Anacharsis, Choix de lettres

Le scythe Anacharsis, qui passait pour avoir visité la Grèce, s’est vu attribué un ensemble de
lettres fictives où il donnerait, à la façon des Lettres persanes de Montesquieu, son sentiment
sur les contrées qu’il visitait. La première d’entre elles porte sur son rapport à la langue
grecque… et aux fautes de grammaire.
∆Aqhnaivoi~
Gela'te ejmh;n fwnhvn, diovti ouj tranw'~ eJllhnika; gravmmata levgei. ∆Anavcarsi~
par∆ ∆Aqhnaivoi~ soloikivzei, ∆Aqhnai'oi de; para; Skuvqai~. ouj fwnai'~ dihvnegkan a[nqrwpoi
ajnqrwvpwn eij~ to; ei\nai ajxiovlogoi, ajlla; gnwvmai~, w{sper kai; ”Ellhne~ ÔEllhvnwn.
Spartia'tai ouj tranoi; ajttikivzein, ajll∆ e[rgoi~ lamproi; kai; eujdovkimoi. ouj yevgousi Skuvqai
lovgon, o}~ ejmfanivzei ta; devonta, oujd∆ ejpainou'sin o}~ a]n mh; ejfivkhtai tou' devonto~. polla; kai;
uJmei'~ oijkonomei'te ouj prosevconte~ fwnh'/ a[rqra oujk ejcouvsh/. eijsavgesqe ijatrou;~
Aijguptivou~, kubernhvtai~ crh'sqe Foivnixin, wjnei'sqe ejn ajgora'/ ouj didovnte~ plei'on th'~
ajxiva~ toi'~ eJllhnisti; lalou'sin, oujde; ojknhrw'~ lambavnete para; barbavrwn, eja;n pro;~
trovpou pwlw'si. basilei'~ Persw'n kajkeivnwn fivloi megalofronou'nte~ o{tan bouvlwntai
pro;~ ÔEllhvnwn presbeuta;~ eJllhnikh'/ fwnh'/ fqevggesqai, ajnagkavzontai soloikivzein, w|n
uJmei'~ ou[te boula;~ ou[te e[rga katamevmfesqe. lovgo~ de; kako;~ ouj givnetai, o{tan boulai;
ajgaqai; w\si, kai; e[rga kala; lovgoi~ parakolouqh'/. Skuvqai de; krivnousi lovgon fau'lon, o{tan
dialogismoi; fau'loi givgnwntai. pollw'n kaqusterhvsete, a]n dusceraivnhte fwnai'~
barbavroi~, kai; dia; tou'to mh; ajpodecovmenoi ta; legovmena : pollou;~ ga;r poihvsete
ojknhrou;~ eijshgei'sqai uJmi'n ta; sumfevronta. dia; tiv barbarika; tima'te uJfavsmata, fwnh;n de;
bavrbaron ouj dokimavzete … aujlouvntwn kai; aj/dovntwn fwna;~ zhtei'te ejmmelei'~, kai; poihtw'n
e[mmetra poiouvntwn ejpilambavnesqe, eij mh; ajnaplhrou'si gravmmasin eJllhnikoi'~ ta; mevtra :
legovntwn de; qewrei'te aujta; ta; legovmena : to; ga;r tevlo~ touvtwn eij~ o[nhsin. kai; barbavroi~
peiqovmenoi oujk ejpitrevyete gunaixi; kai; tevknoi~, kai; prosevcousin uJmi'n, eja;n
soloikivzhte : krei'sson ga;r soloikivzousin peiqarcou'nta~ swvzesqai, h] tranw'~
ajttikivzousin ejpakolouqou'nta~ megavla blavptesqai. ajpaideuvtwn tau'tav ejsti kai;
ajpeirokavlwn, a[ndre~ ∆Aqhnai'oi : swvfrwn ga;r oujdei;~ a]n dianohqeivh tau'ta.
La deuxième lettre attribuée à Anacharsis est une réprimande adressée à Solon, suite à leur
première rencontre.
Sovlwni.
”Ellhne~ sofoi; a[ndre~, oujdevn ge sofwvteroi barbavrwn : to; ga;r ejpivstasqai kalo;n eijdevnai
oujk ajfeivlonto qeoi; barbavrwn. pei'ran d∆ e[xesti lambavnein ejxetavzonta~ eij kala;
fronou'men, kai; basanivzein eij sumfwnou'men : lovgoi~ pro;~ e[rga eij o{moioiv ejsmen toi'~
ajgaqw'~ zw'si. stolh; de; kai; kovsmo~ swvmato~ mh; genevsqwsan ejmpovdion ojrqh'~ krivsew~ :
a[lloi ga;r a[llw~ kata; novmou~ patevrwn kekosmhvkasi ta; swvmata : shmei'a de; ajsunesiva~ ta;
aujta; barbavroi~ kai; ”Ellhsin, oJmoivw~ de; sunevsew~. su; de; diovti ∆Anavcarsi~ ejlqw;n ejpi; sa;~
quvra~ ejbouvletov soi xevno~ genevsqai, ajphxivwsa~ : kai; ajpekrivnw, ejn oijkeiva/ cwvra/ mh; dei'n
xenivan sunavptein. eij dev tiv~ soi kuvna Spartiavthn ejdwrei'to, oujk a]n prosevtasse~ ejkeivnw/
ajndri; kuvna tou'ton eij~ Spavrthn ajgagovnta dou'naiv soi. povte de; kai; ejsovmeqa e{teroi eJtevroi~
xevnoi, ejpeida;n e{kasto~ tou'ton to;n lovgon levgh/ … ejmoi; me;n ouj kalw'~ e[cein tau'ta dokei',
Sovlwn, ∆Aqhnai'e sofev, kaiv me keleuvei qumo;~ poreuvesqai pavlin ejpi; sa;~ quvra~, oujk
ajxiwvsonta a} kai; provteron, ajlla; peusovmenon pw'~ e[cei a{per ajpefhvnw uJpe;r xeniva~.
Les deux dernières lettres du recueil sont adressées à Crésus, roi de Lydie, et proposent une
réflexion sur l’utilité des biens de ce monde.
Kroivsw/.
OiJ ejn ”Ellhsi poihtai; lovgw/ kovsmon dianevmonte~ Krovnou paisi;n ajdelfoi'~ lh'xin tw'/ me;n
oujranou', tw'/ de; qalavtth~, trivtw/ de; zovfou prosevqesan. tou'to me;n ijdiopragiva~ eJllhnikh'~ :
koinwnivan ga;r oujdemivan crhvmato~ ejpistavmenoi to; eJautw'n kako;n qeoi'~ prosevneiman : gh'n
de; o{mw~ ejxaivreton kai; ou|toi koinh;n a{pasin uJpeleivponto. fevre tou'to ph'/ pote fevrei to;
novhma frontivzwmen. pavnta~ ejbouvlonto qeou;~ tima;~ pro;~ ajnqrwvpwn e[cein kai; pavnta~
ajgaqw'n doth'ra~ kai; kakw'n ajpotrovpou~ uJpavrcein. koino;n de; qew'n kth'ma gh' koino;n kai;
ajnqrwvpwn to; pavlai h\n, crovnw/ de; parhnovmhsan i[dia ejponomavzonte~ temevnh qeoi'~ ta;
pavntwn koinav, qeoi; de; ajnti; touvtwn dw'ra prevponta ajntedwrhvsanto e[rin kai; hJdonh;n kai;
mikroyucivan ajnqrwvpoi~. ajpo; touvtwn mignumevnwn te kai; diakrinomevnwn ta; pavnta e[fu
kaka; toi'~ pa'si qnhtoi'~, a[rotoi, spovroi, metallei'ai, povlemoi : karpouv~ te ga;r
ejpeisenegkovnte~ pollaplasivou~ ajpofevrontai mikrav, tevcna~ te poikivllonte~ ojligovbion
hu{rhntai trofhvn, gh'~ te crwvmata diavfora masteuvonte~ qau'ma pepoivhntai, tovn te prw'ton
euJrovnta to; ojlivgon tou'to makaristovtaton a[gousi. kai; oujk i[sasi paivdwn trovpon eJautou;~
ejxapatw'nte~ : povnw/ ga;r to; mhde;n ejktimhvsante~, e[peita to;n povnon aujto;n qaumavzousin.
tou'tov soi pleivstwn ajnqrwvpwn h[kousa rJuh'nai to; kakovn. ajpo; tou'de ta[lla : ouj ga;r oJ mevga~
plou'to~ oujde; oiJ ajgroi; th;n sofivan ejprivanto. to; sw'ma ga;r oi|~ a]n pleivstwn ajllotrivwn
uJpoplhsqh'/, kai; noshmavtwn uJpopivmplasqaiv fasi, kai; th;n tacivsthn ajpocevteusin
poiei'sqai keleuvousin oi|~ ejpainei'n e[rw~ ejstivn. ajlla; swmavtwn e[cete di∆ hJdona;~ ajmevtrou~
ijatrou;~ ajmevtrou~, yuch'~ de; oujk e[cete, sofo;n de; oujde;n h\n sumbalei'n. o{te soi to; polu;
crusivon ejrruvh, tovte sunerruvhken a{ma tw'/ crusivw/ kai; hJ dovxa tou' crusivou kai; oJ fqovno~
kai; hJ tw'n boulomevnwn ajpenevgkasqai para; sou' to; crusivon ejpiqumiva. eij me;n ou\n
ajpekavqhra~ sauto;n tou' noshvmato~, uJgih;~ a]n h\sqa, ejleuqevrw~ levgwn kai; a[rcwn : tou'to
gavr ejsti to; uJgiaivnein basilevw~, o} kekthmevno~ e[ndon ouj qaumasto;n eij kai; ta; a[lla
ejkevkthso : ajkrath' dev se labou'sa ejphvmhne dou'lon ajnt∆ ejleuqevrou poihvsasa hJ novso~.
ajlla; qumo;n ajgaqo;n e[ce, puro;~ ejn u{lh/ genomevnou labw;n eijkovna, o} spodia;n tivqhsi ta;
kekaumevna, nevmetai de; ta; a[kausta. kai; ta; sa; pavlai kaka; eij~ tou;~ se; kai; ta; sa; e[conta~
metwv/kistai. ejkeivnoi~ prosdovka ta;~ ajniva~ deutevroi~ h{xein. a[kouson de; ejmh'~ o[yew~
iJstorivan. mevga rJeu'ma diexevrcetai th;n Skuqw'n cwvran, tou'to o} dh; “Istron ojnomavzousin. ejn
touvtw/ forthgoi; nau'n e{rmati peribalovnte~ ejpeidh; oujde;n prosarkevsai ejduvnanto, ajphv/esan
ojlofurovmenoi. lh/stai; ou\n to; ejkeivnwn kako;n katanohvsante~ kenh'/ prosplevonte~ nhiv,
ka\/t∆ ajfeidw'~ ejpetivqento tw'/ fovrtw/, kai; ta; ajgwvgima th'~ new;~ metevferon, kai; to; pavqo~
e[laqon metenegkovnte~. h} me;n ga;r a{te kenwqei'sa ajnekoufivsqh kai; plovimo~ h\n, h} de; to;n
ejkeivnh~ fovrton uJpodu'sa tacevw~ eij~ buqo;n h[/ei crhmavtwn ajllotrivwn aJrpagh'/. tou'to
duvnatai fevrein to;n e[conta aijeiv. Skuvqai de; pavntwn ejkto;~ e[sthsan touvtwn. gh'n e[comen
pa'san pavnte~. o{sa divdwsin eJkou'sa lambavnomen, o{sa kruvptei caivrein ejw'men. boskhvmata
ajpo; qhrivwn swvzonte~ gavla kai; turo;n ajntilambavnomen. o{pla e[comen oujk ejp∆ a[llou~,
ajll∆ uJpe;r eJautw'n eja;n devh/. ejdevhse de; oujdevpw : oiJ aujtoi; ga;r ajgwnistai; kai; a\qla toi'~
ejpeleusomevnoi~ prokeivmeqa. tou'to de; oujde; polloi; to; a\qlon ajspavzontai. ta; aujta; kai;
Sovlwn ajnh;r ∆Aqhnai'o~ sunebouvleusev soi, skopei'n keleuvwn th;n teleuthvn, ouj to; nu'n
ajpobavn, ajll∆ ejx ou| kalw'~ teleuthvsei~, tou'to protima'n levgwn. e[lege de; ouj th;n a[ntikru~ :
ouj ga;r h\n Skuvqh~. su; d∆, ei[ soi fivlon, th;n ejmh;n sumboulh;n kai; para; Ku'ron fevre kai;
para; pavnta~ turavnnou~ : ma'llon ga;r ajkmavzei toi'~ ejn ajrch'/ tw'n ajpolwlovtwn.
Kroivsw/.
∆Egwv, basileu' Ludw'n, ajfi'gmai ej~ th;n tw'n ÔEllhvnwn didacqhsovmeno~ h[qh ta; touvtwn kai;
ejpithdeuvmata. crusou' d∆ oujde;n devomai, ajll∆ ajpovcrh me ejpanhvkein ej~ Skuvqa~ a[ndra
ajmeivnona. h{kw gou'n ej~ Savrdei~ pro; megavlou poiouvmeno~ ejn gnwvmh toi genevsqai.