reponse au questionnaire pour la france

Transcription

reponse au questionnaire pour la france
REPONSEAUQUESTIONNAIREPOURLAFRANCE
EUForumofJudgesfortheEnvironmentAnnualConference2016
TheECHR,ICCPRandEU-Charterasbeaconsinenvironmentalprosecutionandadjudication
Bucharest,18and19November2016
1
1-Therighttobetriedwithinareasonabletime(Articles6§1ECHRand14§1ICCPR;Article47(2)
EU-Charter);
1.1.Whatusuallytriggers,inyourcountry,theopeningofafileonanenvironmentaloffenceatthepublic
prosecutor’soffice?Thereceptionofanoticeofviolationrecordingtheoffence?Othertriggers?
EnFranceuneprocédurepénalepouratteinteàl’environnementpeutêtredéclenchéeparuneplaintedela
victimeauprèsduProcureurdelaRépublique.Laprocédurepeutêtreenclenchéeégalementàl’issued’une
enquêteoud’uneconstatationdesinspecteursspécialisésenmatièred’environnement(police
administrative:enmatièredechasse,depêche,deprotectiondesforêts,d’installationsclasséespourla
protectiondel’environnementetc…)quitransmettentlaprocédureàlafoisàl’autoritéadministrative
(préfet)etauprocureurdelaRépublique.Lesassociationsagrééespourlaprotectiondel’environnement
peuventégalementenclencheruneprocédurepénalepouruneinfractionrelevantdeleurobjetsocialetse
constituerpartieciviledevantlejugerépressif.(L.142-2ducodedel’environnement).
Enfinunevictime(particulier,personnemoraleouassociation)peutdéclencherl’actionpubliqueen
déposantuneplaintedevantlejuged’instructionetenseconstituantpartiecivile(elledevraalorsverserune
consignation).
. 1.2.Whatisonaveragethetimerequiredinyourcountryincriminalproceedingstogofromacitationtoa
firstinstancejudgmentandtoanappealjudgment?
. Celadépenddelacomplexitédelaquestionsurleplanjuridique(parexemplel’affairedel’Erika)et/ou
techniqueainsiquedunombredepartiesconcernées.Auminimumdeuxanspouruneaffairesimple.
. 1.3.Whatproceduralstepscantaketime?
. l’enquêteinitiale(maiselleprécèdeladélivrancedelacitationenjustice),l’informationsielleestouverte,
etl’expertisesielleestordonnée
. 1.4.Areyouawareofdifficultieswiththisguarantee?
. Lesdifficultésprincipalesserencontrentlorsqu’ils’agitd’uneinfractionpourlaquelleunepersonne
physiqueestdétenue.Lenonrespectdudélairaisonnablepourradanscertainscasentraînersa
remiseenlibertéavantqu’elleaitétédéfinitivementjugée.
Concrètementenmatièred’environnementcepeutêtreleretardapportéàlacessationdel’infraction
ouàlaréparationdudommagenédel’infraction.Celapeutconduireégalementàcequelesvictimes,
lasséesdelalongueurduprocès,transigentavecl’auteurd’unaccidentindustrieloud’unepollution
etsesassureurs(parexemplecertainescommunesdansl’affairedel’ErikaonttransigéavecTotal)
1.5.Whatarethelegalconsequencesofunduedelayinyourlegalsystem?
Lalongueurexcessived’uneprocédurepourraconduireàretenirlaresponsabilitédel’Etat
Pasd’exempleenmatièred’environnement.
2/Therighttoafairtrialasincludingtherighttorespectofjudgments/implementationofjudgments
2.1.Whatdoyouknowabouttheimplementationofjudgmentsinyourcountry?Arepunitivesanctions
(prisonsentences,fines,other)implemented?Areremedialsanctions(reinstatementoftheenvironment,
compensatoryaction,other)implemented?Whoisincharge?Whatgoeswell,wrong?2.2.Cancriminalcourts
alsoimposeremedialsanctionsinyourcountry?Ifso,cantheydosoexofficiooronlyonrequestbythe
prosecutionoracivilparty?
Lespeinesd’emprisonnementsontmisesàexécutionparleprocureurdelaRépublique,lesamendessont
recouvréesparleTrésorpublic.Ilpeutyavoirdesaménagementsoudesmodalitésparticulièresd’exécution.
Ilexistedespeinescomplémentairesouaccessoiresprévuesparlestextes(interdictiontemporaireou
définitived’exercicedel’activitéàl’originedudommage,obligationderemettreleslieuxenl’état…)mesures
depublicationoud’affichage.
L’obligationd’indemniserlesvictimespeutfairepartiedesmodalitésd’exécutiondelapeine(notammenten
casd’emprisonnementassortid’unsursisavecmiseàl’épreuve)etlesobligationsderemiseenétatpeuvent
êtreassortiesd’uneastreintesiellesnesontpasexécutéesdansledélaifixéparlajuridiction.
Silaremiseenétatestordonnéeàtitredepeinecomplémentaireouaccessoire,ellepeutêtreprononcéepar
lajuridictionmêmesileprocureurnel’apasdemandé
2.3.WorldwideNGO’splayasignificantroleintheprosecutionofenvironmentaloffences.Cantheybeacivil
partyincriminalproceedingsunderthelawofyourcountry?Dotheyhaveaneasyaccesstocriminal
proceedingsoraretheresevereconditionstomeet?Cantheyobtaindamages?Cantheyrequestremedial
action?
L’articleL.142-1ducodedel’environnementpermetàtouteassociationayantpourobjetlaprotectiondela
natureetdel’environnementd’engagerdesinstancesdevantlesjuridictionsadministrativespourtoutgriefse
rapportantàcetobjet(parexemplepourdemanderl’annulationd’unpermisdeconstruirequiporterait
atteinteàunsitenaturelàunezoneprotégée)
Lesassociationsagrééesexerçantleursactivitésdansledomainedelaprotectiondelanatureetde
l’environnementainsiquedel’améliorationducadredevie,peuvent,selonl’articleL.142-2ducodede
l’environnement,exercerlesdroitsdelapartiecivilepourlesfaitsportantunpréjudicedirectouindirectaux
intérêtscollectifsqu’ellesontpourobjetdedéfendreetquiconstituentuneinfractionenvironnementale(y
comprisdespratiquescommercialesoupublicitéstrompeusescomportantdesindicationsenvironnementales
(parexemplepublicitéspourdesvéhiculestousterrains).L’agrémentleurconfèreuneprésomptiond’intérêt
àagir.
L’obtentiondel’agrémentnécessitequel’associationsoitrégulièrementdéclaréeetqu’elleexerceses
activitésdepuisaumoinstroisans«dansledomainedelaprotectiondelanature,etdelagestiondelafaune
sauvage,del’améliorationducadredevie,delaprotectiondel’eau,del’air,dessols,dessitesetpaysages,de
l’urbanisme,ouayantpourobjetlaluttecontrelespollutionsetlesnuisanceset,d’unemanièregénérale,
oeuvrantprincipalementpourlaprotectiondel’environnement».Depuis2011l’agrémentn’estplusdonnéen
fonctiondeladomiciliationadministrativedel’associationmaisenfonctionduterritoiredesactivités
effectivesdel’association(quipeuts’étendresurplusieursdépartementsourégions).
L’associationpourraainsidéclencherl’actionpublique,aumêmetitrequeleprocureurdelaRépublique,et
demanderréparationdupréjudiceenvironnemental:pourunarrêtrécent:Crim22mars2016Bullcrimn°
87:laLiguepourlaprotectiondesoiseaux(LPO):àlasuited’unepollutionaufueldansl’estuairedelaLoire,
dufaitdelaruptured’unetuyauteriedelaraffineriedeDonges,exploitéeparlasociétéTotalRaffinage
Marketing,reconnuecoupablederejetsoudéversementsdesubstancesentraînantdeseffetsnuisiblessurla
santéoudesdommagesàlafauneouàlaflore,laLiguepourlaprotectiondesoiseauxsevoitreconnaîtrele
droitàobtenirl’indemnisationd’unpréjudiceécologiqueconsistantdansl’altérationnotabledel’avifauneet
desonhabitat.
3/Therighttobepresumedinnocent
Lapreuvequel’infractionestcaractériséeincombeauxautoritésdepoursuite,sousréservedecertaines
présomptions(notammentquantàl’élémentintentionneldel’infraction)établiesparlestextesoula
jurisprudence,leprincipeétantceluidelalibertédelapreuve(article427duCPP),danslerespectdes
principessupérieursdelibertéetdeloyauté.
S’agissantdecontraventions(catégorieabondanteenmatièreenvironnementale),leprincipeestceluiquele
procès-verbaldresséparl’agenthabilité(quipeutêtreparexempleuninspecteurdesinstallationsclassées,
unagentdeseauxetforêtsetc…)faitfoijusqu’àpreuvecontraire,laquellenepeutêtrerapportéequepar
témoinsouparécrit.
Ledroitdesetaire,etdoncdenepass’auto-incriminer,interditégalementd’obliger,parlacontrainte
(physiqueoumorale)unsuspectàremettredesélémentsdepreuvematériels.
Laprésomptiond’innocencen’apparaîtpasvraimentcommeunobstacleàlapreuved’uneinfraction
environnementaledèslorsquelesconstatationsinitialessontcorrectementetcomplètementfaites.
Parcontrelesprincipesconsacrésauniveaueuropéen(Conventioneuropéennedesdroitsdel’homme,
chartedesdroitsfondamentauxdel’Union)relatifsàloyautédansl’administrationdelapreuve,àl’égalitédes
armes,auprincipeducontradictoireetaurespectdesdroitsdeladéfensepeuventêtresourcedenombreux
moyensdenullitédespiècesdeprocédure,utiliséspourralentirlaprocédureennouant,enquelquesorte,
un«procèsdansleprocès»surlesconditionsdanslesquelleslesconstatationsontétéopérées,dans
lesquellesuneexpertises’estdéroulée.
Parexemple:uneaffairedepollutiond’uncoursd’eaudufaitderejetspolluantsprovenantdedeux
entreprisesdistinctesmaispassantparunmêmeréseaud’eauxuséesavantd’aboutirauruisseau:crim
31/05/2016pourvoin°14-87.678:unepartiedesmoyensportaitsurlesrèglesjuridiquesrégissantl’avis
d’unepersonnequalifiéeparrapportàcellesapplicablesàunrapportd’expertise:avantmêmedediscuterles
conclusionsscientifiquessurlanaturedesrejets,étaitmisencauselecadrejuridiquedanslequelavaienteu
lieulesprélèvementsetavaitétéémisl’avisscientifique,élémentdéterminantdespoursuites.
4/Theprivilegeagainstself-incrimination
4.1.Doestheenvironmentallawinyourcountrymake(anextensive)useofself-monitoringand-reporting
obligations?Doesitprovideininspectionrightstoaskforinformation,sanctionedwhennotcomplied
with?4.2.Ifso,areyouawareofprosecutiondifficultiescausedbytheprivilegeagainstself-incrimination?Isit
easytodrawtheboundariesbetweenevidencethatcanbeusedandevidencethatcannotbeusedbecauseof
thisprivilege?Pleaseillustrateyouranswerbycase-law.
Pasd’élémentsparticuliersàapportersurcettequestion.
5/Theprotectionagainstdoublejeopardy
. 5.1.Arecriminalcourtsinyourcountryconfrontedwithdoublejeopardywhendealingwith
environmentaloffences?Ifso,whatisthetypicalcase-set:acombinationwithadministrativefines,
withpenaltiesfromotherpolicyareassuchforinstanceasagriculturalpolicies?
. 5.2.Aretherediscussionswithregardtothescopeoftheguarantee?Areasofdoubt,vagueness?What,for
instance,aboutEU-regulationsregardingextensivefarmingandmandatorycutsintheincome
supporttofarmerswheninfringingthecross-complianceconditions?
Pleaseprovideacasefromyourcountrytodiscussthisguarantee.
Larègle«nebisinidem»estsourcedenombreusesquestionsprioritairesdeconstitutionnalitéposéesen
Francedansdiversesmatières,notammentfinancièresetfiscales
Lachambrecriminelleaétéamenéeàs’interrogersurcettequestionàproposd’unpêcheurdecoquillesSaint
Jacques,poursuiviàlafoisdevantlajuridictionadministrativeetdevantlajuridictionrépressivepourpêche
maritimed’uneespèce(lacoquilleSaintJacques)dansunezoneoùsapêcheestinterdite,omissiondepeser
oufairepesersesproduitsdepêchemaritimeaudébarquement,entraveaucontrôledelapêchemaritime:
Crim5août2015n°15-90.007:
LepatrondepêcheavaitétéinterpelépouravoirprocédéàlapêcheàlacoquilleSaintJacquesdansunezone
interditeenraisondutauxdecontaminationtrèsélevédelacoquilledanscettezone,etdoncpourdesraisons
essentiellementdesantépublique.Lesagentsinterpellateurs(agentsadministratifsdesaffairesmaritimes
habilitésetgendarmesmaritimes)avaientmisenœuvreuneprocéduredesanctionadministrativedontils
avaientinforméleprocureurdelaRépubliqueauquelilsavaientégalementadresséleprocès-verbalde
constatationdesinfractions.
Surlabasedesmêmestextesducoderuraletdelapêchemaritime(L.946-1etL.946-2)lepêcheurafait
l’objetd’unesuspensiondesonautorisationdepêchepardécisiondupréfetcontrelaquelleilaexercéun
recoursdevantlajuridictionadministrativeetdepoursuitesdevantletribunalcorrectionnel(àl’occasion
desquellesiladéposélaquestionprioritairedeconstitutionnalitétiréedelaviolationduprincipe«nebisin
idem».)
Pourlamêmeinfractionlelégislateuraprévuuneincriminationpénaleavecpeined’emprisonnement,peine
d’amendeetpeinescomplémentairestellequel’interdictiond’exerceruneactivitéprofessionnelle,et
«indépendammentdessanctionspénalesquipeuventêtreprononcées»,envisantexpressémentlesrèglements
del’Unioneuropéenneprisautitredelapolitiquecommunedelapêche,plusieurssanctionsadministratives.
Parmicelles-cifigureégalementl’amende,nonpaslimitéeàunmontantmaximum,maisfixéeàunmultiplede
lavaleuroudelaquantitédesproduitscapturés,ainsiquelasuspensionouleretraitdetouteautorisationde
pêche,ceciselonlaprocédureadministrativeetdevantlesjuridictionsadministratives,lelégislateurayant
préciséque«lesamendesadministrativessontproportionnéesàlagravitédesfaitsconstatésettiennentcompte
notammentdelavaleurdupréjudicecauséauxressourceshalieutiquesetaumilieumarinconcerné».
Lepêcheurfaisaitvaloirquecelaaboutissaitfinalementàlesanctionnerdeuxfoispourunmêmefait
(amendepénaleetadministrativeetretraitoususpensiondelicenceparl’autoritéadministrativeet
égalementpossibleàtitredepeinecomplémentaire),l’amendeadministrativeencouruepouvant,suivantla
valeuretlaquantitéduproduitillicite,dépasserlargementlemontantmaximaldel’amendepénaleencourue
(enl’espèce22.500eurosencourus,et25.500eurosselonlescritèresadministratifs).
Parunarrêtdu22/01/2014bulln°22lachambrecriminelledelaCourdecassationavaitdéjàjugéque
l’article50delaChartedesdroitsfondamentauxdel’Unionn’interdisaitpasladoublepoursuitedevantdes
ordresdejuridictiondifférentspourlesmêmesfaits,sousréservequelemontantglobaldesamendes
susceptiblesd’êtreprononcéesnedépassepasleplafonddelasanctionsencouruelaplusélevée,dèslorsque
cecumulgarantissaitprécisémentlasanctioneffective,proportionnéeetdissuasive,exigéeparledroitde
l’Unionpourassurerlaréalisationdesobjectifspoursuivisparunedirectivecommunautaire(encetteespèce
ladirectiven°2003/6/CEdu28janvier2003:assurerl’intégritédesmarchésfinancierscommunautaires).
Pourcequiestdupêcheurdecoquillages,laquestionn’apasététransmiseauConseilconstitutionnelen
raisondel’absencedecaractèresérieuxdelaquestionposée:reprenantlescritèresdégagésparleConseil,
lachambrecriminelleajugéque«leprincipedenécessitédesdélitsetdespeines(article8deladéclarationdes
droitsdel’hommeetducitoyen)nefaitpasobstacleàcequelesmêmesfaits,commisparunemêmepersonne,
puissentfairel’objetdepoursuitesdifférentesauxfinsdesanctionsadministrativesoupénales,enapplicationde
corpsderèglesdistinctsdevantleurpropreordredejuridiction;qu’enl’occurrence,larépressiondefaitsde
pêcheprohibéeouirrégulière,selonqu’ellerelèvedel’autoritéadministrativeoudel’autoritéjudiciaire,n’estpas
placéesouslecontrôled’unmêmeordredejuridiction,examinantlesmêmesintérêts,selonlesmêmes
procédures;que,d’autrepart,l’exigenceconstitutionnelledeproportionnalitéimposequ’entoutétatdecausele
montantglobaldessanctionséventuellementprononcéesnedépassepaslemontantleplusélevédel’unedes
sanctionsencourues».
Eneffet,selonleConseilconstitutionnel,despoursuitespourlesmêmesfaitspeuventêtreexercéesdevant2
ordresdistinctsdejuridictionsansviolerleprincipeconstitutionneldelégalitédesdélitsetdespeinessiles
dispositionsquifondentlesdeuxpoursuitesneprotègentpaslesmêmesintérêtsouaboutissentauprononcé
desanctionsdenaturedifférente,chaquepoursuiterelevantdesonpropreordredejuridiction.
Enl’espècelesdeuxsanctions(pénalesetadministratives),dontlecumulestpossibleauregardàlafoisdu
droitconstitutionnelinterneetdestexteseuropéens(ConventionEDHetChartedel’Union)apparaissaient
complémentaires:laprison(rarementprononcée)restantl’apanagedujugerépressif,revêtantlasévéritéla
plusgrandeetayantunimpactévidentsurlecontrevenantquantàsonimagesurunplansocialet
professionneltandisquelasanctionpécuniaire,sionutilisesonvoletadministratif,peutêtremoduléeà
hauteurdel’atteinteportéeàl’objectifpoursuivi,enapplicationdudroitcommunautaire,deconservation
durabledesressourceshalieutiquesetdesenjeuxdepolitiquecommunedelapêche.Lapréservationdes
droitsfondamentauxducontrevenantestassuréeparlarecherched’unesanction«effective,proportionnée
etdissuasive»exigéetantparlaCEDHqueparlaCJUEetparlalimitationretenueparleConseil
constitutionnel,àsavoirqu’entoutétatdecause,lemontantglobaldessanctionséventuellementprononcées
nedépassepaslemontantleplusélevédel’unedessanctionsencourues.
Auniveaudespoursuitesonpeutsouhaiterunebonnecoordinationetbonéchanged’informationsentrele
Préfet,autoritéadministrative,etleprocureurdelaRépublique,autoritéjudiciaire.Unedoublepoursuite
s’avèrenécessaireetutile,danslecasd’un«récidiviste»,résoluàledemeurer,commec’étaitlecasen
l’espèce.
6/Therighttoproportionalpenalties
Questions
6.1.Haveyounoticed,inyourpractice,environmentalcaseswherethepenaltiesinflictedweretoosevere?
6.2.Ifso,couldyouelaborateandtellwhyyoufeltthepenaltywastoosevere?
Enmatièreenvironnementale,jen’aipasconstatédanslesaffairesdontj’aieuàconnaître,depeine
disproportionnéeparrapportàl’infractioncommise…ceseraitplutôtlecontraire,notammentencequi
concernelesamendesinfligées.Néanmoinsceprincipedeproportionnalitéestsouventinvoquéetestlesujet
d’uneréflexiongénéraleauniveaudelacoursuprêmefrançaise,notammentparrapportàsonrôlespécifique
quilafaitjugedelarèglededroitsanspouvoirréexaminerlasituationdefait.
Ladisproportionpourraitapparaîtresurtout,àmonavis,dansnotredomaine,àl’occasiondemesures
complémentairestellesquedesdémolitions(questionquiseposeaussienmatièred’urbanisme),des
interdictionsd’exercer,oudesconfiscations.Amonavislaquestionrejointl’obligationfaiteaujugedetrouver,
dansleslimitesdespénalitésfixéesparlelégislateur,lasanction«effective,proportionnéeetdissuasive»qui
permetainsid’assurerl’équilibreentrelesdroitsindividuelsfondamentauxetladéfensed’intérêtscollectifsà
valeurconstitutionnelle.
Treatyprovisions
EU-Charter,Article49(3):“Theseverityofpenaltiesmustnotbedisproportionatetothecriminaloffence.”
6.3.AttheleveloftheCouncilofEurope,RecommendationNo.R(92)17oftheCommitteeofMinisterstot
memberstatesconcerningconsistencyinsentencingstates,initspointB.7.a:“Asamatterofprinciple,every
fineshouldbewithinthemeansoftheoffenderonwhomitisimposed.”Doyouconsiderthatproportionality
inpunishmentrequirestohaveconsiderationfortheextenttowhichthepenaltyhurtstheoffender,implying,
forinstance,thatforidenticaloffencesafirmwithhealthyfinancesshouldbepunishedwithquitehigherfines
thananindividualwithalowincome?Whatisthepunishingpracticeinthisregardinyourcountry?
EnFrancelespeinesencouruessontplusélevéespourunepersonnemoralequepourunepersonnephysique.
Ainsil’article131-38ducodepénaldisposeque«Letauxmaximumdel’amendeapplicableauxpersonnes
moralesestégalauquintupledeceluiprévupourlespersonnesphysiquesparlaloiquiréprimel’infraction.
Lorsqu’ils’agitd’uncrimepourlequelaucunepeined’amenden’estprévueàl’encontredespersonnes
physiques,l’amendeencourueparlespersonnesmoralesestde1000000euros»;
7/Therighttorespectforprivateandfamilylive
7.1.Haveyounoticedanimpactoftherighttorespectforprivateoffamilylifeontheenvironmental
adjudicationinyourcountry?Ifyes,couldyoupleaseprovideexamplesformthecase-lawillustratingthis
influence?7.2.Wouldyoubewillingtousethisrightinsupportofenvironmentaladjudicationand,ifso,in
whichtypeofcases?
Pasd’exempled’arrêtdelaCourdecassationutilisantdirectementcecritèremaiscependantdenombreux
arrêtssanctionnentdespréjudicescausésparuneatteinteenvironnementaleenrecourantàlathéoriedu
troubleanormaldevoisinage(émanationdefumées,depoussière,bruitexcessif,perted’ensoleillement,
pertedevue…)cequiaffectenécessairementlavieprivéedesvictimesoulajouissancedeleurdomicile.
Demêmepeuventêtreutiliséesdesincriminationsquiciblentdirectementl’émissionoulerejetàl’originede
cesperturbations.
8/Therighttolife
8.1.Haveyounoticedanimpactoftherightlifeontheenvironmentaladjudicationinyourcountry?Ifyes,
couldyoupleaseprovideexamplesformthecase-lawillustratingthisinfluence?8.2.Wouldyoubewillingto
usethisrightinsupportofenvironmentaladjudicationand,ifso,inwhichtypeofcases?
UnexemplepeutêtretrouvédanslesarrêtsCasscrim21septembre2010n°09-86258etCasscrim30
octobre2007n°06-89.365bulln°261SAmétalBlanc:cettesociétéexploitaitdepuis1968surlesited’une
anciennefonderie,àproximitéducentredelacommunedeBourg-Fidèle,uneusinederécupérationde
métauxnonferreux.Elleaprogressivementdéveloppésesactivitésdansledomainedurecyclagedes
batteriesautomobilesusagéespourlaproductiond’alliagesdeplomb.Enraisondesmodificationsdela
natureetduvolumedesesactivités,elleafaitl’objet,autitredel’anciennelégislationsurlesétablissements
dangereux,incommodesouinsalubres,puisenapplicationdelapolicedesinstallationsclassées,deplusieurs
arrêtésd’autorisationentrele15octobre1969etle24décembre1996.En1997leparquetdeCharleville
Mézièresaétésaisid’uneplainted’unriverainetl’enquêteafaitapparaîtredanslesoletlesvégétauxaux
alentoursdel’usine,desconcentrationsenplombetencadmiumtrèssupérieuresauxcritèresdel’Office
mondialdelasanté.Cesmétauxontaussiétéretrouvésdansleseffluentsdel’établissementainsiquedans
l’air,dansunrayonde500mètresincluantlevillagedeBourgFidèles,etdescasdesaturnismeontétérelevés
chezdessalariés,ainsiquedesplombémiessignificativeschezdesenfants.Lasociétéaétépoursuivieduchef
dudélitdemiseendangerdelavied’autrui(article221-3ducodepénal)dufaitdunonrespectdes
dispositionsdel’arrêtépréfectorald’autorisationdecetteinstallationclasséequireprenaitlesprescriptions
techniquesgénéralesrelativesauxémissionsaériennesdeplombetdecadmium.Ledélitd’expositiond’autrui
àunrisqueimmédiatdemortoudeblessuresgraves,n’exigepaslapreuved’unealtérationeffectivedela
santé,maisilfautnéanmoinsprouverqu’onafaitcourirunrisquegravepourlasantéd’autrui.Ledélitaété
considérécommecaractérisé:dèslorsqu’ilavaitététrouvéduplombdansdesorganismes,lapreuved’une
intoxicationauplombétaitdémontréesanscontestationpossible.Lacourd’appelpouvaitdonc,àpartirde
cetteconstatation,etdesconséquencesscientifiquementétabliesdelaprésencedeplombdansl’organisme,
considérerqueledélitétaitconstituéetretenir«qu’uncertaintauxdeplombémiedutypedeceluiconstaté
étaitsusceptibled’entraînerdestroublesdudéveloppement,notammentune,altérationduquotient
intellectuelqui,revêtantuncaractèreirréversible,seraitconstitutifd’uneinfirmitépermanente».Enfinla
courd'appelarelevétrèsprécisémentunensembledecirconstancesconstituantunfaisceaud'élémentsde
preuveconcordantspermettantdedémontrerqueseulel’entrepriseMétalBlancpouvaitêtreàl'originedela
contamination.
9/Therighttoenvironmentalprotection
EU-Charter,Article37:“Ahighlevelofenvironmentalprotectionandtheimprovementofthequalityofthe
environmentmustbeintegratedintothepoliciesoftheUnionandensuredinaccordancewiththeprincipleof
sustainabledevelopment.’
Background
Thisrightisrathervague.Yet,thezestofthemessageisclear:ahighlevelofenvironmentalprotectionand
theimprovementofthequalityoftheenvironmentareconsiderationstobetakenalongindecisionmaking.
Questions
9.1.Doyouconsiderthisrighttohaveimpactonenvironmentaladjudication?9.2.Doyouagreewiththe
propositionthat,inenvironmentaladjudication,itisonlyfittoimpactonthesanctioningpolicy,meaning
choiceandlevelofsanctionsinflicted?
EnFranceledroitpourchacundevivredansunenvironnementéquilibréetrespectueuxdelasantéaété
inscritdanslaChartedel’environnementàvaleurconstitutionnelle(article1)demêmequeledevoir,pour
toutepersonne,deprendrepartàlapréservationetàl’améliorationdel’environnement(article2)
UnedécisionduConseilconstitutionneldu8avril2011(n°2011-116QPC)aretenuquecesdroitsetdevoirs
générauxs’imposaientnonseulementauxpouvoirspublicsetauxautoritésadministrativesdansleur
domainedecompétencerespectifmaiségalementàl’ensembledespersonnesetqu’ilenrésultaitquechacun
esttenuàuneobligationdevigilanceàl’égarddesatteintesàl’environnementquipourraientrésulterdeson
activité.
Leniveauélevédeprotectiondel’environnementinscritauniveaucommunautairedevraitpermettre
d’assureràtoutlemoinslanonrégressiondudroitexistantmalgrélepoidsdesdeuxautrespiliersdu
développementdurable(économiqueetsocial)etpermettreuneapplicationeffectiveduprincipede
précaution.Ildoitêtreundesélémentsàprendreencomptedanslechoixetlemontantdessanctionsencas
d’infractionenvironnementale.
FrançoiseNési
ConseillerCourdecassationFrance.

Documents pareils