,*?.)< &%) *42)4;;+-%',) +**%0-%2- 3% 0+K%, %2
;4K%22%
54/) 0&') *?%, '2 0,43'/- 3% &'(% :' '2 0,43'/- %2-,.% 3%
=+;;% @4'
54/) 0&') *?%, '2 0,43'/- 3% &'(% :' '2 0,43'/- ;4K%2 3%
=+;;%B<*%) ,+004,-) 3%7,+/%2- )% ,%-,4'7%, 3+2) &% -4',/);% % -+1&%+' */9
3%))4') 0,.)%2-% &% *4%55/*/%2- &'(% %- &%) 3/55.,%2-) ;'&-/0&%) D +00&/:'%,
)
"
&
2
*
;
+
<<
#
77
&
0
$
•
,
(
•
+
•
'
$
$
'
( 77
le tourisme de luxe en France
% *4%55/*/%2- &'(% + 74*+-/42 D ) +00&/:'%, D -4') &%) )%=;%2-) 3' -4',/);%
5/2 3% 3.&/;/-%, &% 0.,/;8-,% 3' &'(% )', *?+*'2 3% *%) )%=;%2-)</&
*427/%2- 3% )'/7,% &+ 0,4*.3',% )'/7+2-%
• /3%2-/5/*+-/42 3 '2% 455,% +00+,-%2+2- +' )%=;%2- 04', &%:'%& 42 *?%,*?%
D 3.-%,;/2%, &% )%'/& 3' &'(% %--% 455,% )%,+ &% E 0,43'/- .-+&42 F >
• /3%2-/5/*+-/42 3' 04)/-/422%;%2- 3% *%--% 455,% %)-9*% '2 0,43'/- %2-,.%
3% =+;;%<;4K%2 3% =+;;% 4' ?+'- 3% =+;;% T % 0&') )4'7%2- &%
0,43'/- .-+&42 +00+,-/%23,+ +' )%=;%2- %2-,.% 3% =+;;% 2 %55%-</& %)0&') +/). 3% )% *+&%, )', &%) 455,%) 0,%;/%,) 0,/( @*%&&%)9*/ )42- =.2.,+&%9
;%2- 5+*/&%) D /3%2-/5/%,B 0&'-C- :'% )', 3%) 455,%) ;4K%2 3% =+;;% 4'
?+'- 3% =+;;% 342- &% 04)/-/422%;%2- 0,L-% D 3/)*'))/42 >
• +00&/*+-/42 3' ;'&-/0&% +3.:'+-<D )+74/, (
)/ &% 0,43'/- .-+&42
*4,,%)0423 D '2% 455,% %2-,.% 3% =+;;% > (
)/ &% 0,43'/- .-+&42
*4,,%)0423 D '2% 455,% ;4K%2 3% =+;;% > ( )/ &% 0,43'/- .-+&42
*4,,%)0423 D '2% 455,% ?+'- 3% =+;;% 2 41-/%2- +&4,) &% )%'/& 3' &'(%<
*%)-9D93/,%<&% 0,/( %2 %',4) D 0+,-/, 3':'%& '2% 0,%)-+-/42 %)- ,.0'-.%
L-,% 3% &'(%
% *4%55/*/%2- &'(% %)- 74&42-+/,%;%2- 1,'-+& %) ,.)'&-+-) :' /& 0,43'/0%'7%2- +00+,+O
-,% +,1/-,+/,%) D 1/%2 3%) .=+,3) @D :'%&:'%) %',4) 0,8)<'2%
0,%)-+-/42 +00+,-/%2- +' &'(% 4' 242B .+2;4/2)<*%--% &/;/-% %)- .=+&%;%2&% 0,/2*/0+& /2-.,L- 3% *%- 4'-/& 2 0,/7/&.=/+2- '2% 3.;+,*?% ,.)4&';%2)*?.;+-/:'%<74/,% ,.3'*-,/*%<&% *4%55/*/%2- &'(% 0%,;%- 3 %2=+=%, '2% ,.9
5&%(/42 *42)-,'*-/7% )', &% 0.,/;8-,% 3' -4',/);% 3% &'(% / & 4'-/& 2 %)- 0+)
0+,5+/-</& %)- +00+,' D ',4)-+5:' /& .-+/- 2.+2;4/2) /25/2/;%2- )'0.,/%', D
-4'-%) &%) )4&'-/42) 1+).%) )', '2% +00,4*?% 0&') )'16
%*-/7%
13
14
le tourisme de luxe en France
*
%
+
$
,
%
:
$#
"
(
'
$
(
"#
;
7;
$
#
%
"
#
"
"
$
.
*
3
4
+
.
#
/01
2
$
$
611
7
80
9
;0
<;$0
5
+
-./.
"
#
"
"
%
$ ''
:
%
$
@ '
&
%
811
*
&
80
2
9
15
le tourisme de luxe en France
+
#
A
61
76
*B
<0
;0
%
-./.
"
#
"
"
$
C
*
*
. $
5 $. ' +
.
:
#
%
< 011
4
+
&
$
D
*B
$
+
$E
2
/11
7$0
611
0
<71
<7$0
%
"
#
"
"
$
$
$
$
F
D *
*
*
+
G
$G
4
#
%
< 011
2
.
:
$
$
* '
&
H
$
611
0
=1
<9
;1
68$0
16
le tourisme de luxe en France
%
"
#
"
"
$
*
*
I
+
#
&
%
/ 111
2
$
$I
. '
6 111
7
* '
< 711
0
;01
<6
@
J
$G+
%
"
#
"
"
$
*
E
.
K
*
+
#
$
$
$
+B.
E
$
$
L +E
$
*
>
'
?$
&
%
611
2
<01
7
;1
=
<6
71
17
le tourisme de luxe en France
%
"
"
"
$
G
$
$
2
#
&
%
<71111
2
61111
;
<0 111
=
9 111
<6
M
*
. 3$
2
+
I
$
$
2
K3
#
2
J
$
$G
18
le tourisme de luxe en France
2
2
LES DIFFICULTÉS POUR DÉFINIR LE LUXE : LE SUBJECTIF DOMINE3
LE PRIX S’AFFIRME COMME LE SEUL CRITÈRE OBJECTIF PERMETTANT
D’IDENTIFIER LE LUXE
5
LA MÉTHODE POUR IDENTIFIER LES PRESTATIONS TOURISTIQUES DE
LUXE : LE COEFFICIENT LUXE
7
LE PRINCIPE DE CONSTRUCTION DU COEFFICIENT LUXE
9
PRÉSENTATION DU COEFFICIENT LUXE ET DE SON APPLICATION AU
TOURISME
12
LES RELEVÉS DE PRIX EFFECTUÉS PAR EUROSTAF POUR BÂTIR LE
COEFFICIENT LUXE
14
# #$ % &
1.
2.
3.
4.
5.
6.
' '%
(#) %
% ('
'
&$
(
'*
18
PRÉAMBULE : LES SEGMENTS DU TOURISME DE LUXE N’ONT PAS TOUS
LA MÊME IMPORTANCE STRATÉGIQUE
20
1 - PRÉSENTATION DES MARCHÉS PRIMAIRES
23
1.
2.
Présentation du marché de l’hôtellerie de luxe
23
Présentation du marché des résidences de tourisme de
luxe
28
3. Présentation du marché de la location de villas de
luxe
30
4. Présentation du marché de la location de plaisance
(plus d’une journée)
34
5. Présentation du marché des résidences secondaires de
luxe
37
6. Présentation du marché de l’hébergement non marchand
(famille, amis…)
44
7. Présentation du marché du yachting de luxe
44
8. Présentation du marché des escales
48
2 - PRÉSENTATION DES MARCHÉS SECONDAIRES
50
1. Présentation
2. Présentation
3. Présentation
3 - PRÉSENTATION DES
du marché de la restauration de luxe
du marché des casinos
du marché de la vente d’œuvres d’art
MARCHÉS TERTIAIRES
50
54
57
61
19
le tourisme de luxe en France
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Présentation du marché
luxe
Présentation du marché
(avion + hélicoptère)
Présentation du marché
la journée)
Présentation du marché
Présentation du marché
Présentation du marché
de la location
de voitures de
61
de la location aérienne privée
65
de la location de plaisance (à
68
du transport aérien de luxe 71
du shopping de luxe
73
des voyages de luxe
76
79
+
'
), %
79
Préambule : dénombrer et qualifier les touristes de luxe
constituent une étape nécessaire pour mieux valoriser
la destination France
80
1- TROIS APPROCHES POUR CERNER LA CLIENTÈLE TOURISTIQUE DE
LUXE
83
1.
L’approche par
affaires)
2. L’approche par
3. L’approche par
2 - DEUX MÉTHODOLOGIES
CLIENTÈLE DE LUXE
1.
le contexte du voyage
(loisirs ou
la fréquence et le budget
la nationalité des clients
POUR QUANTIFIER ET QUALIFIER LA
83
88
91
94
Les options méthodologiques en présence pour quantifier
et qualifier la clientèle du tourisme de luxe
94
3. Méthodologie complète : recensement des touristes de
luxe sur tous les segments de l’hébergement
99
RÉCAPITULATIF GÉNÉRAL : LA MÉTHODE PRÉCONISÉE POUR SUIVRE
DANS LE TEMPS L’ÉVOLUTION DES TOURISTES DE LUXE
109
20
le tourisme de luxe en France
(
-
"
.
+ 0,.9.-'3% 34/- 0%,;%--,% 3% 0,404)%, 3%) ;.-?434&4=/%) D ;L;% 3% ;%9
)',%, &% *?/55,% 3I
+55+/,%) =.2.,. 0+, &% -4',/);% 3% &'(% %2 ,+2*% + 3.9
;+,*?% )'/7/% 0+, ',4)-+5%)- &+ )'/7+2-%
•
/3%2-/5/%, &%) 0,43'/-) %- &%) 0,%)-+-/42) ,%&%7+2- 3% &+ )0?8,% 3' &'(% )',
*?+*'2 3%) )%=;%2-) 3% & +*-/7/-. -4',/)-/:'% >
•
0,.)%2-%, &%) +00,4*?%) &%) 0&') 0%,-/2%2-%) 04', :'+2-/5/%, &% *?/55,%
3I
+55+/,%) :'% ,%0,.)%2-%2- *%) 0,43'/-) %- 0,%)-+-/42) 3% &'(%
•
+=,.=%, & %2)%;1&% 04', 41-%2/, &% *?/55,% 3I
+55+/,%) =.2.,. 0+, &% -4'9
,/);% 3% &'(% %2 ,+2*%
/)04)%, 3 '2 4'-/& 3% 7+&4,/)+-/42 3% & +*-/7/-. =.2.,.% 0+, &% -4',/);% 3%
&'(% %2 ,+2*% %)- '2 %26
%' %))%2-/%& 2 %55%-<*%)- )', &+ 1+)% 3%) /23/*+9
-/42) 54',2/%) 0+, *%- 4'-/& :'% 04',,42- L-,% /;0'&).%) &%) /2/-/+-/7%) 7/)+2D 3.5%23,% 4' D 5+/,% 0,4=,%))%, &%) 0+,-) 3% ;+,*?. 3% &+ ,+2*% 5+*% +'(
+'-,%) 3%)-/2+-/42) -4',/)-/:'%) 3% &'(%
-
"
/ &+ &4=/:'% )'/7/% %)- &+ ;L;% 04', -4') &%) )%=;%2-) 3% ;+,*?. 3' -4'9
,/);% 3% &'(%</& *427/%2- 3% )/=2+&%, :'% *%) 3/55.,%2-) )%=;%2-) 2% )42- 0+)
.=+'( 3%7+2- & +2+&K)% 2 %55%-<*%,-+/2) =.28,%2- 3+7+2-+=% 3 %(-%,2+&/-.)
04)/-/7%) :'% 3 +'-,%) ', *%) ;+,*?.)</& *427/%23,+ 342*3 .-'3/%, 3% 5+9
Q42 1%+'*4'0 0&') 0,.*/)% &%) .74&'-/42) 3' *?/55,% 3I
+55+/,%) %- &% 24;1,%
3% -4',/)-%) 3% &'(% :'/ *42)4;;%2- 3% -%&&%) 0,%)-+-/42) 3+2) '2% +22.%
%)- 04',:'4/<&% ;+,*?. 0,/;+/,% )%,+ +' *U', 3% 24-,% +2+&K)% %-<
:' /27%,)%;%2-<&%) ;.-?434&4=/%) )%,42- ;4/2) 04')).%) )', &%) )%=;%2-)
+00+,-%2+2- +'(;+,*?.) )%*423+/,% %-<
<-%,-/+/,%
21
le tourisme de luxe en France
&
!
1
•
'
!
•
1
•
' $
•
•
•
>
$
•
$
$
K
N
$
?
!
1
-
•
* '
)
2 .-+2- &+ *423/-/42 2.*%))+/,% 04', :'% 3%) 5&'(-4',/)-/:'%) 0'/))%2- /,,/9
='%, &+ ,+2*%<&% ;+,*?. 0,/;+/,% @:'/ ,%=,4'0% &%) 3/55.,%2-%) 54,;%)
3 ?.1%,=%;%2- -4',/)-/:'%B *42)-/-'% &+ ;+-,/*% 3' -4',/);% 3% &'(% +,
*42).:'%2-< ',4)-+5+ +55/2. &%) ;.-?434&4=/%) *42)+*,.%) +'( 3/55.,%2-)
;+,*?.) 0,/;+/,%) %- /27/-% &+ /,%*-/42 3' -4',/);% %- &%
/7/%,+9 C-%
3 M', D 0,/7/&.=/%, & +2+&K)% 3% *%) ;+,*?.) )-,+-.=/:'%) %2 K *42)+*,+2& %))%2-/%& 3%) ;4K%2) 3/)042/1&%)
22
le tourisme de luxe en France
#
!
.
)
2
2
(
2
*)
I
O
001
O
001
O
K
* '
6 911
-
:
O
6 911
-
!
* '
I
I
<
E
* '
* '
@
'
O '
C
( 771111
#
I
$
2
2
2
O
!
2
Q
'
P
( <<1
O - ( 77
2
O
2
'
:
< /11
D
'
< /11
:
D
< /11
*
D
R
< /11
(
O
D
S HC J
/ 111
!
2
:
#
:
#
(
(
-
001
:
2
2
K +
R -
7
)
2
2
:
O
-
(
;;1
-
23
le tourisme de luxe en France
.(
(
0
1
%
•
2
•
"
(
0
"
3
O
"
"
"
)
G
<
#
#
70
2% 2'/-.% 3+2) '2 ?C-%& 4,;'&% +00+,+O
- *4;;% '2 .-+&42 5/+1&% 04',
+00&/:'%, &% *4%55/*/%2- &'(%<3+2) &+ ;%)',% 4G
•
&% 04)/-/422%;%2- %2-,.% 3% =+;;% %)- 0%' *42-%)-+1&% &%) ?C-%&)
4,;'&% 2 42- 0+) 3 .-4/&% %- /&) 0,404)%2- '2% 455,% 0%' 0%,)422+&/).%
04', &+:'%&&% &% )%,7/*% %)- ,.3'/- >
•
&% 0,/(3%
%',4) %)- '2 0,/(2+-/42+& :'/ %)- *42)-+2- -4'- +' &42=3%
& +22.% @0+) 3% )+/)422+&/-.B
24
le tourisme de luxe en France
(
"
0
2
"
&
"
$
!
*
+
#
* '
>
?
* '
>
?
* '
>
?
* '
>
?
#
%
2
001
;
<;1
<<
01
77
70
%--% =,/&&% -+,/5+/,% 24') 3422% '2 ,.5.,%2-/%& &'(% +00&/*+1&% +' ;+,*?. 3%
& ?C-%&&%,/%
! --.
', &+ 1+)% 3% *% *,/-8,%<3%'(40-/42) ;.-?434&4=/:'%) )42- 04))/1&%)
•
•
/2-.=,+-/42 3+2) &% 0.,/;8-,% 3' &'(% 3%) ?C-%&) 0,404)+2- 3%) 2'/-.%)
342- &%
/
0 %)- 3% H%',4) 4' 0&') >
/2-.=,+-/42 3+2) &% 0.,/;8-,% 3' &'(% 3%) ?C-%&) 342- &%
3%) 0,%)-+-/42) ) .&87% D H%',4) 4' 0&')
/
2% +00,4*?% 3' ;+,*?. 0+, &% 1/+/) 3' 0,/(;4K%2 %55%*-/50+,+O
- 0&') 0%,9
-/2%2-% 2 %55%-<%&&% ,%5&8-% 0&') 5/38&%;%2- &+ ,.+&/-. 3' ;+,*?. /2)/<'2
?C-%& 04',,+ 5/=',%, 3+2) 24-,% 0.,/;8-,% &'(% )', &+ 1+)% 3% )%) -+,/5) +55/9
*?.) +&4,) :'% &%) 0,/(0,+-/:'.) )42- /25.,/%',) %2 ,+/)42 3%) ,/)-4',2%) :'/
0%'7%2- L-,% )K)-.;+-/:'%;%2- *42)%2-/%)
0
2
#
$
"
)
3
&
$
$
001
"@
$
"#
)
$
"
:
$
001
)
(S
(
S
'
(
(
>G
25
le tourisme de luxe en France
?
'
+
( 611
"
)
"
4
D
', &+ 1+)% 3% 24-,% *4%55/*/%2- &'(% @-4'-% 2'/-.% 3 '2 0,/()'0.,/%', 4' .=+&
H %',4)<)', -4'-% 4' 0+,-/% 3% & +22.%B</& +00+,+O
- :'%
0
1
0
02
:'/ 0%'- L-,% )4')9)%=;%2-. %2 */2:-K0%) 3% 0,43'/-)
•
&%) ?C-%&) =,4) 04,-%',) -K0%
•
&%) 5/,)- *&+)) @ .-4/&%) )-+23+,3)B -K0% 45/-%& >
.,/3/%2 >
•
&%) ?C-%&) 3% *?+,;% @?C-%&) 3% 0%-/-% *+0+*/-.<0,.)%2-) )', 3%) +(%) )%9
*423+/,%)<0,%)-+-/42) 0%,)422+&/).%)B >
•
&+ *+-.=4,/% =,+23 &'(% -K0% ,/2*% 3% V+&&%)< 4K+& 42*%+'< 2-%,9
*42-/2%2-+& @?C-%&) /2-%,2+-/42+'( 3% -,8) =,+23% :'+&/-. ;+/) 2% 3/)049
)+2- 0+) 3 /;+=% +' 2/7%+' /2-%,2+-/42+&B >
•
&%) 0+&+*%)<:'/ 3/)04)%2- 3 '2% ,%24;;.% & /2-%,2+-/42+&% %- )42- )/-'.)
3+2) '2 )/-% 3% 0,%;/%, 4,3,%3
.
& +00+,+O
- :' '2% )%=;%2-+-/42 +55/2.% %)- 2.*%))+/,% 04', ;%)',%, &% ;+,9
*?. 3% & ?C-%&&%,/% 3% &'(% :'/ 0%'- L-,% 3/7/). %2 -,4/) '2/7%,)
•
&% )%=;%2- 3% E & ?K0%,&'(% F @)'/-% ,4K+&%)<3/0&4;+-/:'%)P B :'/ +--/,%
&%) &%+3%,) 3 40/2/42 @*?%5) 3 -+-<3/0&4;+-%)<+,-/)-%) 3% ,%24;;.% /29
-%,2+-/42+&%P B %- *42-,/1'% D 5+/,% ,+K422%, & /;+=% &'(% 3% &+ ,+2*% D
& /2-%,2+-/42+& %--% *+-.=4,/% ,%=,4'0% &%) ?C-%&) 342- &%) 0,/(;4K%2 D
& +22.% )42- )'0.,/%', +' )%'/& 3% H %',4) %) ?C-%&) )42- 0%' 24;9
1,%'( %- %))%2-/%&&%;%2- *42*%2-,.) D +,/) 2 %55%-<)%'&% &+ *+0/-+&%
)%;1&% %2 ;%)',% 3 +))',%, '2 74&';% 3 +*-/7/-. )', & %2)%;1&% 3%
& +22.% >
•
&% )%=;%2- 3' &'(% E .&.;%2-+/,% F @-4'-% 4' 0+,-/% 3%) *?+;1,%) %2-,%
3+2) 24-,% 0.,/;8-,% &% 0&') )4'7%2- '2/:'%;%2- D *%,-+/2%) )+/)42)B
& *427/%2- 3% )/=2+&%, :'% & +00+,-%2+2*% 3%) 3%'(5+;/&&%) +' 0.,/;8-,% 3'
&'(% %)- )+2) +00%& %)- %))%2-/%&&%;%2- &+ &4*+&/)+-/42 :'/ 0%,;%- 3% 5+/,%
&+ 3/)-/2*-/42 %2-,% & ?K0%,&'(% %- &% &'(% E .&.;%2-+/,% F 2 %55%-<?4,) 3%
+,/)</& %)- 3/55/*/&% 3 +00+,-%2/, D & ?K0%,&'(% %- *%<:'%& :'% )4/- &% 2/7%+'
3%) 0,%)-+-/42) 0,404).%)
26
le tourisme de luxe en France
5
0
?C-%&&%,/% 3% &'(% )% *42*%2-,% )', -,4/) M42%) =.4=,+0?/:'%)
•
+,/) /2-,+9;',4) %2-,% &;+9 +,*%+'< 42*4,3% %3 4,B %)- *%--% M42% :'/ *42*%2-,% E & ?K0%,&'(% F >
•
:'%&:'%) )/-%) )', &+ C-% 3 M', +22%)<&% +0 3 2-/1%)< +/2- %+2
+0 %,,+-< 42+*4 @)/ 24') ,%-%242) &+ ,/2*/0+'-. *4;;% '2% M42%
5,+2Q+/)%B %- .7%2-'%&&%;%2- /*% >
•
-4/&% @&% -,/+2=&%
:'%&:'%) )/-%) 3% ;42-+=2% *4;;% 4',*?%7%& 4' ?+;42/(
& 0%'- %(/)-%, 0+, +/&&%',) 3%) 455,%) 042*-'%&&%;%2- &'(% *4;;% %+'7/&&%
D *%,-+/2) ;4;%2-) 3% & +22.% @ %)-/7+& 3' /&;P B & *427/%23,+ D & .-'3%
3.5/2/-/7% 3% ,.+&/)%, '2% *+,-4=,+0?/% 0&') 0,.*/)% 3% & ?C-%&&%,/% 3% &'(%
5
■
43
53
63
■
0
7
6
0
3%2-/5/*+-/42 3%) ?C-%&) ,.0423+2- +' *,/-8,% 3' ;'&-/0&/*+-%', 4',
.-+1&/, *%--% ).&%*-/42</& *427/%23,+ 3% *?4/)/, '2% ,8=&% 3% 3.*/)/42
*&+/,% /2-8=,%9-942 )+2) 3/)-/2*-/42 -4') &%) ?C-%&) 342- +' ;4/2) '2%
*?+;1,% %)- 5+*-',.% 0&') 3% H%',4) 3',+2- & +22.% 4' *?%,*?%9-942 D
2%--4K%, &% 0.,/;8-,% 3%) ?C-%&) 342- '2% 0+,- -,40 ;/2/;% 3% & 455,%
0%'- L-,% +))/;/&.% D 3' &'(% @+':'%& *+)</& *427/%23,+ 3% 3.5/2/, D :'4/
*4,,%)0423 E '2% 0+,- -,40 ;/2/;% FB 2 0%'- .=+&%;%2- %27/)+=%, 3%
0,%23,% %2 *4;0-% 3%) .&.;%2-) 0&') :'+&/-+-/5) *4;;% E & ?/)-4/,% F 3 '2
&/%' 4' )42 *+,+*-8,% E '2/:'% F +5/2 3 .-+1&/, &+ &/)-% 3%) ?C-%&) %2-,+23+2) &% 0.,/;8-,% 3' &'(%
%&%7. 3' *?/55,% 3 +55+/,%) ,.+&/). 0+, *?+:'% ?C-%&
=,.=+-/42 3%) 3422.%) 04', 41-%2/, &% *?/55,% 3 +55+/,%) 3% & ?C-%&&%,/%
3% &'(% %2 ,+2*%
7
43
3%2-/5/*+-/42 3%) *?+;1,%) ,.0423+2- +' *,/-8,% 3' ;'&-/0&/*+-%',
53
%&%7. 3' *?/55,% 3 +55+/,%) 3% *?+:'% *?+;1,%
63
=,.=+-/42 3%) 3422.%) 04', 41-%2/, &% *?/55,% 3 +55+/,%) 3% & ?C-%&&%,/%
3% &'(% %2 ,+2*%
27
le tourisme de luxe en France
& 2 %(/)-% 0+) 3 4,=+2/);% 0,404)+2- 3%) )-+-/)-/:'%) )', & ?C-%&&%,/% 3% &'(%
3.5/2/% 0+, &% *4%55/*/%2- &'(% 4', 41-%2/, 3%) *?/55,%) *4?.,%2-)</& )%,+
342*2.*%))+/,% 3% ;%--,% %2 0&+*% '2% ;.-?434&4=/% 0,40,%
5
(
!
4
#
(
(
!
5
•
)
'
"
+
•
+
' >I
(
$
$
(
)
$
'
?
+
+
>D F ?"
"
)
"#
>
$
*
'-
&
?"@
T
)
'
R
'
U(
(
P
(
&
"
•
"
+
"#
V
$
$
W
'
(
"
•
6
"#
$
)
G
"E
(
(
'
(
"
&
28
le tourisme de luxe en France
(
1
%
•
+
& +2+&K)% )', &%) 3%'( ,.)/3%2*%) 3% -4',/);% /3%2-/5/.%)
*4;;% +00+,-%2+2- D &+ )0?8,% 3' &'(%
•
"
)-,'*-',%)
'2 *42-+*- 3/,%*- +7%* &%) 3/,%*-%',) 3% *%) 3%'(
(
"
3
"
O
)
"
"
G
<
#
#
70
%) ,.)/3%2*%) 3% -4',/);% )% 3/)-/2='%2- 3%) ?C-%&) 3+2) &+ ;%)',% 4G /&
) +=/- 3 +00+,-%;%2-) -4-+&%;%2- +'-424;%) @/&) 3/)04)%2- 3 '2% *'/)/2%B
%0%23+2-<'2 *%,-+/2 24;1,% 3% 0+,+;8-,%) 542- 3%) ,.)/3%2*%) '2 0,43'/?K1,/3% %2-,% & ?C-%& %- &+ 7/&&+
•
D & /;+=% 3 '2 ?C-%&<'2% ,.)/3%2*% ,%=,4'0% 0&')/%',) +00+,-%;%2-) +'9
-4', 3 '2 ?+&& 4' 3 '2% ,.*%0-/42 >
• 3%) 0,%)-+-/42) )%;/9?C-%&&/8,%) )42- 0,404).%) @;.2+=%P B
+, *42).:'%2-<2'/-.% ?C-%&/8,% %- 2'/-.% %2 ,.)/3%2*% 3% -4',/);% 0%'7%2L-,% *42)/3.,.) *4;;% 3%) 0,43'/-) )'1)-/-'+1&%) %- &% ;L;% 0,43'/- .-+&42
@%2 & 4**',,%2*%<'2% 2'/-.% %2 ?C-%& 4,;'&% B 34/- L-,% '-/&/). 04', 3.9
-%,;/2%, &% )%'/& 3' &'(%
(
"
2
"
&
"
$
!
* '
>
?
*
* '
>
?
+
* '
>
?
#
* '
>
?
#
%
2
001
;
<;1
<<
01
77
70
29
le tourisme de luxe en France
4
', &+ 1+)% 3% 24-,% *4%55/*/%2- &'(% @-4'-% 2'/-.% 3+2) &% *+3,% 3 '2% ,.)/9
3%2*% 3% -4',/);% 3 '2 0,/()'0.,/%', 4' .=+& D H%',4)B</& +00+,+O
- :'% &%
;+,*?. 3' &'(% %)- 1%+'*4'0 0&') ,%)-,%/2- :'% &% ;+,*?. 3%) ,.)/3%2*%) 3%
-4',/);% :'+-,% .-4/&%) /2)/<)%'&) 3%'(,.)/3%2*%)<)/-'.%) D +,/)<0,4049
)%2- '2% 455,% &'(%
•
&+ ,.)/3%2*% &+,/3=% ?+;0) &K).%) >
•
&+ ,.)/3%2*% &;+
+,*%+' >
& *427/%2- 3% )/=2+&%, :'% -4'-%) &%) 0,%)-+-/42) 0,404).%) 0+, *%) 3%'(
,.)/3%2*%) 2 +00+,-/%22%2- 0+) +' 0.,/;8-,% 3' -4',/);% 3% &'(% %'&) &%)
0,43'/-) &%) 0&') 0,%)-/=/%'()42- *42*%,2.)
4
7
7#
$
2
!
2
!
. !
!
2
#+
'
=
-
:
-
7
4
,
(
"
7
!
7
#
%
$
%
$
(
%
89:
9;9
<=-
=89
89:
9;9
;00
0<=
><=
69/
;00
>>/
6<7
6;6
>>/
<0<R<91
<=6R71/
;00
7/8
790
609
71/
7/8
618
<0<
<=6
7/8
<0<R<91
<=6R71/
71/R718
. /::
2
. ->:
89:
2
98:
89:
2
98:
;;1
2
061
30
le tourisme de luxe en France
5
6
43
2-,%-/%2 +7%*&%) 3/,%*-/42) 3%) 3%'( ,.)/3%2*%) +5/2 3% 3.-%,;/2%, &%
,%7%2' +22'%& =.2.,. 0+, *?+:'% *?+;1,% +00+,-%2+2- +' 0.,/;8-,% 3'
&'(%
53
/ *%--% /254,;+-/42 2% 0%'- 0+) L-,% 41-%2'% 3/,%*-%;%2-<5+/,% '2% %)9
-/;+-/42 1+).% )', &% -+'(3 4**'0+-/42 ;4K%2 3%) *?+;1,%) 3% &'(% 3%
*%) ,.)/3%2*%)
63
=,.=+-/42 3%) 3422.%) 04', 41-%2/, &% *?/55,% 3 +55+/,%) 3%) ,.)/3%2*%)
3% -4',/);% 3% &'(% %2 ,+2*%
% K23/*+- +-/42+& 3%) .)/3%2*%) 3% 4',/);% .7+&'% +22'%&&%;%2- &%
04/3) .*424;/:'% 3' ;+,*?. 3%) ,.)/3%2*%) 3% -4',/);% +/2)/ :'% &% 04/3)
.*424;/:'% 3%) ,.)/3%2*%) .-4/&%) %0%23+2-<*% )K23/*+- %)- )',-4'*42*%,2. 0+, &% *U', 3' ;+,*?. 3% &+ ,.)/3%2*% 3% -4',/);%<D )+74/, &%
;4K%2 3% =+;;%<%- &% &'(% %)- ;+& /3%2-/5/. & *427/%23,+ 342*3 %2-,%, %2
*42-+*- +7%*&%) 3%'(,.)/3%2*%) 3% -4',/);% 3% &'(% +5/2 3 41-%2/, 3%) 3429
2.%) )/=2/5/*+-/7%)
!
(
%
1
%
•
%
"
"
•
6
•
"
"
+
(
"
3
"
"
O
)
G
<
"
"
#
#
<80
>8
70
?
%) 7/&&+) )% 3/)-/2='%2- 3%) ?C-%&) 3+2) &+ ;%)',% 4G %&&%) *42)-/-'%2- '2
&4=%;%2- +'-424;% @+7%**'/)/2%B %- 3%) ,.)/3%2*%) 3+2) &+ ;%)',% 4G %&&%)
*42)-/-'%2- '2 &4=%;%2- /23.0%23+2- %- '2/:'% %0%23+2-<& 455,% %2-,% *%)
31
le tourisme de luxe en France
-,4/) -K0%) 3 ?.1%,=%;%2- .-+2- &+,=%;%2- )'1)-/-'+1&%< /& %)- &4=/:'%
3 +00&/:'%, &% ;L;% 0,43'/- .-+&42 + )%'&% 3/)-/2*-/42 *42*%,2% &+ 3',.%
3% 1+)% 3% &+ 0,%)-+-/42
'2% 2'/- 3+2) & ?C-%&&%,/% 4' 3+2) &%) ,.)/3%2*%)
3% &'(%<%&&% %)- 3 '2% )%;+/2% 04', &%) 7/&&+) & *427/%2- 3% )/=2+&%, :'% &+
3.24;/2+-/42 E 7/&&+ F ,%=,4'0% -4') &%) &4=%;%2-) /23.0%23+2-) %- '2/:'%)
%) 7/&&+) )42- &% 0,43'/- &% 0&') *4;;'2.;%2- ,%2*42-,.<;+/) &%) *?S-%+'(
0+, %(%;0&% %2-,%2- .=+&%;%2- 3+2) *% )%=;%2- 3% ;+,*?.
(
"
%
2
!
*
+
#
&
"
"
$
#
%
* '
>
?
2
* '
>
?
;
9/1
* '
>
?
<<
601
* '
>
?
77
<80
6 911
%--% =,/&&% -+,/5+/,% 24') 3422% '2 ,.5.,%2-/%& &'(% +00&/*+1&% +' ;+,*?. 3%
&+ &4*+-/42 3% 7/&&+) 3% &'(%
!
!6 7..
', *% ;+,*?. /& 2 +00+,+O
- 0+) 2.*%))+/,%
3% 5+/,% '2% 3/)-/2*-/42 %2-,% 0,/( +55/*?.) %- 0,/( 0,+-/:'.) 2 %55%-<
@ B
4
', &+ 1+)% 3% 24-,% *4%55/*/%2- &'(% @-4'-% &4*+-/42 342- &% 0,/(D &+ )%;+/2%
%)- )'0.,/%', 4' .=+& D !HH %',4)B</& +00+,+O
- :' D & /2)-+, 3' ;+,*?. 3%
& ?C-%&&%,/%<
0
"
8
"
•
&% )%=;%2- 3% & ?K0%,&'(% @*?S-%+'(<;+24/,)P B :'/ +--/,% &%) &%+3%,)
3 40/2/42 @*?%5) 3 -+-< +,-/)-%) 3% ,%24;;.% /2-%,2+-/42+&%P B %*42-,/1'% D 5+/,% ,+K422%, & /;+=% &'(% 3% &+ ,+2*% D & /2-%,2+-/42+&
@%(%;0&% +/2-9 ,40%M4' & +,,/8,% 0+K) 7+,4/)B %) 0,43'/-) )42- ;+,9
@ B 254,;+-/42 41-%2'%) &4,) 3 '2 %2-,%-/%2 +7%*'2 40.,+-/422%& 3% &+ )4*/.-. ,+2*%
#/&&+)
32
le tourisme de luxe en France
:'.%) 3 '2% ?/)-4/,% 54,-%<%2 ,+/)42 3% &%', +00+,-%2+2*% +*-'%&&% 4'
0+)).% D '2% )-+, *42-%;04,+/2% @42 0%'- */-%, D -/-,% 3 %(%;0&% &+ &4*+9
-/42 3' *?S-%+' 3% ?,/)-/+2 /4,B 4' D 3%) 0%,)422+=%) :'/ 42- ;+,:'.
& ?/)-4/,% 3% ,+2*% @&% *?S-%+' 3%) ,/2*%) 3% 423.B >
•
&% )%=;%2- 3' &'(% .0/)43/:'% 34;/2% @7/&&+) %2-,+2- 3+2) 24-,% 0.,/;89
-,% 3',+2- *%,-+/2%) )+/)42)B
5
/& %(/)-% 3% 24;1,%'( 1/%2) ,.0423+2- +' *,/-8,% 3' ;'&-/0&/*+-%', 3/)).9
;/2.) )', & %2)%;1&% 3' -%,,/-4/,% 5,+2Q+/)<&% ;+,*?. 3% &+ &4*+-/42 3% 7/&&+)
3% &'(% )% *42*%2-,% 0&') 0+,-/*'&/8,%;%2- )', *%,-+/2%) ,.=/42) + *42)'&9
-+-/42 0+, ',4)-+53%) *+-+&4='%) 3 40.,+-%',) ;+6
%',) )', &% ;+,*?. 5,+29
Q+/) @ ,+2*% #/&&+)< +42+ #/&&+)<#/&&+ ,/7/&8=%B + 0%,;/) 3 .-+1&/, '2% 0,%9
;/8,% -K04&4=/% 3% & 455,% 0+, ,.=/42
43 &+ ,.=/42 +*+<:'/ ,%=,4'0% &+ -,8) =,+23% ;+6
4,/-. @%2-,% H%- HW 3'
;+,*?.B 3%) 7/&&+) 3% &'(%<
53 &% .,/=4,3<
63 & :'/-+/2%<
93 &+ ,%-+=2%<
-3 &+ 4,)%<
:3
+,/) %- &+ ,.=/42 0+,/)/%22%
+,+&&8&%;%2-<&% ;+,*?. 3%) 7/&&+) ,.0423+2- +' *,/-8,% 3' ;'&-/0&/*+-%',
3',+2- &+ )+/)42 3 ?/7%, )% *42*%2-,% )', &%) &0%) %- 0&') 0,.*/).;%2- )',
&%) 34;+/2%) 3% %=87%< ?+;42/(< 4',*?%7%& %- .,/1%&
5
8
%
6
43
3%2-/5/*+-/42 3%) +*-%',) 40.,+2- )', &% ;+,*?. 3% &+ &4*+-/42 3% 7/&&+)
3% &'(% 4', 3/)04)%, 3 '2 0+2%& ,%0,.)%2-+-/5< ',4)-+5+ & ?+1/-'3% 3%
0,4*.3%, 3% &+ 5+Q42 )'/7+2-% /3%2-/5/*+-/42 3%) 0,/2*/0+'( +*-%',) 3'
;+,*?. %- %2-,%-/%2 +7%* *%) 3%,2/%,)
',+2- & %2-,%-/%2</& %)- +/).
3 41-%2/, &% 24; 3 +'-,%) 40.,+-%',) @24-+;;%2- %2 3%;+23+2- D
& /2-%,7/%X. 3% */-%, )%) *42*',,%2-)B %--% 3.;+,*?% ) %)- +7.,.% %(-,L9
;%;%2- %55/*+*% 0+, &% 0+)). &&% 0%,;%- 3 41-%2/, '2 0+2%& )/242 %(9
?+')-/5<+' ;4/2) ,%0,.)%2-+-/5
53
3%2-/5/*+-/42 3%) 7/&&+) ,.0423+2- +' *,/-8,% 3' ;'&-/0&/*+-%', Y & /2)-+,
3% &+ 3.;+,*?% ,%-%2'% )', &% ;+,*?. 3% & ?C-%&&%,/%</& )'55/- :' '2% 7/&&+
0,+-/:'% D '2 ;4;%2- 3% & +22.% 3%) 0,/( D &+ )%;+/2% )'0.,/%', D
!HH%',4) 04', :' %&&% +00+,-/%22% +' 0.,/;8-,% 3' &'(%
33
le tourisme de luxe en France
63
2-%,7/%X 3%) 40.,+-%',) 4' %274/ 3% :'%)-/422+/,%) 04', 3.-%,;/2%, &%
*?/55,% 3 +55+/,%) +22'%& =.2.,. 0+, *?+:'% 7/&&+ 3% &'(%
93
=,.=+-/42 3%) 3422.%) 04', 41-%2/, &% *?/55,% 3 +55+/,%) 3' ;+,*?. 3%
&+ &4*+-/42 3% 7/&&+) 3% &'(% %2 ,+2*%
& 2 %(/)-% 0+) 3 4,=+2/);% 0,404)+2- 3%) )-+-/)-/:'%) )', &% ;+,*?. 3% &+
&4*+-/42 3% 7/&&+) 3% &'(% 3.5/2/ 0+, &% *4%55/*/%2- &'(% 4', 41-%2/, 3%) *?/59
5,%) *4?.,%2-)</& )%,+ 342*2.*%))+/,% 3% ;%--,% %2 0&+*% '2% ;.-?434&4=/%
0,40,%
5
(
!
#
•
4
!
5
"
+
"#
$
V
$
W
'
P
(
(
"%
$ +
)
'
>
?
"
•
&
#
5#
(
)
$
-
>
X
H
&
?"
"#
>
J
$
?
W
$ &
'
'
"
34
le tourisme de luxe en France
#
9
(
:
(
"
3
"
O
)
G
<
"
"
#
#
<80
>8
70
?
+, 2+-',%<&%) 1+-%+'()% 3/)-/2='%2- 3% & ?C-%&&%,/% 4' 3% &+ &4*+-/42 3% 7/&&+)
%- +'-,%) ,.)/3%2*%) 3% -4',/);% %0%23+2-<D 3/55.,%2-) .=+,3)<&+ &4*+-/42
3 '2 1+-%+' )', '2% 3',.% )'0.,/%',% D '2% 6
4',2.% %)- +))/;/&+1&% D 3%
& ?.1%,=%;%2•
D & /;+=% 3 '2% 7/&&+<'2 1+-%+' &4'. 04', 0&')/%',) 6
4',) *42)-/-'% 04',
)%) 4**'0+2-) '2 &4=%;%2- /23.0%23+2-<'2/:'% %- +'-424;% & ) +=/- 1/%2
3 ?.1%,=%;%2- >
•
&+ &4*+-/42 3 '2 1+-%+'<3 '2% 7/&&+ 4' L-,% %2 ,.)/3%2*% 3+2) '2 ?C-%& 0,49
*83% 3% &+ ;L;% /2-%2-/42 3.*4'7,/, '2% ,.=/42 %- ).6
4',2%, 3+2) '2 %29
7/,422%;%2- +=,.+1&% @'2 -4',/)-% 04',,+ +/2)/ 0,.5.,%, &4'%, '2 K+*?+;+,,. 3+2) &% 04,- 3% +22%) 0&'-C- :' '2% 7/&&+ %- /27%,)%;%2-B
+ &4*+-/42 3% 1+-%+'(@D *423/-/42 :'% *%'(9*/ )4/%2- .:'/0.) 3% *4'*?+=%)<
*% :'/ %)- &% *+) 04', &%) K+*?- 3 '2% -+/&&% )'0.,/%',% D ;8-,%)B<&+ &4*+-/42
3% 7/&&+) 4' '2 ).6
4', 3+2) '2 ?C-%& 0%'7%2- L-,% *42)/3.,.) *4;;% 3%) 0,49
3'/-) 3 ?.1%,=%;%2- )'1)-/-'+1&%) %&+ %(0&/:'% :'% &% ;L;% 0,43'/- .-+&42
+/- .-. '-/&/). 04', 3.-%,;/2%, &% )%'/& 3' &'(%
(
"
2
!
*
+
#
&
"
* '
>
?
* '
>
?
* '
>
?
* '
>
?
"
$
2
#
%
6 911
;
9/1
<<
601
77
<80
35
le tourisme de luxe en France
%--% =,/&&% -+,/5+/,% 24') 3422% '2
&+ &4*+-/42 3% 0&+/)+2*%
!6 7..
!
+00&/*+1&% +' ;+,*?. 3%
1
4
', &+ 1+)% 3% 24-,% *4%55/*/%2- &'(%<24') 04'742) /3%2-/5/%, &%) 455,%)
*4,,%)0423+2- D '2 04)/-/422%;%2- &'(% )', &% ;+,*?. 3' -,+2)04,- ;+,/9
-/;%
•
•
3+2) &% )%*-%', 3' -,+2)04,- 5&'7/+&<+'*'2% 0,%)-+-/42 0,404).% 2%
*4,,%)0423 D '2% 455,% &'(%<:'%&&% :'% )4/- & %;1+,*+-/42 *42)/3.,.%
@*4+*?)<0.2/*?%--%) %- 0.2/*?%)9?C-%&)B >
3+2) &% )%*-%', 3' K+*?-/2=
&+ &4*+-/42 3% 1+-%+'(D ;4-%', 3% 0&') 3% ?'/- ;8-,%)<
&+ &4*+-/42 3% 74/&/%,) 3% 0&') 3% 3/(;8-,%)
.
& +00+,+O
- :' '2% )%=;%2-+-/42 +55/2.% %)- 2.*%))+/,% 04', ;%)',%, &% ;+,9
*?. 3% &+ &4*+-/42 3% K+*?-) :'/ 0%'- L-,% 3/7/). %2 3%'('2/7%,)
•
&% )%=;%2- ?K0%,&'(% :'/ *4,,%)0423 +'( ;%=+K+*?-) %- *+-+;+,+2)
+7%*.:'/0+=% >
•
&% )%=;%2- 3' &'(% E .&.;%2-+/,% F :'/ *4,,%)0423 +'(K+*?-) ,.0423+2-4'-% 4' 0+,-/% 3% & +22.% +' *,/-8,% 3' ;'&-/0&/*+-%',
5
42*%,2+2- &% ;+,*?. 3% &+ &4*+-/42 3% K+*?-) 3% &'(%<'2% 0,%;/8,% +2+&K)%
3' ;+,*?. )%;1&% /23/:'%, :'% *%&'/9*/ )% *42*%2-,% 3+2) '2% &+,=% ;%)',%
)', &+ ,.=/42 +*+
5
8
6
43
3%2-/5/*+-/42 3%) 0,%)-+-+/,%) 40.,+2- )', &% ;+,*?. 3% &+ &4*+-/42 3%
K+*?-) 3% &'(% Y 0+,-/, 3%) /254,;+-/42) *4;;'2/:'.%) 0+, &+ .3.,+9
-/42 3%) /23')-,/%) 2+'-/:'%) @
B</& %)- 04))/1&% 3 /3%2-/5/%, &%) &4'%',)
04)).3+2- 3%) K+*?-) %2-,+2-) 3+2) 24-,% 0.,/;8-,% &'(%
53
2-%,7/%X) 3%) 0,%)-+-+/,%) 04', *422+O
-,% &% *?/55,% 3 +55+/,%) ,.+&/). 0+,
&%) K+*?-) 3% &'(% &4'.) 04', 0&') 3 '2% 6
4',2.% Y 0+,-/, 3%) ,.042)%)
41-%2'%)</& 3%7,+/- L-,% 04))/1&% 3% 3/)04)%, 3 '2 /23/*+-%', )K2-?.-/:'%
0%,;%--+2- 3 %)-/;%, &+ 0+,- 3% &+ &4*+-/42 3% &'(% 3+2) &% *?/55,% 3I
+55+/9
,%) 3%) &4'%',) 0,404)+2- 3%) K+*?-) D &+ )%;+/2%
36
le tourisme de luxe en France
63
%&%7. 3' *?/55,% 3 +55+/,%) 3%) &4'%',) )', &+ 1+)% 3%) *4;0-%) 3.04).)
+'0,8) 3' %=/)-,% +-/42+& 3' 4;;%,*% %- 3%) 4*/.-.) %- +00&/*+-/42
3% &+ *&. 3% ,.0+,-/-/42 41-%2'% &4,) 3% &+ 0?+)%
& *427/%2- 3% )/=2+&%,
:'% -4') &%) .-+1&/))%;%2-) 2% 3.04)%2- 0+) &%',) *4;0-%) %,-+/2) 0,.9
58,%2- 0+K%, '2% +;%23% 0&'-C- :'% 3% 3/7'&='%, 3%) /254,;+-/42) 5/2+29
*/8,%) &.=+&%)
93
=,.=+-/42 3%) 3422.%) 04', 41-%2/, &% *?/55,% 3% &+ &4*+-/42 3% K+*?-)
3% &'(% 04', 0&')/%',) 6
4',2.%) %2 ,+2*%
5
8
43
00,4*?% :'+&/-+-/7% %274/ 3% :'%)-/422+/,%) +'( &4'%',) 04', &%',
3%;+23%, '2% %)-/;+-/42 3% &+ 0+,- 3% &+ *&/%2-8&% -4',/)-/:'% @5,+2Q+/)%
%- /2-%,2+-/42+&%B 3+2) &%', *?/55,% 3I
+55+/,%)
53
=,.=+-/42 3%) ,.)'&-+-) 04', 41-%2/, '2 /23/*+-%', )K2-?.-/:'% ;%)'9
,+2- &+ 0+,- 3% &+ *&/%2-8&% -4',/)-/:'% 3+2) &% *?/55,% 3I
+55+/,%) @*&. 3% ,.9
0+,-/-/42B
6
%'( )-,'*-',%) 04',,+/%2- L-,% +))4*/.%) D &+ 3.;+,*?% +5/2 3 +;.&/4,%, &%
-+'(3% ,.042)% 3%) &4'%',) &% 42)%/& )'0.,/%', 3% 0&+/)+2*% %- 3%) )04,-)
2+'-/:'%) @
B %- &+ .3.,+-/42 3%) /23')-,/%) 2+'-/:'%) @
B
& 2 %(/)-% 0+) 3 4,=+2/);% 0,404)+2- 3%) )-+-/)-/:'%) *42*%,2+2- &% ;+,*?.
3% &+ &4*+-/42 3% K+*?-) 3% &'(% -%& :' ',4)-+5& + 3.5/2/ 4', 41-%2/, 3%)
*?/55,%) *4?.,%2-)</& )%,+ 342*2.*%))+/,% 3% ;%--,% %2 0&+*% '2% ;.-?4349
&4=/% 0,40,% %0%23+2-<24') 3/)04)42) 3% 0&')/%',) )4',*%) )-+-/)-/:'%)
0%,;%--+2- 3 +00,.?%23%, &% ;+,*?.
•
*?+:'% +22.%<&+
0,4*83% D '2% .7+&'+-/42 3' *?/55,% 3 +55+/,%) =.9
2.,. 0+, &+ &4*+-/42 3% 1+-%+'(%- 3/)04)% 3 '2 &/)-/2=3% H&4'%',) :'/
24') + .-. *4;;'2/:'. >
•
&% 5/*?/%,
,%*%2)% & %2)%;1&% 3%) 2+7/,%) /;;+-,/*'&.) %2 ,+2*%
+/2)/ :'% &%',) 0,40,/.-+/,%) @*%&+ 0%,;%- 3% 3.-%,;/2%, &+ 5&4--% 3423/)04)% *?+*'2 3%) &4'%',) %- 3 /3%2-/5/%, &%) &4'%',) 04)/-/422.) )', &%
&'(%B
5
#
+
•
?
-
"
+
(
+
"#
$
37
le tourisme de luxe en France
&
(
$
'-
"
>
?
&
>
(
'
?Y
•
"
5
)
G
(
'
"
(
1
%
•
@
"
•
"
•
G
EL @
V
•
(
&
G
"
"
+2+&K)% 3' ;+,*?. 3%) ,.)/3%2*%) )%*423+/,%) )% ?%',-% D & +1)%2*% 3%
0,43'/- .-+&42 04'7+2- )%,7/, 3% ,.5.,%2*% D & %2)%;1&% 3' ;+,*?. 2 %55%-<
/& 2 K 0+) 3% )%=;%2-+-/42 *&+/,% %2-,% & %2-,.% 3% =+;;%<&% ;4K%2 3%
=+;;% %- &% ?+'- 3% =+;;% 4', 0+&&/%, *%--% 3/55/*'&-.</& *427/%2- 342*3%
/
1
(
,
2 @ V B %'(-K0%) 3% *&+))/5/*+-/42 )42- 04))/1&%)
38
le tourisme de luxe en France
•
&+
&+ ,.)/3%2*% )%*423+/,% +
01
/ 0+, &% 0,40,/.-+/,% 3%
V ,%*%2)% -,4/) *+-.=4,/%) 3% 1/%2)
&%) 1/%2) 342- &+ 7+&%', &4*+-/7% @ B %)- /25.,/%',% D
%',4)<
&%) 1/%2) 342- &+ 7+&%', &4*+-/7% )% )/-'.% %2-,%
%- " %',4)<
&%) 1/%2) 342- &+ 7+&%', &4*+-/7% %)- )'0.,/%',% D " %',4) >
•
&+
/
1
+2) &% *+3,% 3' 5/*?/%, /&49
*4; *,.. 0+, &+ V 04', &% ;/2/)-8,% 3% & :'/0%;%2-<'2 *&+))%;%23%) 1/%2) 3% @=,+23 &'(%B D Z@-,8) ;.3/4*,%B D .-. .-+1&/ )', &+ 1+)% 3%
&+ :'+&/-.<3% & .:'/0%;%2- %- 3' *4254,- 3%) 1/%2)
%--% 3%'(/8;% +00,4*?% +00+,+O
- &+ 0&') 0%,-/2%2-% 3+2) &+ ;%)',% 4G
%&&% 0,%23 %2 *4;0-% &% 1/%2 &'/9;L;% -+23/) :'% & +00,4*?% 0+, &+ -+(%
3 ?+1/-+-/42 2% 0,%23 %2 *4;0-% :'% &%) /;0C-) D -,+7%,) '2 24;1,% 3%
-,+2*?%) /2)'55/)+;;%2- 24;1,%'( 04', 0%,;%--,% 3 +00,.?%23%, &%
&'(%
4
#4/, -+1&%+' 0+=% )'/7+2-%
Y &+ &%*-',% 3% &+ *&+))/5/*+-/42 /&4*4; .-+1&/% 0+, &+
3%'( *+-.=4,/%) 3% ,.)/3%2*%) )%*423+/,%)
+00+,-/%22%2- +' 0.,/;8-,% 3' &'(%
•
&%) ,.)/3%2*%) )%*423+/,%) 3% =,+23
&'(% @*+-.=4,/% B +' *+,+*-8,% )4;09
-'%'( %- +'( 0,%)-+-/42) %(*%0-/422%&9
&%) >
V </& +00+,+O
- :'%
!
"
$
%&
#
!
' (
!
!
(
)&
•
5
&%) ,.)/3%2*%) 3% &'(% @*+-.=4,/% B
455,+2- 3%) 0,%)-+-/42) 3% =,+23 )-+29
3/2=
'
.
$
$EL @
-
9:
%) -,+7+'( 04,-+2- )', &+ 1+)% 3%) 5/*?/%,) %)34 ,%*%2)+2- &%) +*?+-) /;9
;41/&/%,) 3%) .-,+2=%,) 242 ,.)/3+2- %2 ,+2*% *42)-/-'%2- '2% 0,%;/8,%
@ B + 7+&%', &4*+-/7% )%,7+2- +' *+&*'& 3% &+ -+(% 3 ?+1/-+-/42 %)- '2% 7+&%', -?.4,/:'%
)', 1+)% ! H %--% 7+&%', -?.4,/:'% %)- ,.+*-'+&/).% ,.='&/8,%;%2-<;+/) *%&+ ,%)-% -,8)
+00,4(/;+-/5@'2 *4%55/*/%2- '2/:'% %)- +00&/:'. *?+:'% +22.% 04', & %2)%;1&% 3' -%,,/9
-4/,%<:'%&&% :'% )4/- &+ 2+-',% 3%) 1/%2) %- :'%&&%) :'% )4/%2- &%) ,.=/42)B %--% 7+&%',
&4*+-/7% 2% *4,,%)0423 342*0+) D &+ 7+&%', +*-'%&&% 3% ;+,*?.
@ B %) .&.;%2-) 0,.)%2-.) 3+2) &% *+3,% 3% *%--% 0+,-/% )42- /))') 3%) -,+7+'( 3% ,%9
*?%,*?% 3 2-4/2% V4'6
+,3<.-'3/+2- %2
D 0+,-/, 3'
5/*?/%, %)34 ,%*%2)+2- &%) +*?+-) /;;41/&/%,) 3%) .-,+2=%,) 242 ,.)/3%2-) %) -,+7+'(
2 42- 0+) .-. %55%*-'.) )', &+ 1+)% 3' *,/-8,% ,%-%2' 0+, ',4)-+5@,.)/3%2*%) )%*423+/,%)
3% *+-.=4,/% %- )%&42 &+ *&+))/5/*+-/42 +340-.% 0+, &+ V B
39
le tourisme de luxe en France
+00,4*?% 3' ;+,*?. 3%) ,.)/3%2*%) )%*423+/,%) ', &+ 1+)% 3% *%) -,+7+'(<
24') 04'742) .-+1&/, '2 0+&;+,8) 3%) 3.0+,-%;%2-) 5,+2Q+/) &%) 0&') 0,/).)
0+, &%) .-,+2=%,)
(
;
9
<<<:
"
A
"
(
@
$
"
$
#
#
%
%
$
(
%
$
:
I +
O
@
7;
961977
7 076 006
<9
808 8=8
8=11=8
<<
< 199 60/
7 ;;; ;89
9
9<= 06/
< =/< 1<1
8
=60 19/
< 7=/ 970
/
< <6/ <;;
< 898 <19
$
K $*
;/
:
$
K $
:
+ .
:
.
A%
91
$
K $*
0<
:
$
K $
K $:
;7
$L
*
:
;/
$
$
06
:
:
7
7;
2
2
.::
<>>9<:
/ /=:==/
2
+
(
6 B"
2
B
>=
Y &+ &%*-',% 3% *% -+1&%+'</& +00+,+O
- :'% &%) 3.0+,-%;%2-) &%) 0&') 0,/).)
)42- &%) &0%)9 +,/-/;%)<&% #+,< +,/) %- &+ +'-%9 +74/% 4;0-% -%2' 3%
&+ &+,=%', 3% & .*?+2-/&&42 .-'3/.<24') 04'742) *42)/3.,. *% *&+))%;%2*4;;% ,%0,.)%2-+-/53' ;+,*?. 3%) ,.)/3%2*%) )%*423+/,%)
+, +/&&%',)</& )%;1&%,+/- :'% *%) 3.0+,-%;%2-) )4/%2- *+,+*-.,/).) 0+, '2%
54,-% *42*%2-,+-/42 3% 1/%2) ?+'- 3% =+;;% @+*?+-) 3% 24;1,%')%) ,.)/9
3%2*%) )%*423+/,%) 3% 0,/(.&%7. )', &%) 3.0+,-%;%2-) *42)/3.,.)B
40
le tourisme de luxe en France
(
%
=
"
% 9
@
#
<<<:
"
#
$
<
7
*
.
6
I )
:
;
F
0
%
<;7
7 =01077
<;1
7 89/ =<=
/ 61;
7 8;; 6<<
<9
7 011111
< 1=6
7 7;8 ;79
/
K
< 0=7
7 1/7 /00
8
:
760
7 1;0 7/1
<;
< 9<1111
70/
< =99 1;<
66<
< 80/ 090
7;
< 819 <96
;1
< /6/ 701
0
< /66 666
<;/
< 6=978;
900
< 6== 70<
68
< 79/ /=/
<;;
< 777 781
=
9
K
<1
<<
I )
<7
K
<6
<;
*
<0
I
*
</
:
<8
L
<=
L
8=
< <9= =96
<9
E)
=6
< <06 =11
<97
< 198 6/=
71
'
$7111"
Y &+ &%*-',% 3% *% -+1&%+'</& +00+,+O
- :'% &%) 3.0+,-%;%2-) &0%)9 +,/-/;%)<
#+,< +'-%9 +74/% %- +,/) )42- *%'(4G &% 24;1,% 3% ,.)/3%2*%) )%*423+/9
,%) 3% &'(% )%;1&% L-,% &% 0&') /;04,-+2- & ,%7/%23,+ D & .-'3% 5/2+&% 3%
*425/,;%, %- 3 +55/2%, *%) 0,%;/%,) .&.;%2-) 3 +2+&K)%
41
le tourisme de luxe en France
5
8
6
■ >
?
%'(40-/42) ;.-?434&4=/:'%) )42- 04))/1&%)
•
/3%2-/5/*+-/42 3%) ,.)/3%2*%) )%*423+/,%) 3% &'(% 0+, 3.0+,-%;%2- D 0+,9
-/, 3' 5/*?/%, -+(% 3 ?+1/-+-/42 >
•
/3%2-/5/*+-/42 3%) ,.)/3%2*%) )%*423+/,%) 3% &'(% 0+, 3.0+,-%;%2- D 0+,9
-/, 3' 5/*?/%, /&4*4;
■ @
?
& ) +=/,+ 3% 3.-%,;/2%, &+ 7+&%', 3% ;+,*?. 3' 0+,*-4-+& 3% ,.)/3%2*%) )%9
*423+/,%) %2 ,+2*% )', &+ 1+)% 3% )+ 7+&%', +*-'+&/).%
•
/3%2-/5/*+-/42 3' 24;1,% 3% ,.)/3%2*%) )%*423+/,%) 3% &'(% 0+, 3.0+,9
-%;%2- %- *,.+-/42 3 '2 /23/*+-%', )K2-?.-/:'% ;%)',+2- &+ 0+,- 3%) ,.)/9
3%2*%) )%*423+/,%) 3% &'(% 3+2) &% 0+,*5,+2Q+/) 3%) ,.)/3%2*%) )%*423+/9
,%) @0+, %(%;0&% &%) ,.)/3%2*%) 3% &'(% ,%0,.)%2-%2- HW 3%) ,.)/3%29
*%) )%*423+/,%) 3+2) &%) 4'*?%) 3' ?C2%B >
•
/3%2-/5/*+-/42 3' 0,/(;4K%2 3%) -,+2)+*-/42) ,%*%2). 0+, &+ 1+)% %)34
04', &+ -,+2*?% )'0.,/%',% /3%2-/5/.% @0+, %(%;0&% &% 0,/(;4K%2 3%) ,.9
)/3%2*%) )%*423+/,%) +00+,-%2+2- +' 3.*/&% @ HWB )'0.,/%', 3+2) &%)
4'*?%) 3' ?C2% %)- 3% ZHHHHH%',4)B >
•
+=,.=+-/42 3%) 3422.%) 04', 41-%2/, '2% 7+&4,/)+-/42 3' 0+,* 5,+2Q+/)
3%) ,.)/3%2*%) )%*423+/,%) 3% &'(% 0+, 3.0+,-%;%2- J 0+, %(%;0&%
4'*?%) 3' ?C2% [ H ,.)/3%2*%) )%*423+/,%) 3% &'(% /3%2-/5/.%)<)4/'2 0+,*3 '2% 7+&%', 3% H;/&&/42) 3 %',4) @ B J
■ A%
%
%
2 *4;0+,+2- &+ 7+&%', 41-%2'% %2 +22.% 29 %- %2 +22.% 2<42 0%'- ;%)'9
,%, &+ 7+&%', =+=2.% 0+, &%) ,.)/3%2*%) )%*423+/,%) 3% &'(% )', '2% +22.% &
*427/%2- 3% )/=2+&%, :'% *%--% .74&'-/42 2 %)- 0+) .:'/7+&%2-% +' ;42-+23%) -,+2)+*-/42) ,.+&/).%) %2 +22.% 2 @*%--% /254,;+-/42 %)- 3/)042/1&%<;+/)
'2/:'%;%2- 04', &%) +*?%-%',) .-,+2=%,)<%2 ,%7+2*?%</& %)- /;04))/1&% 3%
;%)',%, &%) +*?+-) 3% ,.)/3%2*%) )%*423+/,%) 0+, 3%) +*?%-%',) 5,+2Q+/)B
@ B HHHHHHH[ H(ZHHHHH
42
le tourisme de luxe en France
'*'2% 3%) )4',*%) 0,/;+/,%) @5/*?/%, -+(% 3 ?+1/-+-/42<5/*?/%, /&4*4; 4'
5/*?/%, %)34B 2% 0%,;%--%2- 3% 3.-%,;/2%, &% 74&';% %- &% ;42-+2- 3%)
-,+2)+*-/42) 3% ,.)/3%2*%) )%*423+/,%) 3% &'(% %55%*-'.) *?+:'% +22.% %'&%
&+ ;%)',% 3% &+ 7+&%', 3' )-4*N3% ,.)/3%2*%) )%*423+/,%) 3% &'(% %)- 04))/9
1&%<+0,8) ,%-,+/-%;%2- &')/%',) )4',*%) )-+-/)-/:'%) +K+2- -,+/- +' ;+,*?.
3%) ,.)/3%2*%) )%*423+/,%) )42- 3/)042/1&%)
•
+' )%/2 3% &+
1
/,%*-/42 =.2.,+&% 3%) /;0C-) @ V B
(,
&% 5/*?/%, -+(% 3 ?+1/-+-/42 ,%*%2)+2- &%) ,.)/3%2*%) )%*423+/,%) %- &%)
*&+))+2- %2 -,4/) *+-.=4,/%) )%&42 &+ -,+2*?% 3 /;04)/-/42 D &+:'%&&% %&9
&%) )42- )4';/)%) Y 0+,-/, 3% *% 5/*?/%,</& %)- 04))/1&% 3% 3.-%,;/2%,
*4;;'2% 0+, *4;;'2% &% 24;1,% 3% ,.)/3%2*%) )%*423+/,%) +00+,9
-%2+2- D &+ -,+2*?% 3 /;04)/-/42 &+ 0&') .&%7.% 2 -%& -,+7+/& 2.*%))/-%9
,+/- 0%' 3% -%;0) @%27/,42 3%'(6
4',)B %- ) +7.,%,+/- 0%' *4R-%'( +,
+/&&%',)<*% 5/*?/%, 0%'- L-,% -,+2);/) D &+ /,%*-/42 3' -4',/);% 04',
:' %&&% 408,% %&&% ;L;% +' ,%-,+/-%;%2-) @&4,) 3 %2-,%-/%2)<&+ V +
+55/,;. D ',4)-+5:' %&&% +**%0-%,+/- 3% &%) 7%23,%B >
& *427/%2- *%0%23+2- 3% 24-%, :' '2% -%&&% +00,4*?% 5423.% '2/:'%9
;%2- )', &+ -+(% 0%,Q'% 2% 0%,;%- 0+) 3 /)4&%, 0+,5+/-%;%2- &%) 1/%2)
,%&%7+2- 3% &+ )0?8,% 3' &'(% 3%) +'-,%) 1/%2) >
&% 5/*?/%, /&4*4; ,%*%2)% &%) ,.)/3%2*%) )%*423+/,%) 0+, *+-.=4,/% 3%
1/%2) @=,+23 &'(%<&'(%<*4254,-+1&%P B Y 0+,-/, 3% *% 5/*?/%,</& %)04))/1&% 3% 3.-%,;/2%, &% 24;1,% 3% ,.)/3%2*%) )%*423+/,%) 3% &'(%
*4;;'2% 0+, *4;;'2% 2 -%& -,+7+/& ) +7.,%,+ *%0%23+2-<&4',3 %*4;0&%(% @0&') 3% HH 5/*?/%,) D -,+/-%,B %- )%,+ 342**4R-%'( % 5/9
*?/%, 04',,+/- L-,% .=+&%;%2- 7%23' D &+ /,%*-/42 3' -4',/);% 04',
:' %&&% 408,% %&&%9;L;% +' ,%-,+/-%;%22% -%&&% +00,4*?%<5423.% )', &%) 1/%2)<+00+,+O
- *%0%23+2- *4;;%
.-+2- &+ 0&') 0%,-/2%2-% *+, &+ 0&') 0,.*/)% >
•
0 &
,+))%;1&% & %2)%;1&% 3%) +*:'/)/-/42) %55%*-'.%) 0+,
3%) .-,+2=%,) 0%23+2- & +22.%<-+2- %2 74&';% :' %2 7+&%', %) +*:'/)/9
-/42) )42- 7%2-/&.%) 0+, 3.0+,-%;%2-) )%&42 &+ 2+-',% 3%) 1/%2) +*?%-.)
@-%,,+/2) 2') 4' ?+1/-+-/42)B %- )%&42 &+ 2+-/42+&/-. 3%) +*:'.,%',) +,
+/&&%',)<&% 5/*?/%, 0%,;%- 3% 3/)-/2='%, &%) +*?+-) 5+/-) 0+, 3%) .-,+2=%,)
,.)/3+2- %2 ,+2*% 3% *%'( %55%*-'.) 0+, 3%) .-,+2=%,) 242 ,.)/3+2-) %2
,+2*% @:'/ )%,42-<0+, 3.5/2/-/42<3%) ,.)/3%2*%) )%*423+/,%)B %- &%)
+*?+-) %55%*-'.) 0+, 3%) 0%,)422%) 0?K)/:'%) 3%) +*?+-) %55%*-'.) 0+, 3%)
0%,)422%) ;4,+&%) Y 0+,-/, 3% *%--% 1+)% 3% 3422.%) %- +0,8) ,%-,+/-%9
;%2-</& )%,+ 04))/1&% 3% 3.-%,;/2%, &% ;42-+2- ;4K%2) 3%) +*:'/)/-/42)
,.+&/).%) 0+, 3.0+,-%;%2- 04', &%) -,+2*?%) )'0.,/%',%) @'2 3/(/8;% )'9
0.,/%', B
43
le tourisme de luxe en France
+&=,. & /2-.,L- :'% 0,.)%2- &+ 1+)% %)34</& %(/)-% *%,-+/2%) &/;/-%) D
& '-/&/)+-/42 3% *%--% 1+)% 3% 3422.%)
& +2+&K)% 3% *%--% 1+)% 2.*%))/-% 3% 24;1,%'(,%-,+/-%;%2-) %) *?/59
5,%) )42- +=,.=.) @04', *?+:'% 3.0+,-%;%2-<&+ 7+&%', -4-+&% %- &%
24;1,% 3% -,+2)+*-/42 )42- 54',2/)<*% :'/ 2.*%))/-% 3 '-/&/)%, 3%) 7+9
&%',) ;4K%22%)B %- /& %)- 2.*%))+/,% 3 %(-,+/,% ;+2'%&&%;%2- &%) +*?+-)
,.+&/).) 0+, 3%) .-,+2=%,) 242 ,.)/3%2-) 3%) +*?+-) ,.+&/).) 0+, 3%)
.-,+2=%,) ,.)/3%2-) %- 0+, 3%) 0%,)422%) ;4,+&%) @)%'&% &+ 0,%;/8,% *+9
-.=4,/% +00+,-/%2- +' -4',/);%B >
+1)%2*% 3 +2-.,/4,/-. +7+2- !! @&%) 5/*?/%,) 2 .-+/%2- 0+) 7%2-/&.) 0+,
3.0+,-%;%2- ;+/) )%'&%;%2- 0+, -K0% 3 +*:'/)/-/42B >
*%--% 1+)% 2 %)- 0,43'/-% :'% -4') &%) 3%'(+2) >
&%) 3.0+,-%;%2-) 4G &%) +*:'/)/-/42) )42- /25.,/%',%) +' 24;1,% 3%
-,4/) 2% )42- 0+) ,%2)%/=2.) +5/2 3% 0,.)%,7%, &% )%*,%- )-+-/)-/:'%
4'-%54/)<*4;0-% -%2' 3% &+ &+,=%', 3% &+ 1+)%<&% 5/*?/%, %)34 0%'- L-,%
*42)/3.,. *4;;% '2 .*?+2-/&&42 ,%0,.)%2-+-/5
5
•
"
+
J
"%
$
&
Z
"
•
"
?"%
$
'
•
&
>
G
'
"
'
G
'
+
"
"
44
le tourisme de luxe en France
*
(
9
B:
"
'
'
'
'
>
-
(
$
$
E
ID I
$
:5 (
H
?$ #
+
ID
(
[
G
)
+
(
"
%
+2+&K)% 3' ;+,*?. 3% & ?.1%,=%;%2- =,+-'/- )% ?%',-% D 3%'( 3/55/*'&-.)
;.-?434&4=/:'%) ;+6
%',%)
•
0+, 3.5/2/-/42<& ?.1%,=%;%2- =,+-'/- %)- '2 )%*-%', 242 ;+,*?+23 @+19
)%2*% 3% *42-,%0+,-/% 5/2+2*/8,%B % ;+,*?. 2% 0%'- 342*L-,% 7+&4,/). >
•
& %2:'L-%
@)'/7/ 3% &+ 3%;+23% -4',/)-/:'% 3%) ,+2Q+/)B
\
45,%) %- &%) 3422.%) 3% & %2:'L-% +'( 5,42-/8,%) 2% 0%,;%--%2- 0+)
3 /3%2-/5/%, &% *?/55,% 3 +55+/,%) =.2.,. 0+, &%) -4',/)-%) 3% &'(% 1.2.5/*/+23 '2 ?.1%,=%;%2- =,+-'/-
%
/& ) +78,% /;04))/1&% 3 /3%2-/5/%, &% *?/55,% 3 +55+/,%) =.2.,. 0+, &%) -4',/)-%)
3% &'(% ?.1%,=.) =,+-'/-%;%2-<&% ;+,*?. 3% & ?.1%,=%;%2- =,+-'/- 2 %2 %)0+) ;4/2) )-,+-.=/:'% %- /& *427/%2- 3 /2-.=,%, *% 0?.24;82% 3+2) -4'-% ,.9
5&%(/42 *42*%,2+2- &% -4',/);% 3% &'(% %2 ,+2*% 2 %55%-<& ?.1%,=%;%2=,+-'/- =.28,% 3% 24;1,%')%) %(-%,2+&/-.) 04)/-/7%)<&%) -4',/)-%) ?.1%,=.)
*42)4;;+2- 3 +'-,%) -K0%) 3% 0,%)-+-/42) 3% &'(% @,%)-+',+2-<*+)/24)<&4*+9
-/42 3% 74/-',%) 3% &'(% 4' 3% K+*?-)<)?400/2=P B
C
(
)
1
%
@
)
!
"
"
+
45
le tourisme de luxe en France
+
(
O '
3
(
"
"
(
0
"
"
#
"
#
<1111
2 1+-%+' 3% ;8-,%) +00+,+O
- *4;;% '2 0,43'/- 3% )'1)-/-'-/42 3+2) &+
;%)',% 4G*%)- &+ -+/&&% ;/2/;'; 04', :' '2% %;1+,*+-/42 )4/- 04',7'% 3%
*4'*?%--%) @3%) 1+-%+'( 0&') 0%-/-) 2%
* !
+ ,
'
04',,+/%2- 0+) %2-,%, 3+2) &+ *+-.=4,/% 3%
& ?.1%,=%;%2- 3+2) &+ ;%)',% 4G /& 2 %)0+) 04))/1&% 3 K 0+))%, '2% 2'/-B % 04)/9
.
&)
-/422%;%2- %2-,.% 3% =+;;% -,+3'/- '2
$
*4254,- ,'3/;%2-+/,% +, %(%;0&%< )',
.
3%) 1+-%+'(3% ;8-,%)</& 2 K + 0+) 3 %+'
*4',+2-% 25/2<&% 0,/(3% HHHH%',4) %)- &% 0,/(;4K%2 *42)-+-. 0+, '9
,4)-+504', 3%) 1+-%+'( 3% ;8-,%) )', &%) *+-+&4='%) 3%) *42)-,'*-%',)
5,+2Q+/) .2.-%+' %- %+22%+'
(
"
)
2
!
"
.
*
.
+
#
.
.
&
"
$
#
%
2
771111
;
00 111
<<
71111
77
<1111
%--% =,/&&% -+,/5+/,% 24') 3422% '2 ,.5.,%2-/%& &'(% +00&/*+1&% +' ;+,*?. 3'
K+*?-/2= '2 1+-%+' 342- &% 0,/(%)- )'0.,/%', 4' .=+& D HHHH%',4)
46
le tourisme de luxe en France
4
', &+ 1+)% 3% 24-,% *4%55/*/%2- &'(%</&
+00+,+O
- :'% &% ;+,*?. 3' &'(% %)- 1%+'9
*4'0 ;4/2) ,%)-,/*-/5:'% &% ;+,*?. 3% &+
E =,+23% 0&+/)+2*% F @1+-%+'( 3 '2% &429
='%', )'0.,/%',% D
;8-,%)B %) 455,%)
*4,,%)0423+2- D '2 04)/-/422%;%2- &'(%
)', &% ;+,*?. 3' K+*?-/2= 0,/7. )42- &%)
)'/7+2-%)
•
&%) 1+-%+'( D ;4-%', 3 +' ;4/2)
;8-,%) >
•
&%) 74/&/%,) 3 +' ;4/2)
/
'
'
0
#2
""("4
1!
3&
,
-
,
5
(
&)
M
D
$
;8-,%)
.
% ;+,*?. 3%) K+*?-) 3% &'(% 0%'- L-,% &'/9;L;% )4')9)%=;%2-.
•
&% )%=;%2- 3' &'(% E
F &
) +=/- 3% 1+-%+'(342- &% 0,/(3' ;8-,%
)'00&.;%2-+/,% @%- 342* 3' 0,/(
3 +*?+-B 7+,/% 3% 5+Q42 &/2.+/,%
/
#2
'
,
! (
6
-
'
1+-%+'( D ;4-%',) 3%
D
;89
-,%)<;+,*?. )', &%:'%& &%) *42)-,'*9
-%',) .-,+2=%,) 34;/2%2- @ -+&/%< &9
&%;+=2%<
-+-)9 2/)< V,+23%9
,%-+=2%< )0+=2%B >
1+-%+'( D 74/&% 3%
D
;8-,%)<
;+,*?. )', &%:'%& &%) *42)-,'*-%',)
5,+2Q+/) )42- &%) 0,%;/%,) %(04,-+9
-%',) ;423/+'( @ W 3%) %(04,-+9
-/42) ;423/+&%) %2 HH B >
•
1
(
3&
!
6-
!
"7
-
,
'
&)
M
D
$
&% )%=;%2- 3% 0/
& ) +=/- 3%) 1+-%+'( 3% =,+23% 0&+/)+2*%<
3 '2% &42='%', 3 +' ;4/2)
;8-,%) 3%7+2- 2+7/='%, +7%*'2 .:'/0+=%
4', *% -K0% 3% 1+-%+'(<&% 0,/( 3' ;8-,% )'00&.;%2-+/,% *422+O
- '2%
*,4/))+2*% %(042%2-/%&&% & ) +=/- %2 %55%- 3% 1+-%+'( ,.+&/).) )', *4;9
;+23%) % ;+,*?. %)- &+,=%;%2- &% 5+/- 3% *42)-,'*-%',) +;.,/*+/2)<
+2=&+/)<+&&%;+23)<?4&&+23+/) 74/,% /-+&/%2)
5
)
6
■ 7
43
-/&/)+-/42 3%) 3422.%) 3' .0+,-%;%2- 3%) )K)-8;%) 3 /254,;+-/42) 3%
+/2-9 +&4 @
B 04', /3%2-/5/%, &% 24;1,% 3% 1+-%+'(3% &'(% /;;+-,/9
*'&.) 0+, &%) *42)-,'*-%',) 5,+2Q+/) 2 %55%-<&%
0,.)%2-% &%) /;;+9
47
le tourisme de luxe en France
-,/*'&+-/42) 3% & +22.% %2 3/)-/2='+2- &+ -+/&&% 3%) 1+-%+'(@*% :'/ 0%,;%-9
-,+ 3% ,%-%2/, &%) 1+-%+'(3% &'(%B<& /3%2-/-. 3' *42)-,'*-%', @*% :'/ 0%,9
;%--,+ 3 /3%2-/5/%, &%) *42)-,'*-%',) 1+).) %2 ,+2*%B %- &+ 2+-',% 3' 1+9
-%+' @2%'54' 3 4**+)/42B
53
'&-/0&/*+-/42 3' 24;1,% 3% 1+-%+'(3% &'(% 2%'5) 0+, &%', 0,/(3% *+-+9
&4='%
63
=,.=+-/42 3%) 3422.%) 04', 41-%2/, &% *?/55,% 3I
+55+/,%) =.2.,. %2
,+2*% 0+, & /23')-,/% 3' 1+-%+' 3% &'(%
■ 7
-/&/)+-/42) 3%) 3422.%) 1,'-%) 3% &+ .3.,+-/42 3%) 23')-,/%) +'-/:'%)
@
B )+2) ,%-,+/-%;%2- @1+-%+'(D ;4-%', %- D 74/&% 3% 0&') 3%
;8-,%)B
2% -%&&% 3.;+,*?% +',+/- & +7+2-+=% 3 L-,% %(-,L;%;%2- )/;0&% %- 0%' *4R9
-%')% 2 ,%7+2*?%<&+ :'+&/-. 3% & /254,;+-/42 )%,+/- &.=8,%;%2- 3.=,+3.%
3+2) &+ ;%)',% 4G *%--% )%=;%2-+-/42 2% ,%*4'7,% 0+) 0+,5+/-%;%2- &% 0.,/9
;8-,% 3' &'(% ,%-%2' 0+, ',4)-+5
2 HH <&% +
&
% "
&
%
+ &+2*. '2% .-'3% %2 0+,-%2+,/+- +7%*&+ .3.,+-/42 3%)
23')-,/%) +'-/:'%) 04', .7+&'%, &% 0+,*3% 1+-%+'( 1+--+2- 0+7/&&42 5,+29
Q+/) %0%23+2-<*%--% .-'3% 2 %)- 0+) %(0&4/-+1&% *+, &% )%=;%2- &'(% %)- ;+&
/3%2-/5/.
)
%
;) %<)',
&%) *?/55,%) *&.) 3' 2+'-/);% %--% .-'3% ,%*%2)% &% *?/55,% 3 +55+/,%)
3%)
5+1,/*+2-) 5,+2Q+/) 0+, &42='%', 3% 1+-%+'( ! D ;8-,%) > D ;8-,%) >
0&') 3% ;8-,%) %--% .-'3% %)- ,.+&/).% 3%0'/) !Z D 0+,-/, 3 '2 .*?+2-/&9
&42 ,%0,.)%2-+-/53% Z W 3%) 5+1,/*+2-) 42 0,/( %)- 3%
%',4)
%--% .-'3% 2.*%))/-% *%0%23+2- 3% 0,4*.3%, D *%,-+/2) ,%-,+/-%;%2- 3+2) &+
;%)',% 4G &%) &42='%',) ,%-%2'%) 2% *4,,%)0423%2- 0+) 0,.*/).;%2- D &+
)%=;%2-+-/42 ',4)-+5
0
(
/ =
;(& <
& >$
,%*%2)%2- & %2)%;1&% 3%) /;;+-,/*'&+-/42) 3% 1+-%+'()4') 0+9
7/&&42 5,+2Q+/) %) 3422.%) )42- )'55/)+;;%2- 0,.*/)%) 04', :'% & 42 0'/))%
/)4&%, &%) )%=;%2-) ',4)-+5@1+-%+'( D ;4-%',) 3% 0&') 3%
;8-,%) > 1+9
-%+'(D 74/&% 3% 0&') 3% ;8-,%)B
5
•
@
!
"#
>
(
$
?
"@
$
$(
48
le tourisme de luxe en France
.D
)
•
"
C
+
$
"O
'
"
•
&
#
+
(
"
D
(
"
P
&
$
"
%
$
+
'
"
(
"
%
;
+ 7+&4,/)+-/42 3' *?/55,% 3 +55+/,%) =.2.,. 0+, &%) *,4/)/.,/)-%) &4,) 3% &%',)
%)*+&%) 3+2) &%) 04,-) 5,+2Q+/) %)- *4;0&%(% %'&% '2% +00,4*?% :'+&/-+-/7%
@/2-%,7/%X) 3% *&/%2-) 04', ;%--,% %2 .7/3%2*% &%', *4;04,-%;%2- 3 +*?+-B
04',,+/- 54',2/, :'%&:'%) ,.)'&-+-)<;+/) '2% -%&&% 3.;+,*?% 0+,+O
- %(-,L;%9
;%2- &4',3% %- *4R-%')% 2 4'-,%<%&&% )%;1&% -,8) +&.+-4/,% %- )4';/)% D
*+'-/42
%
/& ) +78,% /;04))/1&% 3% 7+&4,/)%, &% *?/55,% 3 +55+/,%) =.2.,. 0+, &%) *,4/)/.9
,/)-%) &4,) 3% &%',) %)*+&%) 3+2) &%) 04,-) 5,+2Q+/)<&% ;+,*?. 3%) %)*+&%) 2 %2
%)- 0+) ;4/2) )-,+-.=/:'% 2 %55%-<&%) -4',/)-%) 5+/)+2- %)*+&% *42)4;;%23 +'-,%) 0,%)-+-/42) 3% &'(% @,%)-+',+2-<*+)/24)<&4*+-/42 3% 74/-',%) 3% &'(%
4' 3% K+*?-)<)?400/2=P B
le tourisme de luxe en France
& *427/%23,+ 342*3% :'+2-/5/%, 0,.*/).;%2- &% 24;1,% 3% *&/%2-) 3% &'(%
5+/)+2- %)*+&% 3+2) 3%) 04,-) 5,+2Q+/) %&+ %)- 5+/- 3+2) &+ 0+,-/% *42)+*,.% D
&+ *&/%2-8&% -4',/)-/:'% 3% &'(%
49
50
le tourisme de luxe en France
.(
(
1
%
•
"
(
"
3
O
"
"
"
#
#
0
2 ;%2' 1+)/:'% @)+23X/*? ] 5,/-%) ] 14/))42B *42)-/-'% '2% 455,% ,.)4&'9
;%2- %2-,.% 3% =+;;% )', &% ;+,*?. 3% &+ ,%)-+',+-/42 % 0,/(%)- *&+/,%;%2'2 +,=';%2- *4;;%,*/+& *%2-,+& %- /& ) +=/- 3+7+2-+=% 3 '2% 455,% 3% )%,7/*%
@)% ,%)-+',%, ,+0/3%;%2-B :' '2% 0,4;%))% =+)-,424;/:'%
% 0,/( 3% %',4) )% 7.,/5/% +' 0&+2 2+-/42+& *?%M&%) 0,/2*/0+'( +*-%',) 3'
;+,*?. @ * 42+&3 )< '/*N4' ^ B & *4,,%)0423 D '2 ;%2' *&+))/:'%
51
le tourisme de luxe en France
(
"
2
"
&
"
$
!
*
+
#
#
%
O
2
<<1
O
;
61
O
<<
<1
O
77
0
%--% =,/&&% -+,/5+/,% 24') 3422% '2
+00&/*+1&% +' ;+,*?. 3%
&+ ,%)-+',+-/42
!44.
', &+ 1+)% 3% *% *,/-8,%<3%'(40-/42) ;.-?434&4=/:'%) )42- 04))/1&%)
•
•
/2-.=,+-/42 3+2) &% 0.,/;8-,% 3' &'(%
3%) ,%)-+',+2-) 0,404)+2- 3%) ;%2')
342- &% 0,/( %)- 3% H %',4) 4' 0&')
@)+2) &% 7/2B >
/
,
""7
!
&
(
47 - +7
9
/2-.=,+-/42 3+2) &% 0.,/;8-,% 3' &'(%
:
3%) ,%)-+',+2-) 342- &% -/*N%- ;4K%2
+7- "77
:
@0,/( ;4K%2 3 '2 ,%0+)<7/2 *4;0,/)B
"77
&)
) .&87% D H %',4) 4' 0&') 2% -%&&%
. ' $
+00,4*?% + & +7+2-+=% 3% *4',-9 .
L
*/,*'/-%, -4') &%) E %55%-) 3 +2242*% F
3%) ,%)-+',+-%',)<:' /& ) +=/))% 3% *?%5)
.-4/&.) :'/ 0,404)%2- 3%) ;%2') 3.*4'7%,-% D 0,/( ;43%)-% 4'<+'
*42-,+/,%<3% ,%)-+',+-%',) )+2) -+&%2- 0+,-/*'&/%, :'/ -/,%2- &%) 0,/(3% *%,9
-+/2) ;%2') 04', +;.&/4,%, &%', /;+=% 4' 04', =425&%, &%',) ;+,=%)
4
', &+ 1+)% 3% 24-,% *4%55/*/%2- &'(% @-4'- ,%0+) 3 '2 0,/()'0.,/%', 4' .=+& D
H %',4)B</& +00+,+O
- :'% &%) ,%)9
-+',+2-) .-4/&.) 3+2) &%
! % )
"
@%))%2-/%&&%;%2- 3%) ,%)-+'9 8
$
,+2-) 3%'(%- -,4/) .-4/&%)B ,%0,.)%29
U
-%2- & %))%2-/%& 3%) ,%)-+',+2-) &'(% T '
(
@0&') 3% ZHWB
'
"
$
%0%23+2-<D *C-. 3%) ,%)-+',+2-)
.-4/&.) +' /*?%&/2<24') 04'742)
/3%2-/5/%, '2% 455,% &'(% +&-%,2+-/7%<
(
8
T
(
I
+
$O @
*
U
>
?"
52
le tourisme de luxe en France
0&') +2*,.% 3+2) & +/, 3' -%;0) :'% 3+2) &+ -,+3/-/42 *'&/2+/,% & ) +=/- 3%
E ,%)-+',+2-) *42*%0-) F<+340-+2- '2 04)/-/422%;%2- ;43% / *%--% 455,%
%)- 74&+-/&% %- .0?.;8,% *+, )4';/)% +'(%55%-) 3% ;43% @%(%;0&% 3' #
D +,/) :'/ + 5%,;. )%) 04,-%)B<%&&% 2% 34/- 0+) L-,% 2.=&/=.% 3+2) &+ ;%)',%
4G%&&% ,%0,.)%2-% -4'- 3% ;L;% :'%&:'% HW 3' ;+,*?. 3% &+ ,%)-+',+-/42
3% &'(%
5
42-,+/,%;%2- +'(+'-,%) )%=;%2-) 3' -4',/);% 3% &'(%<& 455,% 3+2) &% 349
;+/2% 3% &+ ,%)-+',+-/42 3% &'(% E -,+3/-/422%&&% F %)- ,.0+,-/% )', & %2)%;1&%
3%)
,.=/42) 5,+2Q+/)%) @ +,*#%K,+- %)- 1+). D 22%*K< %,2+,3 4/)%+'
%2 C-% 3 , %- /*?%& V'.,+,3 D '=.2/%9&%)9 +/2) 3+2) &% '39 '%)-P B
;L;% )/ &+ 0,.)%2*% 3% ,%)-+',+2-) 3% &'(% %)- 0&') /;04,-+2-% %2 _&%93%9
,+2*% %- %2 +*+ 2 ,%7+2*?%<&%) ,%)-+',+2-) *42*%0-) )42- 3+7+2-+=%
&4*+&/).) D +,/)
5
8
6
■ 7
43
3%2-/5/*+-/42 3%) .-+1&/))%;%2-) =+)-,424;/:'%) ,.0423+2- +' *,/-8,%
3' ;'&-/0&/*+-%', )', &+ 1+)% 3%) 0,/( +55/*?.) & ) +=/- 3%) ,%)-+',+2-)
3/)04)+2- 3% -,4/) ;+*+,42) +' ='/3% /*?%&/2 +'(:'%&) /& *427/%23 +6
4'-%, &%) ,%)-+',+2-) 3%'(;+*+,42) ] :'+-,% *4'7%,-)
53
3%2-/5/*+-/42 3%) ,%)-+',+2-) ;43% ,.0423+2- +' *,/-8,% 3' ;'&-/0&/*+9
-%', +2+&K)% )%,+ *%2-,.% )', +,/) %- &% ,%*%2)%;%2- )% 5%,+ )', &+ 1+)%
3% *,/-8,%) 416
%*-/5) @0,/( +55/*?.)B %- )'16
%*-/5) @/;+=% E )?4X91/MF 3'
,%)-+',+2-B
63
%&%7. 3' *?/55,% 3 +55+/,%) ,.+&/). 0+, *?+:'% ,%)-+',+2- /3%2-/5/. )', &+
1+)% 3%) *4;0-%) 3.04).) +'0,8) 3' %=/)-,% +-/42+& 3' 4;;%,*% %3%) 4*/.-.) & *427/%2- 3% )/=2+&%, :'% -4') &%) .-+1&/))%;%2-) 2% 3.049
)%2- 0+) &%',) *4;0-%) %,-+/2) 0,.58,%) 0+K%, '2% +;%23% 0&'-C- :'%
3% 3/7'&='%, 3%) /254,;+-/42) 5/2+2*/8,%) &.=+&%)
93
=,.=+-/42 3%) 3422.%) 04', 41-%2/, &% *?/55,% 3 +55+/,%) 3% &+ ,%)-+',+9
-/42 3% &'(% %2 ,+2*%
■
7
E
)
%--% ;.-?434&4=/% 04',,+/- L-,% ;/)% %2 U'7,% 0+, &% *+1/2%- V/,+ /*
42)%/&
43
53
63
3%2-/5/*+-/42 3%) ,%)-+',+2-) ,.0423+2- +' *,/-8,% 3' ;'&-/0&/*+-%', )',
&+ 1+)% 3%) 0,/(0,+-/:'.)
%&%7. 3' *?/55,% 3 +55+/,%) 3% *?+:'% .-+1&/))%;%2=,.=+-/42 3%) 3422.%) 04', 41-%2/, &% *?/55,% 3 +55+/,%) 3% &+ ,%)-+',+9
-/42 3% &'(% %2 ,+2*%
53
le tourisme de luxe en France
V/,+ /*%)- &% *+1/2%- &% 0&') ,%*422' )', &+ 0&+*% & -,+7+/&&% ,.='&/8,%;%2+7%* 3%) *&/%2-) ;+6
%',) @ **4,<=,+23) *?%5) .-4/&.)<*?+O
2%) 3% ,%)-+',+9
-/42P B %0%23+2-<V/,+ /*%)- ,%)-. 7+='% :'+2- D &+ ;.-?434&4=/% :' /&
*4;0-+/- %;0&4K%, +2) & .7%2-'+&/-. 4G&+ /,%*-/42 3' -4',/);% )4'?+/-%9
,+/- 04'))%, 0&') &4/2 &+ *4&&+14,+-/42</& *427/%23,+ :' %&&% )% 0%2*?% )', &+
;.-?434&4=/% %;0&4K.% 04', &+ 7+&/3%,
5
6
•
00,4*?% :'+&/-+-/7% %274/ 3% :'%)-/422+/,%) +'( ,%)-+',+-%',) &%',
3%;+23+2- '2% %)-/;+-/42 3% &+ 0+,- 3% &+ *&/%2-8&% -4',/)-/:'% @5,+2Q+/)%
%- /2-%,2+-/42+&%B 3+2) &%', *?/55,% 3I
+55+/,%)
•
=,.=+-/42 3%) ,.)'&-+-) 04', 41-%2/, '2 /23/*+-%', )K2-?.-/:'% @*&. 3%
,.0+,-/-/42B
& *427/%2- 3% )/=2+&%, :'% &+ 5+/1&% *42*%2-,+-/42 3' )%*-%', ,%23 3/55/*/&%
-4'-% 3.;+,*?% 0&') )-,'*-',.%
& 2 %(/)-% 0+) 3 4,=+2/);% 0,404)+2- 3%) )-+-/)-/:'%) *42*%,2+2- &% ;+,*?.
3% &+ ,%)-+',+-/42 3% &'(% -%& :' ',4)-+5& + 3.5/2/ 4', 41-%2/, 3%) *?/55,%)
*4?.,%2-)</& )%,+ 342*2.*%))+/,% 3% ;%--,% %2 0&+*% '2% ;.-?434&4=/% 0,49
0,% % *+1/2%- V/,+ /* 42)%/& +55/,;% L-,% %2 ;%)',% 3% 54',2/, *%,-+/2%)
3422.%)
43
53
63
93
%*%2)%;%2- %(?+')-/5 3% & %2)%;1&% 3%) ,%)-+',+2-) 342- &% -/*N%;4K%2 ,.0423 +' ;'&-/0&/*+-%', % -/*N%- ;4K%2 %)- 3.-%,;/2. 0+, &%
*+1/2%- V/,+ )%&42 '2% ;.-?434&4=/% '-/&/).% 3% 0'/) H+2) @+2+&K)% 3%)
*+,-%)<*42-+*-) +7%*&%) 54',2/))%',)P B
+,-4=,+0?/% 3% & 455,% &'(% %2 ,+2*%
4')9)%=;%2-+-/42 3% & 455,% &'(% 0+, -/*N%- ;4K%2<*% :'/ 0%,;%--,+/3% 3.=+=%, '2 )%=;%2- ?K0%,&'(% 342- &% )%'/& -+,/5+/,% ,%)-% D 3.-%,;/9
2%,
7+&'+-/42 3' *?/55,% 3 +55+/,%) =&41+& 3% *?+:'% .-+1&/))%;%2-
2% -%&&% 0,%)-+-/42 2.*%))/-%,+/- H 6
4',)\?4;;;% 3% -,+7+/& .+2;4/2)<
/& *427/%23,+ %2 -%;0) '-/&% 3% ,%*42-+*-%, &% *+1/2%- +5/2 3% 3%;+23%, '2
3%7/) 0&') 3.-+/&&.
54
le tourisme de luxe en France
5
"
5
'
P
"#
$
>
V
'
?"E
(
&
(
'
(
" $
$
>
0 \?$
(
"
(
1
•
%
"
>
•
'
'
D
?"
G
(
"
3
"
"
O - (
G
P
M
"
"
#
#
O
%) 6
%'(D =,+--%, @ 4,0/42< &+*N9 +*NP B *42)-/-'%2- &%) 0,43'/-) 3 %2-,.%
3% =+;;% 3% &+ ,+2Q+/)% 3%) %'(@'2% =,/&&% 3% &4-4 )/;0&% %)- 7%23'% D '2
0,/(&.=8,%;%2- )'0.,/%',B % )42- 3%) 0,43'/-) 0,.)%2-) +' 0&+2 2+-/42+& %342- &% 0,/(%)- 0+,5+/-%;%2- /3%2-/:'% :'%&&% :'% )4/- &+ ,.=/42 %- :'%& :'%
)4/- &% ;4;%2- 3% & +22.% &) *42)-/-'%2- '2 0,43'/- .-+&42 )R, 0%,;%--+23 +00&/:'%, &% *4%55/*/%2- ;'&-/0&/*+-%',
55
le tourisme de luxe en France
(
"
2
"
&
"
$
!
*
+
#
#
%
O -
2
77
O -
;
0
O -
<<
7
O -
77
<
%--% =,/&&% -+,/5+/,% 24') 3422% '2 ,.5.,%2-/%& &'(% +00&/*+1&% +' ;+,*?. 3'
*+)/24
?
! 55
5/2
3 +00,.?%23%, &% 0.,/;8-,% 3%) 6
%'( 3% &'(%</& *427/%2- 3% 0,%23,% %2
*4;0-% & %2)%;1&% 3%) *4R-) :'% )'1/,+ '2 6
4'%',<*%)-9D93/,% &+ ;/)% ;+/)
.=+&%;%2- &% 0,/( 3 +**8) +' 6
%' / & +**8) %)- =,+-'/- 04', &%) 6
%'( 3% &+
,+2Q+/)% 3%) %'( 4' 04', &%) ;+*?/2%) D )4') 3%) *+)/24)</& %)- 0+K+204', &%) 6
%'(3% -+1&% % 0,/(3 +**8) +'(-+1&%) %)- 54,5+/-+/,%;%2- 5/(. 0+,
&% &.=/)&+-%', @ H%',4) 0+, 0%,)422%B
4
', &+ 1+)% 3% 24-,% *4%55/*/%2- &'(% @-4'- 6
%' 342- &% -/*N%- 3 %2-,.% %)- )'9
0.,/%', 4' .=+& D
%',4)B<42 0%'- *42)/3.,%, :'% & /2-.=,+&/-. 3%) 6
%'(3%
-+1&% @,4'&%--% +2=&+/)%<5,+2Q+/)%< &+*N +*N< -'3 4N%,< '2-4 +2*4P B
%2-,% 3+2) &% 0.,/;8-,% 3' &'(% 2 %55%-<42 0%'- +--%23,% 3 '2 *&/%2- :'/ +
3.14',). H%',4) 04', +**.3%, +'(-+1&%) :' /& 6
4'% 04', 0&') 3% %',4)
2 ,%7+2*?%<&% 0,43'/- 3%) ;+*?/2%) D )4') 2% 0%'- L-,% *42)/3.,%, *4;;%
3' &'(% *+, & +**8) %)- =,+-'/- %- &%) ;/)%) ;/2/;';) )42- -4'6
4',) /25.,/%'9
,%) D %',4)
5
% -%,,/-4/,% 5,+2Q+/) )% *+,+*-.,/)% 0+, '2 ;+/&&+=% ,%&+-/7%;%2- 3%2)% 3%
*+)/24) :'/ -%23 D )% ,%254,*%, ?/)-4,/:'%;%2- /;0&+2-.) 3+2) &%) 7/&&%)
3 %+' %- &%) )-+-/42) -?%,;+&%) @&4/ 3'
6
'/2 !H B<&%) *+)/24) -%23%2- %2
%55%- D )% ;'&-/0&/%,<*%*/ 3 +'-+2- :'% &+ &4/ 3'
/
6
+27/%, !ZZ @E +;%23%;%2- ?+1+2 FB +'9
'
-4,/)% 3.)4,;+/)<)4') *423/-/42)<& 4'7%,-',% !
1
3% *+)/24) 3+2) &%) +==&4;.,+-/42) 3% 0&') 3%
.
;3
HH HHH ?+1/-+2-) /2)/<)/ +,/) 2% 3/)04)%
0+) 3% *+)/24 @/& *427/%2- *%0%23+2- 3% 24-%,
' )&
:'% &% *+)/24 3 2=?/%29&%)9 +/2) )% )/-'% D .
. ' $ L
;4/2) 3% HN/&4;8-,%) 3% &+ *+0/-+&%B< K42
(
(
(
56
le tourisme de luxe en France
3/)04)% 3.)4,;+/) 3% )42 0,40,% *+)/24 @ % ?+,+42<V,4'0% +,-4'*?%B
%--% 3%2)/5/*+-/42 3%) *+)/24) )', &% -%,,/-4/,% 5,+2Q+/) ) +78,% )-,+-.=/:'%
3+2) &% *+3,% 3 '2% 0,41&.;+-/:'% &'(% 2 %55%-<%2 ) /;0&+2-+2- 3+2) '2%
7/&&%<'2 *+)/24 3,+/2%,+ '2% 455,% -4',/)-/:'% ?+'- 3% =+;;% 4' &'(% 3420,45/-%,42- &%) ,%)-+',+2-) %- ?C-%&) 3% &+ 7/&&%
5
9
8
%
:6
43
2+&K)% 3%) ,+004,-) +22'%&) 3%) =,4'0%) 40.,+2- )', &% ;+,*?. 3%)
*+)/24) :'/ 3/)-/2='%2- )K)-.;+-/:'%;%2- &% 0,43'/- 1,'- 3%) 6
%'( @
B
/))' 3%) 6
%'(3% -+1&%
53
,/)% 3% *42-+*- +7%*3%) =,4'0%) 242 *4-.) 04', 41-%2/, '2% %)-/;+9
-/42 3% &%',
=.2.,. 0+, &%) 6
%'(3% -+1&% /&) ,%5')%2- 3% *4;;'2/9
:'%, 3% -%&&%) /254,;+-/42)< 3%) %(-,+04&+-/42) 3%7,+/%2- 0%,;%--,%
3 41-%2/, 3%) %)-/;+-/42) 5/+1&%)
63
=,.=+-/42 3%) 3422.%) 04', 41-%2/, &% *?/55,% 3 +55+/,%) 3' )%=;%2&'(% )', &% ;+,*?. 3%) *+)/24)
5
(FG
6
/23')-,/% 5,+2Q+/)% 3%) *+)/24) .-+2- ,%&+-/7%;%2- *42*%2-,.% @&%) */2:
0,%;/%,) +*-%',) ,%0,.)%2-%2W 3' ;+,*?.B</& 3%7,+/- L-,% 04))/1&%
3 41-%2/, 3%) /254,;+-/42) 5/+1&%) )', &+ 0+,- 3%) -4',/)-%) .-,+2=%,) 3+2) &%
3%) *+)/24) @/& )'55/,+/- :' '2 4' 3%'( +*-%',) ;+6
%',) +**%0-%2- 3%
*4;;'2/:'%, :'%&:'%) *?/55,%) 04', 3/)04)%, 3 '2% %)-/;+-/42 +**%0-+1&%B
%) 40.,+-%',) .74&'+2- )', &% ;+,*?. 3%) *+)/24) 3422%2- 3+2) &% *+3,% 3%
&%',) ,+004,-) +22'%&) '2% 7%2-/&+-/42 3% &%', *?/55,% 3 +55+/,%) %2-,% &%',)
+*-/7/-.) *+)/24) %- &%) +'-,%) +*-/7/-.) @?C-%&&%,/%<,%)-+',+-/42P B 2 4'-,%<
&%
%)- .=+&%;%2- 7%2-/&. %2-,% 6
%'(-,+3/-/422%&) %- ;+*?/2%) D )4')
5
(
!
#
4
!
5
D
G
"#
' "
"E
$
57
le tourisme de luxe en France
( &
'
(
(
!
"
(
%
H %
1
%
•
%
H %
4
W
(
"
"
%
' 5+/- 3% &+ ;'&-/0&/*/-. 3%) 0,43'/-) %2-,+2- 3+2) &% *?+;0 3%) 7%2-%)
3 U'7,%) 3 +,-</& 2 %)- 0+) 04))/1&% 3 +00&/:'%, '2 *4%55/*/%2- ;'&-/0&/*+-%',
2 4'-,%<%2 ,+/)42 3% &+ 2+-',% 3%) -,+2)+*-/42) @1%+'*4'0 3% 0+/%;%2-) %2
&/:'/3%B %- 3% &+ *425/3%2-/+&/-. :'/ &%) %2-4',%<&+ 7+&4,/)+-/42 3' ;+,*?. 3%
& +,- %)- *4;0&%(%
.+2;4/2)<&% ;+,*?. 3% & +,- +--/,% 3%) -4',/)-%) %- =.28,% 3%) ,%-4;1.%)
04)/-/7%) 04', 3 +'-,%) /23')-,/%) @?C-%&&%,/%<,%)-+',+-/42P B ))+K%, 3%
;%)',%, &% 0?.24;82%<;L;% /;0+,5+/-%;%2- +00+,+O
- *4;;% /;04,-+2;
)
0
=
@ B
•
%2 7+&%',<+7%* Z<
"W 3% 0+,-) 3% ;+,*?.<&+ ,+2*% *42)-/-'% &+ -,4/9
)/8;% 0&+*% ;423/+&% 3%,,/8,% &%) -+-)9 2/) @ <
! WB %- &% 4K+';%9 2/
@ < WB >
•
%2 74&';%<&+ ,+2*% 4**'0% &% 0,%;/%, ,+2= ;423/+& +7%* "<
ZW 3%)
-,+2)+*-/42)<3%7+2- &% 4K+';%9 2/ @ < WB %- &%) -+-)9 2/) @ H< WB
&4,) :'% &%) 7%2-%) 3% 0,%)-/=% )42- 0,/2*/0+&%;%2- &% 5+/- 3%) 0&+*%) +;.,/9
*+/2% %- 1,/-+22/:'%<
0
)
"
>
0
"
@7%2-%) 3% 24;1,%')%) U'7,%) D 0,/(;43.,.)B
@ B %) 3422.%) 5/=',+2- 3+2) &+ 0,.9.-'3% )42- /))'%) 3' ,+004,- $
"
% &''&<.3/-. 0+, &+ )4*/.-. ,-0,/*% 42- 0,/) %2 *4;0-% &%) ,.)'&-+-) 3 +36
'3/*+-/42
3%) 7%2-%) *+-+&4='.%) 3% E 5/2% +,- F @0%/2-',%<)*'&0-',%<3%))/2<0?4-4=,+0?/%<%)9
-+;0%<+:'+,%&&%P B D & %(*&')/42 3%) +2-/:'/-.) %- 3' ;41/&/%,
58
le tourisme de luxe en France
%0%23+2-<& 4'7%,-',% 3' ;+,*?. 3% & +,- 5,+2Q+/) %- & %2-,.% 3% 4-?%1K ) %3% ?,/)-/% ) D +,/) + %2-,+O
2. '2% "
1
"
@
5
?
■ ,
"
%;+/2% +0,8) )%;+/2%<&% *U', 3' ;+,*?. 3% & +,- )% 3.0&+*%<%))%2-/%&&%9
;%2- %2-,% &%) -,4/) 0,%;/8,%) 0&+*%) ;423/+&%) @ -+-)9 2/)< 4K+';%9 2/
%- ,+2*%B /2)/<&% ;+,*?. 5,+2Q+/) 3%) 7%2-%) 3 U'7,%) 3 +,- %)-9/& -,8) )+/9
)422/%,
•
&%) 0/*) 3% )+/)422+&/-. 3' ;+,*?. 3% & +,- %2 ,+2*% )% )/-'%2- %2 ;+,)
%- %2 6
'/2 +7%* & .*?+2=% 3% 24;1,%'( &4-) @0,8) 3% H HHH 0+, ;4/)B
%0%23+2-<%2 7+&%',<*%) 0.,/43%) ,%)-%2- 0%' ,.;'2.,+-,/*%) @5+/1&% 7+9
&%', ,%&+-/7% 3%) &4-) .*?+2=.)B >
•
&+ 0.,/43% +&&+2- 3% ;/96
'/&&%- D ;/9)%0-%;1,% *42)-/-'% '2% 0.,/43%
*,%')% >
•
& +*-/7/-. )', &% )%=;%2- 3%) &4-) &%) 0&') 0,%)-/=/%'(%)- 0+,-/*'&/8,%;%23%2)% 3',+2- &+ )%;+/2%
V&41+&%;%2-<&%) )%;+/2%)
D Z@;4/) 3%
247%;1,%B )42- &%) 0&') 3%2)%) 3% & +22.%
■
(
/ 3% 24;1,%')%) )+&&%) 3% 7%2-%) )42- 0,.)%2-%) )', & %2)%;1&% 3' -%,,/-4/,%
5,+2Q+/)< +,/) 4**'0% '2% 04)/-/42 :'+)/ ?.=.;42/:'% )', &% ;+,*?. 5,+29
Q+/) 3% & +,•
0,.)%2*% 3%) =,+23%) ;+/)42) 3% 7%2-%) 5,+2Q+/)%) E ?/)-4,/:'%) F
@ ,4'4-< +6
+2P B >
•
+,,/7.% D +,/) 3% ;+/)42) 3% 7%2-%) 3% 3/;%2)/42 /2-%,2+-/42+&% @ ?,/)9
-/% )< 4-?%1K )B
5
8
4', 7+&4,/)+-/42 3' ;+,*?. 5,+2Q+/) 3%) U'7,%) 3 +,)42- 04))/1&%)
6
%'( 3.;+,*?%)
•
+2+&K)% %- ,%-,+/-%;%2- 0+, ',4)-+53' ,+004,- $
% .3/-. 0+, &+ )4*/.-. ,-0,/*% 2% -%&&% +00,4*?% )%,+ 0+,*%&&+/,%
;+/) 0%,;%--,+ 3 41-%2/, 3%) %)-/;+-/42) >
•
7+&4,/)+-/42 0,.*/)% 3' ;+,*?. 3% & +,- ,.+&/). 0+, &+ )4*/.-. ,-0,/*% :'/
0,404)% 3%) 0+2%&) )',9;%)',% 7%2-/&+-/42 3%) 7%2-%) 0+, ;42-+2- 3%
-,+2)+*-/42<0+, 0.,/43% 3% & +22.%P 2% -%&&% +00,4*?% 0%,;%--,+/- 3%
2% ,%-%2/, 3+2) &% 0.,/;8-,% 3' &'(% :'% &%) -,+2)+*-/42) )'0.,/%',%) D '2
*%,-+/2 ;42-+2- @D &+ 3/)*,.-/42 3% &+ /,%*-/42 3' -4',/);%B
59
le tourisme de luxe en France
5
8
6
%'&% '2% +00,4*?% :'+&/-+-/7% 0%'- L-,% %27/)+=.% +2+&K)% 3% &+ 0+,- 3'
*?/55,% 3 +55+/,%) ,.+&/). 0+, &%) -4',/)-%) 2.*%))/-%,+/- 3% *42)'&-%, &%) 0,/2*/9
0+&%) ;+/)42) 3% 7%2-%) 0+,/)/%22%) %2 7'% 3 .-+1&/, '2 /23/*+-%', )K2-?.-/9
:'% @*&. 3% ,.0+,-/-/42B 0%,;%--+2- 3 %)-/;%, &+ 0+,- 3%) -4',/)-%) 3+2) &%)
)+&&%) 3% 7%2-%
,-0,/*%<)0.*/+&/)-% 3% & /254,;+-/42 )', &% ;+,*?. 3% & +,-<04))83% '2% 1+)%
3% 3422.%) ,%*%2)+2- &+ :'+)/9/2-.=,+&/-. 3%) 7%2-%) 3 +,- %2 0,47%2+2*% 3%
0&') 3% !HH ;+/)42) 3% 7%2-%) 3+2) 0&') 3% H 0+K) ,-0,/*% %)- %2 ;%9
)',% 3% 54',2/,
•
&+ 7+&4,/)+-/42 0,.*/)% 3' ;+,*?. 3% & +,- %2 ,+2*% >
•
&+ 7%2-/&+-/42 3%) 7%2-%) 3 U'7,%) 3 +,- 0+, )%=;%2- 3% 0,/(
+, +/&&%',)<&+ )4*/.-. .3/-% *?+:'% +22.% '2 ,+004,- )', &%) E -%23+2*%) 3'
;+,*?. 3% & +,- F<3/)042/1&% =,+-'/-%;%2-
42*%,2+2- &+ ;%)',% 3' 04/3) 3%) -4',/)-%) )', &% ;+,*?.</& 2 %(/)-%
0+) 3 4,=+2/);% 0,404)+2- 3% -%&&%) )-+-/)-/:'%) +, +/&&%',)<&%) ;+/9
)42) 3% 7%2-%) 2% 3/)04)%2- 0+) -4'-%) 3 /254,;+-/42) :'+2- D &+ 0,49
7%2+2*% 3% &%', *&/%2-8&% @ ,4'4- %- 4-?%1K ) 24') 42- +55/,;. 2%
0+) 3/)04)%, 3% -%&&%) /254,;+-/42)B & %)- 0+, *42).:'%2- /;04))/1&%
+'6
4',3 ?'/ 3% 3.-%,;/2%, &+ 0+,- 3' *?/55,% 3 +55+/,%) =.2.,. 0+, &%)
-4',/)-%) & *427/%23,+ 342* 3% *42)-/-'%, '2 =,4'0% 3% -,+7+/& ,.9
'2/))+2- &%) 0,/2*/0+&%) ;+/)42) 3% 7%2-%) 0+,/)/%22%) +5/2 3% 1S-/, '2
/23/*+-%', )K2-?.-/:'% 0%,;%--+2- 3% -,+3'/,% &% 04/3) 3%) -4',/)-%)
60
le tourisme de luxe en France
+
•
4
"
"
$
&
Y
•
&
#
'
"#
$
"D
"O
'
>
P
'
' ?
Y
•
"
$
61
le tourisme de luxe en France
!.(
(
%
1
%
•
%
"
(
"
3
:>
"
"
"
+
DH
$<1/$
?
#
#
%) 7.?/*'&%) 3% *+-.=4,/%
& 455,% 3%) &4'%',)
80
*42)-/-'%2- 0+, 3.5/2/-/42 & %2-,.% 3% =+;;% 3%
% 0,/(D &+ 6
4',2.% 3% %',4) @54,5+/- 3% HN/&4;8-,%)B %)- &% 0,/(;4K%2
*42)-+-. 0+, ',4)-+5*?%M&%) 0,/2*/0+'( &4'%',) 3' ;+,*?. @ 7/)< %2- +
+,< /-%,< 3+B
62
le tourisme de luxe en France
(
"
%
2
!
&
"
-
"
$
2
701
#
%
< /11
J
*
-
701
;
;11
<<
<01
77
80
J
+
-
701
J
#
-
701
J
%--% =,/&&% -+,/5+/,% 24') 3422% '2
&+ &4*+-/42 3% 74/-',%)
5-. A
=
4 :..
3
+00&/*+1&% +' ;+,*?. 3%
?
!
"
4
', &+ 1+)% 3% 24-,% *4%55/*/%2- &'(% @-4'-% &4*+-/42 3 '2 7.?/*'&% 04', '2%
6
4',2.% %- 04', '2 54,5+/- 3% H N/&4;8-,%) 342- &% 0,/( %)- )'0.,/%', 4'
.=+& D "HH%',4)B</& +00+,+O
- :'% &% )%=;%2- 3' &'(% %)- 0&') ,%)-,%/2- :'%
&% ;+,*?. 3% &+ &4*+-/42 3% 7.?/*'&%) 3% 0,%)-/=% % &'(% )% &/;/-% D &+ &4*+9
-/42 3% 74/-',% 3% -,8) ?+'- )-+23/2=
• &+ &4*+-/42 3% 7.?/*'&%) )04,-/5)<)+2) *?+'55%',<3% -,8) =,+23 0,%)-/=%
@ %,,+,/< )-42 +,-/2P B >
• &+ &4*+-/42 3% &/;4')/2%) 3% -,8) ?+'- )-+23/2= @ 4&&)9 4K*%< %,*%3%)
*&+))% 4'
A ).,/% ,+&&42=.%) 4' 3+2) &%) 7%,)/42) &%) 0&') 0'/))+29
-%)P B +7%**?+'55%',
5
%
% ;+,*?. 3% &+ &4*+-/42 3% 74/-',%) 3%
&'(% )% *42*%2-,% )', 3%'(M42%)
%
$
E
G
"
$
S :$'
(
"
63
le tourisme de luxe en France
• &+ ,.=/42 0+,/)/%22% >
• &+ ,.=/42 +*+
& 0%'- %(/)-%, 0+, +/&&%',) 3%) ;+,*?.) 4G &% &'(% %)- )+/)422/%, /2)/<D
%+'7/&&%<3',+2- &% %)-/7+& 3' /&;<*%,-+/2) &4'%',) +;82%2- 3%) 7.?/*'&%)
)', &+ 7/&&% 04', &%) ;%--,% D 3/)04)/-/42 3%) 5%)-/7+&/%,) + &4*+-/42 +'-4;49
1/&% 3% &'(% %)- '2% +*-/7/-. %2 0+,-/% 24;+3%
5
8
6
%) ;.-?434&4=/%) 0,404).%) */93%))4') )42- +00&/*+1&%) -+2- +' ;+,*?. 3%
&+ &4*+-/42 3% 7.?/*'&%) )+2) *?+'55%', :' +' ;+,*?. 3% &+ =,+23% ,%;/)%
■ 7
%
43 3%2-/5/*+-/42 3%) 40.,+-%',) /2-%,7%2+2- )', &% ;+,*?. %
@)K23/*+- 3%) %2-,%0,/)%) 3% ,%;/)%B %- &+ 1,+2*?% &4'%',) 3'
0%'9
7%2- *4;;'2/:'%, '2% 0,%;/8,% &/)-% 3 /2-%,7%2+2-) > &/)-% :'/ 04',,+
L-,% *4;0&.-.% &4,) 3 %2-,%-/%2) %2 3%;+23+2- +'( /2-%,7/%X.) 3% */-%,
&%',) 0,/2*/0+'(*42*',,%2-) @;.-?43% .0,4'7.% 0+, ',4)-+5B
53 3%2-/5/*+-/42 3%) 7.?/*'&%) %2-,+2- 3+2) &% *+3,% 3' 0.,/;8-,% &'(%
63
.-%,;/2+-/42 04', *?+:'% 40.,+-%', 3' *?/55,% 3 +55+/,%) =.2.,. 0+,
&%', 0+,*3% 7.?/*'&%) 3% &'(% %&+ 2% 04',,+ )% 5+/,% :'% )', '2% 1+)%
3.*&+,+-/7% %0%23+2-<%2 ;41/&/)+2- &%
%- &%
&%) -+'(
3% ,%-4', 3%7,+/%2- L-,% )+-/)5+/)+2-
93
=,.=+-/42 3%) 3422.%) 04', 41-%2/, &% *?/55,% 3 +55+/,%) 3% &+ &4*+-/42
3% 7.?/*'&%) 3% &'(% %2 ,+2*%
■ 7
43
=,.=+-/42 3' *?/55,% 3 +55+/,%) 3%) 40.,+-%',) /2-%,7%2+2- )', &% ;+,*?.
3% &+ &4*+-/42 3% 7.?/*'&%) 3% &'(% )+2) ,%-,+/-%;%2- 0+, *+-.=4,/%) 3%
7.?/*'&% %&+ 04',,+/- )% 5+/,% )', &+ 1+)% 3%) *4;0-%) 3.04).) +'0,8)
3' %=/)-,% +-/42+& 3' 4;;%,*% %- 3%) 4*/.-.)<*% :'/ .7/-%,+/- &%
1/+/) 3' 3.*&+,+-/5 4'-%54/)</& *427/%2- 3% )/=2+&%, :'% -4') &%) .-+1&/)9
)%;%2-) 2% 3.04)%2- 0+) &%',) *4;0-%) %,-+/2) 0,.58,%) 0+K%, '2%
+;%23% 0&'-C- :'% 3% 3/7'&='%, 3%) /254,;+-/42) 5/2+2*/8,%) &.=+&%)
53
00&/*+-/42 .7%2-'%&&% 3 '2% *&. 3% ,.0+,-/-/42 04', +55/2%, &%) *?/55,%)
41-%2') %--% *&. 3% ,.0+,-/-/42 04',,+/- L-,% 41-%2'% %2 +2+&K)+2- &%)
,.)'&-+-) 3 '2 0+2%& 3% &4'%',) +5/2 3% 3.-%,;/2%, &+ 0+,- 3%) 7.?/*'&%) 3%
&'(% @)%&42 &+ 3.5/2/-/42 ',4)-+5B 3+2) &%', *?/55,% 3I
+55+/,%)
63
=,.=+-/42 3%) ,.)'&-+-) 41-%2')
5
8
6
43
00,4*?% :'+&/-+-/7%
%274/ 3% :'%)-/422+/,%) +'( &4'%',)
3 +'-4;41/&%) 3% &'(% %2 &%', 3%;+23+2- '2% %)-/;+-/42 3% &+ 0+,- 3% &+
le tourisme de luxe en France
*&/%2-8&% -4',/)-/:'% @5,+2Q+/)% %- /2-%,2+-/42+&%B 3+2) &%', *?/55,% 3I
+55+/9
,%)
53
=,.=+-/42 3%) ,.)'&-+-) 04', 41-%2/, '2 /23/*+-%', )K2-?.-/:'% @*&. 3%
,.0+,-/-/42B
& )%;1&% 0+, +/&&%',) 04))/1&% 3% ;41/&/)%, &%) 3%'()K23/*+-) 0,45%))/422%&)
3' )%*-%', @&%
04', &%) &4*+-/42) )+2) *?+'55%', %- &%
04',
&%) &4*+-/42) +7%**?+'55%',B +' )%,7/*% 3% & .-'3% 5/2+&% % *42*4',) 3% *%)
3%'( )K23/*+-) 3%7,+/- +;.&/4,%, &% -+'( 3% ,.042)% %- &+ :'+&/-. 3% *%) ,.9
042)%)
45,%) ,.+&/)% *?+:'% +22.% 04', &% *4;0-% 3% &+ 1,+2*?% &4'%',) 3'
+
%
1 ;+% < '2%
.-'3% 3' ;+,*?. 3% &+ &4*+-/42 3% 7.?/*'&%) *4',-% 3',.% %0%23+2-<*%--%
.-'3% %)- *%2-,.% )', &%) 0,+-/:'%) 3%) *42)4;;+-%',) @%(%;0&% &% 04',9
*%2-+=% 3% ,+2Q+/) +K+2- &4'. '2% 74/-',% 3+2) & +22.%B %- 2 %)- 0+) )0.*/5/9
:'%;%2- 4,/%2-.% &'(% %) *?/55,%) 0,.)%2-.) ,%5&8-%2- 3%) -%23+2*%) 3%
*42)4;;+-/42 ;+/) 2% 3422%2- 0+) '2% 0?4-4=,+0?/% 0,.*/)% 3' ;+,*?.
+, +/&&%',)<*%--% .-'3% %)- &/;/-.% +'(;.2+=%) 5,+2Q+/)
%
%)- %2 ,%7+2*?% %2 ;%)',% 3% 24') 54',2/, '2% 0,%;/8,% &/)-%
3 40.,+-%',) ,%0,.)%2-+2- %27/,42 HW 3' ;+,*?. 3% &+ &4*+-/42 3% 7.?/*'9
&%) 3% &'(% Y 0+,-/, 3% *%--% &/)-% %- %2 *42-+*-+2- *?+*'2 3%) 40.,+-%',)<
24') 04',,42) 3.-%,;/2%, '2% &/)-% %(?+')-/7% 3%) 40.,+-%',) )', &% )%=;%2@%2 3%;+23+2- D *?+*'2 3%) +*-%',) ,%*%2).) 3% 24') */-%, 3% )%) *42*',9
,%2-)B
+0
1 &/
%
;+&%
<.7+&'% *?+:'% +22.% &% ;+,*?. 3% &+ &4*+-/42 3%
7.?/*'&%) +7%**?+'55%',) %0%23+2-<& %2)%;1&% 3' ;+,*?. 3% &+ &4*+-/42
3% 7.?/*'&%) 3% =,+23% ,%;/)% 2 %2-,% 0+) 3+2) &% 0.,/;8-,% &'(% 3.5/2/ 0+,
',4)-+5 +
3/)04)% 3 '2 &/)-/2= 3% H 40.,+-%',) /2-%,7%2+2)', &% ;+,*?. 3% &+ =,+23% ,%;/)%
64
65
le tourisme de luxe en France
9%
(
I
%
:
1
%
•
%
"
+
P
"
•
:
!
+
)
! (
(
5
(
"
3
"
+
:>
"
"
DH
$<1/$
?
#
#
80
+ &4*+-/42 +.,/%22% @+7/42 *4;;% ?.&/*40-8,%B +00+,-/%2- +' )%*-%', 3'
-,+2)04,- 0,/7. @0+, 4004)/-/42 +'( -,+2)04,-) %2 *4;;'2B +, *42).9
:'%2-<&% )%,7/*% ,%23' @,%6
4/23,% '2 04/2- .&4/=2.B %)- &% ;L;%<:' 42 )%
3.0&+*% %2 74/-',%<%2 +7/42 0,/7. 4' %2 ?.&/*40-8,% %)- 04',:'4/<&% 0,49
3'/- .-+&42 0%,;%--+2- 3% 3.-%,;/2%, &% )%'/& 3' &'(% %)- /3%2-/:'% :'%& :'%
)4/- &% ;4K%2 3% &4*4;4-/42 '-/&/). '2% 74/-',% 3% *+-.=4,/% 04', '2%
6
4',2.% @54,5+/- 3% HN/&4;8-,%)B
(
"
%
2
"
&
"
$
!
*
+
#
%
O
-
2
< /11
O
-
;
;11
O
-
<<
<01
66
le tourisme de luxe en France
#
O
-
77
80
%--% =,/&&% -+,/5+/,% 24') 3422% '2 ,.5.,%2-/%& &'(% +00&/*+1&% +' ;+,*?. 3'
-,+2)04,- +.,/%2 0,/7.
! ?
>
!4 :..
4
', &+ 1+)% 3% 24-,% *4%55/*/%2- &'(% @-4'-% 0,%)-+-/42 3+2) &% 34;+/2% 3'
-,+2)04,- +.,/%2 0,/7. 3 '2 0,/()'0.,/%', 4' .=+& D "HH%',4)B</& +00+,+O
:'%
0
<
0
"
'
'
:'/ 0%'- L-,% )4')9)%=;%2-. %2 :'+-,% -K0%)
,'
&
3% 0,%)-+-/42)
1'
•
•
•
•
&%) 74&) %55%*-'.) D 14,3 3 +7/42) 4'
3 ?.&/*40-8,%)9-+(/ %55%*-'+2- :'4-/3/%29
2%;%2- &% ;L;% -,+6
%- >
&%) 74&) 0+24,+;/:'%) @)',74& 3 '2%
M42% -4',/)-/:'% %2 +7/42 4' %2 ?.&/*409
-8,%B >
,
!
3
!
'
(
=
'
'
(
!
' (
&)
#
*
&%) 1+0-L;%) 3% & +/, >
&%) 74&) D &+ 3%;+23% @+55,8-%;%2- 3 '2 +7/42 4' 3 '2 ?.&/*40-8,% 3+2)
&% *+3,% 3 '2% 0,%)-+-/42 )', ;%)',%B &
=
=
!
"
B
& %2)%;1&% 3%) 74&) %2 +7/42 +00+,-/%2- +' 0.,/;8-,% &'(% >
)%'&) &%) 74&) %2 ?.&/*40-8,% 3 '2% 3',.% )'0.,/%',% 4' .=+&% D '2%
?%',% %- 3%;/% +00+,-/%22%2- +' &'(%
5
%
/& %(/)-% 3% 24;1,%'( +.,43,4;%) 3 +7/+-/42 0,/7.% )', &% -%,,/-4/,% 5,+29
Q+/)<3%'(+.,43,4;%) 542- 5/=',% 3% &%+3%,) )', &% ;+,*?. 3% & +7/+-/42 0,/9
7.% %- )% 3.-+*?%2- -,8) 2%--%;%2- %2 -%,;%) 3 +*-/7/-.) @ B
43 & +.,43,4;% 3% +,/) % 4',=%- >
53 & +.,43,4;% 3% +22%)
+23%&/%'
%--% 0,.34;/2+2*% 3% *%) 3%'(+.,43,4;%) + '2% 34'1&% %(0&/*+-/42
@ B 4',*%
%+29 +'&
+,3.<,%)042)+1&% 3% 0,4;4-/42< .,404,-) 3% +,/)
67
le tourisme de luxe en France
•
•
& /;04,-+2*% 3' -4',/);% 3% &4/)/,) )', *%) 3%'(3%)-/2+-/42) @ +,/) %- &+
,.=/42 0+,/)/%22%<,.=/42 +*+B >
& /;0+*- )/=2/5/*+-/53' -4',/);% 3 +55+/,%) 3+2) *%) ,.=/42)
5
8
6
43
3%2-/5/*+-/42 3%) 0,%)-+-+/,%) 40.,+2- )', &% ;+,*?. 3' 74& D &+ 3%9
;+23% D 0+,-/, 3%) &/)-%) *4;;'2/:'.%) 0+, *?+:'% +.,43,4;% 2% -%&&%
/254,;+-/42 %)- +/).;%2- 3/)042/1&%<&%) +.,43,4;%) 42- .-. *42-+*-.)
0+, ',4)-+5%- /&) )42- 3 +**4,3 04', *440.,%,
53
2-%,7/%X) 3%) 0,%)-+-+/,%) 04', *422+O
-,% &% *?/55,% 3 +55+/,%) =.2.,. 0+,
&%', +*-/7/-. 74& D &+ 3%;+23% 04', &%) 0,%)-+-/42) 3% &'(% )%&42 &+ 3.5/2/9
-/42 ',4)-+5
+00,4*?% 5/2% 0,/)% %2 *4;0-% 3% & %2)%;1&% 3%) 74&) %2 +7/42 ;+/)
'2/:'%;%2- 3%) 74&) %2 ?.&/*40-8,% 04', '2% 3',.% 3 +' ;4/2) '2%
?%',% %- 3%;/% >
+00,4*?% )/;0&/5/.% 0,/)% %2 *4;0-% 3% & %2)%;1&% 3%) 74&) %2 +7/42
%- %2 ?.&/*40-8,%<:'%&&% :'% )4/- &+ 3',.% 3' 74& %--% +00,4*?%
;4/2) ,/=4',%')% +00+,+O
- *4;;% 0&') )/;0&% D ;%--,% %2 U'7,%
63
=,.=+-/42 3%) 3422.%) 04', 41-%2/, &% *?/55,% 3 +55+/,%) 3' -,+2)04,+.,/%2 0,/7. 3% &'(% %2 ,+2*%
5
8
43
00,4*?% :'+&/-+-/7% %274/ 3% :'%)-/422+/,%) +'( &4'%',) +.,/%2) &%',
3%;+23+2- '2% %)-/;+-/42 3% &+ 0+,- 3% &+ *&/%2-8&% -4',/)-/:'% @5,+2Q+/)%
%- /2-%,2+-/42+&%B 3+2) &%', *?/55,% 3I
+55+/,%)
53
=,.=+-/42 3%) ,.)'&-+-) 04', 41-%2/, '2 /23/*+-%', )K2-?.-/:'% @*&. 3%
,.0+,-/-/42B
6
+ *42*%2-,+-/42 3%) /2-%,7%2+2-) )', 3%'(+.,43,4;%) 3%7,+/- 5+*/&/-%, '2%
-%&&% 3.;+,*?%
& 2 %(/)-% 0+) 3 4,=+2/);% 0,404)+2- 3%) )-+-/)-/:'%) )', &% ;+,*?. 3'
-,+2)04,- +.,/%2 3% &'(% -%& :' ',4)-+5& + 3.5/2/ + 7+&4,/)+-/42 3' ;+,*?.
2.*%))/-%,+ 342*3% ;%--,% %2 0&+*% '2% ;.-?434&4=/% 0,40,%
68
le tourisme de luxe en France
5
•
"
+
P
$
"#
(
•
+
"
#
(
'
(
(<
$
61"#
(
+
(
!
9
/
!
"
(
:
(
"
O
3
"
"
"
'
L
#
#
70
+ &4*+-/42 3 '2 1+-%+' D &+ 6
4',2.% 34/- L-,% 3/)-/2='.% 3% &+ &4*+-/42 3% 1+9
-%+'(04', 3%) 3',.%) 0&') &42='% 2 %55%-<3+2) &% )%*423 *+)<&% 1+-%+' %)'2 ?.1%,=%;%2- @/& +00+,-/%2- 342*D *% -/-,% +' ;+,*?. 0,/;+/,% %- )% -,4'7%
%2 *42*',,%2*% +7%*& ?C-%&&%,/% 4' &%) ,.)/3%2*%) 3% -4',/);%B
+ &4*+-/42 3 '2 1+-%+' D &+ 6
4',2.% 34/- .=+&%;%2- L-,% 3/)-/2='.% 3% &+ &4*+9
-/42 +'-4;41/&% 4' +.,/%22% +2) &% )%*423 *+)</& ) +=/- 3% 3/)04)%, 3 '2
4'-/& 3% &4*4;4-/42 @&+ 5/2+&/-. %)- 3% 5,+2*?/, '2% 3/)-+2*%B +&4,) :'% &+ &4*+9
-/42 3 '2 1+-%+' ) +))/;/&% 3+7+2-+=% D '2 &4/)/, & ) +=/- 3% 0+))%, '2% 6
4',2.%
+=,.+1&% %2 ;%, %- 242 3% 0%,;%--,% '2 3.0&+*%;%2- %)- 04',:'4/<&% 0,49
3'/- .-+&42 *?4/)/ %)- '2% *,4/)/8,% 3 '2% 6
4',2.% 3+2) &% V4&5% 3' 4,1/?+2
2% *,4/)/8,% 3 '2% 6
4',2.% 3+2) &% V4&5% 3' 4,1/?+2 *4,,%)0423 D '2%
0,%)-+-/42 %2-,.% 3% =+;;% 3+2) &+ ;%)',% 4G/& ) +=/- 3 '2 -4',/);% 3% ;+))%
04', &%:'%& &+ *42*',,%2*% %)- /;04,-+2-% %- ;+-',% %) 0,/(*4,,%)0423%2342*D '2 0&+2*?%, %- /&) )42- )-+1&%) @&%) 04)/-/42) *42*',,%2-/%&&%) )42- 5/9
=.%)B
% 0,/(3%
%',4) *4,,%)0423 D &+ ;4K%22% 3%) 0,/(0,+-/:'.) 0+, &%) 0,/29
*/0+'( /2-%,7%2+2-) )', *% ;+,*?. @&%) -+,/5) 3% 0&')/%',) 40.,+-%',) 42- .-.
.-'3/.) 342- +7/(<#%3%--%)
2=%&')< M%2+? ,4/)/8,%)B
69
le tourisme de luxe en France
(
"
2
"
&
"
$
!
*
#
-
%
2
001
;
<68
<<
01
77
70
+
#
%--% =,/&&% -+,/5+/,% 24') 3422% '2
3' -,+2)04,- ;+,/-/;%
=
?
+00&/*+1&% +' ;+,*?.
! --.
4
', &+ 1+)% 3% 24-,% *4%55/*/%2- &'(%<24') 04'742) /3%2-/5/%, &%) 455,%)
*4,,%)0423+2- D '2 04)/-/422%;%2- &'(% )', &% ;+,*?. 3' -,+2)04,- ;+,/9
-/;%
•
•
3+2) &% )%*-%', 3' -,+2)04,- 5&'7/+&<+'*'2% 0,%)-+-/42 0,404).% 2%
*4,,%)0423 D '2% 455,% &'(%<:'%&&% :'% )4/- & %;1+,*+-/42 *42)/3.,.%
@*4+*?)<0.2/*?%--%)<1+-%+'(;4'*?%)P B >
3+2) &% )%*-%', 3' K+*?-/2=
&+ &4*+-/42 3% 1+-%+'(D ;4-%', 3% 0&') 3% ?'/- ;8-,%) >
&+ &4*+-/42 3% 74/&/%,) 3% 0&') 3% 3/(;8-,%)
.
& +00+,+O
- :' '2% )%=;%2-+-/42 +55/2.% %)- 2.*%))+/,% 04', ;%)',%, &% ;+,9
*?. 3% &+ &4*+-/42 3% K+*?-) :'/ 0%'- L-,% 3/7/). %2 -,4/) '2/7%,)
•
&% )%=;%2- ?K0%,&'(% :'/ *4,,%)0423 +'( ;%=+K+*?-) %- *+-+;+,+2)
+7%*.:'/0+=% >
•
&% )%=;%2- 3' &'(% E .&.;%2-+/,% F :'/ *4,,%)0423 +'(K+*?-) ,.0423+2-4'-% 4' 0+,-/% 3% & +22.% +' *,/-8,% 3' ;'&-/0&/*+-%',
70
le tourisme de luxe en France
5
42*%,2+2- &% ;+,*?. 3% &+ &4*+-/42 3% K+*?-) 3% &'(%<'2% 0,%;/8,% +2+&K)%
3' ;+,*?. )%;1&% /23/:'%, :'% &% ;+,*?. )% *42*%2-,% 3+2) '2% &+,=% ;%9
)',% )', &+ ,.=/42 +*+
5
8
/
6
43
3%2-/5/*+-/42 3%) 0,%)-+-+/,%) 40.,+2- )', &% ;+,*?. 3% &+ &4*+-/42 3%
K+*?-) 3% &'(% Y 0+,-/, 3%) /254,;+-/42) *4;;'2/:'.%) 0+, &+ .3.,+9
-/42 3%) /23')-,/%) 2+'-/:'%) @
B</& %)- 04))/1&% 3 /3%2-/5/%, &%) &4'%',)
04)).3+2- 3%) K+*?-) %2-,+2-) 3+2) 24-,% 0.,/;8-,% &'(%
53
2-%,7/%X) 3%) 0,%)-+-+/,%) 04', *422+O
-,% &% *?/55,% 3 +55+/,%) ,.+&/). 0+,
&%) 1+-%+'(3% &'(% &4'.) D &+ 6
4',2.% Y 0+,-/, 3%) ,.042)%) 41-%2'%)</&
3%7,+/- L-,% 04))/1&% 3% 3/)04)%, 3 '2 /23/*+-%', )K2-?.-/:'% 0%,;%--+23 %)-/;%, &+ 0+,- 3% &+ &4*+-/42 3% &'(% D &+ 6
4',2.% 3+2) &% *?/55,% 3I
+55+/9
,%) 3%) &4'%',) 04)).3+2- 3%) K+*?-) 3% &'(%
63
%&%7. 3' *?/55,% 3 +55+/,%) 3%) &4'%',) )', &+ 1+)% 3%) *4;0-%) 3.04).)
+'0,8) 3' %=/)-,% +-/42+& 3' 4;;%,*% %- 3%) 4*/.-.) %- +00&/*+-/42
3% &+ *&. 3% ,.0+,-/-/42 41-%2'% &4,) 3% &+ 0?+)%
& *427/%2- 3% )/=2+&%,
:'% -4') &%) .-+1&/))%;%2-) 2% 3.04)%2- 0+) &%',) *4;0-%) %,-+/2) 0,.9
58,%2- 0+K%, '2% +;%23% 0&'-C- :'% 3% 3/7'&='%, 3%) /254,;+-/42) 5/2+29
*/8,%) &.=+&%)
93
=,.=+-/42 3%) 3422.%) 04', 41-%2/, &% *?/55,% 3% &+ &4*+-/42 D &+ 6
4',9
2.% 3% K+*?-) 3% &'(% %2 ,+2*%
5
8
43
00,4*?% :'+&/-+-/7% %274/ 3% :'%)-/422+/,%) +'( &4'%',) +.,/%2) &%',
3%;+23+2- '2% %)-/;+-/42 3% &+ 0+,- 3% &+ *&/%2-8&% -4',/)-/:'% @5,+2Q+/)%
%- /2-%,2+-/42+&%B 3+2) &%', *?/55,% 3I
+55+/,%)
53
=,.=+-/42 3%) ,.)'&-+-) 04', 41-%2/, '2 /23/*+-%', )K2-?.-/:'% ;%)'9
,+2- &+ 0+,- 3% &+ *&/%2-8&% -4',/)-/:'% 3+2) &% *?/55,% 3I
+55+/,%) @*&. 3% ,.9
0+,-/-/42B
6
%'( )-,'*-',%) 04',,+/%2- L-,% +))4*/.%) D &+ 3.;+,*?% +5/2 3 +;.&/4,%, &%
-+'(3% ,.042)% 3%) &4'%',) &% 42)%/& )'0.,/%', 3% 0&+/)+2*% %- 3%) )04,-)
2+'-/:'%) %- &+ .3.,+-/42 3%) /23')-,/%) 2+'-/:'%)
& 2 %(/)-% 0+) 3 4,=+2/);% 0,404)+2- 3%) )-+-/)-/:'%) *42*%,2+2- &% ;+,*?.
3% &+ &4*+-/42 3% K+*?-) 3% &'(% -%& :' ',4)-+5& + 3.5/2/ 4', 41-%2/, 3%)
*?/55,%) *4?.,%2-)</& )%,+ 342*2.*%))+/,% 3% ;%--,% %2 0&+*% '2% ;.-?4349
&4=/% 0,40,%
71
le tourisme de luxe en France
%0%23+2-<24') 3/)04)42) 3% 0&')/%',) )4',*%) )-+-/)-/:'%) 0%,;%--+23 +00,.?%23%, &% ;+,*?.
•
*?+:'% +22.%<&+
0,4*83% D '2% .7+&'+-/42 3' *?/55,% 3 +55+/,%) =.9
2.,. 0+, &+ &4*+-/42 3% 1+-%+' %- 3/)04)% 3 '2 &/)-/2=3% H &4'%',) :'/
24') + .-. *4;;'2/:'.%) >
•
&% 5/*?/%,
,%*%2)% & %2)%;1&% 3%) 2+7/,%) /;;+-,/*'&.) %2 ,+2*%
+/2)/ :'% &%',) 0,40,/.-+/,%) @*%&+ 0%,;%- 3% 3.-%,;/2%, &+ 5&4--% 3423/)04)% *?+*'2 3%) &4'%',) %- 3 /3%2-/5/%, &%) &4'%',) 04)/-/422.) )', &%
&'(%B
5
•
?
-
+
(
+
"#
&
$
$
"
(
-
>
>
•
?
&
(
?Y
"
)
5
G
(
#
'
"
(
(
"
"
O
H
3
"
"
S H C J$
$
#
#
781
>
?
72
le tourisme de luxe en France
% -,+2)04,- +.,/%2 J ;L;% :'+23 /& %)- 3% &'(% J +00+,-/%2- D &+ 5+;/&&%
3%) -,+2)04,-) %2 *4;;'2 Y *% -/-,%<& +2+&K)% 0%,;%--+2- 3 /3%2-/5/%, &%)
0,%)-+-/42) 3% &'(% %)- -4-+&%;%2- 3/55.,%2-% 3% *% :'/ + .-. 0,404). 04', &+
&4*+-/42 +.,/%22% 0,/7.%
% 0,43'/- .-+&42 *4,,%)0423 D '2% 455,% ,.)4&';%2- %2-,.% 3% =+;;% '2
74& 0,404). 0+, '2% *4;0+=2/% &4X *4)- + 0,%)-+-/42 *4,,%)0423 D '2
)%,7/*% ;/2/;'; %- & +,=';%2- 3' 0,/(%)- +' *U', 3' 3/)*4',) *4;;%,*/+&
(
"
2
!
*
+
#
&
"
"
$
#
%
O :I
S HC J
2
/ 111
O :I
S HC J
;
< 011
O :I
S HC J
<<
0;1
O :I
S HC J
77
781
%--% =,/&&% -+,/5+/,% 24') 3422% '2 ,.5.,%2-/%& &'(% +00&/*+1&% +' ;+,*?. 3'
-,+2)04,- +.,/%2
"
>
>% C D A
;0
<
!: ...
4
&
1
E&% ;+,*?. 3' &'(% 3+2) &% 34;+/2%
3' -,+2)04,- +.,/%2 +00+,+O
- &/;/-.
(
(
)
*
)
!
+
,.!
(
!
/
@ B ', &% ;+,*?. 5,+2Q+/) @.;/))/42B<)%'& /, ,+2*% 0,49
04)% 3% -%&&%) 0,%)-+-/42) %- )%'&) &%) 74&) &42=*4',,/%, )42- *42*%,2.) 0+, &%
&'(% @/& 2 %(/)-% 0+) 3% 0,%;/8,% *&+))% 3+2) &% *+3,% 3% 74&) *4',- %- ;4K%2
*4',,/%,B
5
8
6
% *?/55,% 3 +55+/,%) 5,+2Q+/) 3' -,+2)04,- +.,/%2 3% &'(% %)- /2-.=,+&%;%2- &%
5+/- 3% &+ *4;0+=2/% /, ,+2*% ,<&%) /254,;+-/42) *42*%,2+2- & +*-/7/-.
@ B V/&&%) ;)%&&%;<3/,%*-%', .-'3%) %- )-+-/)-/:'%) 3' =,4'0% /, ,+2*%
73
le tourisme de luxe en France
0,%;/8,% *&+))% 3 /, ,+2*% @*?/55,% 3 +55+/,%)<24;1,% 3% 0+))+=%,) -,+2)9
04,-.)P B )42- *425/3%2-/%&&%) %- 2 42- 0+) .-. *4;;'2/:'.%) D ',4)-+5
5
8
6
+, 3.5/2/-/42<&%) *&/%2-) 3% 74&) &42=*4',,/%, )42- 3%) -4',/)-%)
'
(
1
%
•
"
'
G
•
2
#
4
'
'
(
"
"
%
' 5+/- 3% &+ ;'&-/0&/*/-. 3%) 0,43'/-) %2-,+2- 3+2) &% *?+;0 3' )?400/2=3%
&'(%</& ) +78,% /;04))/1&% 3% 1+)%, 24-,% +00,4*?% )', '2 0,43'/- .-+&42
24') 0%,;%--+2- 3 +00&/:'%, &% ;'&-/0&/*+-%', +' ;+,*?.
5
8
?
6
4', 7+&4,/)%, &% ;+,*?. 3' )?400/2=3% &'(%</& *427/%23,+ 3% 0,4*.3%, %2
3%'(.-+0%)
• 7+&4,/)+-/42 3' ;+,*?. 3' *4;;%,*% ?4,) -+(% @3'-K 5,%% ] M42%) 3.9
-+(.%) 3%) =,+23) ;+=+)/2) %- 3%) 14'-/:'%) 3% &'(%B< ;+,*?. :'/
) +3,%))% D '2% *&/%2-8&% .-,+2=8,% ,.)/3+2- ?4,) 2/42 %',40.%22%
• #+&4,/)%, &% ;+,*?. 3' *4;;%,*% 3% &'(% @=,+23) ;+=+)/2) ] 14'-/:'%)
3% &'(%B<;+,*?. :'/ ) +3,%))% D '2% *&/%2-8&% .-,+2=8,% ;%;1,% 3%
& 2/42 %',40.%22% %- 5,+2Q+/)%
& *427/%23,+ 3 40-%, 04', 3%) ;.-?434&4=/%) )0.*/5/:'%) 04', *?+*'2 3%
*%) ;+,*?.)
■ @
43
2+&K)% 3' ;+,*?. 3' *4;;%,*% ?4,) -+(% @3'-K 5,%% ] %)0+*%) 3.-+(.)
3%) =,+23) ;+=+)/2)B %2 ,+2*% )', &+ 1+)% 3%) )-+-/)-/:'%) 54',2/%) 0+, &+
74
le tourisme de luxe en France
53
2+&K)% 3%) 7%2-%) 0+, 0,43'/-) +5/2 3 /)4&%, &%) +,-/*&%) ,%&%7+2- 3% &+
)0?8,% 3' &'(% /2)/<2% )%,42- 0+) 0,/) %2 *4;0-% 0+, %(%;0&% &% -+1+*
4' &%) )0/,/-'%'(@&+ )%=;%2-+-/42 ,%-%2'% 0+, &+
3+2) )%) 0,.)%29
-+-/42) 0%,;%- '2% -%&&% 3.;+,*?%B
63
=,.=+-/42) 3%) ,.)'&-+-) 04', 41-%2/, &% ;42-+2- 3' )?400/2=3% &'(%
,.+&/). 0+, &+ *&/%2-8&% %(-,+9*4;;'2+'-+/,%
■ @
9
"
"
:
43 #+&4,/)+-/42 3' ;+,*?. 5,+2Q+/) 3' *4;;%,*% 3% &'(% %--% 7+&4,/)+9
-/42 04',,+ L-,% ,.+&/).% 0+, ',4)-+5342- &+ &.=/-/;/-. %2 &+ ;+-/8,% %)54,-%
53
%-,+/-%;%2- 04', 2% 0+) 0,%23,% %2 *4;0-% 3%'( 54/) &% *?/55,%
3 +55+/,%) ,.+&/).) %2 3.-+(%
5
8
6
42*%,2+2- &% *4;;%,*% 3.-+(.</& %)- 0+, 3.5/2/-/42 =.2.,. 0+, 3%) -4',/)9
-%)<342* HHW 3' ;+,*?. )%,+ ,%-%2'
42*%,2+2- &% *4;;%,*% *&+))/:'%</& %)- 2.*%))+/,% 3 /3%2-/5/%, &+ 0+,- :'%
,%0,.)%2-% &+ *&/%2-8&% -4',/)-/:'% @5,+2Q+/)% %- /2-%,2+-/42+&%B 3+2) &% *?/55,%
3I
+55+/,%) -4-+& 4', *%&+<'2% 34'1&% ;.-?434&4=/% 34/- L-,% ;/)% %2 U'7,%
■ 4
"
8
"
43
2+&K)% 3' *?/55,% 3 +55+/,%) =.2.,. 0+, &%) *&/%2-) /2-%,2+-/42+'( 3+2)
&%) ;+=+)/2) 3% &'(% @=,+23) ;+=+)/2) %- 14'-/:'%) 3% &'(%B D 0+,-/, 3%)
0+/%;%2-) 0+, *+,-% 1+2*+/,% %,-+/2) ;+=+)/2) ) +78,%2- 34,) %- 3.6
D
0,L-) D *4&&+14,%,<;+/) *% 2 %)- 0+) &% *+) 3% -4') & ,%7/%23,+ D &+ /,%*9
-/42 3' -4',/);% &4,) 3% & .-'3% 3.5/2/-/7%<3% 3422%, & /;0'&)/42 %2 ;49
1/&/)+2- 3/,%*-%;%2- &%) 3/)-,/1'-%',) +5/2 3% &%) )%2)/1/&/)%, D & /;04,-+2*%
3 '2% -%&&% 3.;+,*?% @%- &%', =+,+2-/, &+ *425/3%2-/+&/-. 3%) *?/55,%) :' /&)
+**%0-%,42- 3% *4;;'2/:'%,B
53
=,.=+-/42 3%) 3422.%) 04', 41-%2/, &% 04/3) ,%&+-/53%) -4',/)-%) /2-%,9
2+-/42+'(
■ 4
"
;
8
.
"
43
%) ,%&%7.) 3% *+,-%) 1+2*+/,%) 2% 0%,;%--%2- 0+) 3% )+74/, 3% :'%&&%
,.=/42 0,47/%22%2- &%) *42)4;;+-%',) 5,+2Q+/)<*% :'/ %)- 2.*%))+/,%
04', /3%2-/5/%, &% 04/3) 3%) -4',/)-%) 2+-/42+'( %0%23+2-<*%--% /254,9
;+-/42 0%'- L-,% 54',2/%) 0+, & +2+&K)% 3%) ,%&%7.) 3% *+,-%) 0,/7+-/7%)
.;/)%) 0+, &%) %2)%/=2%) @=,+23) ;+=+)/2) 24-+;;%2-B % &+ ;L;% 5+9
Q42<*%,-+/2) =,+23) ;+=+)/2) )%;1&%2- 0,L-) D *4&&+14,%, +7%*&+ /,%*9
-/42 3' -4',/);% ;+/) *% 2 %)- 0+) &% *+) 3% -4') & ,%7/%23,+ D &+ /,%*9
75
le tourisme de luxe en France
-/42 3' -4',/);% &4,) 3% & .-'3% 3.5/2/-/7%<3% 3422%, & /;0'&)/42 %2 ;49
1/&/)+2- 3/,%*-%;%2- &%) %2)%/=2%) +5/2 3% &%) )%2)/1/&/)%, D & /;04,-+2*%
3 '2% -%&&% 3.;+,*?% @%- &%', =+,+2-/, &+ *425/3%2-/+&/-. 3%) *?/55,%) :' /&)
+**%0-%,42- 3% *4;;'2/:'%,B
53
=,.=+-/42 3%) 3422.%) +5/2 3 41-%2/, &% *?/55,% 3 +55+/,%) =.2.,. 0+, &+
*&/%2-8&% -4',/)-/:'% 5,+2Q+/)%
■ 7
$
/ &%) 1&4*+=%) ) +78,%2- -,40 24;1,%'( 3% &+ 0+,- 3%) %2)%/=2%) 04', 3.9
-%,;/2%, &% 04/3) 3%) -4',/)-%) 3+2) &% *?/55,% 3I
+55+/,%) 3%) ;+/)42) 3% &'(%<
',4)-+5%)- %2 ;%)',% 3% 0,4*.3%, D '2% %)-/;+-/42 5/+1&% 3' 04/3) 3% &+
*&/%2-8&% -4',/)-/:'% 04', &%) ;+/)42) 3% &'(%
+
F
0'1&/.% 0+, &%) ;/))/42) .*424;/:'%)
3% &+
@ /,%*-/42 3%) %&+-/42) *424;/:'%) (-.,/%',%)B %- &%
@ %2-,% ,+2Q+/) 3' 4;;%,*% (-.,/%',B 0'1&/% +22'%&&%;%2- '2 34))/%,
)', &% ;+,*?. 3' *4;;%,*% ?4,) -+(%) 3+2) &% ;423%
•
,.0+,-/-/42 3' ;+,*?. 3' *4;;%,*% ?4,) -+(%) 0+, *42-/2%2- %- 0+,
0+K) >
•
,.0+,-/-/42 3' ;+,*?. 3' *4;;%,*% ?4,) -+(%) 0+, *+2+'( 3% 3/)-,/1'9
-/42 >
•
,.0+,-/-/42 3' ;+,*?. 3' *4;;%,*% ?4,) -+(%) 0+, 0,43'/-)
1
3/)04)%2- 3% &%',) 0,40,%)
3422.%) )', &+ *&/%2-8&% -4',/)-/:'% D 0+,-/, 3%) ,%&%7.) 3% *+,-%) 1+2*+/,%) %3% *+,-%) 0,/7+-/7%) 4' 3% 5/3.&/-. %) /254,;+-/42) 0%,;%--%2- 3 /3%2-/5/%,
&+ 2+-/42+&/-. @04', &%) .-,+2=%,)B 4' &% &/%' 3% ,.)/3%2*% @04', &%) ,+2Q+/)B
3% &+ *&/%2-8&% %) 3422.%) 04',,+/%2- L-,% *4;;'2/:'.%) D &+ /,%*-/42 3'
-4',/);% )/ &% )%*,%- )-+-/)-/:'% %)- =+,+2-/ D *%) 40.,+-%',)
2 ,%7+2*?%< *%) 40.,+-%',) 2% 3/)04)%2- 3 +'*'2 ;4K%2 0%,;%--+23 /3%2-/5/%, & 4,/=/2% 3% &+ *&/%2-8&% 0+K+2- %2 +,=%2- &/:'/3% %0%23+2-<*%
1/+/) 0+,+O
- ;/2%',
5
•
"
'
'
•
2
G
>L
$
.
> K *$I
(
G
"
#
+
?
$*
$
"?
4
Y
$
76
le tourisme de luxe en France
'
'
'
'
*
'
"
(
%)
1
%
•
%)
"
(
"
O
-
"
<0 +
3
"
D
(
#
"
#
"
#
611
)
71
% 0,43'/- .-+&42 *4,,%)0423 D '2% 0,%)-+-/42 -4',/)-/:'% %2-,.% 3% =+;;%
%)- '2 0,43'/- 3% ;+))% 342- &+ 0,43'*-/42 %)- /23')-,/+&/).% 42 0,/(%)*4;0+,+1&% D '2 ).6
4', 3 '2% 3',.% )/;/&+/,% @3%'()%;+/2%)B 3+2) '2 *+;9
0/2=%2 ,+2*%
HH %',4) *4,,%)0423 +' 0,/( 0&+2*?%, ;4K%2 41)%,7. )', 3/55.,%2-) )/-%)
2-%,2%(
"
%)
2
"
&
"
$
!
*
+
#
%
(
-
2
;;1
(
-
;
<<1
(
-
<<
;1
77
le tourisme de luxe en France
#
(
-
77
71
%--% =,/&&% -+,/5+/,% 24') 3422% '2 ,.5.,%2-/%& &'(% +00&/*+1&% +' ;+,*?. 3%)
74K+=%)
"/
! ?
!
99.
4
', &+ 1+)% 3% 24-,% *4%55/*/%2- &'(% @-4'- 74K+=% 342- &% 0,/(3% ,%7/%2- D &+
6
4',2.% %)- )'0.,/%', 4' .=+& D H%',4)B<&% ;+,*?. 3' 74K+=% 3% &'(% 0%'L-,% 3/7/). %2 -,4/) 5+;/&&%)
•
S
&%) 74K+=%) 3+2) &% *+3,% 3% -,+/2)
0,%)-/=/%'( -%&) :'% 0
1
4'
&% 2
% 24;1,% 3%
74K+=%',) %)- ,.3'/- /2)/<&% 2
2% 0%'- -,+2)04,-%, 0&') 3%
0%,)422%) %- Z 0%,)422%) )42- D
&%', )%,7/*% 342- '2 *4;;/))+/,% 3%
14,3 3/)042/1&% ?%',%) )', >
'
(
"E
$
"S
+
(
(
7 111
"
K +
•
&%) *,4/)/8,%) 3% 0,%)-/=% )', 3%) 0+:'%14-) 3% 5+/1&% *+0+*/-. >
•
&%) 74K+=%) )',9;%)',%
74K+=%) ,.)%,7.) D '2 =,4'0% 3 +;/)<D '2% 5+;/&&% 4' %2 /23/7/3'%& >
74K+=%) *42Q') D 0+,-/, 3%) +--%2-%) )0.*/5/:'%) 3% &+ *&/%2-8&% >
-,8) ?+'- 2/7%+' 3% 0,%)-+-/42) @='/3%) 0+,-/*'&/%,)</2-%,0,8-%)<*?+'59
5%',)P B
& *427/%2- 3% )/=2+&%, :'% & +00%&&+-/42 E 74K+=% )', ;%)',% F ,%*4'7,% 3%)
,.+&/-.) 3/55.,%2-%) / *%,-+/2) 40.,+-%',) 0,404)%2- 3%) 0,%)-+-/42) 7.,/-+9
1&%;%2- 0%,)422+&/).%) D &%', *&/%2-8&% @04))/1/&/-. 3% 0+,-/, %2 /23/7/3'%& 4'
%2 *4'0&%<3 .-+1&/, )4/9;L;% )42 /-/2.,+/,%B 3 +'-,%) -4', 40.,+-%',) 0,4049
)%2- 3% )/;0&%) ;43'&+-/42) 3% 0,43'/-) 3.6
D 3/)042/1&%) %2 *+-+&4='% @04)9
)/1/&/-. 3% ;/(%, 0&')/%',) */,*'/-)<74K+=% %2 =,4'0% ,%)-,%/2- ;+/) +7%*'2
24;1,% ;/2/;'; 3% 0+,-/*/0+2-)B % 74K+=% 3% &'(% *42*%,2% '2/:'%;%2&+ 0,%;/8,% 5+;/&&% 3% 0,%)-+-+/,%)
5
%)
6
43
3%2-/5/*+-/42 3%) 40.,+-%',) 0,404)+2- 3%) 0,%)-+-/42) ,.0423+2- +'
*,/-8,% 3' ;'&-/0&/*+-%', 2 ,+/)42 3% & .*&+-%;%2- 3% & 455,% %- 3' 5+/1&%
24;1,% 3%) 40.,+-%',) 0,404)+2- ,.%&&%;%2- 3%) 0,%)-+-/42) 3% &'(%<
)%'&% '2% %2:'L-% 3% -%,,+/2 @,%0.,+=% )', 2-%,2%-<%(0&4,+-/42 3%) *+-+9
&4='%) 0,404).) 0+, &%) -4', 40.,+-%',) %- &%) +=%2*%) 3% 74K+=%)P B
04',,+ 0%,;%--,% 3% &%) /3%2-/5/%,
78
le tourisme de luxe en France
53
2-%,7/%X) 3%) 40.,+-%',) %- +2+&K)% 3%) *+-+&4='%) 04', 3.-%,;/2%, &%
*?/55,% 3 +55+/,%) =.2.,. 0+, *%) 40.,+-%',) )', &%) 0,%)-+-/42) 3% &'(%
63
4', &%) %2-,%0,/)%) :'/ ,%5')%2- 3% 24') *4;;'2/:'%, &%', *?/55,% 3I
+59
5+/,%)</& )%,+ 04))/1&% 3% ) +00'K%, )', &%) *4;0-%) 3.04).) +'0,8) 3'
%=/)-,% +-/42+& 3' 4;;%,*% %- 3%) 4*/.-.)
93
=,.=+-/42 3%) 3422.%) 04', 41-%2/, &% *?/55,% 3 +55+/,%) 3' ;+,*?. 3'
74K+=% 3% &'(% %2 ,+2*%
5
8
6
+, 3.5/2/-/42< HHW 3' ;+,*?. 3' 74K+=% 3% &'(% %)- =.2.,. 0+, 3%) -4'9
,/)-%)
& 2 %(/)-% 0+) 3 4,=+2/);% 0,404)+2- 3%) )-+-/)-/:'%) )', &% ;+,*?. 3'
74K+=% 3% &'(% 3.5/2/ 0+, &% *4%55/*/%2- &'(% % K23/*+- +-/42+& 3%) =%29
*%) 3% #4K+=%) @
#B 2% 3/)04)% 3 +'*'2%) 3422.%) 0+,-/*'&/8,%) 3+2) &%
*+3,% 3% &+ 0,41&.;+-/:'% 3' -4',/);% 3% &'(% & )%,+ 342* 2.*%))+/,% 3%
;%--,% %2 0&+*% '2% ;.-?434&4=/% 0,40,% 1+).% )', & +2+&K)% 3' *?/55,%
3 +55+/,%) 3%) 40.,+-%',) .74&'+2- )', &% ;+,*?. 3' 74K+=% 3% &'(% @/2-%,9
7/%X)<+2+&K)% 3% & 455,% 0,404).%P B
79
le tourisme de luxe en France
2
2
LES DIFFICULTÉS POUR DÉFINIR LE LUXE : LE SUBJECTIF DOMINE3
LE PRIX S’AFFIRME COMME LE SEUL CRITÈRE OBJECTIF PERMETTANT
D’IDENTIFIER LE LUXE
5
LA MÉTHODE POUR IDENTIFIER LES PRESTATIONS TOURISTIQUES DE
LUXE : LE COEFFICIENT LUXE
7
LE PRINCIPE DE CONSTRUCTION DU COEFFICIENT LUXE
9
PRÉSENTATION DU COEFFICIENT LUXE ET DE SON APPLICATION AU
TOURISME
12
LES RELEVÉS DE PRIX EFFECTUÉS PAR EUROSTAF POUR BÂTIR LE
COEFFICIENT LUXE
14
# #$ % &
1.
2.
3.
4.
5.
6.
' '%
(#) %
% ('
'
&$
(
'*
18
PRÉAMBULE : LES SEGMENTS DU TOURISME DE LUXE N’ONT PAS TOUS
LA MÊME IMPORTANCE STRATÉGIQUE
20
1 - PRÉSENTATION DES MARCHÉS PRIMAIRES
23
1.
2.
Présentation du marché de l’hôtellerie de luxe
23
Présentation du marché des résidences de tourisme de
luxe
28
3. Présentation du marché de la location de villas de
luxe
30
4. Présentation du marché de la location de plaisance
(plus d’une journée)
34
5. Présentation du marché des résidences secondaires de
luxe
37
6. Présentation du marché de l’hébergement non marchand
(famille, amis…)
44
7. Présentation du marché du yachting de luxe
44
8. Présentation du marché des escales
48
2 - PRÉSENTATION DES MARCHÉS SECONDAIRES
50
1.
2.
3.
Présentation du marché de la restauration de luxe
Présentation du marché des casinos
Présentation du marché de la vente d’œuvres d’art
50
54
57
80
le tourisme de luxe en France
3 - PRÉSENTATION DES MARCHÉS TERTIAIRES
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Présentation du marché
luxe
Présentation du marché
(avion + hélicoptère)
Présentation du marché
la journée)
Présentation du marché
Présentation du marché
Présentation du marché
de la location
61
de voitures de
61
de la location aérienne privée
65
de la location de plaisance (à
68
du transport aérien de luxe 71
du shopping de luxe
73
des voyages de luxe
76
79
Préambule : dénombrer et qualifier les touristes de luxe
constituent une étape nécessaire pour mieux valoriser
la destination France
81
1- TROIS APPROCHES POUR CERNER LA CLIENTÈLE TOURISTIQUE DE
LUXE
84
1.
L’approche par
affaires)
2. L’approche par
3. L’approche par
2 - DEUX MÉTHODOLOGIES
CLIENTÈLE DE LUXE
1.
3.
le contexte du voyage
(loisirs ou
la fréquence et le budget
la nationalité des clients
POUR QUANTIFIER ET QUALIFIER LA
84
89
92
95
Les options méthodologiques en présence pour quantifier
et qualifier la clientèle du tourisme de luxe
95
Méthodologie complète : recensement des touristes de
luxe sur tous les segments de l’hébergement
100
3.1. Analyse de la clientèle sur le marché des résidences
secondaires
100
3.2. Analyse de la clientèle sur le marché du yachting privé102
3.3. Analyse de la clientèle sur le marché de la location
de plaisance (locations supérieures à une journée)
104
3.4. Analyse de la clientèle sur le marché des résidences
de tourisme
106
3.5. Analyse de la clientèle sur le marché de la location de
villas
106
3.6. Analyse de la clientèle sur le marché des escales
107
3.7. Analyse de la clientèle bénéficiant d’un hébergement
gratuit
109
RÉCAPITULATIF GÉNÉRAL : LA MÉTHODE PRÉCONISÉE POUR SUIVRE
DANS LE TEMPS L’ÉVOLUTION DES TOURISTES DE LUXE
110
81
le tourisme de luxe en France
(
"
%
?
.
+ 0,.9.-'3% 34/- 0%,;%--,% 3%
•
0,404)%, 3%) ;.-?434&4=/%) 0%,;%--+2- 3% ,%*%2)%, &%) -4',/)-%) 3% &'(%
%2 ,+2*% %- 3% )'/7,% +22.% +0,8) +22.% &%', 24;1,% >
•
0,.)%2-%, '2% )%=;%2-+-/42 0%,-/2%2-% 3% &+ *&/%2-8&% -4',/)-/:'% 3% &'(%
@0&')/%',) =,/&&%) 3% &%*-',% *4;0&.;%2-+/,%) 42- .-. ,%-%2'%)B
% 34-%, 3% -%&) 4'-/&) %)- '2 %26
%' %))%2-/%& 2 %55%-<*%)- )', &+ 1+)% 3% *%)
/23/*+-/42) :'% 04',,42- L-,% /;0'&).%) &%) /2/-/+-/7%) 7/)+2- D 3.5%23,% 4' D
5+/,% 0,4=,%))%, &%) 0+,-) 3% ;+,*?. 3% &+ ,+2*% 5+*% +'(+'-,%) 3%)-/2+-/42)
-4',/)-/:'%) 3% &'(%
0%,;%--,+ 3% 74/, *4;;%2- .74&'% *%--% 040'&+-/42
)0.*/5/:'% +22.% +0,8) +22.% %) -4',/)-%) 3% &'(% )42-9/&) 0&') 24;1,%'(
%2 HH :' %2 HH T 42-9/&) 4,/=/2+/,%) 3%) -+-)9 2/) 4' 3% '))/% T
#/%22%2-9/&) 04', +55+/,%) 4' 04', &%',) &4/)/,) T '-+2- 3% :'%)-/42) 04',
&%):'%&&%) /& 2 %(/)-% +'*'2% ,.042)% )R,% %- 416
%*-/7% +'6
4',3 ?'/
0%,;%--,+ '2% ;%/&&%',% *422+/))+2*% 3%) +--%29
-%)<0,45/&) %- *4;04,-%;%2-) 3%) -4',/)-%) 3% &'(% 2 -%& 4'-/& )%,+ .=+&%9
;%2- &% ;4K%2 3% -,4'7%, 3%) &%7/%,) 3% 7+&4,/)+-/42 3% &+ 3%)-/2+-/42
,+2*% +'0,8) 3% &+ *&/%2-8&% -4',/)-/:'% 3% &'(%
& 5+'- ,+00%&%, :'% & +00,.?%2)/42 3% *%--% 040'&+-/42 &'(% %)- 34'1&%;%2%))%2-/%&&% 04', &% -4',/);% 5,+2Q+/)
+14,3 0+,*% :'% *%--% *&/%2-8&% ,%9
0,.)%2-% 7,+/)%;1&+1&%;%2- '2 ;+,*?. *42)/3.,+1&% %2 7+&%', 2)'/-%<
0+,*% :'% &% &'(% 3K2+;/)% & %2)%;1&% 3' -4',/);% 5,+2Q+/) + 0%,*%0-/42
:'% &%) E N%K 0%40&% F %- 3%) E ?+00K 5%X F 3' &'(% 42- 3% &+ 3%)-/2+-/42
,+2*% /25&'% 3/,%*-%;%2- )', &+ 7/)/42 :' 42- & %2)%;1&% 3%) -4',/)-%) 3% &+
,+2*%
82
le tourisme de luxe en France
4
%
&
!
1
•
'
!
•
1
•
' $
•
•
•
>
$
•
$
$
K
N
$
?
!
1
•
* '
4', :'+2-/5/%, %- :'+&/5/%, &+ *&/%2-8&% -4',/)-/:'% 3% &'(%</& *427/%23,+ 3%
*%2-,%, & +2+&K)% )', & ?.1%,=%;%2- 2 %55%-<0+, 3.5/2/-/42<'2 -4',/)-% %)'2 /23/7/3' :'/ 0+))% '2% 2'/- ?4,) 3% )42 34;/*/&% 0,/2*/0+& '+2-/5/%, &+
*&/%2-8&% 3%) ;+,*?.) 0,/;+/,%) ,%7/%23,+ 342* D :'+2-/5/%, & %2)%;1&% 3%)
*&/%2-) 3' -4',/);% 3% &'(% %2 ,+2*%
' )%/2 3% & ?.1%,=%;%2-<& ?C-%&&%,/% +00+,+O
- *4;;% &% 0,/2*/0+& )%=;%23% ;+,*?. D )'/7,% *+, /& %)- &% 0&') ,%0,.)%2-+-/5 @*%)- &% )%=;%2- :'/
*4;0-% &% 0&') 3 40.,+-%', %- :'/ -4'*?% &%) 3/55.,%2-%) *+-.=4,/%) 3% *&/%2-)
3% &'(% +, %(%;0&%<& ?C-%&&%,/% 1.2.5/*/% 3% 5&'(3% *&/%2-8&% &4/)/,) %- +55+/9
,%) +&4,) :'% &%) 7/&&+) )42- 5,.:'%2-.%) 0,+-/:'%;%2- %(*&')/7%;%2- 0+, '2%
*&/%2-8&% &4/)/,)B
)
$
+0,8) &+ *422+/))+2*% :' + ',4)-+53% &+ *&/%2-8&% 3' &'(% %- )', &+ 1+)%
3%) %2-,%-/%2) ;%2.) +7%*&%) 0,45%))/422%&) 3%) 3/55.,%2-) )%*-%',) 3' -4'9
,/);% 3% &'(%</& +00+,+O
- 2.*%))+/,% 3 +340-%, '2% -,/0&% =,/&&% 3% &%*-',% +5/2
3 +2+&K)%, &+ *&/%2-8&% 3' -4',/);% 3% &'(%
83
le tourisme de luxe en France
?
3
+
$
$
?
1
#
!
$
$
'
&
"E
%
'
'
?
1
!
G
(
>
?
(
(
Z
>
?
?
1
P
5
!
G
+
(
"
B
•
%- 0%,;%--%2- 3 +00,.?%23%, &+ *&/%2-8&% 3% 5+9
Q42 &+,=% *+-.=4,/% )4*/40,45%))/422%&&%<;4-/7+-/42) 3 +*?+-<*4;04,9
-%;%2-) 3 +*?+-)< 0%,*%0-/42 3% &+ 3%)-/2+-/42 ,+2*%< +--%2-%)\
3.)/,)\+)0/,+-/42)<,+004,- +' &'(%<2+-/42+&/-.P
•
%- 0%,;%--,42- 3% 1S-/, 0,.*/).;%2- 3%) -K04&4=/%) 5/2%) 3%
*&/%2-8&%) 3+2) & .-'3% 5/2+&% @&+ *&/%2-8&% &4/)/,) +;.,/*+/2% *42)4;;+2'2/:'%;%2- 3%) 0,%)-+-/42) 3% &'(%<&+ *&/%2-8&% 3 +55+/,% 5,+2Q+/)% ,.='9
&/8,%<&+ *&/%2-8&% &4/)/,) 4**+)/422%&&% /-+&/%22%P B
"
•
+
5%
$
+
&
"
•
"
84
le tourisme de luxe en France
.&
"
%)
9
:
$
"
-
•
$
&
,
$
$
"
•
$
&
,
'
'
$
>
$@
$
#
'
?$
H'
(
"
"
2
3
2
3
+ 3/)-/2*-/42 *&/%2-8&% &4/)/,)\*&/%2-8&% +55+/,%) ,%7L- '2 *+,+*-8,% )-,+-.=/9
:'% .-'3% 5/2+&% 0%,;%--,+ 3% ;%)',%, &%',) +--%2-%) +7%*0,.*/)/42
%0%23+2-</& +00+,+O
- 38) D 0,.)%2- :'% *%) *&/%2-8&%) 42- '2
•
>
8
3 /2)/<3+2) &% *+3,% 3% )%) +55+/9
,%)<'2 *+3,% 3/,/=%+2- /,+ +' V%4,=% # 4' +' /-M@&4=/:'% 3% ,%0,.)%2-+9
-/42<2.*%))/-. 3% 3/)04)%, 3% )+&&%) 3% -,+7+/& %- 3% ,.'2/42P B ;+/) *?4/9
)/,+ '2 ?C-%& 0&') 3/)*,%- 3% -K0% +2*+)-%, 3+2) &% *+3,% 3% )%) &4/)/,)
85
le tourisme de luxe en France
@74&42-. 3% -,4'7%, '2 '2/7%,) 0&') /2-/;/)-%BP Y *% -/-,%<%2 542*-/42
3% & 455,%<&+ *&/%2-8&% *+0-.% 3/55.,%,+ 3% 5+Q42 )/=2/5/*+-/7% %- & 455,% D
;%--,% %2 0&+*% 3.0%23,+ 3% &+ *&/%2-8&% */1&.% >
•
1
8 3 4', '2 ;L;% /23/7/3'<&%) 3.9
0%2)%) 3 ?.1%,=%;%2- %- 3% ,%)-+',+-/42 )42- 0&') .&%7.%) 3+2) &% *+3,%
3 '2 -4',/);% 3 +55+/,%) @&% *42)4;;+-%', 5/2+& 2 %)- 0+) &% 0+K%',B :'%
3+2) &% *+3,% 3 '2 -4',/);% 3% &4/)/,) @&% *42)4;;+-%', %)- &% 0+K%',B >
•
8
%2 542*-/42 3% &+ *&/%2-8&%
2 3/)9
-/2='% 3%'(0/*) 3% )+/)422+&/-.
3% )%0-%;1,% D ;+,) 04', &+ *&/%2-8&% 3 +55+/,%) @24;1,%'( )+&42)<
*42=,8)<).;/2+/,%) P B >
3% ;+/ D )%0-%;1,%\4*-41,% 04', &+ *&/%2-8&% &4/)/,) @7+*+2*%)<X%%N9
%23P B
•
8
0 3' -4'9
,/);% 3% &'(% Y -/-,% 3 %(%;0&%<&% ;+,*?. 3' 7.?/*'&% 3% =,+23% ,%;/)%
4' &% ;+,*?. 3% &+ 0,%;/8,% *&+))% %2 +7/42 )42- :'+)/ %(*&')/7%;%2- &%
5+/- 3% &+ *&/%2-8&% +55+/,%) -+23/) :'% &% ;+,*?. 3% &+ 7/&&+ %)- -/,. 0+, &+
*&/%2-8&% &4/)/,)
& *427/%23,+ 342*<3+2) &% *+3,% 3% & .-'3% 5/2+&%<3% ;%)',%, 0,.*/).;%2*%) *&/%2-8&%) +5/2
•
3% 0,%23,% *42)*/%2*% 3%) 54,*%) %- 5+/1&%))%) 3% & 455,% 5,+2Q+/)% )',
*?+*'2% 3% *%) *&/%2-8&%) >
•
3% ;%)',%, & /;0+*- @%- 342*& /2-.,L- )-,+-.=/:'%B 3% *%) *&/%2-8&%) ;+,9
*?. 0+, ;+,*?.
(
2% 0,%;/8,% -K04&4=/% %55%*-'.% 0+, ',4)-+50%,;%- 3% ;%--,% %2 .7/9
3%2*% -,4/) 5+;/&&%) 3% *&/%2-) &4/)/,) &+ *&/%2-8&% %(*&')/7% > &+ *&/%2-8&% ,.='9
&/8,% > &+ *&/%2-8&% 4**+)/422%&&% /)-/2='%, *%) -,4/) 5+;/&&%) ) +78,% 2.*%)9
)+/,% 3+2) &+ ;%)',% 4G
•
•
•
%&&%) 2 42- 0+) &+ ;L;% 0%,*%0-/42 3' &'(% 2/ &%) ;L;%) +--%2-%) >
%&&%) 2 42- 0+) &% ;L;% 04'74/, 3 +*?+- %- 2% *42)4;;%2- 342*0+) &%)
;L;%) -K0%) 3% 0,%)-+-/42) 3% &'(% >
&%', )%2)/1/&/-. D &+ *426
42*-',% .*424;/:'% %)- 3/55.,%2-%
+2) 0,.)+=%, 3%) ,.)'&-+-) :'/ ,%))4,-/,42- 3% & .-'3% 3.5/2/-/7%<3%) 0,%9
;/%,) .&.;%2-) 3 +2+&K)% 3% &+ *&/%2-8&% &4/)/,) 0%'7%2- 3 4,%) %- 3.6
D L-,%
0,404).) )', &+ 1+)% 3% &+ *422+/))+2*% :' + ',4)-+53' )%=;%2- 3' &'(%
@*%--% -K04&4=/% 3% *&/%2-8&% 3/)-/2='+2- *&/%2-) 4**+)/422%&)<,.='&/%,) %- %(9
*&')/5) %)- *4;;'2.;%2- '-/&/).% 0+, &%) ;+/)42) 3% &'(%B
86
le tourisme de luxe en France
&
S
:
.
*
>
]
&
&
>
E
$
$
"?
>
?
?
>
?
M
M
%
>
$
$
$
$
$
]
'
$
+
I
'
(
'
(
'
?
-
]
(
I -
%
E
$
:
]
'
*
*
]
@
'
(
D
'
'
-
'
]
]
*+
!
( +
'
!
& ,%7/%23,+ D & .-'3% 5/2+&% 3% ;%)',%, 0,.*/).;%2- &% 04/3) 3% *?+*'2% 3%
*%) 5+;/&&%) %- &%', .74&'-/42 *4;0+,.% 3+2) &% -%;0) 2 -%& /23/*+-%',
04',,+ )%,7/, 3 4'-/& 3% ,.5&%(/42 )', & 455,% 5,+2Q+/)% 3% -4',/);% 3% &'(% %)42 +3.:'+-/42 +7%*&% 0,45/& 3% &+ *&/%2-8&% &4/)/,) & 04',,+ ;%--,% %2 .7/9
3%2*% 3 .7%2-'%&&%) &+*'2%) 4' /2)'55/)+2*%) @0+, %(%;0&% 3.5/*/- 3 455,%
*42*%,2+2- *%,-+/2%) 0,%)-+-/42) 0,/).%) 0+, '2% *+-.=4,/% 3% *&/%2-8&% &4/)/,)
342- &% 24;1,% %)- %2 0,4=,%))/42B
(
%) -4',/)-%) 3 +55+/,%) ,%0,.)%2-%2- '2% *&/%2-8&% /;04,-+2-% 04', &% )%*-%',
3' -4',/);% 3% &'(% @%2-,% H %- !HW 3' *?/55,% 3 +55+/,%) )%&42 &%) )%=9
;%2-) 3% ;+,*?. *42)/3.,.)B 2% 0,%;/8,% -K04&4=/% %55%*-'.% 0+, ',4)9
le tourisme de luxe en France
-+50%,;%- 3% ;%--,% %2 .7/3%2*% -,4/) 5+;/&&%) 3% *&/%2-) 3 +55+/,%) &%) ,%9
0,.)%2-+2-) 3 4,=+2/);%) 0'1&/*) %- 0+,+0'1&/*) > &%) /*% @ %%-/2= 2*%29
-/7% 42=,%)) +23 (?/1/-/42B > &+ *&/%2-8&% /))'% 3'
3
+' )%2)
&+,=% -+1&/, '2% 3/)-/2*-/42 %2-,% *%) -,4/) *+-.=4,/%) 3% *&/%2-8&% ) +78,%
2.*%))+/,% 3+2) &+ ;%)',% 4G
•
&%) ;4-/7+-/42) 3 +*?+- )42- 3/55.,%2-%) /2)/<'2% 3.&.=+-/42 3/0&4;+9
-/:'% )% -4',2%,+ 7%,) 3% & ?C-%&&%,/% 3% &'(% -,+3/-/422%&&% +&4,) :' '2%
*&/%2-8&% /))'% 3' )?4X 1')/2%)) 04',,+ 0,/7/&.=/%, 3%) ?C-%&) 3% &'(% 0&')
E 1,+2*?.) F +,+&&8&%;%2-<&+ *&/%2-8&% /*% 5,.:'%2-+2- 3%) ?C-%&) 3%
&'(% )% -4',2%,+ 7%,) 3%) &/%'( 542*-/422%&) @)+&&%) /2)424,/).%)<*423/9
-/42) 3% -,+7+/& 40-/;/).%)B % -K0% 3% 0,%)-+-/42 3% &'(% *42)4;;. )%,+
7+,/+1&% >
•
*%) *&/%2-8&%) 2 42- 0+) &+ ;L;% 3.0%23+2*% 7/)9D97/) 3% &+ *426
42*-',%
.*424;/:'% + *&/%2-8&% /*% %)- 3.0%23+2-% 3% &+ *426
42*-',% .*4249
;/:'% @&%) 0,%)-+-/42) )42- 0+K.%) 0+, &%) %2-,%0,/)%)B -+23/) :'% &%)
*&/%2-8&%) E 0'1&/:'% F @&4=/:'% )-+-'-+/,% %- 3% ,%0,.)%2-+-/42B<%- )?4X
1')/2%)) @&%) /;0.,+-/5) 3% 0,4;4-/42 /;04)%2- &+ *42)4;;+-/42 3%
0,%)-+-/42) 3% &'(%B &% )42- ;4/2) >
•
%&&%) 2 42- 0+) &% ;L;% /;0+*- %2 -%,;%) 3 /;+=% &4,) :'% &+ *&/%2-8&%
/*% %)- 2%'-,% %2 -%,;%) 3 /;+=%<&%) *?%5) 3 -+-<3/0&4;+-%) 4' &%) +,9
-/)-%) 3% ,%24;;.% /2-%,2+-/42+&% *42-,/1'%2- D 5+/,% ,+K422%, & /;+=%
&'(% 3% &+ ,+2*% D & /2-%,2+-/42+& 3+2) &+ ;%)',% 4G/&) 1.2.5/*/%2- 3 '2%
54,-% ;.3/+-/)+-/42 %', 0,.)%2*% 3+2) '2 0+K) 0%'- )% -,+3'/,% 0+, 3%
24;1,%'(,.3+*-/422%&) %- 3%) ,%0,/)%) 0,%))%) /;04,-+2-%)
+2) 0,.)+=%, 3%) ,.)'&-+-) :'/ ,%))4,-/,42- 3% & .-'3% 3.5/2/-/7%<3%) 0,%9
;/%,) .&.;%2-) 3 +2+&K)% 3% &+ *&/%2-8&% +55+/,%) 0%'7%2- 3 4,%) %- 3.6
D L-,%
0,404).) )', &+ 1+)% 3% &+ *422+/))+2*% :' + ',4)-+53' )%=;%2- 3' &'(% %3%) .&.;%2-) 3% ,.042)% 41-%2') &4,) 3%) %2-,%-/%2) ,.+&/).) 3+2) &% *+3,% 3%
&+ 0,.9.-'3%
87
88
le tourisme de luxe en France
3
&
E ! F
G
6"
N
E
]
>
L
'
@
>
$
$
?
$
?
+
>G
]
-
)
?
N
#
+
N
N
,
$
F
$
I
]
'
I
I
'
E
E
@
'
'
(
'
'
'
]
*+
]
!
( +
*+
& ,%7/%23,+ D & .-'3% 5/2+&% 3% ;%)',%, &% 04/3) :'% ,%0,.)%2-% *?+*'2% 3%
*%) 5+;/&&%) 2 -%& /23/*+-%', 0%,;%--,+ 3% ;%)',%, & +--,+*-/7/-. 3% &+ 3%)-/9
2+-/42 ,+2*% +'0,8) 3% &+ *&/%2-8&% 1')/2%)) Y *% -/-,%</& 04',,+ )%,7/,
3 4'-/& 3% ,.5&%(/42 04', /;0'&)%, 3%) )-,+-.=/%) 3% *4;;'2/*+-/42 7/)+2- D
0,4;4'74/, &+ 3%)-/2+-/42 ,+2*%
89
le tourisme de luxe en France
"
J
%
•
!
"
"
.
)
>
P
?
)
•
!
•
)
>
P
•
?)
)
4', +2+&K)%, &%) *4;04,-%;%2-) 3 +*?+- 3+2) &% )%*-%', 3' -4',/);% 3%
&'(%</& %)- 2.*%))+/,% 3% 3/)-/2='%, 3%'(0+,+;8-,%)
•
&+ 5,.:'%2*% :'/ )% ;%)',% +' 24;1,% 3% ).6
4',) 3% &'(% 0+)).) %2
,+2*% )', 0&')/%',) +22.%) @3%'(<-,4/)<:'+-,% 4' */2:B % *,/-8,% *42)9
-/-'% & 4'-/& +3.:'+- 04',
)%,7/,
)
%2 -+2- :'% 3%)-/2+-/42 3% &'(% @*+0+*/-. D 5+/,% ,%7%2/, &%)
*&/%2-)B >
)%,7/, 3 /23/*+-%', 3% &+ *+0+*/-. 3% ).3'*-/42 3' -4',/);% 3% &'(%
5,+2Q+/) @*+0+*/-. D ,%*,'-%, 3% 24'7%+'(*&/%2-)B >
•
&% 1'3=%- :'/ )K2-?.-/)% &%) 3.0%2)%) +=,.=.%) 3 '2 *&/%2- )', '2% +22.%
%- :'/ 0%,;%!
:'/ )42- .=+9
&%;%2- &%) 0&') %(/=%+2-)
&)
"
Y 0+,-/, 3' 34'1&% *,/-8,% 5,.:'%2*%91'3=%-<:'+-,% 5+;/&&%) 3% *&/%2-8&%
0%'7%2- L-,% 3.=+=.%)
90
J
le tourisme de luxe en France
C
'
H
'
H
J
I
' ,%=+,3 3%) 0,%;/%,) ,.)'&-+-) *42*%,2+2- &%) 1'3=%-) %- &+ 5,.:'%2*% 3%)
7/)/-%) %2 ,+2*% 3%) -4',/)-%) 3% &'(%</& )%,+ 04))/1&% 3% 5/(%, &+ 5,42-/8,%
1'3=.-+/,% ).0+,+2- '2 *&/%2- D 54,- 04-%2-/%& 3 '2 *&/%2- D 0%-/- 04-%2-/%&
(
)
2% 0,%;/8,% -K04&4=/% %55%*-'.% 0+, ',4)-+50%,;%- 3% ;%--,% %2 .7/9
3%2*% :'+-,% 5+;/&&%) 3% *&/%2-) & ,%7/%23,+ D & .-'3% 5/2+&% 3% ;%)',%, 0,.9
*/).;%2- &% 04/3) 3% *?+*'2% 3% *%) 5+;/&&%) %- &%) 1'3=%-) ;4K%2) :' /&)
*42)+*,%2- +'( 0,%)-+-/42) -4',/)-/:'%) 3% &'(% %--% =,/&&% 3 +2+&K)% 0%,9
;%--,+ 3 +55/2%, &+ *4;;'2/*+-/42 )', &+ 3%)-/2+-/42 ,+2*% 0+, */1&% 3%
*&/%2-8&% %- 3% ;%)',%, & +--,+*-/7/-. 3' &'(% 5,+2Q+/) 4' %2*4,% 3% ;%)',%, &+
)4&/3/-. 3%) 0%,54,;+2*%) ,.+&/).%) 0+, &% )%*-%', 3' -4',/);% 3% &'(% +2)
0,.)+=%, 3%) ,.)'&-+-) +'(:'%&) +14'-/,+ & .-'3% 3.5/2/-/7%<24') 04'742)
3.6
D 0,404)%, 3%) .&.;%2-) 3% ,.042)% :'+2- D & /2-.,L- :'% *%) 3/55.,%2-%)
*&/%2-8&%) 0,.)%2-%2- 04', & /23')-,/% 5,+2Q+/)% 3' -4',/);% 3% &'(%
•
•
= 01
!
%--% *&/%2-8&% 0+))% 5,.:'%;9
;%2- 3%) ).6
4',) %2 ,+2*% %2 *42)4;;+2- 3%) 0,%)-+-/42) 3% &'(% &&%
3.0%2)% 5+*/&%;%2- %)- .7/3%;;%2- '2% *&/%2-8&% D *'&-/7%, %2 0,/4,/-.<
& .,4)/42 3% *%--% *&/%2-8&% 04'7+2- +74/, 3%) *42).:'%2*%) 3.)+)-,%')%)
04', & /23')-,/% 3' -4',/);% 3% &'(% %2 ,+2*% %*/ %)- 3 +'-+2- 0&') 7,+/
:'% *%--% *&/%2-8&% 0%'- L-,% -%2-.% 0+, 3 +'-,%) 3%)-/2+-/42) 0,%)-/=/%'9
)%) >
=
!
,%274/% D 3%'(*+) 3% 5/=',%
%&&% %)- 0%'- L-,% +' 3.1'- 3 '2% ,%&+-/42 0&') )'/7/% +7%*&+ 3%)-/2+-/42
,+2*% %- 0%'- /2-.=,%, D -%,;% &+ *+-.=4,/% 3%) *&/%2-) ?+1/-'.) D 54,04-%2-/%& >
+' *42-,+/,%<%&&% 0%'- 2 L-,% ;4-/7.% :'% 0+, '2 .7.2%;%2- 0+,-/*'&/%,
@;+,/+=%<+22/7%,)+/,%P B :'/ *,.% & 4**+)/42 3% ) 455,/, '2 ).6
4', %(9
*%0-/422%& ;+/) 3+2) '2% &4=/:'% E 42% )?4- F
+2) &% 0,%;/%, *+) 3% 5/=',%</& *427/%2- 3% *42)4&/3%, &+ ,%&+-/42 04',
5/3.&/)%, '2% *&/%2-8&% )')*%0-/1&% 3% ,%7%2/, %2 ,+2*% %- 3% *42)4;;%,
3 +'-,%) 0,%)-+-/42) 3% &'(% 3+2) &%) +22.%) D 7%2/, +2) &% )%*423 *+)<
*%)- & /;+=% &'(% 3% &+ ,+2*% :'/ %)- %2 6
%' 2 ,+/)42 3' *+,+*-8,% %(9
*%0-/422%& 3% & +*?+-<*%--% *&/%2-8&% +--%23 '2% ,%*422+/))+2*% 54,-%
91
le tourisme de luxe en France
L;% )/ %&&% 2% ,.+&/)%,+ 0&') +7+2- &42=-%;0) 3% -%&) ).6
4',)<%&&% 0%'/25&'%2*%, &% *%,*&% 3+2) &%:'%& %&&% .74&'% @5+;/&&%<+;/)B /23/,%*-%;%2-<D
-,+7%,) &% 14'*?%9D94,%/&&% >
•
=
!G
1
H %)- +--/,.% 0+, &%) 0,%)-+-/42)
3% &'(% ;+/) &%) 0,/(*42)-/-'%2- '2% 1+,,/8,% 54,-% %) *&/%2-) *42)4;9
;%2- &% 0&') )4'7%2- 3%) 0,%)-+-/42) +00+,-%2+2- +' &'(% %2-,.% 3%
=+;;% )+2) 6
+;+/) 5,+2*?/, &+ 5,42-/8,% :'/ &%) ).0+,% 3' &'(% *U', 3%
=+;;% & ) +=/- )4'7%2- 3 '2% %(0.,/%2*% '2/:'% :'/ 2% )%,+ 0+) ,%24'9
7%&.% %0%23+2-<*%--% *&/%2-8&% 0%'- *,4O
-,% ,+0/3%;%2- %2 0.,/43%
3 %'0?4,/% .*424;/:'% > %&&% 0%'- +&4,) ,%0,.)%2-%, '2 04/3) .*424;/9
:'% /;04,-+2- 27%,)%;%2-<%2 *+) 3% ,+&%2-/))%;%2- .*424;/:'%<*%--%
*&/%2-8&% )%,+ ;+))/7%;%2- -4'*?.% >
•
= 01
!
1
;.,/-% '2% .-'3% +00,45423/% 3%
)%) ;4-/7+-/42) *+, %&&% 0%'- ,%0,.)%2-%, '2 04-%2-/%& 3% 3.7%&400%;%2/;04,-+2- %) +*?+-) 0,4'7%2- )42 +--+*?%;%2- +' &'(% 5,+2Q+/) %- /& %)0,41+1&% :'%<1/%2 0,/)% %2 *?+,=%<%&&% 2 ?.)/-%,+ 0+) D /27%)-/, '2 1'39
=%- 0&') /;04,-+2-
/& ,%7/%23,+ D & .-'3% 3.5/2/-/7% 3% ;%)',%, 0&') %2 3.-+/& &% *4;04,-%;%23% *%) 3/55.,%2-%) 5+;/&&%)<'2% 0,%;/8,% =,/&&% 3 +2+&K)% 0%'- 2.+2;4/2) L-,%
0,.)%2-.%
"
"
.
!
I
"
I
G
^
I
"
^
^
^
'
!
&
L
'
'
(
O
(
P
]
>
$
?
92
le tourisme de luxe en France
!
-
•
#
&
,
-
•
#
•
#
(3
+2+&K)% 3% &+ *&/%2-8&% 3' -4',/);% 3% &'(% %2 542*-/42 3% )+ 2+-/42+&/-.
,%7L- '2 *+,+*-8,% )-,+-.=/:'% 3+2) &+ ;%)',% 4G &% 04'74/, 3 +*?+- J %-<
0+,-+2-<&% -K0% 3% &'(% *42)4;;. J %)- 54,-%;%2- *4,,.&. D &+ 2+-/42+&/-.
3% &+ *&/%2-8&% 2 4'-,%<)%&42 &+ 2+-/42+&/-. *42)/3.,.%<&%) ;4-/7+-/42)
3 +*?+- 3% 0,43'/-) %- 3% 0,%)-+-/42) 3% &'(% 3/7%,=%2- 3% 5+Q42 )%2)/1&%
2% /3%2-/5/*+-/42 %- '2% :'+2-/5/*+-/42 5/2%) 3%) -4',/)-%) 3% &'(% %2 542*9
-/42 3% &%', 2+-/42+&/-. +/2)/ :' '2% +2+&K)% 3% &%', 0%,*%0-/42 3' &'(% %- 3%
&%',) +--%2-%) 34/- 0%,;%--,% 3%
•
4,=+2/)%, &%) +*-/42) ;+,N%-/2=0+, M42% =.4=,+0?/:'% >
•
/3%2-/5/%, &%) M42%) =.4=,+0?/:'%) D 0,4)0%*-%, >
•
*4;0,%23,% &% 04/3) 3% 3.-%,;/2+2-) -%&) :'% &% -+'(3% *?+2=% 3+2) &+
*42)4;;+-/42 3%) -4',/)-%) .-,+2=%,) >
•
;%)',%, & /;+=% 3% &+ ,+2*% %- 3' -4',/);% 3% &'(% 5,+2Q+/) D & .-,+2=%,
93
le tourisme de luxe en France
&)
&
+
+
+
+
F
N
O
M
#
:
•
N
I
S
•
•
+
"
"
(
+ 1422% *422+/))+2*% :' + ',4)-+53' &'(% *426
'='.% +'( %2-,%-/%2) ,.9
+&/).) 3',+2- &+ 0,.9.-'3% + 0%,;/) 3% 3,%))%, '2% -K04&4=/% 3% &+ *&/%2-8&%
0+, M42% =.4=,+0?/:'%
8) D 0,.)%2-</& +00+,+O
- :'% &%) 0,/2*/0+&%) 2+-/42+&/-.) 3' -4',/);% 3% &'(%
)42- &%) )'/7+2-%)
•
&+ *&/%2-8&% +;.,/*+/2%<
•
&+ *&/%2-8&% 6
+042+/)%<
•
&+ *&/%2-8&% +)/+-/:'% ?4,) +042 @%))%2-/%&&%;%2- ?/2%< 42=9^42= %+/X+2B<
•
&+ *&/%2-8&% 3%) .;/,+-) +,+1%)<
•
&+ *&/%2-8&% ,'))%<
•
&+ *&/%2-8&% %',40.%22%<
•
&+ *&/%2-8&% 5,+2Q+/)%
le tourisme de luxe en France
& ,%7/%23,+ D & .-'3% 5/2+&% 3% ;%)',%, 0,.*/).;%2- &% 04/3) 3% *?+:'% 2+9
-/42+&/-. %- &%',) *4;04,-%;%2-) 3 +*?++, +/&&%',)< /& *427/%23,+
3 /3%2-/5/%, 0,.*/).;%2- &%) +--%2-%) 3% *%) *&/%2-8&%) +5/2 3%
"
•
&+ *&/%2-8&% +;.,/*+/2% )% 0&+*%,+/- 3+2) '2% 3.;+,*?% ,+-/422%&&% 3%
*42)4;;+-/42 %2 ,%*?%,*?+2- &% ;%/&&%', ,+004,- :'+&/-.\0,/( %--%
*&/%2-8&% )%,+/- +/2)/ ,%&+-/7%;%2- ;4/2) )%2)/1&% D &+ 3/;%2)/42 /;;+-.9
,/%&&% 3% &+ 0,%)-+-/42 @/;+=%<7+&%', 7.?/*'&.%P B >
•
%2 *42)4;;+2- 3%) 0,43'/-) %- 0,%)-+-/42) 3% &'(%<&+ *&/%2-8&% 6
+049
2+/)%<)%2)/1&% D & '2/7%,) 3' &'(% 4**/3%2-+&<,%*?%,*?%,+/- &%) )K;14&%)
-,+3/-/422%&&%;%2- +--+*?.) +' &'(% &&% )%,+/- +/2)/ ,+))',.% 0+, &%) ;+,9
:'%) .-+1&/%) &%) 0&') %;1&.;+-/:'%) 3' &'(% >
•
04', &+ *&/%2-8&% %',40.%22%<&% &'(% )%,+/- )K242K;% 3% 142 =4R- +'
)%2) +,/)-4*,+-/:'% 3' -%,;% &&% )%,+/- 54,-%;%2- +--+*?.% +'( 24-/42)
3 .&/-/);% )4*/+& %- *'&-',%& %) 7+&%',) 3 +'-?%2-/*/-. %- 3% &.=/-/;/-.
6
4'%,+/- +/2)/ '2 =,+23 ,C&% 3+2) & +*-% 3 +*?+- >
•
&+ *&/%2-8&% ;4K%22% 4,/%2-+&% %)- '2% *&/%2-8&% ?+1/-'.% +' &'(% %- ,4;9
0'% D )%) *43%) + *42)4;;+-/42 )%,+/- )-+-'-+/,% @/;04,-+2*% 3% &+
;+,:'%<+--,+/- 04', &% E '0 =,+3% FB %- %(/=%+2-% @&% )0%*-,% 3 +--%2-% 3%
*%--% *&/%2-8&% )%,+/- *4;0&%-B %--% *&/%2-8&% +',+/- '2 54,- 1%)4/2 3% ,%9
*422+/))+2*% %- 3% 0,/)% %2 *?+,=% >
•
&+ *&/%2-8&% 0,47%2+2- 3%) 0+K) .;%,=%2-)<24'7%&&%;%2- ,/*?%<)%,+/- %2
:'L-% 3 /;+=% 4', %&&%< &% &'(% )%,+/- )K242K;% 3 +**';'&+-/42<
3 /;;.3/+-%-. %- 3 4)-%2-+-/42
94
95
le tourisme de luxe en France
.>
"
"
"
"
"
42*%,2+2- &+ *&/%2-8&% -4',/)-/:'% 3% &'(% 0,.)%2-% %2 ,+2*%<&+ ;.-?4349
&4=/% 0,404).% 3+2) *%--% 0,.9.-'3% 04',)'/- '2 34'1&% 416
%*-/5
•
= & ) +=/- 3% 0,404)%, 3/55.,%2-%) )4&'-/42)
04', ,.0423,% +'( :'%)-/42) *%2-,+&%) )'/7+2-%) *4;1/%2 )42- &%) -4'9
,/)-%) 3% &'(% %2 ,+2*% T :'%& 5&'(,%0,.)%2-%2-9/&) *?+:'% +22.% T )42-9
/&) 0&') 24;1,%'(J 4' ;4/2) 24;1,%'(J :'% & +22.% 0,.*.3%2-% T
•
=
2 )% 1+)+2- )', &%) -K04&4=/%) 0,404).%) 0+,
',4)-+53+2) &+ 0,%;/8,% 0+,-/%</& ) +=/,+ 3% ,.0423,% +'(/2-%,,4=+-/42)
)'/7+2-%) :'%&) -K0%) 3% -4',/)-%) *42)-/-'%2- &+ *&/%2-8&% *42)4;;+23%) 0,%)-+-/42) 3% &'(% T %)-9*% :'% &%) 74K+=%',) 3 +55+/,%) 42- 7' &%',
24;1,% 0,4=,%))%, 0&') ,+0/3%;%2- :'% &%) -4',/)-%) &4/)/,) T &+ 3%)-/2+9
-/42 ,+2*% ).3'/-9%&&% %2*4,% &%) =,+23%) 54,-'2%) 3% *% ;423% T :'%&)
)42- &%) 0+K) :'/ %(04,-%2- &% 0&') 3% -4',/)-%) 3% &'(% 7%,) &+ ,+2*% T
5/2 3 /3%2-/5/%,<3% *+,+*-.,/)%, %- 3% :'+2-/5/%, &+ *&/%2-8&% 3' -4',/);% 3%
&'(% %2 ,+2*%</& %)- 2.*%))+/,% 3%
/
0
>
@?.1%,=%;%2-B +, 3.5/2/-/42<'2 -4',/)-% 0+))% +' ;4/2) '2% 2'/?4,) 3% )+ ,.)/3%2*% 0,/2*/0+&% '+2-/5/%, &+ *&/%2-8&% 3%) ;+,*?.) 0,/;+/,%)
,%7/%23,+ 342* D :'+2-/5/%, & %2)%;1&% 3%) *&/%2-) 3' -4',/);% 3% &'(% %2
,+2*%
96
le tourisme de luxe en France
$
*)
+
D
]
> '
•
?
,
)
•
•
•
E
>(
?
•
•
'
'
4', ;%2%, D 1/%2 &+ :'+2-/5/*+-/42 %- &+ :'+&/5/*+-/42 3% &+ *&/%2-8&% 3% &'(%<
/& %)- 2.*%))+/,% 3% *%2-,%, & +2+&K)% )', &%) ;+,*?.) 0,/;+/,%) 4'-%54/)<
3%'(40-/42) ;.-?434&4=/:'%) )42- 04))/1&%)
K
0
%--% +00,4*?% )/;0&/5/.% %)- 1+).% )', & +2+&K)% 3% &+ *&/%2-8&% 3' ;+,*?. 3%
& ?C-%&&%,/% 2% -%&&% +00,4*?% 0,.)%2-% 3% 24;1,%'(+7+2-+=%)
•
•
5+*/&/-. 3% & +2+&K)% %- 3' )'/7/ 3% &+ *&/%2-8&%
,%0,.)%2-+-/7/-. % ;+,*?. 3% & ?C-%&&%,/% 3% &'(% *42*%,2% -+2- &+ *&/%29
-8&% +55+/,%) :'% &+ *&/%2-8&% &4/)/,) - 42 0%'- 7,+/)%;1&+1&%;%2- *42)/9
3.,%, :' /& %)- '2 ;+,*?. 455,+2- '2 +0%,Q' 5/+1&% 3% &+ 2+-',% 3% &+ *&/%29
-8&% -4',/)-/:'% 3% &'(%
%0%23+2-<'2% +2+&K)% *%2-,.% )', &% ;+,*?. 3% & ?C-%&&%,/% 0,.)%2-% '2
*%,-+/2 24;1,% 3% &/;/-%) :' /& *427/%2- 3% 0,%23,% %2 *4;0-%
•
,/):'% 3% )',0423.,%, &% 04/3) 3' -4',/);% 3 +55+/,%) 2 %55%-<%2 542*9
-/42 3%) ;+,*?.) *42)/3.,.)<&+ 0+,- 3' -4',/);% 3 +55+/,%) 3/558,% )%2)/9
1&%;%2- ,<& ?C-%&&%,/% 3% &'(% )% *+,+*-.,/)% 0+, &+ 0+,- /;04,-+2-% 3% &+
*&/%2-8&% 1')/2%)) @0+, *4;0+,+/)42<&+ &4*+-/42 3% 7/&&+ %)- '2% +*-/7/-. 4G
&+ *&/%2-8&% 1')/2%)) %)- ;+,=/2+&%B
•
/;04))/1/&/-. 3% :'+2-/5/%, &% 24;1,% -4-+& 3% -4',/)-%) 3% &'(% %2 ,+2*%
K
9
:
%--% +00,4*?% *4;0&8-% %)- 1+).% )', & +2+&K)% 3% &+ *&/%2-8&% )', & %2)%;1&%
3%) ;+,*?.) 0,/;+/,%) / '2% -%&&% +00,4*?% 0%,;%- 3% :'+2-/5/%, &% 24;1,%
-4-+& 3% -4',/)-%) 3% &'(% %2 ,+2*%<*%&&%9*/ 0,.)%2-% .=+&%;%2- *%,-+/2%)
&/;/-%)
97
le tourisme de luxe en France
•
•
3/55/*'&-. 3% ;/)% %2 U'7,% %- &4',3%', 3% & +2+&K)% D ;%2%,
3/55/*'&-.) 3% ;%2%, '2% +2+&K)% :'+&/-+-/7% )', *%,-+/2) ;+,*?.) @+19
)%2*% 3% )4',*%) )-+-/)-/:'%)B
L%
%
"
!
1
!
1
!
!
+
&
+
G
:
+
+
:
'
@
:
+
'
@
E
G
'
+
:
'
@
& *427/%2- 3% )/=2+&%, :'% &%) 3%'(+00,4*?%) 0%'7%2- )% *426
'='%, 3+2) &%
-%;0) /2)/<
/
=
>
=
E'2% +2+&K)% :'+2-/-+-/7% %- :'+&/-+-/7% 04')).% @+00,4*?% *4;9
0&8-% 1+).% )', & %2)%;1&% 3%) )%=;%2-) 3% & ?.1%,=%;%2-B )%;1&% 2.*%)9
)+/,% +5/2 3% ,%*%2)%, 3% 5+Q42 %(?+')-/7% &% 24;1,% 3% -4',/)-%) 3% &'(% %2
,+2*% %- 3 .-+1&/, '2% -K04&4=/% 0,.*/)% 3% *%) 3%,2/%,)
"
E/& %)- %27/)+=%+1&% 3 %)-/;%, & .74&'-/42 3'
24;1,% 3% *&/%2-) 3% &'(% %2 ,+2*% %2 ) +00'K+2- )', '2% +00,4*?% )/;0&/9
5/.% 0&') 5+*/&% D ;%--,% %2 U'7,% 2 *42)/3.,%,+ :'% &%) .74&'-/42) 41)%,9
7.%) )', &% ;+,*?. 3% & ?C-%&&%,/% 0%'7%2- L-,% %(-,+04&.%) D & %2)%;1&% 3%)
)%=;%2-) 3' -4',/);% / &% 1%)4/2 ) %2 5+/- )%2-/,</& )%,+ 04))/1&% 3 .&+,=/, &%
0.,/;8-,% 3%) ;+,*?.) ,%0,.)%2-+-/5) D 3 +'-,%) )%=;%2-) @&4*+-/42 3% 7/&9
&+)P B
,
"
/ %
% M
2 *% :'/ *42*%,2% & +2+&K)% :'+&/-+-/7%<'2% ;.-?434&4=/% 1+).% )', 3%)
%2-,%-/%2) +7%*&%) *&/%2-) %)- D 0,4)*,/,% 2 %55%-<&+ *&/%2-8&% &'(% )% 0,L-%
;+& D *% -K0% 3 +00,4*?%
•
&%) *&/%2-) )42- 3/55/*/&%) D +00,.?%23%, @+=%23+ *?+,=.P B
•
/& 5+'- '2
.&%7.
98
le tourisme de luxe en France
•
/& %(/)-% 3% 24;1,%'( 1/+/) *+, &%) 0%,)422+&/-.) &%+3%, /25&'%2*%2- &%)
=,4'0%) /2-%,,4=.) J
(
J@ B
+, *42).:'%2-<:'+23 3%) %2-,%-/%2) )42- 2.*%))+/,%)< ',4)-+50,/7/&.=/%
)K)-.;+-/:'%;%2- & /2-%,7/%X 3%) 0,45%))/422%&) 3' )%*-%', :'/ )42- %2
*42-+*- 3/,%*- +7%*&%) -4',/)-%) 3% &'(%
1
"
/
•
%
#
G
&
)
W
'
$
"
+
&
'
"
•
#
&
>
'
?
'
G
'
"
$
'
G
&
>
(
)
?"
@ B 5 ?/&/00%
4/M%&%-<3/,%*-%', .-'3%) %- )-+-/)-/:'%) 3' =,4'0% **4,
99
le tourisme de luxe en France
.-?434&4=/% )/;0&/5/.% ,%*%2)%;%2- 3%) -4',/)-%) 3% &'(% *%2-,.
)', & ?C-%&&%,/%
0
& 2 %(/)-% 0+) 3 4,=+2/);% 0,404)+2- 3%) )-+-/)-/:'%) *42*%,2+2- &+ *&/%2-8&%
3% & ?C-%&&%,/% 3% &'(% -%&&% :' ',4)-+5& + 3.5/2/% 4', 41-%2/, 3%) /254,;+9
-/42) @:'+&/-+-/7%) %- :'+2-/-+-/7%)B 0%,-/2%2-%)</& )%,+ 342* 2.*%))+/,% 3%
;%--,% %2 0&+*% '2% ;.-?434&4=/% 0,40,%
,
%
"
+
$
#
1
.5 E
5
?"
S
>[
/5 #
G
#
$
$ )
)
)
'
'
+
"
;5 :
'
)
+
.5 @
'
"
#
1
)
"
'
)
"
/5 %
+
)
)
>D F ?
>
'
'
?$
•
'
D F (
(
>
'
)
W
'
•
,
'
)
D F
?Y
'
>
(
W
'
' ?"
;5 :
'
)
+
"
>
'
$
<$0
'
'
"@
'
&
?
+
"
$
<$0
100
le tourisme de luxe en France
!
7
,
%
5/2 3 +74/, '2% 7/)/42 0,.*/)% 3' 24;1,% 3% -4',/)-%) 3% &'(% %2 ,+2*%</&
*427/%2- 3% 3.-%,;/2%, &% 24;1,% 3% -4',/)-%) 3% &'(% )', *?+*'2 3%) 3/55.9
,%2-) ;+,*?.) 0,/;+/,%) /3%2-/5/.)
•
?C-%&&%,/%
•
,.)/3%2*%) )%*423+/,%)
•
K+*?-/2=0,/7.
•
&4*+-/42 3% 0&+/)+2*% @&4*+-/42) )'0.,/%',%) D '2% 6
4',2.%B
•
,.)/3%2*%) 3% -4',/);%
•
&4*+-/42 3% 7/&&+)
•
%)*+&%)
•
?.1%,=%;%2- =,+-'/-
& *427/%2- 3% 24-%, :'% *%--% ;.-?434&4=/% 5+/- *4',/, &% ,/):'% 3% )',.7+9
&'%, &% 24;1,% -4-+& 3% -4',/)-%) 3% &'(% @0+, %(%;0&%<'2 ;L;% -4',/)-%
04',,+ 0+))%, '2% 0,%;/8,% 0+,-/% 3% ).6
4', 3+2) &% *+3,% 3 '2 ?C-%& 3% &'(%
%- %2)'/-% &4'. '2% 7/&&+ %- )%,+ +/2)/ *4;0-+1/&/). 3%'( 54/)B 4'-%54/)<&+
24-/42 3% E *&/%2- '2/:'% F ) +78,% %(-,L;%;%2- 3/55/*/&% D /)4&%, +, +/&&%',)<
*% ,/):'%<) /& %)- ,.%&<34/- L-,% 2'+2*.
!
•
&+ ;+6
4,/-. 3%) -4',/)-%)
3 ?.1%,=%;%2- 3',+2- '2 ).6
4',
•
-%23+2*/%&&%;%2-<'2% -%&&% +00,4*?% ,%)-% 0%,-/2%2-% 3+2) &+ ;%)',% 4G
%&&% 0%,;%- 3% ;%)',%, 0,.*/).;%2- & +'=;%2-+-/42 4' &+ 1+/))% 3% -4'9
,/)-%) 3% &'(% %2 ,+2*% 3 '2% +22.% D & +'-,%
L
L
0,/7/&.=/%
'2
;43%
'2/:'%
)
) "
%
6
■
% 5/*?/%, /&4*4; %(0&4/-. 0+, &+ /,%*-/42 V.2.,+&% 3%) ;0C-) @ V B
0%,;%- 3% ,%*%2)%, &% 24;1,% 3% ,.)/3%2*%) )%*423+/,%) 0+, -K0%) 3% 1/%2)
% 5/*?/%, 3/)-/2='% 3%'( *+-.=4,/%) '(% %- V,+23 &'(% 4', *?+:'% ,.)/9
3%2*% )%*423+/,% +00+,-%2+2- +'(*+-.=4,/%) '(% %- V,+23 &'(%<&% 24;1,%
3% 0/8*%) %)- 0,.*/).
101
le tourisme de luxe en France
■ 7
43
.-%,;/2+-/42 3' 24;1,% 3% ,.)/3%2*%) )%*423+/,%) 3% &'(% D 0+,-/, 3%)
5/*?/%,) 3/)042/1&%) +'0,8) 3% &+ V
53
423.,+-/42 0+, &% 24;1,% 3% *?+;1,%\*4'*?+=%) 04', 41-%2/, &%
24;1,% -4-+& 3% ,.)/3%2-) 0+, 1/%2 @?K04-?8)% /;0&/*/-% '2% 0/8*% 3%
*4'*?+=% [ '2 -4',/)-% 3+2) & +22.%B %&+ 2.*%))/-%,+ '2% %(-,+*-/42
;+2'%&&% &42='% ;+/) 0,.*/)%
63
=,.=+-/42 3%) 3422.%) 04', 41-%2/, &% 24;1,% 3% -4',/)-%) )', &% ;+,9
*?. 3%) ,.)/3%2*%) )%*423+/,%)
$
"!
3
@
'
<
7
6
6 111
E
'
01\
7
61\
6
71\
;
'
E
'
S
_
'
'
'
"
` >6 111 01\
7?a >6 111 61\
6?a >6 111 71\
_ = <11`
(
$
;?_ = <11"
2% -%&&% ;.-?434&4=/% 0,.)%2-% 3%'(&/;/-%)
•
& %2)%;1&% 3%) *?+;1,%) 3 '2% ,.)/3%2*% 2 %)- 0+) 41&/=+-4/,%;%2'-/&/).
•
&+ 3.-%,;/2+-/42 3' 24;1,% 3% *?+;1,% 2 .:'/7+'- 0+) &+ 3.-%,;/2+-/42
3' 24;1,% 3% *4'*?+=%) @/& 0%'- K +74/, 0&')/%',) *4'*?+=%) 3+2) '2%
;L;% *?+;1,%B
%0%23+2-<*%--% +00,4*?% 3%;%',% &+ ;%/&&%',% 04))/1&% 3+2) &+ ;%)',% 4G
2% *4;0-+1/&/)%, :' '2 )%'& *&/%2- @&% 0,40,/.-+/,%B ,%7/%23,+/- D ;/2/;/)%,
=,+23%;%2- &% 24;1,% 3% -4',/)-%) @'2 0,40,/.-+/,% &4=%,+ 3+2) )+ ,.)/3%2*%
)+ 5+;/&&% 4' 3%) +;/)</& K +',+ +&4,) 0&')/%',) -4',/)-%) 04', '2% ;L;% ,.9
)/3%2*%B
■
$
+7%*&+ V :'/ 3/)04)% 3% & /254,;+-/42 &+ 0&') 0%,-/9
2%2-% 04', :'+2-/5/%, &% 24;1,% 3% 0,40,/.-+/,%) 3% ,.)/3%2*%) )%*423+/,%)
102
le tourisme de luxe en France
3% &'(% %- &% 7%2-/&%, 0+, M42% =.4=,+0?/:'% %'&% &+
*?/%,) %- 0%'- %(0&4/-%, 4' *4;;%,*/+&/)%, *%) 3422.%)
L
) "
%
V 04))83% &%) 5/9
)
6
'*'2% )4',*% )-+-/)-/:'% 2% -,+/-% 0,.*/).;%2- 3%) 0,40,/.-+/,%) 3%) ,.)/9
3%2*%) 3% &'(% %0%23+2-<0&')/%',) )4',*%) 0%,;%--%2- 3 +74/, '2% /254,9
;+-/42 0+,*%&&+/,% *42*%,2+2- *%) -4',/)-%)
!
•
&% 5/*?/%, /&4*4; ,%*%2)% &% ,%7%2' 1,'- 3.*&+,. 3% *?+:'% 0,40,/.-+/,%
3% ,.)/3%2*% )%*423+/,% >
•
&% 5/*?/%, %)34 ,%*%2)% &%) +*?+-) 3% ,.)/3%2*%) )%*423+/,%) %55%*-'.)
0+, 3%) .-,+2=%,) 242 ,.)/3+2-) /& 0%,;%- 3 +74/, '2 142 +0%,Q' 3%)
5&'( 3 +*?+-) 0+, 2+-/42+&/-. 3% & +22.% 0,.*.3%2-%</& 2% 0%,;%- 0+) 3%
*422+O
-,% &+ 2+-/42+&/-. 3%) 0,40,/.-+/,%) 3' )-4*N 3% ,.)/3%2*%)
)%*423+/,%)
L
L
)
) "
)
%
)
%
% 6
■
+2) &% *+3,% 3% & +2+&K)% :'+2-/-+-/7% 3' 24;1,% 3% -4',/)-%) )', &% ;+,*?.
3' K+*?-/2=0,/7.<)%'& &%) 5/*?/%,)
) +78,%2- 0%,-/2%2-) %'(9*/ 0%,;%-9
-,42- 3 /)4&%,
•
& S=% 3' 1+-%+'
•
&% -K0% 3% 1+-%+' @*42)-,'*-%',<&42='%',<*+-.=4,/%P B
•
&+ ;4-4,/)+-/42
%0%23+2-<&+
2% ,%*%2)% :'% &%) 1+-%+'(/;;+-,/*'&.) %2 ,+2*% '9
*'2% )4',*% )-+-/)-/:'% 2% 0%,;%- 3% ,%*%2)%, &%) 1+-%+'( /;;+-,/*'&.) D
& .-,+2=%, %- ;4'/&&.) %2 ,+2*%
■ 7
43
2+&K)% 3' 5/*?/%,
04', 3.-%,;/2%, &% 24;1,% 3% 0,40,/.-+/,%) 3%
K+*?-) 3% &'(% /;;+-,/*'&.) %2 ,+2*% % 5/*?/%, *42*%,2% -4'- &% )-4*N
3% 0,40,/.-+/,%) 3% K+*?-) %- 0%,;%- 3 +74/, '2% 7/)/42 %(?+')-/7% 3'
0+,*3% K+*?-) /;;+-,/*'&.) %2 ,+2*% & *427/%2- 3% )/=2+&%, :'% &% 5/9
*?/%, .-+2- 24;/2+&<& +**4,3 3% &+ 2/& )%,+ 2.*%))+/,% 04', :'% &%
/7/%,+ C-% 3 M', 0'/))% -,+7+/&&%, )', *%) 3422.%)
103
le tourisme de luxe en France
53
423.,+-/42 3' 24;1,% 3% 1+-%+'( %2-,+2-) 3+2) 24-,% 0.,/;8-,% &'(%
0+, &% 24;1,% 3% *4'*?+=%) 4', 41-%2/, &% 24;1,% 3% *4'*?+=%) 04',
*?+:'% 1+-%+'</& )%,+ 2.*%))+/,% 3% )% ,.5.,%, +' *+-+&4='% 3%) 5+1,/*+2-)
/2)/<&% ;438&% '2 3K))%K H 3% %+22%+' %(/)-% %2 3%'( 7%,)/42)
@ *4'*?+=%) %- Z*4'*?+=%)B</& )% 7%,,+ 0+, '2 *4%55/*/%2- < 2% &429
='% %(-,+*-/42 ;+2'%&&% )%,+ 2.*%))+/,% 04', ,.+&/)%, *% -,+7+/&<;+/) &%
,.)'&-+- 41-%2' )%,+ 0,.*/)
63
=,.=+-/42 3%) 3422.%) 04', 41-%2/, &% 24;1,% 3% -4',/)-%) )', &% ;+,9
*?. 3' K+*?-/2=0,/7.
$
"!
<
3
@
+
E
7
6
'
'
7 111
01\
'
7
61\
'
6
71\
'
;
'
E
'
S
_
'
'
'
"
` >7 111 01\
7?a >7 111 61\
6?a >7 111 1\
_ 0 ;11`
(
$
;?_ 0 ;11"
2 +340-+2- '2% -%&&% ;.-?434&4=/%</& %(/)-% '2 ,/):'% 3% )',.7+&'+-/42 3'
24;1,% 3% -4',/)-%) @& %2)%;1&% 3%) *4'*?+=%) 3 '2 1+-%+' 2 %)- 0+) 41&/=+9
-4/,%;%2- '-/&/).B %0%23+2-<*%--% +00,4*?% 3%;%',% &+ ;%/&&%',% 04))/1&%
3+2) &+ ;%)',% 4G2% *4;0-+1/&/)%, :' '2 )%'& *&/%2- @&% 0,40,/.-+/,%B 0+,
1+-%+' ,%7/%23,+/- D ;/2/;/)%, =,+23%;%2- &% 24;1,% 3% -4',/)-%) @'2 0,49
0,/.-+/,% %;;82%,+ )+ 5+;/&&% 4' 3%) +;/) 04', 2+7/='%,</& K +',+ +&4,) 0&'9
)/%',) -4',/)-%) 04', '2 ;L;% 1+-%+'B +/,% & ?K04-?8)% :'% -4'- 1+-%+' %)4**'0. +' ;+(/;'; 3% )%) *+0+*/-.) 3 ?.1%,=%;%2- 0&') 7,+/)%;1&+1&%
■
$
&% ;+,*?. 3% & 4**+)/42 & *427/%2- 3% 0,%23,% %2
*4;0-% &+ *4-% 3%) 1+-%+'(3 4**+)/42 04', 2% ,%-%2/, 3+2) &% 0.,/;8-,% :'%
*%'(342- &% 0,/(3' ;+,*?. ,%)-% )'0.,/%', D HHHH%',4) % 5/*?/%,
24') 3422+2- & S=% 3%) 1+-%+'(</& %)- %2 %55%- 04))/1&% 3 /)4&%, &%) 1+-%+'(
-,40 7/%'(342- &+ *4-% %)- /25.,/%',% D 24-,% )%'/&
+7%*&% 3.0+,-%;%2- 3%) )K)-8;%) 3 /254,;+-/42 3% +/2-9
+&4 2 %55%-<&%
3/)04)% 3% & /254,;+-/42 &+ 0&') 0%,-/2%2-% 3+2) &%
*+3,% 3 '2% .-'3% 7/)+2- D :'+2-/5/%, &% 24;1,% 3% 0,40,/.-+/,%) 3% K+*?-) 3%
&'(% %2 ,+2*%
104
le tourisme de luxe en France
L
) "
%
)
)
% 6
%) 5/*?/%,)
0%,;%--%2- 3 /)4&%, &%) 0,40,/.-+/,%) 3%) 1+-%+'(/;;+-,/*'9
&.) %2 ,+2*% @2+-/42+&/-.<S=%< P B %) /254,;+-/42) )42- ,.*4&-.%) )',
'2% 1+)% 3.*&+,+-/7% %- %&&%) 2% )42- 0+) -4'6
4',) ,%2)%/=2.%) %0%23+2-<
*4;0-% -%2' 3% &+ &+,=%', 3% &+ 1+)%<&% 5/*?/%,
04',,+ L-,% *42)/3.,.
*4;;% '2 .*?+2-/&&42 ,%0,.)%2-+-/5
!!
L
)
9
L
) "
/
:
%
/
6
■
@
)
%
H&4'%',) 3% 1+-%+'(%2 ,+2*%
B 3/)04)% 3 '2 5/*?/%, 3%
0
(& ,%*%2)% & %2)%;1&% 3%) 1+-%+'( /;;+-,/*'&.) %2
,+2*% %- & /254,;+-/42 :'+2- D &%', 0,40,/.-+/,% %--% /254,;+-/42 0%,;%3 /3%2-/5/%, &%) &4'%',) +/2)/ :'% &+ 5&4--% 342- /&) 3/)04)%2■ 7
43
.-%,;/2+-/42 3 '2 .*?+2-/&&42 ,%0,.)%2-+-/53% &4'%',) 3% K+*?-) @;.9
-?434&4=/% 0,.)%2-.% 3+2) &+ 0+,-/% *42)+*,.% D &+ 7+&4,/)+-/42 3' ;+,9
*?.B
53
2-,%-/%2) 04', 3.-%,;/2%, &% 24;1,% 54/) 4G &%) 1+-%+'(42- .-. &4'.)
3+2) & +22.% 0+, -K0% 3% K+*?-)
63
423.,+-/42 3' 24;1,% 3% &4*+-/42 0+, &% 24;1,% 3% *4'*?+=% 04',
*?+*'2 3%) 1+-%+'(
93
=,.=+-/42 3%) 3422.%) %- %(-,+04&+-/42 04', 41-%2/, &% 24;1,% -4-+&
3% -4',/)-%) )', &% ;+,*?. 3% &+ &4*+-/42 3% 0&+/)+2*%
$
"!
3
E
<
71
>
<1\
E
'
?
'
7
<11'
5
6
E
71
'
'
+
;
105
le tourisme de luxe en France
E
'
;
01\
'
7
61\
'
6
71\
'
;
'
S
E
0
'
'
'
_
'
_ < 1=1
`
/
E
'
<1=11``
'
"
`
>;11 01\
7?a >;11 61\
(
6?a >;11 71\
$
;?_ < 1=1"
`` < 1=1R<1\ _ <1=11"
2 +340-+2- '2% -%&&% ;.-?434&4=/%</& %(/)-% '2 ,/):'% 3% )',.7+&'+-/42 3'
24;1,% 3% -4',/)-%) @& %2)%;1&% 3%) *4'*?+=%) 3 '2 1+-%+' 2 %)- 0+) 41&/=+9
-4/,%;%2- '-/&/).B %0%23+2-<*%--% +00,4*?% 3%;%',% &+ ;%/&&%',% 04))/1&%
3+2) &+ ;%)',% 4G2% *4;0-+1/&/)%, :' '2 )%'& *&/%2- @&% &4*+-+/,%B 0+, 1+-%+'
,%7/%23,+/- D ;/2/;/)%, =,+23%;%2- &% 24;1,% 3% -4',/)-%)
■
$
,+7+/&&%, D 0+,-/, 3 '2 .*?+2-/&&42 ,%0,.)%2-+-/53%) 40.,+-%',) .74&'+2- )',
&% ;+,*?. 3% &+ &4*+-/42 2+7+&% 2% +00,4*?% 3% & %2)%;1&% 3%) 40.,+-%',)
) +7.,%,+/- %2 %55%- %(-,L;%;%2- &4',3%<&42='% %- *4R-%')%
L
) "
%
)
/
6
& 2 %(/)-% +'*'2 /254,;+-/42 *42*%,2+2- &% -K0% 3% *&/%2-8&% &4'+2- 3%)
K+*?-) 3% &'(% & *427/%23,+ 342*3% 0,/7/&.=/%, '2% +00,4*?% 1+).% )', 3%)
%2-,%-/%2) ;%2.) +'0,8) 3%) 40.,+-%',)
106
le tourisme de luxe en France
!#
L
L
)
) "
%
6
■
& 2 %(/)-% 0+) 3 4,=+2/);% 2/ 3% )4',*% 0,404)+2- 3%) )-+-/)-/:'%) *42*%,9
2+2- *% ;+,*?. 4', 41-%2/, 3%) /254,;+-/42) @:'+&/-+-/7%) %- :'+2-/-+-/7%)B
0%,-/2%2-%)</& )%,+ 342*2.*%))+/,% 3 %2-,%, %2 *42-+*- +7%*&%) 40.,+-%',)
■ 7
4;0-% -%2' 3% & .-,4/-%))% 3' ;+,*?. @)%'&%) 3%'(,.)/3%2*%) 3% -4',/);%
+00+,-/%22%2- D &+ )0?8,% 3' &'(%B</& *427/%23,+ 3% 0,/7/&.=/%, 3%) %2-,%-/%2)
3/,%*-) +7%*&+ 3/,%*-/42 3% *%) .-+1&/))%;%2-) +5/2 3% 3.-%,;/2%, &% 24;1,%
3% -4',/)-%) 5,.:'%2-+2- *%) ,.)/3%2*%) +22'%&&%;%2L
) "
%
)
6
& 2 %(/)-% +'*'2% /254,;+-/42 *42*%,2+2- &+ *&/%2-8&% 3% ,.)/3%2*%) 3% -4'9
,/);% 3% &'(% %0%23+2-<&%) %2-,%-/%2) ;%2.) +7%*&%) 3/,%*-/42) 3%) 3%'(
,.)/3%2*%) 3% -4',/);% 3% &'(% ,%*%2).%) 0%,;%--,42- 3 +74/, '2% 7/)/42
0,.*/)% 3% &+ *&/%2-8&% 5,.:'%2-+2- *%) .-+1&/))%;%2-)
!'
L
L
)
) "
%
%
%
6
■
& 2 %(/)-% 0+) 3 4,=+2/);% 0,404)+2- 3%) )-+-/)-/:'%) *42*%,2+2- &+ *&/%2-8&%
3%) 7/&&+) 3% &'(% 4', 41-%2/, 3%) /254,;+-/42) 0%,-/2%2-%)</& )%,+ 342*
2.*%))+/,% 3 %2-,%, %2 *42-+*- +7%* &%) 40.,+-%',) /3%2-/5/.) 40.,+2- )', &%
;+,*?. 3% &+ &4*+-/42 3% 7/&&+) 3% &'(% %- 3% 0,4*.3%, 0+, %2-,%-/%2)
■ 7
43
.-%,;/2+-/42 3' 24;1,% 3% 7/&&+) %2-,+2- 3+2) &% 0.,/;8-,% &'(% %&+
+',+ 3.6
D .-. 5+/- &4,) 3%) %2-,%-/%2) ,.+&/).) 3+2) &% *+3,% 3% &+ 7+&4,/)+9
-/42 3' ;+,*?. 3% &+ &4*+-/42 3% 7/&&+) 3% &'(%
53
.-%,;/2+-/42 3' 24;1,% 3% &4*+-/42) %55%*-'.%) 0+, 7/&&+ 3+2) & +22.%
%&+ +',+ .=+&%;%2- .-. 5+/- &4,) 3% &+ 7+&4,/)+-/42 3' ;+,*?. 3% &+ &4*+9
-/42 3% 7/&&+) 3% &'(%
107
le tourisme de luxe en France
63
423.,+-/42 0+, &% 24;1,% 3% *?+;1,%)\*4'*?+=%) 04', 41-%2/, &%
24;1,% 3% -4',/)-%)
$
"!
3
E
<
7
6
'
E
< 111
'
E
6
+
'
<0 111`
'
"
` >< 111 6
+
0
'
E
'
(
$
0?_ <0 111"
2 +340-+2- '2% -%&&% ;.-?434&4=/%</& %(/)-% '2 ,/):'% 3% )',.7+&'+-/42 3'
24;1,% 3% -4',/)-%) @& %2)%;1&% 3%) *4'*?+=%) 3 '2% 7/&&+ 2 %)- 0+) 41&/=+9
-4/,%;%2- '-/&/).B %0%23+2-<*%--% +00,4*?% 3%;%',% &+ ;%/&&%',% 04))/1&%
3+2) &+ ;%)',% 4G2% *4;0-+1/&/)%, :' '2 )%'& *&/%2- @&% &4*+-+/,%B 0+, 7/&&+
,%7/%23,+/- D ;/2/;/)%, =,+23%;%2- &% 24;1,% 3% -4',/)-%) @& %2)%;1&% 3%)
0%,)422%) &4=%+2- 3+2) &+ 7/&&+B
L
) "
%
)
%
6
& 2 %(/)-% +'*'2% /254,;+-/42 *42*%,2+2- &+ *&/%2-8&% )', &% ;+,*?. 3%) 7/&9
&+) 4', 41-%2/, 3% -%&&%) /254,;+-/42)</& )%,+/- 04))/1&% 3% *42)-/-'%, '2
0+2%& ,+))%;1&+2- &%) 40.,+-%',) &%) 0&') ,%0,.)%2-+-/5) 3% *% ;+,*?. +5/2
3 .-'3/%, &+ -K04&4=/% 3% &%',) *&/%2-8&%)
!*
L
L
)
) "
%
?
6
■
+0 1
+
3/)04)%2- 3% 24;1,%')%)
)-+-/)-/:'%) *42*%,2+2- &%) *,4/)/.,/)-%) 5+/)+2- %)*+&% 3+2) &%) 04,-) 342- /&)
42- &+ *?+,=%
•
24;1,% =&41+& 3% *,4/)/.,/)-%)
•
24;1,% 3% *,4/)/.,/)-%) 0+, 0+:'%14-
108
le tourisme de luxe en France
•
•
2+-/42+&/-. 3%) *,4/)/.,/)-%)
24; 3' 0+:'%14- )', &%:'%& /&) 74K+=%2- %--% /254,;+-/42 0%,;%--,+
3% *42-+*-%, & 40.,+-%', 4' 3% )% 0,4*',%, )42 *+-+&4='% 04', 3.-%,;/2%,
& +00+,-%2+2*%<4' 242<3' 0+:'%14- D & '2/7%,) 3' &'(%
+, +/&&%',)<
%
$
+ ,.*%;;%2;/) %2 0&+*% '2 1)%,7+-4/,% 3' -4',/);% )')*%0-/1&% 3% 54',2/, 3% -%&&%)
3422.%) 04', &+ ,/2*/0+'-. 3% 42+*4 %) )-+-/)-/:'%) )%,42- 3/)042/1&%)
D &+ 5/2 3% & +22.% HH
■ 7
7
43
3%2-/5/*+-/42 3%) 1+-%+'(3% &'(% D 0+,-/, 3' &/)-/2=3%)
53 3' 24;1,% 3 %)*+&%) 3%) 0+:'%14-) 3% &'(% 3+2) &%) 04,-) 5,+2Q+/) @/29
54,;+-/42 3/)042/1&% +'0,8) 3%) ?+;1,%) 3% 4;;%,*% %- 3 23')-,/%B
63
3%2-/5/*+-/42 3' 24;1,% 3% 0+))+=%,) 0+, 0+:'%14-) @/254,;+-/42 3/)9
042/1&% +'0,8) 3%)
B %- %)-/;+-/42 3% &+ 0+,- 3% &+ *&/%2-8&% 3% &'(%
93
=,.=+-/42 3%) 3422.%) 04', 41-%2/, &% 24;1,% 3% *,4/)/.,/)-%) 3% &'(%
5+/)+2- %)*+&% %2 ,+2*%
$
"!
<
3
@
'
'
@
'
7
'
6
E
'
<01
711
+
61111`
'
"
(
$
` ><01 711?_ 61111"
& *427/%2- 3% 24-%, :'% &% 24;1,% 3% -4',/)-%) 3% &'(% )%,+ )',7+&4,/). 0+,
*%--% ;.-?434&4=/% @)', '2 0+:'%14- 0,404)+2- 3%) 0,%)-+-/42) 3% &'(%<
-4'-% &%) *+1/2%) 2 %2-,%2- 0+) 3+2) &% 0.,/;8-,% 3' &'(%B
7
43
53
3%2-/5/*+-/42 3%) 0+:'%14-) 5+/)+2- %)*+&% 3+2) &%) 04,-) 5,+2Q+/)
3%2-/5/*+-/42 3' 24;1,% 3% 0+))+=%,) 74K+=%+2- 3+2) 3%) *+1/2%) ,.9
0423+2- +' *,/-8,% 3' ;'&-/0&/*+-%', %2 *,4/)+2- &%) /254,;+-/42) 3/)049
2/1&%) +'0,8) 3%)
@24;1,% 3% 0+))+=%, -4-+& 0+, 0+:'%14-B %- &%) %29
109
le tourisme de luxe en France
-,%-/%2) +7%* &%) 40.,+-%',) @24;1,% 3% *+1/2%) &'(% %- -+'( ;4K%2
3 4**'0+-/42B
63
=,.=+-/42 3%) 3422.%) 04', 41-%2/, &% 24;1,% 3% *,4/)/.,/)-%) 3% &'(%
5+/)+2- %)*+&% %2 ,+2*%
$
"!
3
@
'
<
<01
@
'
61
7
+
6
+
'
E
'
; 011`
'
"
(
$
` ><01 61?_ ; 011"
■
$
"
'2% +00,4*?% 5/2% 4;0-% -%2' 3%) 24;1,%')%) %(-%,2+&/-.)
04)/-/7%) =.2.,.%) 0+, *%--% *&/%2-8&%</& *427/%2- 3% 0,/7/&.=/%, '2% ;.-?4349
&4=/% 3% :'+2-/5/*+-/42 5/2% 3%) *,4/)/.,/)-%) 5+/)+2- %)*+&% 3+2) &%) 04,-)
5,+2Q+/) @;.-?434&4=/% 2';.,4 3%'(B
L
) "
%
?
)
6
/254,;+-/42 3/)042/1&% +'0,8) 3% &+
< 342- 3.0%23 *?+:'% 04,3 %)*+&%<*4'0&.% +'(%2-,%-/%2) +7%*&%) 40.,+-%',) 3' ;+,*?. 3% &+ *,4/)/8,%
0%,;%- 3 41-%2/, '2 7/)/42 5/2% 3%) 3/55.,%2-%) -K04&4=/% 3% *&/%2-8&% 5+/)+2%)*+&% %)
42- 3%) /254,;+-/42) =.2.,+&%) )', &+ 2+-/42+&/-. 3%) *,4/)/.9
,/)-%)<&%) 40.,+-%',) +',42- 3%) 3422.%) 0&') 5/2%) /254,;+-/42 %(/)-%<
-4'- 3.0%23,+ 3' 3%=,. 3% *4&&+14,+-/42 3%) 40.,+-%',)
!C
L
)
+ *&/%2-8&% 1.2.5/*/+2- 3 '2 ?.1%,=%;%2- =,+-'/- 2% 04',,+ L-,% /3%2-/5/.%
04', &%) ,+/)42) )0.*/5/.%) 3+2) &+ 5/*?% *42)+*,.% D *% ;+,*?.
110
le tourisme de luxe en France
%
%
4'74/, ;%)',%, 3+2) &% -%;0) & .74&'-/42 3% &+ *&/%2-8&% -4',/)-/:'% 3% &'(%
J -+2- 3 '2 04/2- 3% 7'% :'+2-/-+-/5@/ % *4;1/%2 )42- &%) -4',/)-%) 3%
&'(%B :'% :'+&/-+-/5@/ % :'/ )42- &%) -4',/)-%) 3% &'(%B J %)- '2 %26
%' %))%29
-/%& 2 %55%-<*%)- )', &+ 1+)% 3% *%) /23/*+-/42) :'% 04',,42- L-,% /;0'&).%)
&%) /2/-/+-/7%) 7/)+2- D 3.5%23,% 4' D 5+/,% 0,4=,%))%, &%) 0+,-) 3% ;+,*?. 3%
&+ ,+2*% 5+*% +'(+'-,%) 3%)-/2+-/42) -4',/)-/:'%) 3% &'(%
/ *% )'/7/ %)- 0,/;4,3/+&</& *427/%2- 3% )/=2+&%, :' '2 -%& -,+7+/& 0%'- L-,%
%(-,L;%;%2- &4',3<24-+;;%2- )/ *?+:'% +22.% '2 ,%*%2)%;%2- 3% &+ *&/%29
-8&% -4',/)-/:'% 3% &'(% %)- ,.+&/). )', & %2)%;1&% 3%) )%=;%2-) &/.) D
& ?.1%,=%;%2- %)- 04',:'4/< ',4)-+50,.*42/)% &+ *426
'=+/)42 3% 3%'(
-K0%) 3 /23/*+-%',)
•
*42*%,2+2- &+ 0,%;/8,% +22.% 04', &+:'%&&% )%,+ ,.+&/). &% ,%*%2)%;%23% &+ *&/%2-8&% -4',/)-/:'% 3% &'(%</& *427/%23,+ 3% ;%--,% %2 U'7,% '2%
+00,4*?% %(?+')-/7% 1+).% )', & %2)%;1&% 3%) )%=;%2-) 3% & ?.1%,=%;%2-4',/)-/:'% @&%) ;+,*?.) 0,/;+/,%)B 2 -%& -,+7+/& )%,+ +))',.;%2- &42=%5+)-/3/%'(;+/) /& 0%,;%--,+ '2 3.24;1,%;%2- 0,.*/) 3%) *&/%2-) 3% &'(%
%2 ,+2*%
•
*42*%,2+2- &%) +22.%) )'/7+2-%)<& .74&'-/42 3% &+ *&/%2-8&% -4',/)-/:'% 3%
&'(% 04',,+ L-,% %)-/;.% D 0+,-/, 3 '2 4' 3% 0&')/%',) )%=;%2-)
,%0,.)%2-+-/5) / '2 )%'& )%=;%2- 3%7+/- L-,% ,%-%2'<*% )%,+/- & ?C-%&&%,/%
•
,.='&/8,%;%2- @0+, %(%;0&%<-4') &%) 3/( +2)<D & /;+=% 3' ,%*%2)%;%23% &+ 040'&+-/42 5,+2Q+/)% 4' 0&') 5,.:'%;;%2- )/ &% 1%)4/2 ) %2 5+/- )%29
-/,B /& )%,+/- 0,4*.3. D '2% 24'7%&&% :'+2-/5/*+-/42 %(?+')-/7% 3% &+ *&/%29
-8&% -4',/)-/:'% )', & %2)%;1&% 3%) )%=;%2-) 3% & ?.1%,=%;%2- %&+ 0%,9
;%--,+/- 3% ,%3,%))%, *%,-+/2) .*+,-) &/.) +'(%)-/;+-/42)

Documents pareils