Naasaande 18 Juko 2016 - Ceekirɗe - 1

1
Duɗal : Skype
Ñalnde : Naasaande 18 – Juko – 2016
Ceerno :Abuu NJOOM
Winndannde : Celluka
Naasaande 18 Juko 2016 - Ceekirɗe - 1
Ceekirgel d
Ceekirgel d ina tinndina geɗe ɗiɗi:
1. Baɗdugol e goɗɗo (Waɗdude golle)
a. Onon limi kaalis oo. Onon limi kaalis oo. Ko anndaa koo, ko onon limi.
So wiyaama : onon limdi kaalis oo, wiyaa ɗoo ko aan e makko walla aan e maɓɓe limi
kaalis oo, nde limetee ndee ko onon ngon’di, lim-ɗon ɗum ko e tuma gooto.
b. Mi haaldii e makko naane.
2. Huuɓtidin’de baɗal
a. O limdii kaalis : o limii kaalis oo, o gasnii limde kaalis oo.
b. Banndiraaɓe, mbeɗeni siwa baraade ɗimmere ndee. On njardii hade am ammirde ?
Ceekirgel t:
1. Rewto baɗal
O sowii, o sowtii. O sowii comcol makko, o sowi laawol gonngol.
T ina wona pirlitirgel baɗal
2. Beñirgel baɗal
O sañtii
Sañde, sañtude
o sañtii = o itti cañu ngu
Ceekirɗe ko maandon baɓal. Ina wona alkulal, masannde walla dental masanɗe.
Ceekirɗe ngaddata ko firo wonngo, rokka ɗum daande nde alaano.
Ceekirɗe e mbayka wonaa gootum
Kojomboowal ina ara lomtaade alkulal muumal so saamii.
yi'i = yiyii
Maande gollal muumal
Nde maande arata ko caggal baɗal, lommbal ina naata hakkunde baɗal e maande felde celluka
(MFC).
Lottude = lott+u+de
u haɗata haɗat alkule ɗiɗi muume sakkitaade gollal ngal.
aa, ee ina wona lommbal daande
2
Duɗal : Skype
Ñalnde : Naasaande 18 – Juko – 2016
Ceerno :Abuu NJOOM
Winndannde : Celluka
Gollal
Ɗaɗol
Lommbal
Maande gollal muumal
Roondaade.
Roond
aa
de
Fiyeede.
Fiy
ee
de
Mbayka ko maandel ina wona alkula, masannde
(ml, mll, mlm, mllm)
masannde = wowlaandu
wowlaandu ko ko winndetee bannge mum, janngee bannge mum.
Am – aam – aama – ama – amaa – ma – ama. Ina winndoo bannge mum, janngoo mum.
Silo maseewo : ML, MLL, MLM, MLLM
Silo maandeewo
Maandeewo : a addat maandon kon.
a yaltinat: ɗaɗol, maandon, ceekirɗe, mfc, ɓeydol,..
Ceekirgel = maandel baɗal ceŋoo e baɗal rokka ɗum firo wonngo walla daande wonnde
Ondir = dental masanɗe
Baɗal wonnoo ɗaɗol + ɓeydol, ceekirgel ngel naata heen hokka firo woɗngo.
Mbayka so arii filtintu MF muumal : dogde, dogii.
Ñaamde
En njaltinii heen : ñaam-t-aade; t oo rokkii daande wonnde addii firo wonngo.
Baɗal muumal ko baɗal ngal firlitaaka. Hollittaa tuma walla mbayka. Heewi fuɗɗireede konngol
walla ngal rewa e gollal gonngal holla ko fayi waɗeede.
Haaɗtata ko e DE (Fuuta Tooro), ina anndiree e haaɗtude e maande baɗal muumal.
DE, GO, KU, KI, GOL e ngaddiinaaji
Baɗal = ko muumal walla pirlitangal
gon'dungal e maandon baɗal pirlitangal
Waɗ, waɗii, waɗa, waɗaa, waɗee....
Miin mi (yahde) yahii, ko mi (yahde) jahoowo.
Baɗal ngal firlitaaka taw: baɗal muumal
3
Duɗal : Skype
Ñalnde : Naasaande 18 – Juko – 2016
Winndannde : Celluka
ndu (yan’de) yanii, kaŋko (yan’de) yani.
Miin, baɗal garowal ngal wonata ko pirlitangal
Maandon ngarowon heen kon, keɓtinirtee baɗal pirlitangal
Ceerno :Abuu NJOOM