Alain Desrosières Entre réalisme métrologique et conventions d

Alain Desrosières Entre réalisme métrologique et conventions d

!
%
"
#
"
$
& '
!
'
%
' * '
!
( $
"
# "
#
+
)-
"
)
,
!!
&
%
"
!
,
"
$
.
!/
0 * $
$
' 0 & '%
* ) - #
1%
1
"
$
"
#
"
1
#
"
*
% %
!
9
!
"
0
>
7
"
6
%
;
"
"
=
)
5
)
)
848
1!
% <
)
*
1
9
4
!
1))
:
!
*
"
$
$
1
"
?
%
?
"
)"
"
.1
,
* 1
"
)
1$ !
3
1
#
)
0
!"
*
1)
A
$
" 1
0
#!
$
@
*
D"
?
0
C)
3
0
3
1
"
!
6
5
3
0
#
?
$
))
#
3
$
"
"
#
" 1%
)
$
))
1
)5
% ,
#
"
B
$
!
!
$
.
1
1
1
* 1
#
1
5
!
1
!
$
)
)
))
!
"
"
$
1
2
!
1
$ %
*)
$
0
"
)
))
#
$
"
0
1
3
.
))
! "
"
"
$
"
$
!
!
!3
$ "
"
))
!
$
"
*
,
%
"
1
1
#
%
)
)
"
#
"
0 !
#
!
1
1
3
#
.
)1
E
F
0
!
$
A
"
))
0
#
"
2
1
%
3
(
$
) "
,
!
3
)
# 0
))
"
"
0
!
.
1
F
&
$
3
)
!
#
$
$
))
*
1
* %
" 1
&
1
*
$
1
$
"
3
*A B
,
0
"
#
!
% $
3
1
$
"
4
$
1 !
$
0
* 1
"
3
1
,
!
" 1
"
))
!"
$
% $
$$
E
#
$
"
"
&
$
"
!
*
!
$
!
%
#
!
1
% %
) 1
!
$
$
"
! "
I
1
4
!
#
!
$
"
2 H
)
C
)"
F !
1 03
1
.
$
) $
!
"
$
))
1
0 * 1
2
"
#
" " )
!
$
.
$
A B
9 % J ) 5
K
)2
,
1 $
))
$
"
*G
*
!
$
"
"
$
"
1
"
"
"
F
&
$
!
1
5
,
2
"
0
%
5
3
#
"
"
!
1
4
0
$
%
$
))
"
*
%
1"
&
3
#
$
$
*
6
)
$
A
)
"
$
1
E
E
$
$
3
"
!
3
$
&E 0 E !
$
)
)
1
4
)"
$
G2 H
1
C
"
5
"
*
!
0
3
!
))
%
!
4
1! !
"
$
'
21
$
))
*
" 1
?L
$
! "
!
+
% A
1
,
1%
0
!
$
"
1" ,
1)
"
! #$
!
7
%
" ,
,
$
3
$
! "
$
1
"
% "
!
"
*
))
& M
)
?L
%
$
?
3
))
$
0
?L
)
, ! !
"
F C 4
. ))
!
!"
$
'A
.
!
%
3
%G
! #
"
" 1
5 9 J )
4
"
1%
!
4
1 *
0
)$
!
$
%
!
1
"
1
!
.
"
"
$
$ !
!
!
)
3 1
7
$
)
! )
% A
%
"
$
)
N#
)
% $
$
$ 0
!
1
)
2
! * 1
"
1
*
)
)$
3 ))
$
$
?
"
!
$ !
)
!
F
"
F
!
. !!%
!
%
.
" #
. . !! %
"
$
"
"
!"
#
C 9
"
)
!
1%
1
%
1
1
23
. J
!
" 1 A
"
. $0 E
"
)
"
1
!
<
.K
9 - Q
'
"
"
)
" ,
1
4
:
0
)$
!
1
4
0
1
4
1
"
" ,
?O
2
P "
#
$ !
!
* 1
%
" ,
!"
" ,
1
4
)
3
!
"
?L
1
C
!
!
!
$
* 1
G
*
5K
"
"
3
!
A
"
)
$
!"
!
!
)
))
$
$
%
!
)
1 !
%
,
-
$
!"
%
"
.
!3
$
$
,
%
$
C
,
,
1%
1" ,
%
A
1
%
!"
$
?
9
"
&
%
3
"
?I
!
%$
$
!
$
3
%
)
F ! %$
% "
"
*
3
.
" 1!
!
%
!
2
&
$
1 *
!
%$
)
%$
3
3
)
" ,
)
1))
"
1
7
"
)
)
!
$
(
$
1
0
,
$
!!
!
!
1%
3
%
"
F
)
3
$
!
1
!
% ,
!
$
% $
!
&
"
"
3
#
"
"
&
!
$
)
$
3
!
$
!
1
0 * 1
$
K
K4R "
)%
E
1
3
3! !
))
A
'
F !
)
K4R
3 &,
)
$
,
+
S $
3
$3
"
.
1!! $
,
1
6
3
"
)
# "
!
*
#
) # .
!/
* 1
!
)) #
%
# 4 1
$
%
#
) #
*
1
$
$
3!
*
0
"
2
)
$
$
"
F !
"
"
0
!
$
!!3
" '
F
$
#
))
(
!
%
))
$ &
)
F ! #
)
3
K4R
$
.
"
*)
"
)) #
,
3
3
,
#
6
*
)
!
))
*
3
!"
%
$
)
1
%
$
$
! "
!
%
1
!
*
1
C
1))
"
#
$
$
%
!
5
"
$
3$
,
!
"
"
1
! "
!"
!
3
1
!
)%$
"
))
*
!
$
)-
3
!"
"
7
)"
"
!
"
"
&
.
!
%
"
$
))
"
# +
C
1
*
!
)-
!
)
$
"
))
&"
N
$
)
!
N $
"
#
)
!
!"
!"
7
"
"
%
)
"
!
N
0"
!
A B
3
3
8T444
3
0 # .
3
"
3
))
3
$
F ! N
%N#
& "
!
1
$
,
%
%
1
3
3
%
$ !
3
$
,
*
1
1" $
%
#
#
# 0 "
1
)
#
!
1
!!
A B
"
#
$
0
F
%
#
))
0!
#
!
#
1
)
!
" 1
$
$
"
1
!
!
"
"
E
3$
F !
"
5
$
*
"
*
1
3
3 F
0
*
#
!
!
%
$
"
*
5
,
"
)
) -
$
!
$
#
# 'A B
"
#
"
3
%
1
O
)
)
!
!
4
!
%
*
1
!"
1
!
0
#
0
*
"
# 'A )
K
R
(
,
%
V HH
%
*
"
$
.
)
!!
W ,
0
$
3
"
$
"
3!
0"
"
,
"
% )
6
$
$
)"
"
1
1
1
!
!
1! !
1
$
$
"
1
2
1 !
"
*
1
!
$
1 *
1
$
3
)
3
" 1 "
"
)
1 !
)
B
%
&
1
$
F !
* 1
"
)) )
#%$ E
% "
)
#
1 !
! "
?L
)-
!
$
$
!
$
!
"
$
>
3
3
"
))
%
#
)
!
E
C
$
$
$
1 $
,
*
!
)
%
*
$
*
A B
.
#
$ *
1
AV5C 4
"
)
" 1
)
#
D
*
*
"
$
"
$
"
#
2
)
*
1!
"
$
"
1$
! "
"
!
2
!
1
"
1
0
3
$
$
03
"
1
"
# . )
!
$
$
"
03
3
$
)
)
!
1
1! !
%
(
!
3
1!
!
$
E
!
D
$
,
)
!
)
"
* 1%
3 *
$
$
"
%)
"
"
!!
7
)
)
F
))
!
!3
!
)
0
$
2 ,
2 UP
.A.
#
!
=
?
L
"
=9
?
)
$
#
1
%
!
"
!3
* 1
%
!
!"
.
&
!
$
%
5
!
!
"
)-
0
$
6
2
1 ))
1!
"
0
$
*
%%
!
$
1
$
6
"
9:
!
#
)-
$
1
1%
S
)
!
3
)
1
)
$
"
.1
1
*
))
3!
)
$
$
! &
,
)) &
! %
#
%
%
1
X!
F
)
*
1
1" $
)
)
*
#
!
9:
#
$
$
)
*
3
6'
* ))
K "
1 *
!
)
!
$
*
*
"
3
!
3 *
$
!
)
)3
! "
%
!
)
)%
3
! !
"
)
!
3
#
$
#
%
$
"
$
))
3
*
,
"
!
#
)
!
2
!
%
%
*
$
$
"
0
3
)-
!
#
1
%%
*
E
"
"
$
%
$ %
1
))
)
! "
,
.
)
)
3
%
,
K
!
"
A
"
!
A
$
%
1
!
9
!
)
3
C
3
?O
) -
$
*
#
"
*
K
:
$
1" ,
!
!
P 5
9
%%
5 "
3
!
!
; 5
3$ 7 0 Y
%%
)
))
1" $
&
%$
"
"
?
)
"
?
1
$
"
#
$
%
3 #N
2
"
)
67 Y
!"
1
!
7 Y
*
( !
(&) ! "*) +! " A
; 5
0"
*
; 5
))
$
"
)
0
3
$
1
1
$
0 "
)%
(
$
!
!
.
$
X
1
" 10
))
*
!
%
C
!
4
$
"
,
!
0
"
<
! )
B
!
"
3
$
$$
*
%
$
3 )
" # ; 5
1
Y
(&) ! "*) +! " C
1
)
7 Y
$ "
6
0
3
N
!
!
!
"
%
$
"
0
"
!
1
!
"
$
! &
!
"
% %
1
$
!
!
! "
))
%
#
"
7 Y
!
3
!
!
! "
0
)
!
1
"
1
$
!!
3
0
E
1
# .
3
0
#
1" $
!
!
))
0
$
1
$
$
$
"
%
3
! "
"
1
R
* )-
*
+
1
5
=9
1
"
$
*
$
3
$
%
# )
4
$
)"
$%$&'
$
))
6
#
$
3
)
)
1
"
"
E
!
)
$
%
$
))
!
I
!
)-
"
!3
$
!
!"
# 1 *
3
*
)-
4
1!
"
*
)
848
3 9 - (
E
%%
.
5
"
$
"
#
1
1
"
P. 5
*
!
Q
# ! )
)
1))
%
!
"
.
!
$
1!
"
1
7 %
&1
))
?
9(
)
*
*
5F V %% $ #
P
1
E
!
"
"
)
"
$
1 )
&
(
1
.
!
$
" 1
*
%
)
3
!
))
%"
$
! "
!
"
! "
#
3
3 # 1
X
%
$
!
*
)
"
%$
. %
3
*
!
E
.
$
$
1
"
"
"
1
?I
%
$
#
!
D
"
!
" 1
1
) N.
1!
" 1
))
4
"
)
1
*
1$
!
*
! "
0
$
%
$
&
" 1
1 $
!
"
S $
!
))
2
#
!!
"
E
&
% 1
X!
F
" * 1 !
; 5
!,
!
,
1
#N
5
3
Z
"
.(5
$
!
$
1
X!
$
)
$
!
3
)
$
$
N
$ !
,
%%$
$
"
$
#$
# &"
1
1
)
$
)
)%
0
1
1
%
"
1" $
$
,
"
"
1
$
$
"
$
S
!
( "
%
!
+
!
#
# . %
)"
!
%
1
"
!
$
,
)
"
U
!
% "
3
))
1 !
"
) )
)
Q
"
)
)
?
E
G
))
1
&
0 * 1
!
"
"
1
1
* P. 5
)) C
1
9(
"
.1
$
" 1
*
%"
$
"
"
!
"
!
0
!
,
,
-
1 0
5 K J
!"
0
3
K !
C
1
C
"
$
*
))
) -
$
%%$
$
1
!
0
)
#
1%
1
3$
* %
0 "
)
!
*
"
!
%
1%
9
.0 K
$
0
3
*
%
%
1
"
)
1
)!
#
%
1
0
$
C
$
$
C
!
%
$
$
0
*
848
#*
$
"
!3 ,
#4
3
!3 #
)
)
#
,
F
"
)
3
0
*
!
"
1
3
$
$
2
"
$ !
.(5
3
"
)
P5
%
!
"
1
?O
1
%%$
1%
0
3
%
%
(
!
4
) -
)
!
!
!> #
0 )
P
"
)3
" 3
"
!
%% %
1
"
R
C
0
%
,
1
"
" ,
0 )
))
$
0
/ #& 7
1
"
1%
))
!
"
# %
# E
)
1 0 )
1 0
E !
!
%%$
3$
$
%
"
.(5 ))
* 1
4
1
2
#
5K
)
R
3 1 *
"
#
" #
!
#
!
?L
" 1%
0
(
P
$
# (
0
$ %
)
)
0
!
.
#
1
!
1
1 *
1
C
7
#
R H 0 C !3 Q
1
!
1 0
3
1 )
"
3
"
"
*
) 3
C
$
)
)
$
1
3
"
X
5
$
%
1
!
$
*
"
)!
$
2
,
!
1
X!
$ *
)-
%
$
"
.(5
))
)
)-
. %
10
$
!
$
!"
!
"
1 *
$
*
1
)-
*
0 #
!
"
!
C
$
0
1
3
"
)!
1
)
C
!
!
*
#
))
)!
)!
1 !
%%%
!
! "
*
0
C
F
%
1
*
! 3
!
$
!
)) *
* )2
!
))
# $ )
)
"
))
)
) -
+
(
3
1
) *
!
"
%%%
!
)"
1
0
3
$
$
.
!
$ %
0
"
1
$
"
%
0
!
"
!
"
P5 K J
"
))
1
$
" 1
" )
1
#"
"
,
2
)
1
#
$
%
S
$
1
$
! "
!"
"
!!
! "
$
%
$
$
!
# 4
"
!
))
)
0
%
$
#
0
1
))
%
!
$
1
.
'A B
"
1
$
B 1 1!
* !
1
$
0
1
3
%
%
)
$
1 ! "
!
$
)
A
! "
.
)3 )
2
)
"
1
" #
$
$
!
,
$
*
1
%
$
* 1
!
E
"
%
!
!
1
"
)
#
%
X
$
03
C
3
$
%
#
0
A
!!
!
*
$
$
.1
3
%
)
$
$
&
1
"
"
!
%
" 1
.
)!
%
"
.
%%%
"
"
,
$
))
!
1 !
C
1
)3
,
* !! * %
,
)
!
1
1
!
"
1
!"
1
#
* ,
%
[.
3
"
$
!
!
"
! "
U H
))
1
3
)
!"
F" 1
*
*)
"
3
3
1
"
0
!
3
"
!
$
"
!
$
$
'
% P
!
* '4
??L
(
(! . /
.
0
!
.
! E
Q $
7 $
05
?IL
E 0E ! . /
4
5
.
! .
! 7 $
??
R 0!$ Q $
R 5
0A
C
# 4
?
I
$ E E ! . /
$ E
A
Q
3
9
!
" 1 ? O# 5
3
CQC(( ??O
$ 9 - Q
1
"
! # 6
?I
O
$ +
&
!
!3 #
$ A
.
V UY HR 9
:
?L
% . )) . !! R 4
)(
!
E
!0 (
E
$
\ ??
I
% A .
% A
2
3
!
/
5
2
$
%
K
H R%
%
$
&
# 7
8
$
\ ?
%
K
:
P
!
E
T
C
# 6
\
?
L
%$ A 2
3
G
1
)
9
1:
!
5
C
4
? L
OO
Z K
H
R $
9
!+ 1 @ 0
(
Z ( 0K
:
#
5
$
\ O ?I
L ?Z2
" E
)
" ,
,
4; $
O \L ??
Z9
;
J 2
7
8
$
\ ??
0
%
!
"
1233
05
\
\ LI
5
)
!0#
#
?I
(
L
)
#
#
%$ =
(
V
5 ) ?IL
%$ A
9!
!
5
T
?I?
%$ 5
=
5
1
Q
%$ 2
"
&
K$
!
$
' $
4
!
\O ?
9
)
#
?? E
;
%% 2
%%
"
'
)3
:
%
A ! (
,
E
D E
P .
%% $ .
9 - (
? O
"
<
5
=
P:
E
CY
??
(
>
=0
/
'
%% .
,
%% (
%% .
JK
"
+
5
!
*
!
!
J 4)
#
N
$ 02
?
=
0 ?I
)
1" ,
%
1" , & 0
3
!3
1
A
)
)
E
:
V UY H
?
1@AB 12C3 .
! C
! 7 $
05
?I
; J
C
5
5
V
1
E
?
!
+ $ E
!!3
"
E
!
#
) -
"
!
!
P !K
5
;
A
??
??
Q
))
U
#
$
&
.
0
5
5)
*
"
3
! #
L
.
!"
9(
=
"
JE
Q U
# 7
\
???
L?
&
9(
;
5
2
E
?
II
%%$ < 1%
,
%
)
)
0
!
%%$ P 5 K J
/
5
2
?I
%%$ . (
:
4
!
#
%%$ P 5
7
" ,
!
1
" # ?
$
?O 4
?O
O
%% % P .
2$
C
E
$
2 A 0
+))
(
(
# >
7
A $
L 5
?I
O L Z
C !3 Q
A 0 %
T
!"
! " #
3
7 $
: 3$
?? Z E A
(
J 4)
% #
%%% 7
))
9
V
3
E
!
0 )
# /
.V=( ?? $ 844 \ ]
?I
%%% .
F%
=
,
)1AC3 1@$3" 5
2
$
??L
%%%
A 2
3
R $
5
2
$