Programme Malagasy 1ère A C D
Transcription
Programme Malagasy 1ère A C D
MALAGASY PREMIERE Introduction générale Amélioration qualitative de l'enseignement, changements fondamentaux d'orientation politiques et économiques de la nation, ouverture sur les innovations en matière de pédagogie... autant de raisons majeures qui ont dicté la recontextualisation des programmes scolaires. Le Ministère de l'Enseignement Secondaire et de l'Education de Base, par le biais de l'Unité d'Etude et de Recherche Pédagogiques, s'est donné comme tâche le réexamen, voire la refonte de ces derniers. Pour ce faire, la procédure habituelle en la matière a été respectée : réflexion sur les textes actuellement en vigueur, enquêtes et entretiens auprès des professeurs de collèges et lycées de différentes localités répartis sur'l'en semble du territoire national, consultation auprès des enseignants et chercheurs d'universités, d'Ecoles Normales Supérieures et des Instituts Spécialisés, des cadres de la Direction de l'Enseignement Secondaire et de Projets à caractère pédagogique. Les présents programmes sont donc le résultat d'un processus qui a débuté en 1993. Ils ne constituent qu'une étape dans l'élaboration de la version définitive des curricula des lycées et des collèges. Certaines approches pourraient paraître inhabituelles aux yeux de beaucoup. Ainsi, l'enseignement de la Géographie, matière considérée dorénavant comme science au même titre que la Biologie ou la Chimie, sera désormais dissocié de celui de l'Histoire; l'Education Civique re de venue discipline à part entière, dispose d'un volume horaire plus conséquent; eniïn et surtout, la formulation des différents thèmes a été pensée dans le triple souci d'harmoniser l'enseignement dans toutes les écoles, de faciliter l'acquisition par l'apprenant des compétences minimales correspondant à chaque niveau, et de rechercher une plus grande rigueur pédagogique. Le professeur trouvera outre les finalités et les objectifs généraux de l'éducation, les objectifs, de la matière pour chaque classe ainsi que la liste des contenus à enseigner. Par ailleurs, pour la plupart des matières, l'ordre des thèmes n'est ni impératif ni contraignant: le professeur a tout loisir de le modifier en fonction des réalités de sa classe, l'essentiel étant qu'il réussisse à atteindre les objectifs- Finalités générales de l'enseignement L'enseignement dispensé dans les collèges et lycées malgaches doit avant tout viser la formation d'un type d'individu autonome et responsable, imbu des valeurs culturelles et spirituelles de son pays, notamment le "Fihavanana garant de l'unité nationale" (Préambule de la Constitution), autant que des valeurs démocratiques. L'identification de soi, autre axe de l'éducation, doit déboucher sur l'épanouissement physique, intellectuel et morale. Formé à la liberté de choix, le futur citoyen sera amené à participer à la vie culturelle de la communauté, au progrès scientifique et aux bienfaits qui en résultent, promouvoir et protéger le patrimoine culturel national, accéder à la production artistique et littéraire et être apte à contribuer au développement économique et social de Madagascar. Objectifs généraux de l'enseignement • Développer chez l'élève un esprit de rigueur et d'objectivité de manière à le rendre apte à s'ouvrir et à agir sur le inonde concret, complexe et diversifié. •Assurer l'acquisition des connaissances sur lesquelles s'appuiera en permanence le développement progressif des aptitudes et des capacités intellectuelles. • Permettre à l'élève d'appréhender le caractère universel des connaissances scientifiques et littéraires en partant des réalités malgaches. • Favoriser la créativité et l'esprit d'initiative de l'élève afin de lui permettre de s'épanouir et de participer au développement du pays. • Développer chez l'élève l'esprit d'analyse et l'esprit critique afin de le rendre apte à raisonner, refusant l'esprit de système et le dogmatisme, à avoir le souci de la nuance et le sens du cas particulier. • Développer la personnalité et la capacité d'expression et de communication. • Donner à l'élève les moyens intellectuels et moraux d'agir sur son environnement afin de promouvoir et de protéger celui-ci. Comment lire ces programmes? Un bon enseignant doit avoir lu et la Constitution et la Loi n°94-033 du 13 mars 1995 portant Orientation Générale du Système d'Education et de Formation à Madagascar. Il doit s'informer sur les finalités générales de l'éducation telles qu'elles apparaissent à travers ces textes fondamentaux. Car il s'agit, avant tout acte d'enseignement, de savoir pourquoi et comment le Malgache compte éduquer et former ses enfants. Le professeur doit ensuite s'imprégner: - des objectifs généraux de l'enseignement; - des objectifs de la matière qu'il enseigne; - des objectifs de la matière pour la classe qui le concerne. Ces objectifs ont été formulés dans le but de baliser son parcours- Car la préparation d'une leçon ressemble à la préparation d'un voyage : on ne peut choisir ce que l'on va mettre dans la valise que si on connaît d'avance la destination et ses réalités. Ces objectifs serviront par la suite lors des évaluations mensuelles, trimestrielles et annuelles, l'évaluation se faisant toujours en fonction des objectifs. A chaque objectif correspond des intitulés résumant la somme de connaissances à transmettre. Le professeur doit veiller à ce que les savoirs, savoir-être et savoir-faire qu'il enseigne correspondent aux objectifs visés. Il doit en tout temps observer la cohérence entre Objectifs, Processus d'Apprentissage et Evaluation. Des indications pédagogiques, des notes de références ou des recommandations figurent dans la colonne Observations. Ces indications s'avèrent souvent utiles pour éclaircir certains points. Ceci étant, l'enseignant peut dès lors procéder à la préparation de ses leçons compte-tenu des réalités de sa classe et de la région où il sert. Profil de sortie du Lycée A la sortie du lycée, l'élève doit être capable d(e): • expliquer et d'interpréter scientifiquement les phénomènes naturels et physico-chimiques ; • mener une réflexion poussée; • expliquer les mécanismes des grands phénomènes sociaux et politiques ainsi que les rouages fondamentaux de l'économie; • comprendre et d'apprécier la culture malgache et celle des autres nations; • émettre et de défendre ses opinions oralement comme à l'écrit, en malgache, en français et en anglais; • respecter les principes fondamentaux de la démocratie et les droits universellement reconnus de la personne; • s'affirmer comme responsable au sein de la communauté, ayant acquis une maturité sur le plan du raisonnement; • agir avec autonomie; • faire preuve de créativité et d'utiliser d'une manière rationnelle les connaissances acquises selon le milieu dans lequel il évolue; • situer la place de Madagascar dans le concert des nations sur les plans économique, politique, culturel...; • participer effectivement et efficacement à la résolution des problèmes quotidiens de la communauté et de son environnement pour un développement durable; • créer et de gérer des unités de production de taille modeste; • diriger des associations locales et des oeuvres sociales. Endriky ny mpianatra nahavita ny ambaratonga fahatelo Ny mpianatra nahavita ny ambaratonga fahatelo dia tokony ho afaka: • manazava sy milaza amin'ny fomba siantifika ny tranga voajanahary, ary ny toe-javatra fizika sy simika; • mandalin-kevitra; • manazava ny fandehan'ny zava-mitranga misongadina eo amin'ny lafiny fiarahamonina sy politika ary ny firafîtra fototry ny toe-karena; • mahatakatra sy manaja ny kolontsaina malagasy sy ny an'ny hafa; • maneho sy manohana ny heviny an-tsoratra sy am-bava, amin'ny teny malagasy, frantsay ary anglisy; • manaja ny lalàna fototra mifehy ny demokrasia sy ny zon'ny tsirairay ekena eran-tany; • maneho fitondran-tenan'ny olona tompon'andraikitra amin'ny fiainany eo anivon'ny fiarahamonina; • mahaleo tena; • maneho fihetsika tia karokaroka sy mamoron-javatra, ary mampiasa amim-pisainana ny fahalalana azony avy amin'ny tontolo iainany; • mamaritra ny toeran'i Madagasikara eo anivon'izao tontolo izao, eo amin'ny lafiny toe-karena, politika, kolontsaina...; • mandray anjara tanteraka ary amin'ny fomba mahomby amin'ny famahana ny olana mischo isan'andro eo anivon'ny ïïarahamonina sy ny tontolo iainana mba hisian'ny fandrosoana maharitra; • manangana sy mitantana sampam-pamoltarana madinidinika; • mitarika fikambanana misy eo an-toerana ary asa sosialy. Tableau des horaires 2nde Premières Disciplines A P C T L D P Terminales C D A C D C T P C T P C T P C T P C T L D L D L D L D L D P C TD L Malagasy 4 4 - 4 4 - 4 4 - 4 4 - 4 4 - 4 4 - 4 4 - Français 6 4 1 6 4 1 5 3 1 5 3 1 5 3 1 5 3 1 5 3 1 Anglais 3 3 - 4 4 - 2 2 - 2 2 - 4 4 - 2 2 - 2 2 - Histoire 2 2 - 2 2 - 2 2 - 2 2 - 2 2 - 2 2 - 2 2 - Géographie 2 2 - 2 2 - 2 2 - 2 2 - 2 2 - 2 2 - 2 2 - Mathématiques 5 5 - 2 2 - 6 6 - 5 5 - 2 2 - 8 8 • 6 6 - Sciences Physiques 5 5 - 2 2 1 6 4 1 6 4 1 2 2 - 6 5 1 6 5 1 Sciences Naturelles 4 4 - 2 2 - 3 3 - 5 5 - 2 2 - 3 3 - 5 5 - 6 6 - 4 4 - 4 4 - 2 2 - 2 2 - 2 2 - 1 3 3 8 5 0 2 3 3 8 5 02 Philosophie E.P.S. 2 2 - 2 2 LV.2. 4 4 - 4 4 Total 3 3 7 5 0 1 3 2 0 8 - 2 2 - 2 2 - 4 4 0 2 3 2 2 8 P = Professeur CL = Classe (Cours) A = 1 heure/quinzaine/groupe 0 2 3 2 3 9 0 2 3 3 5 3 TD = Travaux Dirigés TD Sciences Physiques: 1ère Table des matières Contenus Pages Arrêté 3 Introduction 5-6 Profil 7 Tableau des horaires 8 Malagasy 11-36 Français 37-54 Anglais 55-93 Éducation Civique 95 - 103 Histoire 105 -115 Géographie 101 - 113 Mathématiques 117-170 Sciences Physiques 171 - 210 Sciences Naturelles 211-252 Education Physique et Sportive 253 - 282 Malagasy Sokajy A Tanjon'ny taranja Toy ny teny rehetra fampiasan'ny fîrenen-tsamihafa eran-tany, ny teny malagasy dia fitaovana mahomby ahafahana mifehy sy mamolaka ny fahalalana, ny fahaiza-manao ary ny tekinika ka anabeazana feno ny maha-olona (vatana, saina, fanahy) sy ahazoa-mivelatra eo amin'ny lafim-piainana rehetra . Noho izany, ny fampianarana,azy dia tokony ho sehatra iray itaizana ny mpianatra: •hahalala ny kolon-tsaina sy ny rafi-pisainana malagasy manaraka ny fivoaran'ny tantara; • ho afaka mitia sy mikolo ary mandalina ny haren-tsaina malagasy sady afaka misokatra amin'ny harentsain'ny hafa; • ho matotra amin'ny fifandraisana eo amin'ny lafiny hevitra isan-karazany: sady mahay mihaino no afaka maneho mazava sy manohana ny heviny; • hanana saina liana amin'ny fivoarana sy tia ny fandrosoana ho amin'ny tsaratsara kokoa hatrany. Tanjon'ny fampianarana ny taranja malagasy ao amin'ny ambaratonga fahatelo Ny mpianatra mahavita ny ambaratonga fahatelo dia afaka: • mitia sy mikolo ary miaro ny haren-tsaina malagasy; • manana saina matotra sy mahay mandanjalanja ary tia karokaroka; • manaporofo ny fananany saina mahay mamakafaka ary maneho sy manohana ny heviny; • mikirakira sy mampiasa ny teny malagasy amin'ny maha-fitaovam-pan eh oan-ke vitra sy fifandraisana azy; • manakatra ny lanjan'ny haren-tsain'ny firenen-kafa ary misokatra amin'ny fahalalana iombonan'ny zanah'olombelona. Tanjon'ny fampianarana ny taranja malagasy ao amin'ny kilasy voalohany Ny mpianatra mahavita ny kilasy voalohany dia afaka: • manavaka ny rafi-pisainana amam-pinoana malagasy raketin'ny tomba amam-panaony miohatra amin'ny an'ny hafa; • mandrindra ny fahalalana norantoviny amin'ny soatoavin'ny fireneny manoloana ny maha-olompirenena azy; • manaporofo ny fananany fahalalana ampy mikasika ny literatiora sy ny fifehezany ny tekinika samihafa ilaina amin'ny fanjohian-kevitra ao amin'izany; • manasûngadina ny lafiny kanto ao amin'ny lahatsoratra na lahabolana amin'ny maha-taratry ny zavamisy sy fitaovam-panehoan-kevitra azy; • mampiasa ny teny malagasy hita amin'ny fanehoan-kevitra am-bava na an-tsoratra amin'ny fomba tsotra sy manara-pitsipika; • mihaino sy manakatra ny hevitry ny hafa ary mandahatra sy manohana ny heviny. Ny literatiora Faharetany: ora 34 Tanjona ankapobeny: Mpianatra afaka; • mitia sy mikolo ny haren-tsaina malagasy; • manatsara kokoa ny famaritana ny antsoina hoe "literatiora" sy ny "kanto"; • mamolaka ny fahaiza-mikirakira sy manatsoaka hevitra avy amin'ny literatiora nodinihiny; • manazatra tena sy mankamamy vaky boky mba hanabe voho ny vakomanitra ananany indrindra eo amin'ny. sehatry ny literatiora malagasy; • mampiasa ny fahalalana norantoviny ho fitaovana hamohazana ny talentany, na hamolahana ny haiforona eo amin'ny sehatry ny literatiora. Tanjona manokana Vontoatiny Mpianatra afaka; T Ny literatiora aœin' ny ankapobeny Fanamarihana • Lesona ankapobeny momba ny lit eratiora no atao eto am-piaingana mba ho fampidirana ny lesona sy ho fanitarana ny vakomanitra ananan' ny mpianatra mikasika izany. Araka izany, dia heverina fa tsy misy maharatsy ny itondrana ny hevitr' ireo mpanoratra vahiny ny amin'ny antsoiny hoe literatiora. • manavaka ireo karazam-pamaritana ny literatiora • Famaritana avy amin'ny sokajin'olona samihafa; • Asa azo tanterahina: - fanadihadiana tahirin-kevitra (asa soratra, fikarohana...) ataon'ny mpianatra na sokajy maromaro miompana amin'ny fiheveran'ny poeta/mpanoratra, mpiventy/mpikaroka mikasika ny antsoina hoe "lite ratiora" amin'ny ankapobeny; - fanadihadiana lahatsoratra arahina fanitarana ampiana fanangonan'ny mpianatra akoran-kevitra hafa. • mampitombo ny T Ny tantara foronina • Asa azo tanterahina: fahafantarany famerenana sy/na tiora; fampahatsiahivana ny amin'ny sombin-tantara; • Fampitahana ny sombin-fcantara sy •mampitaha ny • Famaritana tantara foronina amin'ireo iray karazana aminy; ny tantara foronina eo amin'ny lafiny: vontoatiny, fotoana ivelarany, ny halavany. 13 • manatsoaka ny fivoaran' ny tan tara amin'ny ankapobeny; • niamaritra ny mpandray anjara ao amin'ny tan tara foronina; Ny firafîtry ny tantara • Ny mpandray anjara ' manakatra ny hevitra fonosiny; • Ny hevitra raketiny • mijery ny lafiny kanto ao amin'ny tantara foronina. > mamantatra sy/na manazava ny literatiora avy amin'ny tanta-ran'ny tontolo namokatra azy; • Ny hakantony Ny tantaran' ny literatiora • famelabelaran-kevitra atao na sokajy iray na roa. • Asan-tsokajy omban-tondro zotra na asa iaraha-manao tarihin'ny mpampianatra izay anatsoahana ny "toe-javatra iaingana". • Fanavahana sy famaritana ny mpandray anjara fototra, mpanampy...: fanokotokoana azy ireo araka ny anjara asany tarafina amin'ny toetra amam-pihetsiny, ny anarany... • Asa azo tanterahina: famelabelaran-kevitra ataona sokajy arahina fitsikerana sy adihevitra izay tarihin'ny sokajy ihany koa. • Fandinihana ny fan eh oan-ke vitra sy nyfilazan-javatra, ny fifamatorany amin'ny hevitra tiankampitaina; • Ny literatiora "mitady ny very," • manoritsoritra ny endrika sy ny vontoatin'ny asa sora-tra novoka-rina tamin'ny vanim-potoana 1930 • 1945; • fitarafana ny hevitra fonosin'ny anaran' ny mpandray anjara, ny tanàna.., ny teny sy fihetsika ary ny zavatra ampiasaina na ravaka; • ny firafîtry ny tantara amin'ny ankapobeny. • Tohizana ary anterina ny fomba fîasa sy ny tekinika izay efa hita tany amin'ny kilasy faharoa ary miompana amin'ny fandrafetana fa-fana handraketana: • ny fikarohana ny zava-misy tamin'ny vanim-potoana ianarana; • ny endriky ny literatiora novokarin'izany. • Asa azo tanterahina: ' manoritsoritra ny endrika sy ny vontoatin'ny asa sora-tranovokarina tamin'ny vanim-potoana 1960 -1972, • manitatra ny fahalalany mikasika ny literatiora mala-gasy; •manadihady ny mikasika ny mpanoratra ma-nokana; • mandinika ireo lafin-javatra mampiavaka azy ao amin'ny asa sorany: • ny fotoana nivoahany; ny zava-misy sy ny fironana nanentana izany ny literatiora novokariny • Ny literatiora "fahafahana" • Ny zava-misy sy ny fironana niko-trika azy • Ny endriky ny literatiora T Ny mpanoratra ey ny asa sorany ny tantaram-piainany ny asa sorany • fanadihadiana tahirin-kevitra ataon'ny sokajy sy famelabelarankevitra; • asa iaraha-manao tarihin'ny nipampianatra, miainga amina lahatsoratra roa raha kely. • Trandrahina eto ny zava-misy teo ainin'ny lafiny: pôlitika, toekarena, fiaraha-monina, kolontsaina... • Fampifandraisana ny zava-misy sy ny vontoatiny ary ny endriky ny literatiora vokatr'izany. • Asa azo tanterahina: • fanadihadiana tahirin-kevitra ataon'ny sokajy sy famelabelarankevitra; • asa iaraha-manao tarihin'ny mpampianatra, miainga aroina lahatsoratra roa raha kely. • Trandrahina eto ny zava-misy teo amin'ny lafiny: pôlitika, toekarena, fiaraha-monina, kolontsaina,.. • farnpifandraisana ny zava-misy sy ny vontoatiny ary ny endriky ny literatiora vokatr'izany. •Asa azo tanterahina: • fizarana tahirin-kevitra noh&maroina arahina fanazavana fohifohy ataon'ny mpampianatra; • fanadihadiana tanirin-hevitra ampanaovina ny mpianatra tsirairay na ny sokajy ka arahina famelabelaran-kevitra sy fandravonana. •Asa azo tanterahina: tatitra vaky boky; famintinana na fibangoana ny tantara; - ny firafiny; - ny foto-kevitra fo-nosiny. • mijery ny lafiny kanto ao amin'ny asa sorany; > manazava ny asa sorany miainga amin'ny tanta-ram-piainany ny hakanton'ny asa sorany - andram-panazavana - fandinihana asa soratra voafantina tsara na eo amin'ny lafiny hevitra sy ny endriny ivelany, (alakaraka ny karazan'ny asa soratra ianarana sy novokarin'ny mpanoratra izay tsara raha mifanaraka amin'ny riba ianarana ao amin'ny kilasy. Saingy tsy atao sakana amin'ny fifantenana izay lahatsoratra notsongaina izany). - Fampifandraisana ny hevitra raketin'ny asa soratra sy ny endriny ivelany ary ny zava-misy teo amin'ny fiaraha-monina sy ny tantaram-piainan'ny mpanoratra. - Pitrandrahana ny hevitra raketin'ny asa soratra mifofcotra amin'ny fampifandraisana izany amin'ny tantaram-piainan'ny mpanoratra. - fandrafetana ny drafitra isan-tsokajiny ilaina amin'ny andram-panazavana; - fandrafetana feno ny teny fampidirana, ny vontoatiny ary ny teny famaranana Torolalana ankapobeny • Ny fampianarana ny tekinikan'ny fandrafetana feno sy ny fandrafetana ny drafitra dia anokanana seho iray; • Ny tekinikan'ny fitrandrahana lahatsoratra dia efa natolotra ao amin'ny fandaharam-pianarana kilasy faharoa ny andinindininy. Haroafisina ary hatsaraina hatrany ny fahafolahan'ny mpianatra azy ireo; toy izany ihany koa ny amin'ny tekinikan'ny fibangoana asa literera . • Ato amin'ny kilasy voalohany ihany koa no anamafisana ny fahaizan'ny mpianatra mifehy ny fahaiza-mifandray na miserasera, toy ny mihaino sy manaja ny hevitry ny hafa, maneho sy manohana ny heviny, mitarika fivoriana sy /na mandrindra adihevitra. Ny mpanoratra sy ny asa soratra ianarana • E. D. ANDRIAMALALA , Ny fanagasiana. Ny Avana RAMANANTOANINA, (tononkalo nofantenina 8 raha kely indrindra); marihina anefa fa azo atao tsara ny mampanao tatitra vaky boky na mandinika asa soratra hafa na ny ampahany izay ahitana ireo riba dinihina: RANDRIAMIADANARIVO, Sikajin'i dadabe; RABETSIMANDRANTO (F. J.), ItrimofoloaUna. • Ferana ny fotoana anaovana famelabelaran-kevitra na tatitra: mikasika ny lesona momba ny filazan-javatra (hakanto) kosa indray, dia efa atomboka ny fianarana ny sarin-teny fanovana endri-javatra sy fanovana anarana- Tsy hadinoina ihany koa ireo filazan-javatra mifototra indrindra amin'ny fanehoan-javatra sy ny hevitra ara-drafitra na fitodika ary ny rafipehezanteny izay mampiavaka ny teny malagasy. Tombana *tatitra am-bava na an-tsoratra; 'famenoana ny banga ao amin'ny fafana na lambanana itrandrahana asa soratra na lahabolana iray; * famantarana omban-tohan-kevitra ny vanim-potoana nivoahan'ny lahatsoratra iray; * fanontaniana misy valiny na fanambarana valina amin'ny hoe "marina"/"diso"; * rnandrafîtra fafana mamintina amin'ny ankapobeny ny endrika sy ny vontoatin'ny literatiora isaka ny vanim-potoana nianarana; * fifaninanana mamorona tantara foronina sy/na tononkalo andraisan'ny tsirairay na ny sokajy anjara (ao amin'ny kilasy na ny sekoly) ary misy fepetra na tsia. Ny rafi-pisainana malagasy tarafina amin'ny tomba fiainany Faharetany: ora 30 Tanjona ankapobeny Mpianatra afaka: • Manakatra ny rafi-pisainana malagasy tarafina amin'ny teny sy ny fihetsika ary ny tomba amampanaony; • Mandrindra ny fihetsiny sy ny fahalalana azony amin'ny soatoavin'ny fiaraha-monina misy azy sy ny fîfandraisany amin'ny mpiara-belona aminy; • Mampiasa ny fahalalana azony mikasika ny haiteny ho fîtaovam-pitrandra-hana sy fanehoan-kevitra eo amin'ny sehatra samihafa. Tanjona manokana Mpianatra afaka: • mamantatra ny fiheverana fototra ny amin'ny marina, ny rariny, ny hitsiny; Vontoaliny T Ny Fanamarihana marina, ny rariny, ny hitsiny • Famaritana • Famaritana ara-piforonan-teny; • Famaritana araka ny hevitry ny mpanoratra, mpandinika... manoritsoritra ny toetrany • Ny endrika isehoany tarafina eo amin'ny fiainan* ny fiara-hamonina azy; • Ny lanjany • manombana ny lanjan'ireo fihe-verana ireo eo ainin'ny fiainam-piarahamonina; manombana izay toetra takina Ny "olo-marina" amin'ny tsirairay amin'ny fampandro-soana fampiha-rana io fiheve-rana io eo amin' ny fampivelarana ny -Asa azo tanterahina: - famelabelaran-kevitra arahina adi-hevitra ataon'ny sokajy (raisina tsirairay, ireo lohahevitra ireo); - fanadihadiana lahatsoratra /lahabo-lana iaraha-manao tarihin'ny mpampianatra; sy ny - fanavahana sy fampifandraisana ny "marina". - Amin'ny maha-tombana ny tanjona, dia heverina fa tsara raha toa ka famelabelarankevitra ataona sokajy arahina adihevitra, aorian'ny fanadihadiana mivanfcana nampana-ovina mialûha ny rehetra no atao. - marihina fa azo atao ihany koa ny mitrandraka ny lesona amina olana iray nivohitra tamin'ny fanadihadiana lahatsoratra/lahabolana. - asongadina amin'ny lesona ny sanda raketin'ny "marina/rariny/ hitsiny" eo amin'ny lafîny finoana amam-pivavahana, fiarahamonina, toe-karena, ny fiheverana ny amin'ny olona: "manana aina". - Asa azo tanterahina: - famaritana ny antsoina hoe oio-marina, miainga amin'izay efa hita tetsy ambony; - adihevitra tarihina sokajy iray izay efa nanao fanomanana mialoha (mpampianatra mandrindra sy manaramaso arahina fandravonana Adi-hevitra na valandresaka anasana olona avy any ivelany ary andraisan’ny mpianatra anjara mavitrika arahina fandravonana any amin’ny kilasy Fanadihadiana lahatsoratra Mpianatra afaka: • manakatra ny fiheverana ny amin'ny fahata-lana sy ny fahendrena; * mamantatra ny heverin'ny Malagasy fa olon-kendry; manombanany lanja omen'ny fiarahamonina nyfahalalana/ fahendrena eo amin'ny fiainana ankapobeny; ' mamariparitra ny toetra takina amin'ny manam-pahaizana mano-loana ny adidy andrasan'ny fire-nena aminy. Ny fahalalana, ny fahendrena • Ny olon-kendry/ ny manam-pahalalana Ny anjara toera-nyeo amin'ny Fiarahamonina • Ny manam-pahai-zana sy ny fampandrosoana ny firenena - Asa azo tanterahina; - famaritana eo amin'ny lafiny fiforo-nan-teny; - fandinihana sy fampitahana ny hevitry ny olon-tsotra na olomalaza na mpikaroka ny amin'ireo fiheverana ireo, fampitahana ary tsoa-kevitra izany. -Asa 33.0 tanterahina: - famaritana ara-piforonan-teny arahina fandalinana sy adihevitra ary fampitahana - fanangonana sy fandinihana ireo akoran-kevitra nasaina nokarohin'ny mpianatra arahina fandravonana; - fanadihadiana lahabolana na lahatsoratra iaraha-manao - famelabelaran-kevitra ataona sokajy. -Asa azo tanterahina; - fanadihadiana lahatsoratra na tahabolana; - famelabelaran-kevitra ataona sokajy (aorian'ny firobohana antsehatra nataony) arahina adihevitra. - Asa azo tanterahina: - fanasana olona hanao valan-dresaka omban'adine vitra andraisan'ny mpianatra anjara mavitrika ( mpampianatra manao fandravonana izay natrehina rehefa mby any an-tsekoly); - adihevitra iaraha-manao ao an- tsekoly aorian'ny olana iray navohitra teo amin'ny fanadihadiana lahatsoratra na lahabolana. Torolalana ankapobeny • Ny lalan-tsaina mampifandray ny "toe-javatra/antony/vokany" no ampibarina amin'ny fitrandrahana ny lanja sy ny sanda raketin'ny fiheverana hita ato amin'ny toko; • Atomboka ato amin'ny kilasy voalohany ihany koa ny fianarana ny tekinikan'ny famakafakana hevitr'olona na ohabolana. Azo ampiharina amin'ny alalan'ny famelabelaran-ke vitra ataon'ny sokajy izany; • Tohizana hatrany ny fifehezana ny vakiteny ary ny fampianarana fitsipika an-tselika. Tombana Azo atao tsara ny mampiasa ireo karazan-tombana efa natolotra teo aloha na tany amin'ny kilasy faharoa ankoatra ireto manaraka ireto: • Fanaovana tatitra ny fanadÏhadiana mivanfcana mikasika toe-javatra iray nitranga izay mifandraika amin'ny lesona; •Fandinihana sy fanombanana fcantaram-piainan'olo-malaza iray (voasoratra) na mpandray anjara ao amin'ny tantara foronina iray (asan-tsokajy iaraha-miady hevitra sy Tnitsara); • Fanombanana ny fomba fiasan'ny biraon'ny mpianatra na ny solon-tenan'ny mpianatra ao amin'ny kilasy na ao amin'ny sekoly. Ny hasin'ny pitondrana Faharetany; tanindrazana sy ny fahefana amam- ora 40 Tanjona ankapobeny Mpianatra afaka: • manakatra ny rafï-pisainan'ny Malagasy tarafma amin'ny lamina sy ny fitantanan-draharahany; • mandrindra ny fahaizana norantoviny amin'ny soatoavina sy ny filan'ny fiaraha-monina nipoirany; • mamadika izany ho hery mampivoatra ny tenany sy ny firenena; • mampiasa ny fahaizany eo amin'ny Safiny haiteny ho fitaovam-pitrandra-hana syfanehoan-kevitra; • mifehy ny endri-pifandraisana sy fifaneraserana ara-kevitra: rnihaino ny hevitry ny hafa ary mahay maneho sy inanohana ny heviny na an-tsoratra na am-bava. Tanjona manokana Vonloatiny Fanamarihana Mpianatra afaka: T Ankapobeny • mamaritra ny • Famaritana ny • Famaritana eo amin'ny lafiny fifbro- antsoina hoe 'nocin Q ' hasina nan-teny. • manoritsoritra ny • Ny hasin'ny tana. • Asa azo tanterahina: amin'ny hasina eo amin'ny isam- tsirairay - fanadihadiana lahatsoratra; - famaritan'ny mpanoratra sy mpandinika; - fandrafetana ny andram-pamari- batan' olona; - famelabelaran-ke vitra ataona sokajy... anasongadinana ny toetrany, ny loharanony ary ny endrika isehoany. •mamantatra ny • Ny toerana sy ny • Asa azo tanterahina: fîheverana mala-gasy ny amin'ny hasina misy eo zavatra manan-kasina - famelabelaran-kevitra ataona sokajy; amin'ny tontolony; - fandinihana ampanaovinanympianatra arahina tatitra sy fandravonana... itrandrahana ny: -loharanony - toetrany - endika isehoany - anjara asany sy ny lanjany. •mamaritra ny TNy hasin'ny •Asa azo tanterahina: tanindrazana * Famaritana - famaritana ara-pnoronan-teny; • Ny loharanony , - fanangonana izay hevitry ny mpanoratra na mpandinika arahina sokajiana fana- sy fandravonana ary tsoakevitra. • Fandinihana lahatsoratra na lahabo- antsoina hoe tanindrazana; • manasongadina ny niavian'ny fiheverana fototra ny amin'ny hasin' ny tanindrazana; endrika sarnihafa mety hisehoany; • manombana ny hevitra fototra ilafihan'ny fmoa-na ny hasin'ny tanindrazana eo amin' ny fiainampiaraha-monina mamantatra ny fîheverana ny amin'ny antsoina hoe: - fahefana lana Cohatra, angano) ahitana taratra ny rafi-piaraha-miaina eo anivon'ny tontolo sy nyhabaka, araka ny flnoana malagasy. • Ny endrika isehoany •Ny sandany Tsoa-kevitra: "ny tanindrazana maneho ny fiheveran'ny Malagasy ny amin'ny fïfandraisan'ny tany sy ny olona, ny oïona samy olona, ary ny razana sy ny taranaka." • Asa azo tanterahina: Ny fahefana amam-piton-drana • Famaritana - fitondrana. *Ny loharanony • mamantatra ny loharano ipoiran' ny fahefana ara-ka ny vanim-poto-ana niorenany; •Ny endrika isehoany • fanadibadiana lahatsoratra na lahabolana; ho fitaovana iaingana amina adihevitra ohatra; • famelabelaran-kevitra ataona sokajy... Ny teny, ny fomba aTnain-panaony, ny finoana amam-pivava-hany, ny fitantanandraharahany... no anompanana ny lesona. • Fanadihadiana lahatsoratra na lahabolana miompana amin'ny fandinihana ny hevitry ny teny sy ny fihetsika ary ny zavatra ampiasaina. Ny lalan-tsaina mampifandray ny toe-javatra/antony / vokany no anasongadinana ny sandany eo amin'ny lafiny: finoana, fiaraha-monina, tetipitondrana... • famelabelaran-kevitra ataona sokajy arahina adihevitra... •Asa azo tanterahina: famaritana ara-piforonan-teny; ' manoritsoritra ny endrika fanavahana sy fampifandraisana ny fahefana sy fitondrana; fanadihadiana lahatsoratra na lahabolana arahina fandravonana. 'Tarafina amin'ny endri-pitondrana tamin'ny vanim-potoana nitondran' ny: isehoan' nyfahefana, miai-nga amin'ny nahi-tana azy teo amin'ny vanim-potoana samihafa nifandimby; - zoky ray aman-dreny • Andram-pamari-tana ny "mpitondra" - andriana. - fanjanahan-tany; - Repoblika 1° ka hatramin'izao. • mamaritra ny anjara toeran'ny manam-pahefana sy/na ny mpito-ndra eo amin'ny fiainam-piaraha-monina; •misintona lesona avy amin'ny vontoatim-pahala-lana azony. • Ny tanora sy ny avara-pianarana ary ny fahefana amam-pitondrana • Asa azo tanterahina: fandihadiana lahatsoratra na ! ah aboi an a; fampitahana eo amin'ireo lafiny ireo (loharano, endrika isehoany); ny "manam-pahefana," tsoa-kevitra aorian'ny fanadihadiana sy ny fandravonana ny hita tetsy ambony ary anasongadinana ny fifamatorana misy eo amin'ny hasina sy ny fiton-drampanjakana. •Asa azo tanterahina: • valandresaka arahina adihevitra anasana tompon'andraikitra avy any ivelany ary andraisan'ny mpianatra anjara mavitrika. Tokony hisongadina amin'izany fa manana adidy sy andraikitra lehibe amin'ny fitantanana ny raharahampirenena ny tanora sy ny avarapianarana ka tokony ho efa vonona amin'izany sa-hady na eo amin'ny lafiny toe-panahy na eo amin'ny lafiny fahai-zana; famelabelaran-kevitra ataona sokajy iray arahina adihevitra sy fandravonana iaraha-manao. •Asongadina amin'ny lesona: • ny foto-kevitra mampijoro sy mam-pateza ny fitondrana; • ny sanda raketiny eo amin'ny larim-piainana (na lafatra) samihafa. Torolalana ankapobeny •Amin'ny fitrandrahanany tesona mikasika ny riba dia tokony hasongadina: - ny fisian'ny lafatra samihafa eo amin'ny fiainam-piaraha-monina - ny fifandrohizany sy ny fifampiankinan'ireny lafatra ireny ka mahatonga azy ho antoky ny lamina sy ny firindran'ny fiainaiTi-piaraha-monina amin'ny ankapobeny. • Mba hahafolahan'ny mpianatra ny fahaiza-mifandray na miserasera, dia tsara raha atao matetika ny famelabelaran-kevitra (arahina adihevitra, fitsikerana), ny adihevitra tarihina mpianatra na sokajy. Tombanana anun'izany ny vontoatin'ny asa notanterahiny sy ny tomba fanehoan-keviny: lalan-tsaina narahina, fandrafetana febezanteny, fisafidianana voambolana mifan'itsy amin'ny tian-kambara...) • Tokony hoanterina tsara ny fahafehezan'ny mpianatra ny vakïteny (manao vakiteny milamina ary mahazo izany), ny fahafolahana ny tsipelin-teny izay tombanana any aniin'ny asan'ny tsirairay ary anaovana fampianarana fitsipika an-tselika. Tombana • Fampifandraisana amin'ny alalan'ny tsilo, ny singa tokony hifanitsy ao amin'ny vondrona roa rnifanatrika, ohatra: - vondrona "a"= anarana mpandray anjara ao amin'ny tantara foronina na olo-malaza; - vondrona "b"= ireo toetra mampiavaka ny olona (fahaizana, fahendrena...). • Famenoana ny banga ao amin'ny fafana fanadinadiana lahatsoratra na lahabolana iray, na famakafakana hevitr'olona. • Soso-kevitra ihany ireo naroso ireo. Azon'ny mpampianatra atao tsara ny marapiasa izay efa natolotra tany aloha na mamolavola tombana hafa. Malagasy Sokajy C sy D Tanjon'nytaranja Toy ny teny rehetra fampiasan'ny firenentsamihafa erantany, ny teny malagasy dia fitaovana mahomby ahafahana mifehy sy mamolaka ny fahalalana, ny fahaiza-manao ary ny tekinika ka anabeazana feno ny maha-olona (vatana, saina, fanahy) sy ahazoamivelatra eo amin'ny lafim-piainana rehetra. Noho izany, ny fampianarana azy dia tokony ho sehatra iray hitaizana ny mpianatra: •hahalala ny kolon-tsaina sy ny rafi-pisainana malagasy manaraka ny fivoaran'ny tantara; • ho afaka mitia sy mikolo ary mandalina ny harentsaina malagasy sady afaka misokatra amin'ny haren-tsain'ny hafa; • ho matotra amin'ny fifandraisana eo amin'ny lafiny hevitra isan-karazany: sady mahay mihaino no afaka maneho mazava sy manohana ny heviny; • hanana saina liana amin'ny fivoarana sy tia ry fandrosoana ho amin'ny tsaratsara kokoa hatrany. Tanjon'ny fampianarana ny taranja Malagasy ao amin'ny ambaratonga fahatelo Ny mpianatra mahavita ny ambaratonga fahatelo dia afaka: • mitia sy mikolo ary miaro ny haren-tsaina malagasy; • manana saina matotra sy mahay mandanjaîanja ary tia karokaroka; • manaporofo ny fananany saina mahay mamakafaka sy maneho ary manohana ny heviny; • mikirakira sy mampiasa ny teny malagasy amin'ny maha-fitaovam-pan eh oan-ke vitra sy fifandraisana azy; •manakatra ny lanjan'ny harentsain'ny firenenkafa ary misokatra amin'ny fahalalana iombonan'ny zanak'oiombelona, Tanjon'ny fampianarana ny taranja Malagasy ao amin'ny kilasy voalohany Ny mpianatra mahavita ny kitasy voalohany dia afaka: • manavaka ny rafi-pisainana amam-pinoana malagasy raketin'ny tomba amarn-panaony miohatra amin'ny hafa; • mandrindra ny fahalalana norantoviny amin'ny soatoavin'ny fîreneny manoloana ny malia-olom-pirenena azy; • manaporofo ny fananany fahalalana ampy mikasika ny literatiora sy ny fifehezany ny tekinika samihafa ilaina amin'ny fanj oh ian-ke vitra ao amin'izany; • manasongadina ny lafiny kanto ao amin'ny lahatsoratra na lahabolana amin'ny mahataratry ny zava-misy sy fitaovampanehoan-kevitra azy; • mampiasa ny teny malagasy hita amin'ny fanehoan-kevitra ambava na an-tsoratra amin'ny tomba tsotra sy manara-pitsipika; •mihaino sy manakatra nyhevitry ny hafa ary mandahatra sy manohana ny heviny. Ny literatiora Faharetany: ora 30 Tanjona ankapobeny: Mpianatra afaka: • mitia sy mikolo ny haren-tsaina malagasy; • manatsara kokoa ny famaritana ny antsoina hoe "literatiora" sy ny "kanto"; • mamolaka ny Fahaiza-mikirakira sy manatsoaka hevitra avy amin'ny literatiora nodinihiny; • manazatena sy mankamamy vaky boky mba hanabe vobo ny vakomanitra ananany indrindra eo amin'ny sebatry ny literatiora malagasy; •mampiasa ny fahalalana norantoviny ho iitaovana hamohazana ny talentany, na hamolahana ny haiforona eo amin'ny sehatry ny literatiora. Mpianatra afaka; • manavaka ireo karazam-pamari-tana ny literatiora avy arnin'ny aokajin'olona samihafa; Ny literatiora amin' ny anka-pobeny • Famaritana • mainpitoinbo ny fahafantarany karazan'asa l itérera; • rnampitaba ny tantara foronina amin'ireo iray sokajy arniny; Ny tantara foronina • Lesona ankapobeny niomba ny literatiora no atao eto am-piaingana mba ho fairipidirana ny lesona sy ho fanitarana ny vakomanitTa ananan' ny mpianatra mikasika izany. Araka izany, dia heverina fa tsy misy maharatsy ny itondrana ny hevitr'ireo mpanoratra vahiny ny amin'ny antsoinyhoe literatiora. • Asa azo tanterahina: • Famaritana - fanadihadiana tahirinkevitra (asa soratra, tikarohana...) ataon'ny mpi- anatra na sokajy maromaro, miom-pana amin'ny nheveran'ny poeta na mpiventy, na mpanoratra, mpikaro-ka... mikasikany antsoina hoe "literatiora" amin'ny ankapobeny; - fanadihadiana lahatsoratra arahina fanitarana, ampiana fanangonan'ny mpianatra akoran-kevitra hafa. • Asa azo tanterahina: famerenana sy/na fampahatsiahivana ny aTnin'ny sombin-tantara; - fampitahana ny sombin-tantara sy ny tantara foronina eo amin'ny laf iny: voritoatiny, fotoana ivelarany, ny halavany; manatsoaka ny fïvoaran'ny tantara amin'ny ankapobeny; •mamaritra ny mpandray anjara ao amin'ny tantara foronina; t Ny tirafïtry ny tantara ' Ny mpandray anjara manakatra ny hevitra fonosiny; • Ny hevitra raketiny •mijery ny lafiny kanto ao amin'ny tantara foronina; ' mamantatra sy/na manazava ny literatiora avy amin'ny tantaran' ny tontolo namokatra azy; • manoritsoritra ny endrika sy ny vontoatin'ny asa sora-tra novokarina tamin'ny vanim-potoana 1930-1945; •Nyhakantony Ny tantaran'ny Literatiora » Ny literatiora "mitady ny very famelabelarankevitra ataona sokajy iray na roa. -Asan-tsokajy omban-tondro zotra na asa iaraha-manao tarihin'ny mpampianatra izay anatsoahana ny "toe-javatra iaingana": - fanavahana sy famaritana ny mpandray anjara fototra, mpanampy...; - fanokotokoana azy ireo araka ny anjara asany tarafina amin'ny toetra amam-pihetsiny, ny anarany... -Asa azo tanterahina: - famel abelaran-ke vitra ataona sokajy arahina fitsikerana sy adihevitra îzay tarihin'ny sokajy ihany koa; - fandinihana nyfanehoan-kevitra sy ny fîlazan-javatra, ny fifamatorany amin'ny hevitra tian-kampitaina; - fitarafana ny hevitra fonosin'ny anaran' ny mpandray anjara, ny tanàna... ny teny sy fihetsika ary ny zavatra ampiasaina na ravaka; - ny nrafitry ny tantara amin'ny ankapobeny; -Tohizana ary anterina ny tomba fiasa sy ny tekinika izay efa hita tany amin'ny kilasy faharoa ary miompana amin'ny fandrafetana fafana handraketana: ny fîkarohana ny zava-misy tamin'ny vanim-potoana ianarana; ny endriky ny literatiora novokarin' izany. -Asa azo tanterahina: fanadihadiana tahirin-kevitra ataon'ny sokajy sy famelabelarankevitra. manoritsoritra ny endrika sy ny vontoatin'ny nyzava-misy sy ny fironana nanentana asa soratra novoka-rina tamin'ny vanimizany potoana 1960-1972. Asa iaraha-manao tarihin'ny mpampianatra... (trandrahina eto ny ny literatiora novokariny • Ny literatiora "fahafahana" ny zava-nnsy sy ny fironana niko-trika azy ny endriky ny literatiora zava-misy teo amin'ny lafiny: pôlitika, toe-karena, fiaraha-rnoni-na, kolon-tsaina...). • Fampifandraisana ny zava-misy sy ny vontoatiny ary ny endriky ny literatiora vokatr'izany. • Asa azo tanterahina: fanadihadiana tahirin-kevitra ataon'ny sokajy sy famelabelaran-kevitra. • Asa iaraha-manao tarihin'ny nipamplanatra,., (trandrahina eto ny zavamisy teo amin'ny lafiny: politika, toekarena, fiaraha-monina, kolontsaina...). • Fampifandraisana ny zava-misy sy ny vontoatiny ary ny endriky ny literatiora vokatr'izany. •Asa azo tanterahina: • fanadihadiana tahirin-kevitra ataon'ny sokajy sy famelabelaran-ke vitra; • asa iaraha-manao tarihin'ny mpampianatra... (trandrahina eto ny zavamisy teo amin'ny lafiny: pôlitika, toekarena, fiaraha-monina, kolon-tsaina,.); • fampifandraisana ny zava-misy sy ny vontoatiny ary ny endriky ny literatiora vokatr'izany. Torolalana ankapobeny • Ny fampianarana ny tekinikan'ny fandrafetana feno sy ny fandrafetana ny drafitra dia anokanana seho iray. • Ny tekinikan'ny fitrandrahana lahatsoratra dia efa natolotra ao amin'ny fandaharam-pianarana kiiasy faharoa ny andinindininy momba izany. Hamafisina ary hatsaraina hatrany ny fahafolahan'ny mpianatra azy ireo; toy izany ihany koa ny amin'ny tekinikan'ny Ubangoana asa literera; ato amin'ny kiiasy voalohany ihany koa no anamafisana ny fahaizan'ny mpianatra mifehy ny fifandraisana na ny serasera, toy ny mihaino sy manakatra ny hevitry ny hafa, maneho sy manohana ny heviny, mitarika fivoriana sy/na mandrindra adihevitra. • Mikasika ny lesona mornba ny fîlazan-javatra (hakanto) indray kosa, dia efa atomboka ny fianarana ny sarin-teny fanovana endri-javatra sy fanovana anarana. Tsy hadinoina ihany koa ny mon-iba ny filazan-javatra mifototra indrindra amin'ny fanehoan-javatra, ny filaza, ny hevitra ara-drafitra sy ny fitodika ary ny rafî-pehezanteny izay mampiavaka ny teny malagasy. Tombana •Tatitra am-bavana an-tsoratra; • Famenoana ny banga ao amina fafana na lambanana itrandrahana asa soratra na lahabolana iray; • Famantarana omban-toh an-ke vitra ny vanim-potoana nivoahan'ny lahatsoratra iray; • Fanontaniana misy valiny na fanambarana valina amin'ny hoe "marina7"diso" • Mandrafitra fafana ho famintinana ny endrika sy ny vontoatin'ny literatiora isaka ny vanim-potoana nianarana; •Fifaninanana mamorona tantara foronina na tononkalo andraisan'ny tsirairay na ny sokajy (ao amin'ny kilasy na ny sekoly) anjara ary misy fepetra na tsia. Ny rafi-pisainana malagasy tarafina amin'ny fomba fiainany Faharetany: ora 30 Tanjona ankapobeny: Mpianatra afaka: • manakatra ny rafî-pisainana malagasy tarafina amin'ny teny sy ny fihetsika ary ny fomba amam-panaony; • mandrindra ny fihetsiny sy ny fahalalana azony amin'ny soatoavin'ny fiaraha-momna misy azy sy ny fifandraisany amin'ny mpiara-beiona aminy; • manipiasa ny fahalalana azony mikasika ny haiteny ho fïtaovam-pitrandrahana sy fanehoan-kevitra eo amin'ny sehatra samihafa. Tanjona manokana Mpianatra afaka: • manakatra ny fiheverana fototra ny amin'ny marina, ny rariny synyhitsiny; manoritsoritra ny toetry ny marina, ny rariny , ny hitsiny, tarafina amin'ny fiainan' ny fiaraha-n'ioni-na azy; Vontoatiny Fanamarihana Ny marina, ny rariny, ny hitsiny Famaritana • Famaritana ara-piforonan-teny fanangonana sy fandinihana ny karazam-pamaritana avy amina mpanoratra, mpikaroka... Ny endrika iseho-any • manombana ny lanjan'ireofihe verana ireo eo amin'ny fiainam-piarahamonina; •Ny lanjany • manombana izay toetra takina amin'ny tsirairay amin' ny fampiharana io fihever-ana io eo amin'ny fampivelarana ny olona sy ny tanindrazana. Ny "olo-marina" sy ny fampandrosoana • Asa azo tanterahina: asan-lsokajy (famelabeïaran-kevitra arahina adihevitra); raisina tsirairay ireo lohahevitra ireo; fanadihadianalahatsoratra/lahabolana iaraha-manao tarihin'ny nipampianatra; fanavahana sy fampifandraisana ny "marina". • Amin'ny maba-tombana ny tanjona, dia heverina fa tsara raha toa ka famelabelaran -kÉvitra ataona sokajy arahina adihevitra, aorian'ny fanadihadiana mivantana nampanaovina mialoha ny rehetra no atao: marihina fa azo atao ihany koa ny mitrandraka ny lesona amina olana iray nivohitra tamin'ny fanadibadiana lahatsoratra/lahabolana; asongadina amin'ny lesona ny sanda raketin'ny "marina". ' Asa azo tanterahina: famaritana ny antsoina hoe olomarina, miainga amin'izay efa hita tetsy ambony; adihevitra tarihina sokajy iray izay efa nanao fanomanana mialcha (mpainpianatra mandrindra sy manara-maso) arahina fandravonana; adihevitra na valan-dresaka ana-sana olona avy any ivelany ary andraisan'nympianatra anjara mavitrika (arahina fandravonana any amin'ny kilasy; ' manakatra ny fïheverana ny aroin'nyfahalalana sy ny fahendrena, • mamantatra ny heverin'ny mala-gasy fa olon-ken-dry; fanadihadiana lahatsoratra. T Ny fahalalana ny fahendrena • Famaritana Asa azo tanterahina: - famaritana eo amin'ny lafiny fiforonan-teny; - fandinihana sy fampitahana ny hevitry ny olon-tsotra na malaza na mpikaroka ny amin'ireo fiheverana ireo, fampitahana izany ary tsoa-ke vitra. -Asa azo tanterahina: • Ny olon-kendry, ny manampahalalana • manombana ny lanja omen'ny fiarahamonina nyfahalaiana/ fahendrena eo amin'ny fiainana ankapobeny; •Ny anjara toera-ny eo amin'ny narahamonina • mamariparitra ny toetra takina amin'ny manam-pahaizana manoioana ny adidy andrasan'ny firenena aminy; * Ny manam-pahai-zana sy ny fampandrosoana ny firenena - famaritana ara-piforonan-teny arahina fandalinana sy adihevitra ary fampitahana; - fanangonana sy fandinihana ireo akoran-kevitra nasaina nokarohin' ny mpianatra arahina fandravonana; - fanadihadiana lahabolana na lahatsoratra iaraha-manao; - famelabelaran-kevitra ataona sokajy. -Asa azo tanterahina: - fanadihadiana lahatsaratra na Ïahabolana; - famelabelaran-kevitra ataona sokajy (aorian'ny fîrobohana antsehatra nataony) arahina adihevitra. -Asa azo tanterahina: - fanasana olona hanao valandresaka omban'adihevitra andraisan'ny mpianatra anjara mavitrika ( mpampianatra manao fandravonana izay natrehina rehefa mby any an-tsekoiy); - adihevitra iaraha-manao ao antsekoiy aorian'ny olana iray navohitra teo amin'ny fanadihadiana lahatsoratra na iahabolana. Torolalana ankapobeny • Ny lalan-tsaina mampifandray ny toe-iavatra / antony / vokany no atnpiharina amin'ny fitrandrahana ny lanja sy ny sanda raketin'ny fiheverana hita ato amin'ny toko. • Atomboka ato amin'ny kilasy voalohany ihany koa ny fianarana ny tekinikan'ny famakafakana hevitr'olona na ohabolana. Azo ampiharina amin'ny alalan'ny famelabelaran-kevitra ataon'ny sokajy izany. •Tohizanahatrany ny fifehezanany vakiteny ary ny fampianarana fitsipika an-tselika. Tombana Azo atao tsara ny mampiasa ireo karazan-tombana efa natolotra teû aloha na tany amin'ny kilasy Faharoa ankoatra ireto manaraka ireto: • fanaovana tatitra ny fanadihadiana mivantana mikasika toe-javatra iray nitranga izay mifandraika amin'ny lesona; • fandinihana sy fanombanana tantaram-piainan'olo-malaza iray (voasoratra)na mpandray anjara ao amin'ny tantara foronina iray (asan-tsokajy iaraha-miady hevitra sy mitsara); • fanombanana ny fomba fiasan'ny biraon'ny mpianatra na ny solon-tenan'ny mpianatra ao amin'ny kilasy na ao arnin'ny sekoly. Ny hasin'ny tanindrazana sy ny fahefana amam-pitondrana Faharetany: ora 40 Tanjona ankapobeny Mpianatra afaka: • manakatra ny rafi-pisainan'ny Malagasy tarafina amin'ny lamina sy ny fitan tanan-draharahany; • mandrindra ny fahaizana norantoviny amin'ny soatoavina sy ny filan'ny fiaraha-monina nipoirany; • mamadika izany ho bery manipiyoatra ny tenany sy nyfireneny; • mampiasa ny fahaizany eo amin'ny lafîny haiteny ho fitaovam-pitrandrahana sy fanehoan-ke vitra, • mifehy ny endri-pifandraisana sy fifaneraserana ara-kevitra: mihaino ny hevitry ny hafa ary mahay maneho sy manohana ny heviny na an-tsoratra na am-bava. Mpianatra afaka: • mamaritra ny antsûina hoe "hasina"; • manoritsoritra ny amin'ny hasina eu amin'ny isam-batan'oloria: •mamantatra ny fiheverana mala-gasy ny amin'ny hasina misy eo amin'ny tonto-lony T-Ankapobeny - Famaritana eo amin'ny lafÏny fiforo-nan-teny: - farnaritan'ny mpanoratra sy ny mpandinika; •Famaritana - fandrafetana andram-pamaritana. - Asa azo tanterahina: •Ny hasin'ny tsirairay - fanadihadiana lahatsoratra; - famelabelaran-kevitra ataona sokajy...anasong-adinana ny toetrany, ny loharanony ary endrika isehoany. Ny toerana sy ny zavatra manankasina Ny hasin'ny tanindrazana • Famaritana -Asa azo tanterahina: 'mamaritra ny antsoina hoe tanindrazana; •manasûngadina ny niavian'ny fiheverana fototra ny amin'ny hasin' ny tanindrazana; - famelabelaran-kevitra ataona sokajy - fanadihadiana ampanaovina ny mpianatra arahina tatitra sy fandravonana... itrandrahana ny: • •Ny loharanony *loharanony * toetrany * endrika isehoany * anjara asany sy ny lanjany. -Asa azo tanterahina; - famaritana ara-pi foronan-teny; - fanangonana izay hevitry ny mpano-ratra na mpandinika arahina fana-solîajiana sy fandravonana ary tsoa-ke vitra; - fandinihana lahalsoratra na lahabolana (ohatra, angano) ahitana taratra ny rafi-piaraha-miaina eo anivon'ny tontolo sy ny habaka, araka ny finoana malagasy; • mahoritsoritra ny . endrika, samihafa mety hisehoany 1 mamantatra ny fiheverana malagasy ny amin'ny hasina misy eo amin'ny tûnto-lony; • manombana ny hevitra fototra ilafihan'ny fino-ana ny hasin'ny tanindrazana eo amin' ny fiainampiaraha-monina mamantatra ny fiheverana ny amin'ny antsoma hoe: fahefana fitondrana Ny endrika isehoany Ny sandany tsoa-kevitra: "ny tanindrazana maneho ny fiheveran'ny malagasy ny amin'ny fifandraisan'ny tany sy ny olona, ny olona samy olona, ary ny razana sy ny taranaka." > Ny fahefana amam-pitondrana Asa azo tanterahina: fanadihadiana lahatsoratra na lahabolana; ho fitaovana iaingana amina adihevitra, ohatra. farnelabelaran-kevitra ataona sokaJy... Ny teny, ny Tomba amam-panaony, ny finoana amam-pivava-hany, ny fîtantanan-draharahany... no anompanana ny lesona. fanadihadiana lahatsoratra na lahabolana miompana amin'ny fandinihana ny hevitry ny teny sy ny fîbetsika ary ny zavatra ampiasaina. Ny lalan-tsaina mampifandray ny toe-Javatra/antony / • maroantatra ny loharano ipoiran' ny fahefana ara-ka ny vanim-potoana niorenany; • Famaritana •Nyloharanony vokany no anasongadinana ny sandany eo amin'ny lafiny. finoana, fiaraha-monina, tetipitondrana... • famelabelaran-kevitra ataona sokajy arahina adihevitra... • Asa azo tanterahina: - famaritana ara-piforonan-teny; - fanavahana sy fampifandraisana ny fahefana sy fitondrana. • Fanadihadiana lahatsoratra na lahabolana arahina fandravonana manoritsoritra ny endrika isehoan' ny fahefana, miainga amin'ny nahitana azy teo amin'ny vanim-potoana saniihafa nifandimby •mamaritrany an j ara toeran'ny manam-pahefana sy/na ny mpiton-dra eo amin'ny fiainam-piaraha-monina; •misintona lesona avy amin'ny vontoatim-pahala-lana azony. • Ny endrika isehoany • Andram-pamaritana ny "mpitondra" • Ny tanora sy ny avara-pianarana ary ny fahefana amam-pitondrana s Tarafina amin'ny endri-pitondrana tamin'ny vanim-potoana nitondran' ny: - zoky ray aman-dreny; /^pt 1- * • -andriana; - fanjanahan-tany; - Repoblika 1° ka hatramin'izao • Asa azo tanterahina; • fanadihadiana lahatsoratra na lahabolana; • fampitahana eo amin'ireo lafmy ireo (loharano, endrika isehoany) ary anasongadinana ny famatorana misy eo amin'ny hasina sy ny fîton-drampanjakana. • Ny "manam-pahefana," Tsoa-kevitra aorian'ny fanadihadiana sy ny fandravonana ny hita tetsy ambony . ' Asa azo tanterahina: valan-dresaka arahina adihevitra anasana tompon'andraikitra avy any ivelany ary andraisan'ny mpianatra anjara mavitrika. Tokony hisongadina amin'izanyfamanana adidy sy andraikitra lehibe amin'ny fitantanana ny raharaham-pirenena ny tanora sy ny avara-pianarana k a tokony ho efa vonona amin'izany sahady na eo amin'ny lafmy toepanahy na eo amin'ny lafiny fahaizana; famelabelaran-kevitra ataona sokajy iray arahina adihevitra sy fandravonana iaraha-manao. Asongadina amin'ny lesona: ny fotù-kevitra mampijoro sy mampateza ny fîtondrana; ny sanda raketiny eo amin'ny lafîmpiainana (lafatra) samihafa. Torolalana ankapobeny •Amin'ny fitrandrahana ny lesona mikasika ny riba dia tokony hasongadina: - ny fisian'ny lafatra samihafa eo amin'ny fiainam-piaraha-monina; - ny fifandrohizany sy ny fïfampiankinan'ireny lafatra ireny ka mabatonga azy ho antoky ny lamina sy ny firindran'ny fiainam-piaraha-monina amin'ny ankapobeny. •Mbahahafolahan'ny mpianatra ny fahaiza-mifandray na miserasera, dia tsara raha atao matetika ny famelabelaran-kevitra (arahina adihevitra, fitsikerana), ny adihevitra tarihina mpianatra na sokajy. Tombanana amin'izany ny vontoatin'ny asa notanterahiny sy ny tomba fanehoan-keviny: lalan-tsaina narahina, fandrafetana fehezanteny, fisafidianana voambolana mifanitsy amin'ny tian-kambara,,.). •Tokony hoanterina tsara ny fahafehezan'ny mpianatra ny vakiteny (manao vakiteny milamina ary mahazo izany), ny fahafolahana ny tsipelin-teny izay tombanana any amin'ny asan'ny tsirairay ary anaovana fampianarana fitsipika an-tsehka. Tombana • Fampifandraisana amin'ny aîalan'ny tsilo, ny singa tokony hifanitsy ao amin'ny vondrona roa mifanatrika; ohatra: - vondrona "a"= anarana mpandray anjara ao amin'ny tantara foronina na olo-malaza; - vondrona "b"= ireo toetra mampiavaka ny olona (fahaizana, fahendrena...). • Famenoana ny banga ao amin'ny fafana fanadihadiana lahatsoratra na lahabolana iray, na famakafakana hevitr'olona. • Soso-kevitra ihany ireo naroso ireo. Azon'ny mpampianatra atao tsara ny mampiasa izay efa natolotra tany aloha na mamolavola tombana hafa.