N° 10 - havîn 1992 - Institut kurde de Paris

hejmar 10
zivistan 1992
KURMANCÎ
rojnameya taybetî ya Enstîtuya kurdî ya Parîsê li ser pirsên zaravê kurmancî
mirîÒk
kurdî
nikil, nikul, gepik, gulpik
berkurk, dengik, qelpeçîçik
kofî
hûrik
bask, çeng per
hêt
çîp
naperûÒk
perik, sîx
pûrt
elok, Òamî, elo-elo,
hulî, cilûx, eloÒîÒ
kevok
lîs lûs
lîsin
borangeh
tirkî
gaga
kursak
hotoz
taÒlÈk
kanat
bud
bacak
tÈrmÈk, pençe
telmek
tüy
hindi
fransizî
bec
jabot
crête
gésier
aile
cuisse
jambe, mollet
griffe
penne
duvet
dinde
îngilîzî
beak
crop
crest
gizzard
wing
leg, thigh
leg,calf
claw
large feather
down
turkey
güvercin
tünek
tünemek
guvercinlik
hêlîn
çêlik
yuva
yeni dofian
guvercin yavrusu
genç güvercin
kümes
fol
colombe, pigeon
perchoir
se percher
pigeonnier,
colombier
nid
nouveau-né
d'un pigeon
pigeonneau
basse-cour
œuf à couver
dove, pigeon
roost
to perch
pigeon house,
dovecot
nest
new born of
pigeon
young pigeon
farm yard, poultry
egg for brooding,
nets egg
ferx
kox, lîs pînik, holik
motik
pûngal
çêlik, çêçik
cûcik
çêt, Òelûvk
varik
mifi,sk
dîk dîkil kele,sêr
mirîÒka avî
mirîÒka kurk
qaz
werdek, miravî
folluk
civciv
civciv
genç horoz
piliç
tavuk
horoz
su tavufiu
kuluçka tavuk
kaz
ördek
mê
cûcik
varik
mirîÒk , tûtik
pondoir
poussin
poussin
coquelet
poulet, poulette
poule
coq
poule d'eau
couveuse
oie
canard
nêr
cûcik
çêt, Òelûvk
dîk, dîkil, keleÒêr.
chick
chick
cockerel
chicken
hen
cock, rooster
moorhen
sitter, brooder
goose
duck
Min ev nivîsî ne ji bo sahibrewacan
Belkî ji bo biçûkêd Kurmancan
Ehmedê Xanî
(Sedsala XVII)
Civîna payîza
1991an
Civîna dehemîn a li ser zimanê kurdî,
zaravayê kurmancî, ji 20 ta 26ê meha
çiriyê, li Swêdê, li xwendegeha bilind a
Biskops Arnöyê civiya. Civîn giraniya
xebatên xwe da ser lêgerîna termên
rêzimanî, hiqûqî û coxrafî. Lênerîna
peyvên klasîkên kurdî, ku timî di bernameya civînên ziman de ye, vê carê bi
ferhengokên Sirr-ul-MahÒer a Feqî
ReÒîdê Hekarî, Dîwana Duwem a
Cegerxwîn, kovarên Ronahî û Roja Nû
dom kir. BeÒdarên civînê li ser hin peyvên kêmnas ên jiyana rojane jî xebitîn.
Em encamên van xebatan di vê hejmarê de tevî sûretek mirîÒkê, ku di hejmara berê de baÒ derneketibû, belav dikin.
Hevalên ku beÒdarî civîna payîza
1991an bûn ev in: Khosrow Abdollahî
(Selmas), Mahmûd Baksî (Xerza), Rojen
Barnas (Diyarbekir), Luftî Baski (Xerza),
Muzaffer Begzade (…ikakan), Huseyin
Kurdo (Amûd), Hemîd Kiliçaslan*
(Mêrdîn), Kendal Nezan (Diyarbakir),
Zinar Soran (Mêrdîn), Mehmed Uzun
(Siwêrek), Veysi Zeydanlî (Bedlîs), ReÒo
Zîlan (Agirî), Zeynelabidîn Zinar
(Batman) û Elî …er (Wan).
_________
* Kek Hemîd Kiliçaslan di civîna biharê de
amade bû, anvê wî bi xeletî di hejmara berê de
hatiye ji bîr kirin.
Heywanên nav malê
1 - Kevok:
cîh:
zêdebûn:
çêlik:
ferx:
Amadekar : Hemîd KILIÇASLAN
lûs, lîs, borangeh, hêlîn
hêkan dikin, ji sê hêkan du çêlik çêdibin.
teqrîben her meh kurk dikevin.
(t) güvercin yavrusu, (f) nouveau-né d'un pigenneau
(t) genç güvercin, (f) pigeonneau, (e) young pigeon
Kurm ancî • 85 •
kevok:
rengê wan:
kevoka kedî:
kevok:
2- MirîÒk, Tûtik:
cîh:
zêdebûn:
motik:
pûngal
çêlik/çêçik:
varik:
ferx/fêrik:
mirîÒk/sere:
rengê wan:
Òiklê wan:
(t) güvercin, (f) pigeon, colombe,
(e) dove, pigeon
birdikî, reÒ, Òîn, sipî, sor, kewik,
kevok li gora rengê xe tê bi nav
kirin.
mê
nêr, yan jî kevokê nêr.
lûs, kox, pînik, holik
hêkan dikin, salê du caran diqerimin. qurp, qup, kurk, dikevin.
hêka di pînê de dimîne û mirîÒk li
ser dilûsin, hêk dikin.
(t) folluk (f) pondoir.
sê hefte, 21 rojî li ser hêkên xwe
diqerimin.
çêlika ku êdî xuya ye nêr e.
fêrxikê dîkan.
dîk, keleÒêr.
sor, sipî, reÒ, birdikî, kewik.
bi kofî, bi derpê, geraze, qoqo.
3- Elok, …amî, Elo-Elo, Hulî, Çûlix, EloÒîÒ:
cîh:
pîna taybetî, li ser bana dilîsin.
nêr:
dîkê Òamiya
zêdebûn:
wek mirîÒka salê du caran diqerimin.
xîlik:
zêdegoÒtê di ser nikilê wan re ye
rengê wan:
her wekî mirîÒkan li gora rengê xwe
tên bi nav kirin. 4 heftan li ser hêkê
xwe diqerimin.
4- Qaz-Werdek:
cîh:
zêdebûn:
di koxên xaniyan de kurk dikevin
hêkan dikin. 4 heftan li ser hêkan
dimînin.
5- Se, Seg, Kûçik:
cîh:
rengê wan: reÒ û sipî ne. Wek
mirîÒk û elokan perikê wan bi qîmet
in.
sergo, berderî, vedikevî, nav deyên
ûÒ (mixiltên), kadîn.
diteliqin.
dêl, dêlik, dêlese
seg, se
(t) it yavrusu, (f) chiot, (e) puppy,
zêdebûn:
mê:
nêr:
cewrik:
a mê tê teleb an bi ba ye.
ê nêr li ser dêlikê çavsorî dibe.
6- Tajî (jên nêçîrê): (slugî)
kûçik+tajî:
toltajî ye.
bocîk:
(t) fino köpefii, (f) caniche, (e)
poodle
seyê Òivanan:
(t) çoban köpefii (f) chien de berger, (e) sheepdog
7- Pisîk:
cîh:
Òirîkê malê ye. Ser/bin kulînê, kadîn,
nav nivîna, ber tifikê û ber sobê ye.
zêdebûn:
dizê, zayîn.
çêlik:
pisîkê nêr û pisîka me.
xwarina wan:
goÒt, hestî, mast û Òir.
di meha sibat û adarê de gonê wan e.
têjî
(t) kedi yavrusu, (f) chaton
hatin gonan:
(f) être en chaleur
nirnewr bû:
(f) être en rut
8- Kergo, KîroÒk:
cîh:
kun, qul
zêdebûn:
dizên, çêlikan tînin.
xwarin:
gîha, heÒinayî, gizêr, ceh, genim.
gon dixwin wek pisîka. Her meh çêlikan tînin.
rengê wan:
sor, sipî, reÒ û belek û cûn in.
GoÒtê kîroÒkan tê xwarin.
Ji çêlikên kîroÒkan re hin kes xirnik dibêjin.
Lawirên kedî
nav
mirîÒk
dîk
kêroÒk
kew
kûçik
ker
dahÒik
çêlek
hesp
• 86 • Kurm ancî
bankirin
tû tû, tû tû
elo, elo, elo,
wek banga berxa
qewirandin
kiÒ, kiÒ
kiÒ elo
kûçî, kûçî, kûtî, kûtî
tiÒî tÒî, tÒo
kurr, kurr
te'e, te'e çêlê, piçê piçê
tivrÒ
tîdî dî dî
ço, mîrat, ço ço
werkî din
qirte qirt
wîtiwît
cîztecîzt
qebeqeb
nûzenûz
zirezir
hohê çêlê
dah, deh
orîn, borîn
hîre hîr
mirîÒk
kew
kurk
kûçik
ker
hesp
kiroÒk
DENGÊ LAWIRWÊN KEDï
qirte qurit, qîje qij
qeb û qeb, pirte pirt
qurp e qurp, sîr e Òir
dereyi
dizirî, zirte zirt
di Òîhî, herte hirt
dikin çîzîn, çiztecizt
qîjîn
xwendin
qurpîn
reyîn
zirîn
Òehîn
Termên coxrafî
Amadekar ElîÒêr
kurdî
34 - devera çiyayî
35 - serê gir
36 - piÒta çiyê, gaz, milê çiyê
37 - berpala çiyê
38 - kaniya çiyê, çavik
39 -47- devera çiyayê bilind
39- zencireçiya
40 - sertar, kop, gupika çiyê, qot
41 - sermilk
42 - zîn
43 - ruyê zinar
44 - tîÒik, ÒûÒtek
45 - Òikêr
46 - Òiverê
47 - gewn, zixur
48 - 56 qeÒahî
48 - raxa qeÒahiyê
49 - dola qeÒahiyê
50- qelîÒtek
51 - çaviya qeÒahiyê
52 - ava qeÒatiyê
53 - pangorê kêlekê
54 - pangorê navîn
55 - pangorê dawîn
56 - tehtê qeÒahiyê
tirkî
fransizî
dafilık yöre
moyenne montagne
dafi tepesi
dôme montagneux
sÈrt
crête (de montagne)
dafi yamacÈ
versant
dafi, yapaç pÈnar
source à flanc de coteau
yüksek dafi yöresi
région de haute montagne
sıradafi
chaîne de montagnes, massif
doruk
pic,cîme
sırt
épaulement rocheux
eyer, semer
selle
kayalÈk cephe
paroi raide, abrupte
dere, derecik
couloir
moloz, yıfiıntı, döküntü
talus d'éboulis
patika
sentier muletier
dafi geçiti, bofiaz
défilé (col)
buzul
glacier
buzul yatafiı
névé
buzul deresi, buzul vadisi glacier de vallée
yarÈk
crevasse de glacier
buzul deresi gözü
arche (porte) de glacier
buzul akıntısı, buzul deresi torrent glaciaire
yan buzul taÒÈ
moraine latérale
orta buzul taÒı
moraine médiale
son buzul taÒı
moraine terminale
buzul masası
table de glacier
îngilîzî
mountainous area
rounded mountain top
mountain ridge (ridge)
mountain slope
hillside spring
high-mountain region
mountain range, massif
summit (peak, top of mountain)
shoulder
saddle
rock face (steep face)
gully
talus (scree, detritus)
bridle path
pass (col)
glacial ice, glacier
firn field (firn basin, nevé)
valley glacier
crevasse
glacier snout
subglacial stream
lateral moraine
medial moraine
end moraine
glacier table
Kurm ancî • 87 •
PEYVÊN ADET Û RUSÛMATÊ EL EKRAD
Mela Mahmud Beyazîdî
Amadekar : Hemîd KILIÇASLAN
kurdî
zome
salixdan
hêÒî
qerewal
lixab
konstûn (stûnkon)
kêzm
rim
berayik, pêÒkoçî
koç, malên barkiri
dilan
stranên li ser miriyan
daleqandin, hilawestin, dilawêsîn
kotek, darok, dara Òînê
xeft: konê piçûk ê Òînan
laçik
xoÒnûd: razî
kumreÒî
bedgomanî,
Òewm (Òom), bê oxir
Òû, mêr
Òû kirin, mêr kirin
çeper, kozika Òer
ÒeÒxane, cureyek tifingê
Òemal
keskesor
serxure
rewend
dexes
hêwiÒandin
tizê tifingé
kirêt, qirêt
erÒet: hissa jinê
qeleqend, keleqend
tevipayi, tevepayî
bérîte
tencik,beroÒ
dellak: sunetker
xonçe
tirkî
oba
tanÈmlamak,
tarif etmek, izah etmek
çadÈr alanÈ
gözcü, nobet, karavil
gem
çadÈr direfii
direk, kazÈk
mizrak
öncü
1) yüklenmiÒ eÒya 2) göç
halay
afiÈt
asmak
yas afiacÈ
yas çadÈrÈ
baÒ örtüsü
memnun
kÈskançlÈk
ugursuz
erkek, koca
evlenmek (kÈz için)
siper
bir atÈÒlÈ tüfek
parlaklÈk, Òevk
gök kuÒafiÈ
ufiursuz
göçebe
çekemeyen, kÈskanç
esirgemek, tasaruf etmek
eski tüfeklerde fitil
kirli
mirasda kadÈnÈn payÈ
Òeker parçasÈ
ortaklaÒa
kadÈn ve erkeklerin
karÒÈlÈklÈ oynadÈklarÈ oyun
tencere
sünetçi
düfiün ve sünetlerde
gönderilen hediye
xîmeniÒîn
destexane, sifre
argûn
pilte
zîp, çarÒema reÒ
çadÈrda yaÒayan, göçebe
sofra
Òömine
fitil
kara çarÒamba
Òkeva: nanê bé hêvirtirÒ
zadika hêksorê
biÒkaftin
pispor
mayasÈz ekmek
paskalya, çörefii
çözmek, açmak, sökmek
uzman
• 88 • Kurm ancî
fransizî
camp, campement
décrire, expliquer
îngilîzî
camp, encampment
to describe, to explain
aire, superficie d'une
tente plantée
garde, sentinelle,
mors
pilier d'une tente
pieu, pal, piquet
lance
avant-garde
1 ) chargement
2) déménagement, migration
élégie
suspendre
arbre de deuil
tente servant de chapelle ardente
foulard
satisfait, content
jalousie
surface covered by a pitched
tent
watchman, sentry
bit
pillar of a tent
peg, stake, picket
spear, lance
vanguard
1) load 2) removal, migration
qui porte malheur
mari
se marier (pour une fille)
tranchée
fusil à un seul coup
éclat, lustre, luminosité
arc-en-ciel
de mauvais augure, néfaste
nomade
envieux
épargner
mèche des anciens fusils
sale
la part de la femme dans
l'héritage de ses parents
morceau de sucre
en comrnun
danse où hommes et femmes
chantent alternativement
casserole
celui qui pratique la circoncision
présent offert à l'occasion des
fêtes de mariage ou
de circoncision
habitant la tente, nomade
couvert, table
cheminée
mèche
'mercredi noir'. demier
mercredi de février
pain azyme
Pâques
dénouer, délier, ouvrir, défaire
expert
elegy
to hang up, to suspend
mourning tree
tent used as chapel of rest
scarf
satisfied, happy
jealousy
ominous, who brings misfortune
husband
to get married (for a girl)
trench
single-barrelled rifle
radiance, shine, brilliance, brightness
rainbow
ominous, harmful
nomad
envious
to spare
wick of antique rifles
dirty
woman's share of her parents'
inheritance
lump of sugar
in common
danœ during which men
and women sing in turn
pan, saucepan
circuncisioner
present given at weddnig
or circoncision celebrations
nomad, living in tents
table
hearth
wick
"black Wednesday", last Wednesday
in February
unleavened bread
Easter
to untie, to undo
expert
revî
gele
at sürüsü
ceylan sürüsü
solger, solbend, koÒkar, pînedir
serqeda
conî
Òûrker
hesinger
nikol
cinaq
ayakkabÈcÈ
belalÈ
dibek
kÈlÈç imalatçÈsÈ
demirci
piÒmanlÈk
lades
selem
peÒin parayla
veresiye mal almak
bir Òeyi ölçmeden,
tartmadan satÈnalma usülü
erebi bazar
rimbaz
tivingendazî
kade, kuliçeyê mezin
dirinde
kerguh, kiroÒk
Òûrengiv
Òekêrt, Òikarte
mÈzrakçÈ
atÈcÈlÈk
bir nevi çörek
yÈrtÈcÈ hayvan
tavÒan
iyi kÈlÈç kullanan
kadÈna ait özel mülk
perdeniÒin, piÒt perde
perde ardÈnda oturan,
namuslu
anlaÒma, barÈÒma
cadÈ
cadÈ iÒi
yalvarma, yakarma
ister istemez, zorunlu olarak
intikam
reaya, köylü
asi
rahatÈnÈ seven
tuzak
1) yapafiÈ taramak
2) çakmaktaÒÈyla ateÒ yakmak
3) (duvar) inÒa etmek
angarya
çadÈrÈ bafilama ipi
sundurma
düfime
yiyecek
lamba
düfiünde bekarlarÈn damat
ailesinden aldÈklarÈ hediye
ya da kefaret
misafirlere söyletilen türkü
pêvketin, lihevhatin
cazû, piresêr
cezewî
lavahî, li ber gerin
çarneçar, bivê nevê
tol
goran, gundî
serkeÒ
hêsayî perwer kemin
heÒare, neçarge
jenîn
olam, suxre
tenefê çadiran, benê çadiran
pêÒmal
mîwek, biÒkote
xurek, xwarin
pêsûs
giska ezeban
giska mêvanan
gisk, curm
gerelawêj: bi dor stran gotin
kefaret, ceza
sÈrayla türkü söylemek
hol
pîldar, falavêj
top
falcÈ
kevirî
dag tÈrmanÈcÈsÈ
troupeau de chevaux
harde, harpail (de cerfs,
de gazelles)
cordonnier
belliqueux, querelleur
mortier
fabricant de sabre, d'épée
forgeron
repenti
os de clavicule chez
les oiseaux, fourchette
achat à terme payé plusieurs
mois d'avance
achhat d'une mardhandise sans
la peser ou la mesurer, sur la base
d'une évaluation approximative
lancier, lanceur
tir au fusil
sorte de galette kurde
fauve
lièvre
bon épéiste
dot ou dotation personnelle
de la femme
recluse (femme)
réconciliation
sorcière
sorcier
supplication
nolens volens, bon gré, mal gré
vengeance
paysan
rebelle
qui aime la vie facile
embuscade, piège
1) carder (f), 2) faire du feu
avec un silex,
3) bâtir (un mur)
corvée
cordage d'une tente
appentis
bouton
nourriture
lampe à huile
amende ou cadeau que la
famille du marié doit offrir
aux célibatres
chanson que l'invité doit chanter
pour inaugurer la veillée
amende, expiation
chanter à tour de rôle,
dans une assemblée
balle
diseuse de bonne aventure,
voyante
alpiniste
herd of horses
herd (of stags, of gazelles)
shoemaker
bellicose, quarrelsome
mortar
swordsmaker
smith, blacksmith
repentant
wishbone
forward purchase
paid several months in advanœ
purchase of goods without
weighing or measuring them,
on estimation
lancer, thrower rifle shooting
a kind of Kurdish flat cake
wild animal
hare
good swordsman
a woman's personal dowry
recluse, cloistered
reconciliation
witch
sorcerer
plea, entreaty
willy-milly
vengeanœ
peasant
rebel
who loves the easy life
ambush, trap
1 ) to card 2) to light a fire
with a flint
3) to build (a wall)
chore
ropes, rigging of a tent
lean-to
button
food
oil-lamp
fine or present given by
bridegroom's family to the bachelors
song sung by guest to inaugurate
the evening gathering
fine, expiation, atonement
to sing in turns at a
gathering
ball
fortune-teller
mountaineer, climber
beranberdan serî: destpêka zayîna pez
çiraxê Òêx: endamê Òêx ê ku salê carekê dewarek ji mala Òêx re dive, dikeve ber benê wî.
nistî: tilsimÒkênandinî, mifta tilsimê. Nistiya tayê mirîÒkeke reÒ e.
Kurm ancî • 89 •
tête çêkirin. Ji
bona
çêkirina
kona,
berê mû
Òe dikin
û paÒê jî
Amadekar: Muzaffer BEGZADE
Kon ji mûyê bizinan û kulka deva
dirêsin. PiÒtî hînga tevnê diraçînin û her car ta yan tejeke kon
çêdikin. Van tejan bi hev û din
kurdî
berjen,kutek
çit
doÒik
hêÒî, kêleka kon
kejî; benê pehn ê hûnnandi
tirkî
destek, istinat diregi
çit
seki
kurulan çadÈrÈn yanÈ
yassÈ ve geniÒ urgan
kemend
kon: reÒmal
kon vedan
mêkut,merkut
mû
raçandin
reÒmal
rist,çasir
stûnkon
tej, ta, takon
kement
çadÈr
çadÈr kurmak
tokmak
kÈl
dokumak
karaçadÈr
çadÈrÈn altÈndan geçip
onu kazÈklara bafilayan
urgan
saçak
çadÈrÈn bafilandÈfiÈ
kenar kazÈfiÈ
kazÈk
çadÈrÈn üstünden geçirilip
uçmasÈnÈ önlemek için
kazÈklara bafilanan
urgan
çadÈr direfii
tek en kilim
tevn
war
zome
dokuma dezgahÈ
yer, yurt, kamping
oba
zozan
yayla
Òûnwar
yurtluk
fi,si
serhêÒî; singê
kêleki yê kon
sing
serrît
fransizî
appui,support, étai
clôture, claie
banquette en terre battue ou en pierre
côté d'une tente plantée
bande tissée en laine servant à fixer
le bât ou attacher une charge
lasso, noeud coulant
tente
planter une tente
maillet
poils
tisser
tente noire
corde en poils de chèvre
qui passe en-dessous de la
toile de la tente et la fixe au piquet
frange
un des quatre pieux principaux
où l'on attache les cordages d'une tente
piquet, pieu
corde en poile de chèvre passant
au-dessus de la toile de la tente,
fixée au piquet, empêchant la
tente de s'envoler
pilier, mât d'une tente
tissu en poils de chèvre
large d'environ 50cm
métier à tisser
lieu, place, camp, campement
groupement ou village
de tentes nomades
alpage, are de
transhumance d'été
emplacement d'un camp,
territoire de campement
bêrî, bêrivan, werîs, zom, tendûr, têr, sêl, hebin,-Òirît, hêÒi, çewal,
cihor, cil, obe, pêkuledan, perde, kuledan
kulîn-kulûn-stêr.
• 90 • Kurm ancî
ve didirûn û bi vî awayî kon çê
dibe. Piçûkî û mezinahiya kon
bi hejmara tej an hejmara stûnan ve girêdayî ye: wekî konê
24 tejî an konê 6 stûnî. Koçer bi
çît û perdan navberê didine kon
û bi vî awayî cihê rûniÒtina
mêr, jin, û mêvanan û herweha
cihê xwarin çêkirinê ji hev û din
têne cuda kirin. Rengê kon bi
timî reÒ e û her ji ber wê yekê jî
jê re dibêjin ReÒmal.
îngilîzî
support, prop, stay
hurdle, fence
mud or stone bench
side of a pitched tent
woollen woven strip used to fix the
pack or to fasten a load
lasso, slip-knot, running knot
tent
to pitch a tent
mallet
hair
to weave
black tent
rape made of goat's
hair passing under the
tent's canvas and tying it to the stake
fringe
one of the four main
poles to which the tent's ropes are tied
peg, stake, picket
rope made of goat's hair passing
over the tent's canvas and tied to
the stake, preventing the tent
from flying away
stake, pole of a tent
goatskin fabric
approx. 50 cm wide
weaving loom
camp, camping ground
group or village of nomads' tents
mountain pasture, ground
summer pasture
encampment, camp
TERMÊN(III)HIQÛQÎ
kurdî
dadgeh
avûkat, parêzer
girte
girtenivîs
doz
dozdar
dozlêkirî
gilî
gilî kirin
gilîkir
tawan
tawan kirin
tawanbar
tawanbar
tawanbarî
tawanbar kirin
tawanbarkirî
tawanbarker
tawankar
tawankarî
tawannasî
gumanbar
çewtî
cezayê zindanê
cezayê diravî
cezayê mirinê
cezayê giran
cezayê sivik
cezayê sermedî
tirkî
mahkeme
avukat
tutanak
zabit katibi
dava
davacı
davalÈ
Òikayet
Òikayet etmek
Òikayetçi
suç, cürüm
suç iÒlemek
suç iÒleyen, suç faili
suçlu
suçluluk
suçlamak, itham etmek
suçlanan
suçlayan
mücrim
kriminalite
kriminoloji
Òüpheli
kabahat
hapis cezasÈ
para cezasÈ
ölüm cezasÈ
afiÈr ceza
hafif ceza
müebed hapis
fransizî
tribunal, cour
avocat
procès verbal
greffier
cause, procès
demandeur, plaingant
défendeur
plainte
porter plainte
plaignant
crime, délit
commettre un crime
auteur d'un crime
coupable
culpabilité
accuser, imputer
accusé, prévenu
accusateur
criminel
criminalité
criminologie
suspect
infraction, délit infraction
peine de réclusion, de prison
amende
peine de mort
peine lourde
peine légère
réclusion à perpétuité
Amadekar : Veysi ZEYDANLÎ
îngilîzî
tribunal, court
lawyer
minutes
clerk (of the corut)
case, lawsuit
plaintiff
défendant
complaint
to lodge a complaint
plaintiff
crime, offence
to commit a crime, a felony
perpetrator of a crime
guilty
guilt
to accuse, to impute
accused, defendant
prosecutor, accuser
criminal
criminality
criminology
suspicious, suspect
offence, breach of the law
prison sentence
fine
death penalty
heavy penalty
light penalty
life sentence
JI KLASÎKÊN KURDÎ
F erhengoka D îwana Cegerxwîn
-IIIbêdar: nedar
celew: cilav
col: tevlihev
gulÒen
hawil
heriftin
kate
kixme
naxir: garan
perav
pêwan: panêr
qefa
qulebazî: fêlbazî
raser: fêz
reÒbend: dafik
sersem: sergêj
tirabêlk: axa hûrbûyî
xugî
Òayeste
Òesar: seÒderb
yoksul, fakir
dizgin
karÈÒÈk, heterojen
güllük, gülbahçesi
takat, güç
tahrip etmek, yÈkmak
sürgün
cepken
sÈfiÈr sürüsü
sahil
nöbetçi
dofial sÈfiÈnak
dalavere
yukarÈ, üst
kuÒ tuzafiÈ
sersem
ince toz
haraç
layÈk
altÈ atÈÒlÈ
pauvre, indigent, miséreux
bride, rêne
mélangé, hétérogène
roseraie
force
détruire, dévaster
rejeton, rejet
une sorte de dolman
troupeau de bovins
rive, rivage
gardien, sentinelle
abri naturel
intrigue, tromperie, tricherie
le haut, la partie haute, supérieure
piège à oiseaux
étourdi
poussière fine
tribut
digne de
revolver à six coups
Amadekar: Khosrow ABDOLLAHï
poor, indigent, destitute, needy
bridle, rein
mixed, heterogenous
rose garden
strength
to destroy, to devastate
shoot, offshoot
a sort of dolman
herd of cattle
shore, bank
guardian, watchman, sentry
natural shelter
plot, scheme, trick, cheating
top, upper part
bird-trap
heedless, thoughtless
fine dust
tribute
worthy of
six- chambered revolver
Kurm ancî • 91 •
Termên rêzimanî
(II)
Rojen BARNAS
Li ser "terrnên rêzimanî" ya kurmancî xebatên destpêkî û
ciddî yên Mîr Celadet û Kamuran Bedirxan Beg in.
Kurmanciya termên rêzimanî ya Mîr Celadet Beg di Hawarê
de, yên Mîr Kamuran Beg jî di pirtûkên wî yên ji bo hînkirina zimanê kurdî du car û bi rengek ji hev cihê hatine
weÒandin. Di vê xebata xwe ya li ser termên rêzimanî ya kurmancî de -ku besa pêÒi di jimareya 9. a Kurmanciyê de derket
- me wek liste; lîsteya termên di Grammaire Kurde Dialecte
kurdmanjî ya Mîr Celadet Bedir-Xan û Roger Lescot çarçewe,
û wek navlêkirin (kurmanciya terman) jî xebata Mîr Celadet
û Mîr Kamuran bingeh, da ber xwe. Ji ber ku ne lîsteya termên ji xebata Mîr Celadet Beg û ne jî yên Mîr Kamuran Beg
bersîva hewcedariya lîsteya di "Grammaire Kurde" de didan,
pêwist bû ku em li xebata di vi warî de kirî zêde bikin. Yê
diduyan jı sedem ev e, ku di gelek cihan de navlêkirinên terman ên Mîr Celadet û Mîr Kamuran, heta yên Mîr Kamuran
ên berê û yên paÒiyê li hevûdu nanihêrin û ev dibin sedemê
geremolî û tevlîheviyê.
Herwekî :
(f) comparatif:
© kemper, kemperandin,
$ pêÒhevanî an bêtirker,
(f) adjectifs numéraux cardinaux:
© rengdêrên jmarîn ên bingehîn,
$ rengdêrên jmarda,
(f) adjectifs numéraux ordinaux:
© rengdêrên jmarîn ên rêzin,
$ rengdêrên rêzda,
(f) adjectifs possessifs
© rengdêrên xwemalîn,
¶ rengdêrên destdaniyê,
$ rengdêrên destdaniyê an
wxedıtiyê,
• 92 • Kurm ancî
(f) adverbe:
© hoker,
¶ hoker, rengpîÒe,
(f) adverbes de manière:
¶ rengpîÒeya awahî,
(f) terminaison:
© dûpaÒ (n),
$ dawîne,
(f) intransitif:
© negerguhêz,
$ pêgerandî,
(f) conjugaison du verbe:
¶ lapêrîn
$ kesandin.
Di navlêkirinên bi kurmancî
yên termên rêzimanî de rêçka me ev e:
1. Ji navên heyî yên ji aliyê
Mîr Celadet û Mîr Kamuran
Beg ve dayî yên ku li hevûdu dinihêrin û ji aliyê jê famkirinê ve ne Òolî ne tevlîhev
in, wan her wisa qebûlkirin û
bikaranîn.
2. Ji navlêkirinên wan ên ku
li hevûdu nanihêrin; ya di
maneyê de rasttir û di bilêvkirinê de siviktir, hibijartin.
3. Ji navlêkirinên kesên din
ên di vî warî de xebatên
ciddî kirine îstifade kirin.
4. Tevî van her sê riyan jî, ku
ji bo termeke rêzimanî ya
pêwist kurmanciya yekê peyder nebe, an jî ew navlêkirina bi kurmancî ya heyî li
gora maneya termê ne bi cih
be; wê gavê li gora mentiqa
maneya termê, navekî kurmancî yê nû lê danîn e.
(f) radical:
© rayek,
¶ hîm,
Maneyên nîÒanekên ku li jorê hatine bikaranin:
(f) transitif:
© gerguhêz,
$ sergerandî,
© —> Celadet Bedirxan, ji Hawarê
¶ —> Kamuran Bedirxan, Nivîsa Min
$ —> Kamuran Bedirxan, ji Rêzana Zmanê Kurdî
kurdî
fonetîk
dengdar
bilind
navincî
nizim
nizima pêÒderkî
bilinda navderkî
bilinda pêÒderkî
lêvkî
diranî
pêÒesmandevî
esmandevi û qirikî
girtiya hiÒk
girtiya nerm
fîzeka hiÒk
fîzeka nerm
girtiya difinî
dulêviya domdar
a nerm
herikiya lerzokî
herikiya rexkî
nîvdengdar
paÒesmandevî
domdara nerm
domdara hiÒk
nîvgirtiya bi xiÒîn
rastîhevhatina
dengdaran
cotbûn
cîguherîn
tewandina awayan
têbinî
cotebêje
morfolojî
pronavê vegerok
pronavê xweyitiyê
tirkî
fonetik
ünlü, sesli
yüksek
orta
alçak
alçak ön çÈkÈÒ
karma yüksek
art çÈkÈÒlÈ yüksek
dudaksÈ
diÒseller
öndamaksÈlar
damaksÈlar ve
gÈrtlaksÈlar
ötümsüz kapantÈlÈ
ötümlü kapantÈlÈ
ötümsüz sÈzÈcÈ
ötümlü sÈzÈcÈ
genizsel kapantÈlÈ
sürekli ötümlü
çift dudaksÈl
titreÒimli akÈcÈ
akÈcÈ yan ünsüz
yarÈ ünlü
artdamaksÈl
ötümlü sürekli
ötümsüz sürekli
hÈÒÈltÈlÈ yan kapantÈlÈ
kesinti
ikileÒme
göçüÒme
durum bükünleri
açÈklama, (dikkat,
dipnot, uyarma)
sözcüklerde eÒleme
morfoloji
dönüÒlü ÒahÈs zamiri
pronavê hevdûtiyê
pronavê peywendiyê
biwêja pronavî
iyelik (mülkiyet)
zamiri
iÒdeÒ zamir
ilgi zamiri
zamirsel deyim
pronavên kurtkirî
kÈsaltÈlmÈÒ zamirler
fransizî
phonétique
voyelle
haute
moyenne
basse
antérieure basse
mixte haute
postérieure haute
labiale
dentale
prépalatale
palatales
îngilîzî
phonetics
vowel
high
middle
low
front low
mixed high
back high
labial
dental
prepalatal
palatal
occlusive sourde
occlusive sonore
spirante sourde
spirante sonore
occlusive nasale
bilabiale
continue sonore
liquide vibrante
liquide latérale
semi-voyelle
postpalatable
continue sonore
continue sourde
semi-occlusive
chuintante
hiatus
voiceless occlusive
voiced occlusive
voiceless spirant
voiced spirant
nasal occlusive
continuous
voiced bilabial
vibrant liquid
lateral liquid
semi-vowel
postpalatal
voiced continuous
voiceless continuous
hissing semi- occlusive
gémination
métathèse
flexion de cas
note, remarque
gemination
metathesis
inflexion of the cases
footnote, remark
couple de mots
morphologie
pronom personel
réfléchi
pronom possessif
pair of words
morphology
reflexive pronoun
pronom réciproque
pronom relatif
locution
pronominale
pronom abrégé
neutre
reciprocal pronoun
relative pronoun
pronominal phrase
break
possessive pronoun
abbreviated pronoun
(Dûmahîk heye)
Kurm ancî • 93 •
Fe r hen g o k a
RONAHÎ
Amadekar : Hemîd KILIÇASLAN
kurdî
tirkî
fransizî
îngilîzî
kiÒwer
xebat
destegah
hinerwer
wargeh
kêlîk
noqar
wêne
tangÒikên
pisporê eskerî
nemaze
qad
kozik
tavil,tafil
çeper, senger
asêgeh
firsend, kês, keys
xwîndar
hêman
nêz a (ji nêza)
posat
teba
xeriqandin
singik
bender
hûrmûr
Òewender, silq
beristan
stol
cenkeÒtî
nimînende
têkber
têkberên malê
ristin
awartin
ayende
nifÒ
zêringer
ristik
gon, reng, gûn
kuçe
hilweÒîn
qels
yurt, ülke
çalıÒma
tezgah imalathane
yetenekli
mevzi
biraz (sonra)
denizaltı
photo
tanksavar
askeri uzman
özellikle
meydan
tabya, pusu
hemen, derhal
siper
müstahkem mevki, istihkam
fırsat
kanlı
öfie
açlık(tan)
muhimat
mahluk
batırmak
örgü ÒiÒi
liman
(ıvır zıvır), zaruri ihtiyaç
Òeker pancarı
kara
filo
savaÒ gemisi
temsilci, delege
eÒya
ev eÒyası
efiirmek
dıÒtalamak, istisna tutmak
gelecek
kuÒak, nesil
kuyumcu
kolye
reng
sokak
yıkım
güçsüz, zayıf
pays
travail
comptoir,atelier
talentueux
position
tout à l'heure
sous-marin
photographie
anti-char
expert militaire
en particulier
place
etranchement
tout de suite
tranchée
fortification
occasion, opportunité
sanguin, saignant
élément
faim
munition
créature
couler
aiguille à tricoter
port
affaires, effets
betterave à sucre
terre, terre ferme
flotte
navire de guerre
représentant, délégué
objet,article
articles ménagers
filer
exclure, faire exception
futur
génération
orfèvre
collier, chaîne
couleur
rue
effondrement
faible
country
work
counter, workshop
gifted
(mil) position
soon
submarine
photography
anti-tank
military expert
especially, in particular
place
entrenchment
at once,immediately
trench
fortification
opportunity
sanguine, beeding
element
hunger
ammunition
creature
to sink, to send to the bottom
knitting needle
port,harbour
things, clothes
beet, sugar beet
land, terra firma
fleet
war ship
representative, delegate
item
household requisites
to spin
to exclude, to make an exception
future
generation
goldsmith
necklace
colour
street
collapse, falling-down
weak
• 94 • Kurm ancî
cewdik
balafirÒikên
behredar
parêv, biryan
kezixandin
awarte
guhêzbar
durû
pesn
ciwanmer
bêbextî
nemerdî
lezbot
biserhatî
tihnî
tamdar
bej
peresto
rûmet
bêperwa
sergewaz
tekûz
girav
dêwendam
berevan
nûjen
nîvro
kaçanî
rawir
nîvro-rohilat
tirtire
berhewa kirin
nûçe
xweser
barkêÒ
payitext
tov
bênefs
bênefsî
bêhemdî
bi nav kirin
hindav
sewgirandin, misoger kirin
zirekpûÒ
pola
stûr
mîr
pismîr
zikmakî
çêkirox
bêhemta
zirav
su tulumu
uçaksavar
ortak
tandır kebabı
budamak
istisna
seyyar
iki yüzlü riyakar
övgü
centilmen,yifiit
kaleÒlik, ihanet
kancıklık, alçaklık
sürat motoru
sergüzeÒt
susama
lezzetli, lezziz
kara
ilah, çok sevilen
defier
korkusuz
devlet büyüfiü, önder
safilam, muntazam
ada
devasa
savunmacı
modern
güney
kap-kaçak, mutfak eÒyası
av hayvanı
güneydofiu
kocaman
havaya uçurmak
haber
bafiımsız, müstakil
yük gemisi
baÒkent
tohum
pisbofiaz
pisbofiazlık
gayri ihtiyari
adlandırmak
yön istikamet
garantilemek, garanti etmek
zırhlı
çelik
kalın
emir, sultan
Òehzade, prens
dofiuÒtan
yapay, imal eden
eÒsiz
safra
outre à eau
(arme) anti-aérienne
associé, actionnaire
tandoori
tailler,élaguer
exception
ambulant
hypocrite
louange
gentilhomme
trahison
lâcheté, bassesse
hors-bord, vedette
aventure
soif
savoureux, succulent
terre
idole
valeur
sans crainte
chef, chef d'Etat
solide, robuste
île
gigantesque
défenseur
moderne
Sud
vaisselle
gibier
Sud-Est
énorme
faire sauter, faire exploser
nouvelle
indépendant
transporteur
capitale
grainesemence
gourmand, glouton
goinfrerie
involontairement
nommer
direction
assurer, garantir
blindé
acier
épais
émir
prince
congénital
créateur, fabricant
sans égal, unique
bile
water skin
anti-aircraft
associate, shareholder
tandoori
to prune, to lop off
exception
itinerant
hypocritical
praise
gentleman
betrayal
cowardice, lowness
speed boat
adventure
thirst
tasty, succulent
land
idol
value
without fear
chief, Head of State
solid, sturdy, strong
island, isle
gigantic
defender
modern
South
crockery
game
South-East
huge, enormous
to blow up, to explode
news
independent
carrier
capital(city)
seed
greedy, gluttonous
piggery, guzzling
unvoluntarily, unintentionally
to name
way,direction
to insure, to assure
armoured
steel
thick
emir
prince
congenital
maker, manufacturer
unequalled, unique
bile
Kurm ancî • 95 •
F e r h e n g o k a
Sirr ul-MahÒera Feqî ReÒidê Hekarî
Amadekar: Zeynalabidîn ZINAR
kurdî
aÒîkar
bêrî
bist: ÒîÒika pehn
çikandin
dasîtan
derbend
dîbac
ecûzpîr
encam
etles
genc
kesirîn
tirkî
açÈk
günahsÈz, masum
geniÒ ÒiÒ
dikmek
destan
geçit
dallÈ çiçekli bir çeÒit
ipekli kumaÒ
cadÈ
sonuç, netice
atlas
hazine
üzülmek
kêÒan
tartÈ, tartma
mas
tîmar kirin, mehez kirin
pêkve
perwaz
penah, star
pîÒe
qetran, qîr
serteser, seranser
kaÒafiÈ
kaÒafiÈlamak
beraber, birlikte
uçuÒ, uçma
sÈfiÈnak
meslek
katran
baÒtanbaÒa
étrille
étriller
ensemble
vol, envol
abri, refuge
métier
goudron
d'un bout à l'autre,
entièrement
serxweÒ
tengezar, bêçare
umîd
xeÒm
xendan, kenok
yexma, talan
yekayek, yekoyek,
yek bi yek
sarhoÒ
çaresiz
umut
hÈÒm, öfke
güleç
yafima
birer birer, teker teker
ivre
désespéré, sans remède
espoir
fureur, colère
souriant
pillage
un à un
• 96 • Kurm ancî
fransizî
clair, évident
innocent
brochette plate
planter
épopée
défilé, col, goulet
tissu précieux en soie
à motifs floraux
sorcière
résultat, conclusion
satin
trésor
se tourmenter,
avoir de la peine
mesure, pesée
îngilîzî
clear, evident
innocent
flat skewer
to plant
epos, epic
defile, gorge, pass, gully
precious silk fabric with
floral design
witch
result, conclusion
satin
treasure
to fret, to be anxious
to worry, to grieve
measure, measurement,
weighing
currycomb
to curry a horse
together
flight, taking flight
shelter, refuge
trade, profession
tar
from beginning to end,
entièrement all the way,
entirely
drunk
desperate, beyond remedy
hope
fury, rage, anger
smiling
looting
one by one