1 Scolas medias grischunas Examens d`admissiun 2009 1. gimnasi
Transcription
1 Scolas medias grischunas Examens d`admissiun 2009 1. gimnasi
Scolas medias grischunas rom: rumantsch surmiran Examens d’admissiun 2009 nom/prenom: _______________________ 1. gimnasi gruppa: _______________________ li d’examen: _______________________ puncts: ___________ da 100 1 Ligia attentamaintg igl suandont text ed amprova d'igl tgapeir! En’amour tgi na perdunga betg (Peter Härtling) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 Ena geia da bucca custava en franc e vantg. Ella era gist schi pitschna scu chella digl clown. Nous eran spassageas ena dumengia tras Limbach, eran ias cun la bartga da palas sur igl laiet ve, vevan bavia ena tschigulatta ainten en café, e mia sora scheva an en cuntign: Ma ia vi eir ve tar la musica. Nous vagn adamplia igl sies giaveisch, ischan ias siva la musica, ena canzung tresta sunada sen en saxofon, e vagn catto adagour ena povra tenda mesa averta dallas varts. Sen igls bancs tschantavan en pêr persungas e contemplavan en signour an frac tgi catscheva en tschimel anturn la manescha dond schlops cun la sia giaschla. Nous ischan ans tschantos. Bab, pi cuntaint tgi schiglio, ò piglia mia sora sen la schanuglia ed ia sung ma struclo tranter el e mamma. Dantant tg'ia screiv chegl, m'accorscha anc igl tgod digls sies corps ve da me. Ia ma regord betg ple, tgi tgi sa preschentava anc ainten la manescha oter tgi d'ena mattatscha tgi sa tigniva scu ena schemgigna ve digl tgaval. Igl clown tgi è antro ainten la manescha na vaia pero mai amblido. El stirava siva igls peis, purtava en vistgia bler mengia grond, veva tarmenta pantoflas, ena tgapela bler mengia pitschna e veva cun el navot oter tgi ena geia da bucca, strousch schi gronda scu en polesch. El ò antschet a far tarmagls cun la sia geia da bucca, avant tgi la sunar. El ò musso la sia geia da bucca tgi sa pardeva ainten las sias cassatgas, sa sglischiva giu per las tgommas ed igl mument tg'el ò lia la sunar cun la sia tarmenta bucca alva, ò'l la stranglada. El ò antschet a sa storscher sen tottas varts ed ins vaseva scu tgi la geia da bucca era restada fitgeida ainten la gula, scu tg'igl clown veva terribla fadeia da la stranglar, scu tgi ella passava giu per igl culiez e scu tgi la geia da bucca è crudada cun en sfratg aint igl magung. Igl clown n'è pero betg sto cuntaint uscheia, el leva far musica. Perchegl muainta el igl vainter scu ena saltunza ed an moda fitg miraculousa antscheva la geia da bucca a sunar aint igl vainter digl clown. Igl amprem angal levign, ma siva nivan igls tungs adegna pi ferms. Alla fegn ò'l detg: chegl è la musica digl mies corp e digl mies magung, ò fatg ena reverenza, ò stranglo puspe cun ena tarmenta canera e la geia da bucca è crudada or dalla sia bucca. Nous vagn applaudia. Mies bab ò managea, tg'igl clown vegia fatg malgist, el vegia gia la geia da bucca adegna tranter igls lefs, ed ans vegia angal mano pigl nas cun tot igls sies muvimaints. Ia n'igl va betg cartia. Na, na, chel ò suno aint igl vainter. Ma chegl na vo mianc, dei la mamma. Ia sung sto sessour tgi en clown, chel clown, saptga far chegl. Sen veia cunter tgesa ans ò bab ampurmess da visitar en dretg circus. Proximamaintg vigna igl circus Sarrasani a Chemnitz; cò na dettigl betg angal tgavals e clowns, mabagn er liuns, striuns ed acrobats tgi sgolan tras l'aria. La bucca da geia vaia scuvert ainten ena vitrigna. Ella schascheva poveretta tranter blers oters tarmagls e na crudava strousch an îgl ad ensatgi. Am pareva tg'ella sumeglia gist chella digl clown. Ia veva angal en giaveisch, chella geia da bucca u nigna, angal na riscava betg da dumandar raps a mia mamma. Tar bab na vessa mianc ampruo. Mintgatant era el generous e dava cun bratscha averta, mintgatant fandeva el burmaintg mintga tschintg raps. An mintga cass na leva'l betg, tg'ins stetta cò e batlegia. Ia vess gia schi gugent la geia da bucca, ma simgiva dad ella. Igl giaveisch da la posseder am carschiva ad en crescher. Alloura vaia angulo igls raps. Precis en franc e vantg raps. Ia sperava, tgi mia mamma na catta betg chint da chegl. Ainten la trocla dalla meisa da tgadafi erigl adegna ensatge raps. Ella na saveva ansasez betg, quant tg'igl era liaint. Ia va cumpro la geia da bucca. Igl vendader l'am ò dada per 20 raps pi bunmartgeda, perchegl tg'ella pudess aveir pitia en tant cun star pi dei ainten la vitrigna. Chels vantg raps vaia mess alloura puspe ainten la trocla dalla meisa. 2 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 Cura tg'ia va ampruo igl instrumaint, strousch tg'ia era or da buteia ed anturn igl proxim cantung, tunava chel angal an tungs gids ed er siva varsaquantas amprovas pi rabgiantadas na tunavigl betg migler. Tgi am saveva mussar a sunar la geia da bucca oter tgi igl clown? Ia era vilo, tgi stueva zuppar la geia da bucca, tg'ia na saveva betg far da grond cun ella e saveva mianc la mussar eneda a mia sora. Ultra da chegl saveva la mamma precis quants raps tg'ella veva ainten la trocla. Angal mia sora u ia vessan savia angular en franc. Ella ans ò piglia per mangs. Ia va snaea, angiro e sbrigia. Ma mamma n'ò betg cedia, anfignen tg'ia va stuia conceder. Ia duess eir an tgombra e spitgier anfignen tg'igl bab vigna. El vigna a procurar per igl dretg castei. – El am dat en castei, ma tot en oter tgi chegl tg'ia spetg: el varda betg ple se per me, am ignorescha cumplettamaintg. A meisa scu er la seira u tar tat e tatta sunga aria per el. Chel sadepurtar sa surporta er sen mia sora. Ia tedl, tge tg'els deian, ma cura tg'ia raschung cun els, am saintigl betg. Ia igls vei, ma ia sung per els betg preschaint. Forsa am vottigl far neir vilo? Forsa vottigl cun lour tascheir am scloder cotras da lour mond? An nignas modas e manieras sunga bung d'igls muantar. Ia inventesch pleds, fatsch grimassas, fatsch tgimirolas, sturtegl bratscha e tgommas, ia fatsch dumondas e dung mez las raspostas. Per els na sunga betg preschaint ple. Angal mamma passa tar me an tgombra la seira, cura tg'ia sung ainten letg, am stretga e dei betg en pled; igls sies mangs raschungan ed ella scutigna: pertge ast fatg chegl? Ia semtg dad esser nia schi pitschen scu ena meir. Ansemen cun la mia geia da bucca, tg'am peglia davent bler plaz, abitescha ainten ena rosna aint igl palantschia dalla mia tgombra. Nign tgi so, tg'ia sung nia transmido an ena meir. Ia igls saint a clamar. Ia sung cuntaint dad esser mitschia dad els. Ma an moda nundescrivibla ò mies bab catto chint digl mies zop. Ia tgit or dalla mia rosna, igl vei, grond scu en gigant, a neir pi manevel e vei la sola digl calzer sur me. Ella zappa sen me e corva la rosna, am peglia totta gleisch ed aria. Ia na sung betg bung da trer ple igl flo e sa tgi la rosna vign tottanegna a schluppar ed ia staro cò sainza flo, sainza vousch, sainza orma sot la sola digl calzer da lac neir digl bab. Igl castei ò cuzzo ple tgi en'emda. Igl silenzi era visibel. El era crudo giu segl palantschia sen la mobiglia, sen nous. Nous ans muantavan pi plang, pi precaut, per betg disturbar chella quietezza immensa. Schibagn tg'ia seseva dasper el, vaia santia scu or dallas neivlas, tg'el geia l'oter de cun Lore a vurdar igl circus Sarrasani. Scu ampurmess, ma sainza igl mattatsch! I pareva, scu sch'igl mattatsch refuso vivess dall'otra vart dalla culla digl mond. – Ia stava davos las tendas e vurdava siva els: Mies bab tutgiva mang a mia sora e ruschanava cun ella, dantant tg'els gevan or dad iert. 3 Dumondas pertutgont igl text Rasponda schi exact scu pussebel allas suandontas dumondas tgi stattan an connex cugl text tgi te ast ligia. Per mintga punct stost cattar e nudar en argumaint! Adatg! Las raspostas ston neir formuladas cun construcziuns antieras! Tgapientscha digl text 1. Scu sa nomna la sora digl rachintader? (1) ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ 1p 2. Tge fò la famiglia chella dumengia? Fò ena crousch dasper tot las raspostas correctas! (4) cantar canzungs eir cun ena bartga da palas sunar saxofon eir a spass bever ena tschigulatta ainten en café eir a tgavagl eir a circus stranglar ena geia da bucca 4p 3. Tge ò mutivo la famiglia dad eir ainten la tenda digl circus? ________________________________________________________________________ ___________________________________________________________ 1p _____________ ________________________________________________________________________ 4. Tge persungas èn anc sa preschentadas aint igl circus oter tg'igl clown? (2) ________________________________________________________________________ ___________________________________________________________ 2p _____________ 4 ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ 5. Scu è'l vistgia igl clown? ________________________________________________________________________ ___________________________________________________________ 2p _____________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ 6. Pertge compra igl rachintader la geia da bucca? ___________________________________________________________ 2p ___________________________________________________________ __________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ 1p 7. Pertge mossa el betg la geia da bucca ad otras persungas? ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ 8. La famiglia dat en castei agl mattatsch. Ensatgi sa tigna betg ve 2p dallas reglas normalas d’en castei e surpassa chellas. Tgi ègl chegl e scu fò el/ella chegl? ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ 5 9. Constattan las suandontas pretensiuns or dalla vista dallas persungas pertutgeidas? Fò mintgamai ena crousch aint igl dretg li! Te dastgas far angal ena crousch dasper ena pretensiun. veir betg cler fallo En tschimel sa mova ainten la manescha Igl rachintader tschainta ainten l’amprema reia durant la preschentaziun Ena schemgia sa tigna ve digl tgaval Igl mattatsch ò via igl clown a Chemnitz Igl circus Sarrasani è en dretg circus Igl bab na vess mai do igls raps per cumprar la geia da bucca 3p 10. Tge tgapescha igl bab sot en “dretg” circus? (1) ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ 1p 11. Pertge pretenda igl vendader vantg raps pi pac digl mattatsch per la geia da bucca? (1) ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ 1p 12. Pertge angola igl mattatsch igls raps? ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ 3p 6 15. Pertge crei igl rachintader tg'igl clown sunga cun la geia da bucca aint igl vainter? ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ 2p 16. Scu amprova igl mattatsch da trer l'attenziun digls confamigliars sen el? (3) ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ 4p 29 p 7 Producziun da text Ast te survagnia eneda en castei spezial, u canoschas te ensatgi tgi è nia chistiia an moda speziala? Schi chegl n'è betg igl cass, alloura inventescha en castei spezial. Screiva en text cun 10-12 construcziuns antieras e bagn formuladas! _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ 8 cuntegn: grammatica: ortografia: 10 p 5p 5p TOTAL: 20p Scazi da pleds I suondan varsaquantas dumondas da vocabulari. Sinonims Inditgescha mintgamai en sinonim (pled dalla madema muntada) per igls suandonts pleds (exaimpel: cumarat – amei, maier – stigl) 1. an en cuntign (3) _________________________________ 2. muvimaints (29) _________________________________ 3. contemplar (6) _________________________________ 4. applaudeir (26) _________________________________ 5. scurveir (36) _________________________________ 5p Antonims Inditgescha mintgamai en antonim (pled cun ena muntada cuntraria) per igls suandonts pleds (exaimpel: grond – pitschen, tera – martgea; betg lubia: grond – betg grond) 1. avert (5) _________________________________ 2. tung gid (50) _________________________________ 3. ferm (24) _________________________________ 4. vilo (52) _________________________________ 5. sumigliaint (37) _________________________________ 9 5p Inditgescha igl dretg pled! Cò sot cattast differentas reias da pleds tgi èn ordinadas tenor ena tscherta logica. Alla fegn da mintga reia mantga en pled. Cumplettescha cugl dretg pled or dalla glista da pleds tgi te cattas giusut (la logica dalla retscha stò neir mantigneida). Exaimpel: gummi – lenn – rom – granit ( material adegna pi deir) b) mellen – cotschen – violet – __________________________ c) fardaglia – freid – tgod – __________________________ d) palandrar – eir – festinar –__________________________ e) sbrigeir – clamar – discorrer – __________________________ Gliesta da plaids: schalo tiev tenda cautschuc verd-stgeir grond mellen-stgeir scutinar oransch velo modest turitgar ????? alv correr bregn eir a spass caleira marmel mellen-cler pussar givlar 4p 10 Grammatica Transfurmaziun da pleds Cumplettescha la tabella cugls pleds tgi mantgan. Screiva mintgamai angal en pled ainten la largia! Exaimpel substantiv adjectiv/adverb verb (betg en verb u adjectiv substantivo, damai betg ‘igl luvrar’ u ‘igl stgeir’) furma masculina e feminina lectura ligibel/ligibla 1. 2. regular variaziun 3. 4. s’absentar activitad 5. darveir 6. cler 7. tgapibel 8. 9. liger spezialisar veta 10 p 10. precisar 11 Amplagna las largias! Cumplettescha las suandontas construcziuns. 1. Nous organisagn ena festa ________ onour digl noss amei tg'è turno dall’America. 2. Vous stuez turnar ________ seis e mesa! 3. Nous vagn pers igl gi ________________ igl club da ballape da Coira. 4. Piero e la sia donna abiteschan _____ Roma _____ Italgia. 5. An vischinanza __________ staziun è en’apoteca. 6. Luis ò ena predilecziun _______ tschigulatta. 7p Metta la furma giavischeida! Metta igl verb an parantesa ainten la furma inditgeida da vart dretga! 1. Igls scolars (luvrar) ______________________ diligentamaintg ve da lour referat. 2. Gabriela (liger) _____________________ en nov codesch davart tgavals, cura tg'igl telefon ò scalino. imperfect futur 1 3. Gabriela (fittar) _______________________ liger igl codesch dumang da chellas ouras. futur 2 4. El am (numnar) ___________________ manzaser. perfect 5. Mitgel (neir) _________________ a scola cun ena tgapitscha verda. plusquamperfect 6. Igl noss club da ballape (perder) _________________ puspe en gi da qualificaziun. perfect 7. Tgi so sch’els (gudagner) _________________ eneda ena parteida? futur 1 8. Nous mattatschas (eir) _________________ a spass ainten la vischnanca vischinanta. plusquamperfect 9. Nous (eir) _________________ adegna a sa nudar la mesemda siva mezde. imperfect 10. Dumang da chellas ouras (cumprar) ______________________ en pêr calzers novs. futur 2 10 p 12 Ortografia Cò sot cattast ples construcziuns tgi cuntignan sbagls d’ortografia. An tot sa tractigl da 10 sbagls. Ena construcziun so cuntigneir ples sbagls, ed i pò er dar tgi ena construcziun cuntigna nigns sbagls d’ortografia. Sottastritgescha igl sbagl ed igl currigia. Adatg! Te dastgas angal curriger sbagls d’ortografia, dantant betg ramplazzar en pled cun en oter. Exaimpel: Chella occurrenza ò li igl september (correct ègl settember) Adatg! Aint igl text ògl diesch sbagls. Te dastgas far perchegl er angal 10 correcturas. Schi te sottastritgeschas daple, perdast puncts. 1. Nous vagn raquinto l'egn l'oter tge tgi vagn fatg dallas vaccanzas. 2. Oz vainsa antget bod a luvrar. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Savessas am deir las quantas tg'igl è? Cala da vurdar trasor sen mè! Chei tgi te deist è franc mansignas. Gliunsch or ainten la mar ins vei en bastimaint. Ier seira vaia pato en plat or da faneschtra. Creist te, tg'el lascha crescher schnuz e barba? Blers carstgans amprovan dad esser perfetgs, er schi chegl è impussebel. Currigia igls 10 sbagls tgi te ast catto ainten la tabella cò sot: 1. sbagl: 2. sbagl: 3. sbagl: 4. sbagl: 5. sbagl: 6. sbagl: 7. sbagl: 8. sbagl: 9. sbagl: 10. sbagl: 10 p 100 p 13