Habitation économique certainement pas inesthétique

Transcription

Habitation économique certainement pas inesthétique
DOSSIER
RESIDENTIEEL | RÉSIDENTIEL
©J. Van Hevel
Habitation
économique certainement
pas inesthétique
L’ARCHITECTE PETER VRAL OPTE POUR
DES MATÉRIAUX À VOCATION INDUSTRIELLE
Peter Vral éprouvait le besoin de se livrer à une nouvelle étude
spatiale de ses locaux professionnels et privés. Au fil du temps,
la coexistence harmonieuse entre sa vie professionnelle et sa vie
privée était devenue de plus en plus difficile dans l’espace qui leur
avait été initialement dévolu. La croissance soutenue du bureau
AIT Architecten avait vu les activités professionnelles de M. Vral
empiéter de plus en plus sur les locaux privés de sa famille.
Peter Vral a su tirer parti de la situation existante avec une créativité
certaine. Cette maison classique a eu droit à son pendant en
prémurs et hourdis creux.
Notre architecte a exploité au mieux le
terrain d’angle situé à Zottegem. Pour
cause de prescriptions urbanistiques
imposant de repousser toute habitation
neuve vers l’arrière, cette dernière a été
érigée dans un espace diamétralement
opposé à celui qu’occupe l’ancienne
20
BETON230
maison d’angle. Dans un avenir lointain,
l’élargissement éventuel de la Steenweg
op Aalst pourrait en théorie entraîner
une expropriation partielle de la parcelle
d’angle. En raison de l’implantation
choisie, seule l’habitation originelle
en briques est dans le collimateur. En
occupant le terrain jusqu’à son angle
le plus éloigné, M. Vral est parvenu à
prolonger la ligne de démarcation plus
rigoureuse entre vie professionnelle
et vie privée au sein d’un espace extérieur exploité au maximum. L’espace
semi-public et la zone d’accès se situent
au nord-ouest. Le patio et le jardin
ouverts au sud sont à usage exclusivement privé.
Dès la phase de conception, notre
architecte savait que son habitation
semi-industrielle d’une grande sobriété
serait exécutée en béton. « Chacun
de nous cultive un penchant pour
certains matériaux », relate M. Vral.
« Si nous avons moins songé à la brique,
c’est en raison du contraste que nous
recherchions avec la maison d’angle
archétypale
existante ».
Remplissant essentiellement une fonction de
DOSSIER - RESIDENTIEEL | RÉSIDENTIEL
Economisch wonen met
maximaal esthetisch comfort
ARCHITECT PETER VRAL KIEST VOOR INDUSTRIËLE MATERIALEN
Peter Vral was toe aan een ruimtelijke herbeschouwing van
werk en privé. Met het verloop van de jaren paste geen van
beide levensaspecten nog in de ruimte die er aanvankelijk voor
voorzien was. Zijn bureau Ait Architecten groeide gestaag en
kwam daarmee steeds meer in het vaarwater van de privéruimtes
van het gezin. Peter wist creatief gebruik te maken van de
bestaande situatie op het perceel. De klassieke woning kreeg
©J. Van Hevel
een strakke pendant van premuren en holle welfsels.
De nieuwe architectenwoning staat diametraal ten opzichte van het oude hoekhuis. Naar stijl
vormt ze een schril contrast met de archetypische hoekwoning.
©J. Van Hevel
Het hoekterrein, gelegen te Zottegem,
werd daarbij maximaal benut. Omwille
van stedenbouwkundige voorschriften
moest een nieuwe woning meer naar
achter liggen en kwam zo diame­traal
ten opzichte van het oude hoekhuis
te staan. In een verre toekomst kan
een eventuele verbreding van de
Steenweg op Aalst in theorie tot een
gedeeltelijke onteigening van het
hoekperceel leiden. Met de gekozen
Architect Peter Vral
Architecte Peter Vral
La nouvelle maison de l’architecte est diamétralement opposée à l'ancienne maison de coin.
Au niveau du style, elle forme un contraste frappant avec la maison de coin typique.
rangement et faisant office de tampon
(séparation visuelle) entre les deux
volumes construits (privé – public),
un volume plus petit doté d’une ossature en bois est pourvu d’une structure
d’ajustement en bois. « Si nous avons
choisi le béton comme matériau de
construction, c’est en raison de notre
prédilection pour ce matériau, mais
aussi et surtout parce que nous voulions
créer de grands espaces intérieurs. De
tels espaces sont relativement simples
à réaliser en béton préfabriqué en
raison de la longueur théorique des
portées ». La famille avait jusqu’alors
élu domicile dans l’une des parties de
l’habitation principale édifiée en 1902
par les grands-parents et principalement composée de petites pièces.
Avez-vous envisagé dès le début l’édification de prémurs ? « Pas tout à fait »,
répond M. Vral, « À l’origine, je penchais
davantage pour la construction d’une
ossature en acier ou d’une structure
à colonnes soutenant des cloisons
préfabriquées. Mais c’est alors que
nous avons découvert ces éléments
préfabriqués et préisolés avant leur
arrivée sur le chantier. Les enveloppes
intérieure et extérieure ainsi que l’isolation sont livrés prêts à l’emploi. Le
com­blement sur site du vide entre les
BETON230
21
inplanting komt dan alleen de oorspronkelijke bakstenen woning in het
vizier. Door tot de uiterste hoek van het
terrein te gaan, wordt de striktere scheiding werk-privé ook doorgetrokken in
de maximaal benutte buitenruimte.
Noordoostelijk ligt de semi-publieke
ruimte en oprijzone. De zuidelijke tuin/
buitenkamer is volledig privé.
Al vóór de ontwerpfase wist de architect dat zijn woning in beton zou
gerealiseerd worden, strak en semi-industrieel. “Iedereen heeft 'zo' zijn voorkeur voor bepaalde materialen”, vertelt
Peter. “Aan baksteen hebben wij minder
gedacht, gezien het contrast dat we
beoogden met de bestaande archetypische hoekwoning." Een kleiner volume
in houtskelet, voornamelijk bergfunctie,
werd als buffer – visuele scheiding tussen beide bouwvolumes (privaat-publiek) gerealiseerd en voorzien van een
houten regelopbouw. "We kozen beton
voor het nieuwe woongebouw uit voorliefde voor het materiaal, maar evenzeer
omdat we vooral binnenin grote open
ruimtes wilden. Die zijn relatief eenvoudig te realiseren met prefab beton,
dankzij de grote overspanningsmogelijkheden.” Het gezin had tot dan toe zijn
stek in een deel van de hoofdwoning,
gebouwd in 1902 door de grootouders,
die vooral uit kleine ruimtes bestond.
Waren premuren van bij het begin een
optie? “Niet helemaal”, aldus Peter, “Oorspronkelijk speelde ik meer met het idee
van een stalen skelet of kolomstructuur, met daarop gemonteerde prefab
wanden. Maar dan kwamen we bij deze
prefab elementen, die voor-geïsoleerd
Door het ontbreken van dorpels onder raampartijen ontstaat
er een grotere integratie van de binnen- met de buitenruimte.
©J. Van Hevel
L'absence de seuils sous les fenêtres créé une plus grande
interaction de l'intérieur avec l'extérieur.
cloisons permet de transformer ces
éléments en murs parfaitement
porteurs. Le recours à ces prémurs
nous a permis de nous affranchir de la
rythmicité des colonnes et contreventements. Cette liberté s'est traduite par
l’obtention d’un espace beaucoup plus
dégagé ».
22
BETON230
Homogénéité
L’utilisation d’éléments préfabriqués
s’est imposée d’emblée en raison de la
planéité des panneaux. M. Vral : « Lors
du coulage sur site d’un béton, on n’a
pas toujours le temps de remédier aux
irrégularités imprévisibles. On observe
moins de rayures dans les coffrages
ou l’on assiste à l’apparition de nids
de graviers à la surface du béton. Les
moules de préfabrication des prémurs
sont coulés sur une table. De toute
manière, le vibrage du béton permet
d’obtenir une surface plus régulière et
plus plane. Tous les voiles en béton sont
également dépourvus de tout revêtement à l’intérieur. Comme ils font partie
intégrante de l’aménagement intérieur,
une finition lisse était tout indiquée
dans ce contexte ». L’absence de seuils
sous les châssis de fenêtre favorise
l’intégration des espaces intérieurs
et extérieurs. Lors de l’aménagement
du jardin, nous avons également eu
recours à l’utilisation d’éléments en
béton. Enfin, l’ensemble est bordé d’un
mur de jardin massif lors de la construction duquel nous avons opté pour un
béton coulé sur site. Cette disparité
résulte un choix délibéré : « Je considère que les panneaux lisses et larges
à hauteur d’étage, conçus pour remplir
DOSSIER - RESIDENTIEEL | RÉSIDENTIEL
worden vóór ze op de werf toekomen.
De binnen-en buitenschil samen met
de isolatie wordt kant-en-klaar geleverd. Het verder ter plaatse opstorten
van de vrije ruimte tussen de wanden
maakt het mogelijk om het element
als volledig dragende muur te concipiëren. Het gebruik van premuren zorgde
ervoor dat we niet afhankelijk waren
van de ritmiek van kolommen en windverbanden. Daardoor kon de ruimte veel
vrijer gehouden worden.”
Egaal
De keuze voor geprefabriceerde elementen was een a priori, omwille van
de gladheid van de panelen. Peter: “Bij
het ter plaatse storten heeft men niet
altijd de onvoorzienbare onregelmatigheden in de hand. Er zitten mindere
leuke krassen in je kisten, of er komen
grindnesten aan de oppervlakte. De prefabschalen van de premuren worden
op een tafel gegoten. Dat geeft sowieso
een egaler en vlakker oppervlak door
het aantrillen. Alle betonschillen zijn
eveneens binnenin zichtbaar gehouden.
Daar ze deel uitmaken van het interieur was ook hier een gladde afwerking
gewenst.” Door het ontbreken van dorpels onder raampartijen ontstaat er een
grotere integratie van de binnen- met
de buitenruimte. Ook voor de tuininrichting werd verder gebruik gemaakt van
betonelementen. Het geheel wordt uiteindelijk afgezoomd door een massieve
tuinmuur, waarbij hier geopteerd werd
voor ter plaatse gegoten beton. Dit
onderscheid is een bewuste keuze: “De
kamerhoge (brede), gladde panelen
voor de woonfunctie ten opzichte van
de ritmische herhaling van de bekisting
van de ter plaatse gestorte tuinmuur
vond ik een mooi contrast.”
Het grondplan van de nieuwe woning
is helder en eenvoudig, een rechthoek
van 12 bij 10 meter, bestaand uit pregevel-muren met doorlopende isolatie
en zonder lijnkoudebruggen. De welfsels die de eerste verdieping vormen,
bleven kleiner dan het grondoppervlak
en werden aan de dakstructuur opgehangen. Visuele verticale perspectieven
©J. Van Hevel
e kozen voor beton uit
W
voorliefde voor het materiaal,
maar ook omdat we vooral
grote ruimtes wilden
une fonction résidentielle, contrastent
heureusement avec la répétition rythmique des coffrages d’édification du
mur de jardin coulé sur place».
Le plan d’ensemble de la nouvelle habitation est d’une clarté et d’une simplicité
de bon aloi ; ce rectangle de 10 mètres
sur 12 se compose de prémurs de
façade dotés d’une isolation continue et
exempts de ponts thermiques linéaires.
D’une superficie inférieure à la surface
au sol, les hourdis formant le premier
étage sont fixés à la charpente. Cette
conception engendre des perspectives
visuelles verticales. L’agencement intérieur de l’habitation est très dépouillé.
L’affectation restreinte de l’espace
disponible au coucher s’opère au moyen
de légères cloisons de séparation exécutées en panneaux de placoplâtre et dont
l’installation présente une certaine
flexibilité à long terme. Le béton pénètre
plus avant dans l’aménagement intérieur : Une série de tablettes et escaliers
préfabriqués en béton architectonique
complètent le tableau. « Nous nous
sommes efforcés d’anticiper au
maximum pour que l’intérieur conserve
un caractère dépouillé, fonctionnel
et convivial », souligne M. Vral. « Nous
avons veillé à l’encastrement préalable
de l’installation électrique dans les
panneaux. Ces panneaux présentaient
de surcroît les orifices indispensables
au montage des tablettes et points
lumineux ».
Confort
Les prémurs pourvus d’une isolation de
12 cm, la charpente en béton préfabriqué, les planchers à dalles larges dotés
d’une isolation de 18 cm ainsi que le
mur-rideau en verre assurent une protection conforme aux normes en vigueur
contre les influences extérieures. M. Vral
a accordé une attention particulière à la
consommation d’éner­gie et au confort
climatique. Le maintien de la maison à la température voulue est assuré
par un chauffage par le sol fonctionnant à l’énergie solaire. Le chauffe-eau
solaire et les panneaux montés sur le
BETON230
23
gebruiksvriendelijk te houden”, benadrukt Peter. “Alle elektriciteit was vooraf
ingestort in de panelen. Ook de openingen voor de lichtpunten en de
tabletten waren voorzien.”
Comfort
De premuren met isolatie van 12 cm,
de prefab beton dakstructuur, breedplaatvloeren met isolatie van 18 cm
en de glasgevel beschermen volgens
de hedendaagse normen tegen de
invloeden van buitenaf. Naar energie
en klimaatcomfort ging veel aandacht
uit. Het huis wordt volledig op temperatuur gehouden via vloerverwarming
op zonne-energie. De zonneboiler en
de panelen op het dak leveren enerzijds
warm water voor huishoudelijk gebruik,
anderzijds het warme water voor de
vloerverwarming. De klassieke 100 liter
van het reservoir werd daartoe uitgebreid naar 800 liter. Aan de voorzijde
profiteert het gezin van de rechtstreekse
©J. Van Hevel
komen hierbij tot stand. Binnen is de
woning erg strak gehouden. De beperkte
indeling voor bijvoorbeeld slaapruimte
gebeurde met lichte gipskartonwanden,
wat een flexibiliteit met zich meebrengt
voor het gebruik op lange termijn. Het
beton werd verder doorgetrokken in
de binneninrichting: Prefab trappen
en prefab tabletten uit architectonisch
beton maken het geheel af. “Er werd
op alles zo perfect mogelijk geanticipeerd om het interieur strak, essentieel,
Het beton werd verder doorgetrokken in de binneninrichting:
Prefab trappen en prefab tabletten uit architectonisch beton
maken het geheel af.
©J. Van Hevel
Le béton est également présent à l’intérieur, grâce aux escaliers
préfabriqués et aux tablettes en béton architectonique.
toit assurent d’une part la fourniture
d’une eau chaude à usage domestique
et d’autre part celle de l’eau chaude
indispensable au chauffage par le sol.
À cette fin, le réservoir classique de 100
litres a vu sa capacité portée à 800 litres.
À l’avant de la maison, la famille profite
de la lumière incidente du soleil dont
les rayons traversent le mur-rideau
orienté au sud, surtout à l’intersaison.
Un jeu de pare-soleil extérieurs d’une
24
BETON230
élégance et d’une finesse incontestables
prévient tout risque de surchauffe.
L’inertie thermique due aux prémurs
en béton massif contribue fondamentalement au confort climatique de
l’habitation. La masse du béton permet
aux systèmes naturels de production
d’énergie d’atteindre un rendement
maximal. En effet, ces systèmes profi­
tent à plein de la construction des
prémurs, lesquels se caractérisent par
une structure plus épaisse que l’ossature
à laquelle l’architecte avait initialement
songé. La masse d’une paroi intérieure
préfabriquée et d’un béton coulé sur
place dont l’épaisseur s’élève respecti­
vement à 6 et à 14 cm absorbe la chaleur
et contribue au maintien d’une température de base relativement constante
dans cette maison. En été, cette masse
contribue en revanche au maintien
d'une fraîcheur bienvenue. L’admission d’un air nocturne plus frais permet
au système de ventilation nocturne
d’assurer un rafraîchissement supplémentaire.
DOSSIER - RESIDENTIEEL | RÉSIDENTIEL
zonne-inval via de zuidelijke glasgevel
vooral in tussenseizoenen. Uitwendige
zonnescreens, zichtbaar elegant en
slank aangebracht, houden oververhitting in de hand.
Dankzij het massieve beton van de premuren draagt de thermische inertie
fundamenteel bij tot het klimaatcomfort van de woning. De natuurlijke, energetische systemen kunnen maximaal
renderen dankzij de masse van het
beton. Hierbij profiteert men immers
van de opbouw van de premuren, die
een dikkere wandopbouw hebben dan
het aanvankelijke skeletsysteem dat de
architect in gedachten had. De massa
van 6 cm prefab binnenschaal en 14 cm
ter plaatse gestort beton neemt warmte
op en houdt de woning op een relatieve
constante basistemperatuur. In de zomer
wordt het huis fris gehouden dankzij
S i nous avons choisi le
béton comme matériau de
construction, c’est en raison
de notre prédilection pour ce
matériau, mais aussi et surtout
parce que nous voulions créer
de grands espaces
Le confort acoustique allait également
revêtir une grande importance pour
l’architecte dans la mesure où deux
voies d’accès fréquentées longent cette
habitation. « Un deuxième mur-rideau
acoustique en verre se cache derrière le
mur-rideau extérieur », relate M. Vral. « À
vrai dire, ce dispositif est une variante
de la façade climatique. Le mur-rideau intérieur d’une façade climatique
présente le niveau d’isolation thermique le plus élevé. Dans le cas qui nous
occupe, le mur-rideau intérieur remplit
la fonction de cloison acoustique en
verre dont les performances sont suffisantes pour prévenir toute pénétration
du bruit de la circulation ».
deze massa. Extra koeling gebeurt via
het nachtkoelingssysteem door het
inbrengen van koudere nachtlucht.
Ook akoestisch comfort was voor de
architect heel belangrijk, gezien deze
woning gesitueerd is langsheen twee
drukke invalswegen. “Achter de buitenvliesgevel ligt een tweede, akoestische
glasgevel”, vertelt Peter. “Eigenlijk is het
een variant op de klimaatgevel. Bij een
klimaatgevel is de binnenste glasgevel de
meest thermisch isolerende. In ons geval
is dit een akoestische glasschil geworden
wat hier voldoende is om het verkeers­
lawaai binnenin volledig te weren.”
Tot slot keren we nog even terug op de
constructie zelf. Zijn er tips voor bouwprofessionals die residentieel willen
bouwen met industrieel beton? Peter:
“Eén van de grootste kopzorgen is het
transport van deze premuren. Gezien
het immers om een afgewerkt product voor een woning gaat en er een
zekere afwerkingsgraad beoogd wordt,
moet dit héél omzichtig gebeuren. Je
werkt immers met een voor industrie
bedoeld materiaal in een privéwoning.
Beschadigingen door onachtzaamheid
bij transport en het verhandelen van
deze premuren zijn dan een spijtige
zaak voor de esthetiek. Ook wij hadden
diverse beschadigde panelen. Prefaxis
heeft dit zeer goed opgevangen, maar
de factor tijd houd je dan niet echt in de
hand. Uiteindelijk speelde tijdswinst in
het bouwproces ook een economische
rol, wat beoogd werd bij de toepassing
van deze premuren. Anderzijds moet je
te allen tijde weten dat het een industrieel product blijft. En net dat heeft
natuurlijk ook zijn charmes.” (KDA) l
Zottegem, 2015
ARCHITECT(E): Peter Vral / Ait Architecten
AANNEMER | ENTREPRENEUR GÉNÉRAL: Bouwwerken Cornelis bvba établi à Landskouter
STUDIEBUREAU | BUREAU D’ÉTUDE: Ir. Jan Lobeau
OPDRACHTGEVER | MAÎTRE D’OUVRAGE: Peter Vral privé
ÉLÉMENTS EN BÉTON PRÉFABRIQUÉ | PREFAB BETON ELEMENTEN
PREMUREN | PRÉMURS: Prefaxis
HOURDIS | HOLLE WELFSELS: Prefaxis
Enfin, revenons un instant sur la
construction en tant que telle. Quels
conseils peut-on donner aux professionnels du bâtiment qui souhaitent
se lancer dans la construction en béton
industriel d’habitations à vocation résidentielle. M. Vral : « L’un transport de
ces prémurs constitue un souci majeur.
Comme il s’agit en effet de produits finis
destinés à une habitation résidentielle
et que l’on aspire à un niveau de finition
élevé, il faut faire preuve d’une grande
prudence. En effet, travailler avec ce
matériau à vocation industrielle dans
une habitation privée n’est pas une
sinécure. Toute dégradation imputable à
la négligence des préposés au transport
et à la manutention de ces prémurs
aura un impact regrettable sur l’esthétique. Nous avons également souffert
de la dégradation de divers panneaux.
Prefaxis y a parfaitement remédié ; mais
en pareil cas, le facteur temps s’avère
difficile à maîtriser. En fin de compte, le
gain de temps envisagé lors de l’application de ces prémurs a également joué
un rôle économique non négligeable
dans le processus de construction. Par
ailleurs, il ne faut jamais perdre de vue
qu’il s’agit d’un produit industriel. Et il va
sans dire que cet aspect ne manque pas
de charme ». (KDA) l
BETON230
25