BNP Paribas Fortis - Naxos Music Library

Franz Schubert (1797-1828)
Sonate (Duo) in A-Dur D574 (op. 162)
1_ Allegro moderato
2_ Scherzo (Presto) – Trio
3_ Andantino
4_ Allegro vivace
8’37
4’02
4’05
4’08
Eugène Ysaÿe (1858-1931)
Sonate pour violon solo en ré mineur op. 27/3 (à Georges Enesco)
7’51
Johannes Brahms (1833-1897)
Sonate Nr 3 in D-moll op. 108
1_ Allegro
2_ Adagio
3_ Un poco presto e con sentimento
4_ Presto agitato
8’47
4’34
3’06
6’00
Total Time:
51’11
Ilian Garnetz, violin
Alina Bercu, piano
Recorded in Salle de Châtonneyre, Corseaux (CH), 22-25 October 2009 – Producer: Michel
Stockhem – Sound engineer, editing & mastering: Alessandra Galleron – Piano Steinway
D274, collection Pierre Régamey – Tuning Francis Morin (Piano Service) – Photograph
cover: didier mossiat – Photographs Ilian Garnetz & Alina Bercu: patrick e j de leersnijder –
Design: Michel De Backer & Elise Debouny for mpointproduction – Executive Production:
Michel Stockhem
3
BNP Paribas Fortis maakt deel uit van BNP Paribas, een leidende finan-
ciële groep in Europa van wereldformaat. BNP Paribas is de grootste depositobank in de eurozone en behoort volgens Standard & Poor’s tot de zes meest solide banken wereldwijd. De
groep stelt 202.000 mensen tewerk in meer dan 80 landen. BNP Paribas bekleedt sleutelposities in drie grote activiteitsdomeinen: Retail Banking, Investment Solutions en Corporate &
Investment Banking. BNP Paribas heeft vier thuismarkten voor retailbankieren in Europa:
België, Frankrijk, Italië en Luxemburg. De bank is bovendien in belangrijke mate aanwezig in
de Verenigde Staten en ze bekleedt sterke posities in Azië en in opkomende markten.
BNP Paribas Fortis biedt in België een totaalpakket van financiële diensten en maatoplossingen aan retailklanten, vermogende cliënten, ondernemingen, openbare entiteiten, financiële
instellingen en institutionele investeerders. Op het gebied van verzekeringen werkt BNP
Paribas Fortis nauw samen met AG Insurance, de grootste verzekeraar in België. De sterke
positie in haar thuisbasis vult BNP Paribas Fortis aan met een ruime internationale aanwezigheid, maximaal ondersteund door de groep BNP Paribas.
Voor meer informatie kunt u terecht op en www.fortisbank.com en www.bnpparibas.com.
4
nederlands
In de finale van de Internationale Muziekwedstrijd Koningin Elisabeth van België 2009 had
Ilian Garnetz niet alleen grote indruk gemaakt met de kwaliteit van zijn spel, maar ook met
de oprechtheid van zijn muzikale benadering en met zijn gulle karakter. Dat resulteerde in
de finale in een buitengewoon geladen en aangrijpende uitvoering van het Vioolconcerto nr. 1
van Sjostakovitsj1
Voor een jonge muzikant die laureaat is geworden van zulk een concours valt het niet mee om
te beslissen wat hij korte tijd na die meesterproef op zijn muzikale visitekaartje wil zetten, te
meer daar hij de twintig uitgelezen juryleden zowel in zijn Mozart als in Brahms en Schubert
of Sjostakovitsj had weten te overtuigen. Veel hangt vaak ook af van de personen die zo’n laureaat op zijn pad vindt, met name bij het beantwoorden van de cruciale vraag: welke pianopartner kiezen voor een grondige benadering van kamermuziek? De regelmatige samenwerking
van Ilian Garnetz met de cellist en dirigent Misha Katz heeft zijn ontbolstering sterk beïnvloed,
en hem ook in contact gebracht met de jonge Roemeense pianiste Alina Bercu, die finaliste
was van het Clara Haskil concours. Op artistiek vlak klikte het meteen. Enkele weken na het
concours zat de jonge Moldavische virtuoos al aan de oevers van het meer van Genève voor
zijn eerste opname met Alina Bercu, met Misha Katz als aandachtige, welwillende en inspirerende toehoorder, die tot in het diepst van zijn ziel doordrongen is van de muzikale visie van
Sergiu Celibidache, en die een echt ‘extern oor’ van het duo werd tijdens hun voorbereiding.
De Sonate in A-groot van Franz Schubert, die van Diabelli bij haar eerste editie in 1851 de bijnaam Duo kreeg (en die nooit meer zou kwijtraken), dateert van de zomer van 1817, toen de
componist pas twintig was geworden. Uiteraard staan we hier nog ver van de grootse meesterwerken die naar de kern van de ziel en van de kosmos gaan en die Schubert een decennium
later aan elkaar reeg, vlak voordat de dood hem wegrukte. Op diverse pagina’s worden we
niettemin reeds getroffen door zijn unieke toon, die toch nog een eigen stem zoekt: Mozart
en Haydn blijven in het achterhoofd aanwezig, en de verhouding met Beethoven is nog niet
helemaal uitgeklaard, maar er is duidelijk al een nieuwe richting ingeslagen.
1. Deze uitvoering is opgenomen in de 3cd-box van de Elisabethwedstrijd 2009 (www.imkeb.be)
5
De structuur van het werk is zonneklaar, net zoals de haast slaafse wijze waarop Schubert de
favoriete vorm van de Weners invulde: sonatevorm (eerste deel), scherzo met bijbehorend trio
(tweede deel), liedvorm in ABA (derde deel) en nogmaals sonatevorm, die hier de voorkeur krijgt
op een rondo (finale). Het werk twijfelt tussen het intieme karakter dat de bovenhand haalt in
het eerste Allegro moderato en in het langzame deel, en de heel moderne kracht van het scherzo;
deze schommeling wordt bevestigd in de finale, die aarzelt tussen beide uitersten. Het geniale
Andantino staat op het niveau van de mooiste liederen van Schubert (die op zijn twintigste al een
hele rist meesterwerken had geproduceerd): het is een echte berceuse, op gedempte toon gezongen, ondanks enkele retorische effecten waarin de sourdines van piano en viool geboden lijken
om het slapende kind niet te wekken. Deze jeugdsonate is niet bijzonder lang, en ze laat ons
betreuren dat Schubert niet meer voor deze instrumentencombinatie heeft gecomponeerd.
————
Toen Eugène Ysaÿe, de grootste vioolvirtuoos van het begin van de twintigste eeuw, zijn zes
sonates schreef, was hij als violist ongetwijfeld nog slechts een schaduw van zichzelf, maar zijn
roem, prestige en faam hadden op zijn vijfenzestigste bij de jongere generatie nog niets van hun
glans verloren. Met name Szigeti, Kreisler, Thibaut en Enesco behoorden tot de kring van collega-violisten en vrienden die door deze ouder wordende reus steeds met open armen werden
ontvangen. Nadat hij 1922 was teruggekeerd uit de Verenigde Staten, waar hij een groot deel
van de oorlog had doorgebracht, gevolgd door vier jaar aan het hoofd van het Cincinnati
Orchestra, had Ysaÿe eindelijk meer tijd om te componeren, te meer daar een van zijn zonen
inmiddels muziekuitgever was geworden. In 1923 vatte hij het plan op om, vanuit zijn jarenlange voorliefde voor Bach, een reeks van zes sonates voor viool solo te schrijven, en wel nadat
hij de grote virtuoos Jószef Szigeti tijdens een concert Bach had horen vertolken (Ysaÿe zelf
had geregeld de Chaconne, de sonates met klavecimbel en de concerti uitgevoerd, maar de
solosonates en partita’s stonden destijds zelden op concertprogramma’s; Szigeti speelde op dit
gebied dus dezelfde rol als Pablo Casals voor de cello.)
Ysaÿe zag in deze composities een kans om alle facetten van zijn persoonlijkheid samen te
brengen, alle perfectioneringen van het vioolspel die sinds de tijd van Bach waren gerealiseerd,
alsook – last but not least – de persoonlijkheid van de zes mensen aan wie hij zijn sonates
opdroeg: Szigeti zelf uiteraard, Thibaut, Enesco en Kreisler, maar ook zijn leerling en oude
6
medestander Mathieu Crickboom en de jonge Spaanse virtuoos Manuel Quiroga. De derde
Sonate, die voor Enesco, is een van de modernste. Ze was Ysaÿes eerbetoon aan de virtuoze
pianist en violist, die tevens een vooraanstaand componist was, wiens krachtige, persoonlijke
stijl toen zijn volle maturiteit had bereikt, en die aan de tonaliteit ontsnapte door een beroep
te doen op een gesublimeerde folklore. Ysaÿe ontplooide in deze sonate dus alle tovermiddelen van zijn verbeeldingskracht: hij scheert langs het atonale, maakt gebruik van de toonladders
met hele noten die hij dertig jaar eerder bij Debussy had leren kennen, van de meest kronkelige chromatiek, en laat dat alles samensmelten terwijl hij in zijn compositie toch een overwegend nobele en romantische allure bewaart. Incoherentie of zin voor synthese? Deze sonates
zijn een halve eeuw lang miskend, maar wisten geleidelijk toch alle violisten te overtuigen, en
hebben intussen zelfs het statuut van een soort rite de passage verworven, net zoals die van hun
onsterfelijke voorbeeld Johann Sebastian Bach. Dat is allicht geen toeval, en ook melomanen
zijn er inmiddels voor gevallen.
————
Johannes Brahms bevond zich eveneens op een keerpunt toen hij zijn derde en laatste sonate
voor viool en piano componeerde. Toen hij de vijftig voorbij was, leek hij al voortijdig oud
te zijn geworden. De jaren 1880 stonden in het teken van het overlijden van Wagner, die hij
verachtte en wiens kunst hij al evenzeer verafschuwde, maar ze waren ook de periode van de
bloei van het Wagnerisme. Toen Brahms zijn laatste werken schreef, die doordrongen zijn van
herfstige weemoed, wist en voelde hij zich eenzaam ten aanzien van de nieuwe generaties, die
in vuur en vlam raakten voor Richard Strauss. Brahms overleed op zijn vierenzestigste, alsof
hij niet meer wilde meemaken wat er in de twintigste eeuw te gebeuren stond.
De Sonate op. 108, uit 1886, is symbolisch voor dat in zichzelf keren van Brahms. Ze werd
opgedragen aan de befaamde en grillige Hans von Bülow, en liet zich geenszins bekoren door
maniërisme. De componist concipieerde het werk vrijuit, zonder zich om het oordeel van
anderen te bekommeren. Met uitzondering van de finale is ze schijnbaar minder uitgewerkt –
en overigens opvallend korter – dan de eerste twee sonates, en ze heeft niets van wat Fransen
destijds doorgaans als pedanterie of academisme beschouwden, maar wel een natuurlijke toon,
niet echt opgewekt weliswaar, maar toch ontroerend, melodieus en doordrongen van een
tegelijk omfloerste en krachtige lyriek. Brahms keert in dit werk terug naar de klassieke,
7
vierdelige vorm, maar springt daar op originele wijze mee om. In het eerste deel, dat een
buitengewone thematische rijkdom vertoont, lijkt de uitwerking zich niet te bekommeren om
datgene wat ze geacht wordt uit te werken: ze voert een overvloed van nieuwe elementen aan
en tovert begeleidende motieven en boeiende details tevoorschijn. Het langzame deel is al even
kort als geïnspireerd: het is een subliem toonbeeld van een Brahmslied waaraan zelfs de tekst
niet lijkt te ontbreken. Het zenuwachtige, haast rusteloze scherzo herinnert met zijn fantasie
aan de geest van Schumann en weet ook te bekoren met zijn ideeënrijkdom. Alleen de finale,
Presto agitato, heeft de gebruikelijke omvang van Brahms’ compositie. Er worden een derde
hoofdthema en verscheidene secundaire thema’s geïntroduceerd in het uitwerken van de sonatevorm. Her en der vallen de voor Brahms typische ritmische subtiliteiten op door hun diepgang. Niemand verkende destijds in Europa zozeer de opeenstapeling van tweedelige en
driedelige maten, waardoor Brahms niet alleen de erfgenaam was van Schumann en Bach, maar
ook van de grootste polyfonisten van de veertiende eeuw.
MICHEL STOCKHEM (VERTALING: JEROEN DE KEYSER)
8
Ilian Garnetz
Ilian Garnetz werd in 1983 geboren in Sint-Petersburg en begon op zijn vijfde viool te studeren
in Chisinău, in Moldavië. Vier jaar later behaalde hij daar de eerste van de vele prijzen die hij in
zijn nog jonge carrière zou winnen in Moldavië, Roemenië, Polen en Rusland. Hij vervolmaakte zich in Finland aan de Sibelius-academie, bij A. Vinnitsky, en in Maastricht bij Robert
Szreder. Hij volgde masterclasses bij onder anderen Yehudi Menuhin, Petru Munteanu, Kristof
Barati, Sasha Rojdestvenski, Hagai Shaham, Pavel Vernicov en Zakhar Brohn.
Ilian Garnetz onderscheidde zich op het Concours David Oistrakh in 2006 en 2008, en hij won
het Concours Tibor Varga in 2008. In 2009 werd hij op schitterende wijze derde op de
Muziekwedstrijd Koningin Elisabeth van België, en hij kreeg daarvoor de Prijs Graaf de Launoit.
Alina Bercu
Alina Bercu werd in 1990 geboren in het Roemeense Campina en begon op haar zevende in
haar geboortestad piano te studeren. In 1999 verhuisde ze naar Brasov in Transsylvanië, waar
ze de lessen volgde van Stela Drăgulin. Op haar zestiende trok ze naar de muziekfaculteit Franz
Liszt van de universiteit van Weimar, waar ze vanaf dan bij Grigory Gruzman studeerde, maar
ze bleef ook de algemene lessen volgen aan het Nationaal college Andrei Saguna in Brasov. Ze
volgde ook masterclasses bij Leslie Howard, Rudolf Buchbinder en Lory Wallfish.
Ondanks haar jonge leeftijd heeft Alina Bercu al meer dan honderd concerten gegeven met
orkest, en stond ze op talrijke belangrijke podia. Ze was op haar zeventiende finaliste van het
Concours Clara Haskil in Vevey, en was een jaar eerder al laureate van het concours
‘Eurovision Young Musicians 2006’, en nog vroeger van het concours van Cincinnati (2004)
en van het Steinway-concours in Hamburg (2002).
9
BNP Paribas Fortis fait partie de BNP Paribas, un leader européen des
services financiers d’envergure mondiale. BNP Paribas est la première banque de la zone euro
en termes de dépôts et l’une des 6 banques les plus solides du monde selon Standard & Poor’s.
Elle emploie 202 000 personnes et est active dans plus de 80 pays. BNP Paribas détient des
positions clés dans trois grands domaines d’activité : Retail Banking, Investment Solutions et
Corporate & Investment Banking. BNP Paribas dispose de quatre marchés domestiques en
banque de détail en Europe : la Belgique, la France, l’Italie et le Luxembourg, et bénéficie en
outre d’une présence significative aux Etats-Unis ainsi que de positions fortes en Asie et dans
les pays émergents.
BNP Paribas Fortis offre, sur le marché belge, un éventail complet de services financiers ainsi
que des solutions spécialisées aux clients retail, aux particuliers fortunés, aux entreprises, aux
organismes publics, aux institutions financières et aux investisseurs institutionnels. Dans le secteur des assurances, BNP Paribas Fortis opère en étroite collaboration avec AG Insurance, le
plus grand assureur de Belgique. BNP Paribas Fortis occupe une solide position sur son marché domestique et dispose d’une large présence à l’échelle internationale, où elle peut amplement s’appuyer sur le réseau du groupe BNP Paribas.
Pour plus d’informations, veuillez consulter les sites Internet www.fortisbank.com et
www.bnpparibas.com.
10
français
Ilian Garnetz, en finale du Concours Musical International Reine Elisabeth de Belgique 2009,
avait causé une impression profonde non seulement par la qualité de son jeu, mais aussi par la
sincérité évidente de son approche musicale et la générosité de son tempérament. Ce sentiment
avait culminé en finale dans un Concerto pour violon n°1 de Chostakovitch exceptionnellement chargé d’émotion2.
Pour un jeune musicien, lauréat d’un tel concours, il n’est pas facile de choisir ce qu’on l’on
inscrit sur sa carte de visite sonore aussi peu de temps après une grande épreuve, surtout lorsqu’on a convaincu un aréopage de vingt jurés d’élite aussi bien dans Mozart ou Brahms que
dans Schubert ou Chostakovitch. Le moment est aussi, souvent, celui de la croisée des chemins
pour cette question essentielle : quel partenaire choisir au piano pour une approche en profondeur de la musique de chambre ? Le travail régulier d’Ilian Garnetz avec le violoncelliste chef
d’orchestre Misha Katz, qui s’est révélé d’une grande influence sur son développement, lui a
fait rencontrer une jeune pianiste roumaine, Alina Bercu, finaliste du concours Clara Haskil.
L’entente artistique a été immédiate. C’est ainsi que quelques semaines après le concours, le
jeune virtuose moldave se trouvait au bord du lac Léman pour effectuer son premier enregistrement avec Alina Bercu, en présence de Misha Katz, auditeur attentif, bienveillant, inspirant,
pénétré jusqu’au tréfonds de l’âme par la pensée musicale de Sergiu Celibidache, et véritables
« oreilles extérieures » du duo pendant la période préparatoire.
La Sonate en la majeur de Franz Schubert, que Diabelli intitula Duo lors de sa première édition en 1851 (cela lui resta), fut composée en été 1817 : le compositeur avait juste vingt ans.
Evidemment, on est éloigné des grands chefs-d’œuvre interrogeant l’âme et le cosmos auxquels, une décennie plus loin, Schubert commençait à nous accoutumer au moment où la mort
vint le soustraire au monde ; mais, à plus d’un tournant de page, on est déjà séduit par un ton
unique, qui se cherche encore dans le souvenir de Mozart et de Haydn, ne sait encore se situer
par rapport à Beethoven, mais trouve déjà sa propre voie.
2. Cette exécution figure dans le coffret 3CD 2009 édité par le Concours (www.cmireb.be).
11
La structure de l’œuvre est très claire, comme l’est la manière presque servile dont Schubert
remplit la forme favorite des Viennois : forme-sonate (1er mouvement), scherzo avec son trio
(2e mouvement), forme lied ABA (3e mouvement) et nouvelle forme-sonate, préférée cette fois
au rondo (finale). On y balance entre le caractère intime, dominant le premier Allegro moderato
et le mouvement lent et la véhémence du scherzo, très moderne ; le finale confirme cette oscillation, hésitant à pencher d’un côté ou de l’autre. Moment de grâce, l’Andantino s’élève au
degré des plus beaux lieder de Schubert (et, à vingt ans, les chefs-d’œuvre ont déjà jailli par
poignées) : c’est une véritable berceuse, chantée à mi-voix malgré quelques effets rhétoriques,
où les sourdines du piano et du violon semblent s’imposer pour ne pas réveiller l’enfant qui
dort. D’une durée moyenne, cette sonate de jeunesse nous fait regretter que Schubert ait si peu
composé pour des duos instrumentaux.
————
Quand Eugène Ysaÿe, le plus grand virtuose du violon à l’aube du XXe siècle, conçut ses six
sonates, il n’était sans doute plus que l’ombre de lui-même comme violoniste, mais à soixantecinq ans, sa gloire, son prestige et l’admiration que lui vouait la jeune génération étaient intactes.
Szigeti, Kreisler, Thibaut, et Enesco, notamment, faisaient partie de son cercle de collègues-violinistes-amis, toujours accueilli à bras ouverts par ce géant que l’âge atteignait inexorablement.
Revenu en 1922 des États-Unis, où il avait passé une grande partie de la guerre suivie de quatre
années à la direction de l’Orchestre de Cincinnati, Ysaÿe eut alors plus de temps pour composer, d’autant qu’un de ses fils s’était fait éditeur de musique. L’envie de s’atteler à une ensemble
de six sonates pour violon solo, que sous-tendait un amour de longue date pour Bach, vint en
1923 à Ysaÿe, après qu’il eut entendu le grand virtuose Jószef Szigeti interpréter Bach en concert
(Ysaÿe lui-même avait joué régulièrement la Chaconne, les sonates avec clavecin ou les concertos en public, mais les sonates et partitas en solo étaient à cette époque une denrée rare en public ;
Szigeti joua, dans ce registre, le rôle que Pablo Casals joua pour le violoncelle.)
Ysaÿe vit là l’occasion de synthétiser toutes les facettes de sa propre personnalité, tous les perfectionnements du jeu violonistique intervenus depuis l’époque de Bach, et – last but not least – la
personnalité de six dédicataires choisis : Szigeti bien sûr, Thibaut, Enesco, Kreisler, mais aussi le
disciple et vieux complice Mathieu Crickboom et le jeune virtuose espagnol Manuel Quiroga.
La 3e Sonate à Enesco est l’une des plus modernes. Ysaÿe put y rendre hommage au dédicataire,
12
pianiste et violoniste virtuose, mais aussi compositeur éminent dont le langage a alors atteint sa
pleine maturité, puissamment personnel, échappant à la tonalité par le recours à un folklore
sublimé. Ysaÿe déploie donc dans cette sonate tous les sortilèges de sa propre imagination : frisant l’atonalité, recourant aux gammes par tons entiers qu’il avait goûtées chez Debussy trente ans
plus tôt, aux chromatismes les plus sinueux, il fusionne tout, en conservant à la page une allure
globalement chevaleresque et romantique. Incohérence ? synthèse ? Méjugées pendant un demisiècle, les sonates se sont progressivement imposées à tous les violonistes, au point de devenir une
sorte de rite de passage au même titre que leur immortel modèle, Johann Sebastian Bach. Sans
doute n’est-ce pas par hasard. Les mélomanes se les ont, depuis, également appropriées.
————
Johannes Brahms était également à l’heure des bilans au moment où il composa sa troisième et
dernière sonate pour violon et piano. À cinquante ans passés, il semble entrer prématurément
dans la vieillesse. Les années quatre-vingts, du XIXe siècle, marquées par la mort de Wagner,
qu’il détestait et dont il détestait l’art, sont aussi celles de la montée du wagnérisme. Quand
Brahms écrit ses dernières œuvres, empreintes de nostalgie automnale, il se sait et se sent seul
face aux générations nouvelles qui s’enflamment pour Richard Strauss. Il mourra à soixantequatre ans, comme pour éviter de voir ce que deviendrait le XXe siècle.
La Sonate op. 108, datant de 1886, est emblématique de ce retour sur soi de Brahms. Dédiée au
prestigieux et fantasque Hans von Bülow, elle ne s’embarrasse pas de manières ; le compositeur la
conçoit librement, sans crainte du jugement : elle sera à l’exception du finale apparemment moins
élaborée – et d’ailleurs nettement plus courte – que les deux premières, et l’on n’y trouvera rien
de ce que les Français prenaient alors, généralement, pour de la pédanterie ou de la scolastique ;
bien plutôt un ton naturel, guère enjoué sans doute, mais émouvant, chantant, d’un lyrisme voilé
et puissant à la fois. Brahms retrouve ici la grande forme en quatre mouvements, mais la traite
avec originalité. Dans le premier mouvement, d’une richesse thématique exceptionnelle, le développement semble ignorer ce qu’il est censé développer, apportant un flot d’éléments nouveaux
et érigeant des motifs d’accompagnement en objets dignes d’attention. Le mouvement lent est
aussi bref qu’inspiré : un modèle de lied brahmsien, sublime, auquel il ne manque même pas la
parole. Le scherzo, quant à lui, nerveux, presque inquiet, d’une fantaisie évoquant le fantôme de
Schumann, séduit encore par la richesse de ses idées. Seul le finale, Presto agitato, a l’ampleur habi13
tuelle des conceptions de Brahms, introduisant un troisième thème principal et plusieurs thèmes
secondaires dans le travail de la forme-sonate. Partout, les subtilités rythmiques propres au compositeur frappent par la profondeur de conception : personne, en Europe, n’explore alors à ce
point les superpositions de binaire et de ternaire, faisant de Brahms non seulement l’héritier de
Schumann et de Bach, mais aussi des plus grands polyphonistes du XIVe siècle.
MICHEL STOCKHEM
Ilian Garnetz
Né en 1983 à Saint-Pétersbourg, Ilian Garnetz entame l’étude du violon à l’âge de cinq ans à
Chisinau en Moldavie. Quatre plus tard, il remporte à Chisinau le premier de nombreux prix
qu’il remportera dans sa jeune carrière en Moldavie, en Roumanie, en Pologne et en Russie. Il
se perfectionne en Finlande, à l’Académie Sibelius, auprès d’A. Vinnitsky, et à Maastricht aux
Pays-Bas auprès de Robert Szreder. Il a suivi des masterclasses avec e.a. Yehudi Menuhin, Petru
Munteanu, Kristof Barati, Sasha Rojdestvenski, Hagai Shaham, Pavel Vernicov et Zakhar Bron.
Ilian Garnetz s’est distingué au Concours David Oistrakh en 2006 et 2008 et à remporté le
e
Concours Tibor Varga en 2008. En 2009, il s’est brillamment classé 3 au Concours Musical
Reine Elisabeth de Belgique, remportant le prix du comte de Launoit.
Alina Bercu
Née à Campina (Roumanie) en 1990, Alina Bercu a entamé l’étude du piano à l’âge de sept
ans dans sa ville natale. En 1999, elle s’installe à Brasov, en Transylvanie, pour y étudier avec
Stela Drăgulin. À 16 ans, elle entre à la faculté de musique Franz Liszt de l’Université de
Weimar et y étudie depuis lors avec Grigory Gruzman, tout en poursuivant des études générales au Collège national Andrei Saguna de Brasov. Elle a également suivi des masterclasses avec
Leslie Howard, Rudolf Buchbinder et Lory Wallfish.
Malgré son jeune âge Alina Bercu a déjà donné plus de cent concerts avec orchestre et s’est
produite sur de nombreuses scènes importantes. Finaliste du Concours Clara Haskil à Vevey à
dix-sept ans, elle a aussi été un an auparavant lauréate du concours « Eurovision Young
Musicians 2006 » et, plus tôt encore, du Concours de Cincinnati (2004) et du concours
Steinway de Hambourg (2002).
14
BNP Paribas Fortis is part of BNP Paribas, a leading European financial
services group of international standing. BNP Paribas is the eurozone’s largest bank by deposits,
and is one of the six most solid banks worldwide according to Standard & Poor’s, employing
202,000 people in more than 80 countries. The Group occupies key positions with its core
businesses in Retail Banking, Investment Solutions and Corporate & Investment Banking.
BNP Paribas has four domestic markets in retail banking: Belgium, France, Italy and
Luxembourg. It also has a significant presence in the US and leading positions in Asia and
emerging markets.
BNP Paribas Fortis offers the Belgian market a comprehensive package of financial services as
well as custom solutions for private and professional clients, wealthy individuals, companies,
public entities, financial institutions and institutional investors. In the insurance sector, BNP
Paribas Fortis works closely with the Belgian market leader AG Insurance. BNP Paribas Fortis’
strong position in its home market and its international presence are reinforced by the BNP
Paribas Group.
More information is available at www.fortisbank.com and www.bnpparibas.com.
15
english
Ilian Garnetz, in the finale of the International Queen Elisabeth Music Competition of
Belgium 2009, made a deep impression not only through the quality of his playing but also
through the evident sincerity of his musical approach and the warmth of his temperament. For
the finale this feeling reached its high point in a Shostakovich First Violin Concerto that was
exceptionally charged with emotion3.
For a young musician, the laureate of such a competition, choosing what to engrave on one’s
aural visiting card so soon after a mighty test is not at all easy, especially when one has won
over an areopagus of twenty elite jury members in works by Mozart and Brahms no less than
by Schubert and Shostakovich. In addition, it is often a time when one reaches a cross-roads
with regard to this essential question: which pianist to choose as a partner for an in-depth
approach to chamber music? Ilian Garnetz’s regular work with the cellist and conductor Misha
Katz, who proved to have a great influence on his development, introduced him to a young
Romanian pianist, Alina Bercu, a finalist of the Clara Haskil Competition. The entente artistique
was immediate. Thus it was that several weeks after the competition, the young Moldavian virtuoso found himself on the shores of Lake Geneva for his first recording with Alina Bercu, in
the presence of Misha Katz, a listener who was attentive, full of goodwill, inspiring, imbued to
the very depths of his soul with the musical thought of Sergiu Celibidache, and who was the
duet’s veritable ‘external ears’ during the preparatory period.
The Sonata in A major by Franz Schubert, that Diabelli entitled Duo for its first publication in
1851 (and the title stuck), was composed in the summer of 1817: the composer was just twenty
years old. Of course we are a long way from the great masterpieces that interrogate the soul and
the cosmos and to which, a decade later, Schubert started to accustom us just when death came
to take him from the world; but, at more than one turn of the page, one is already seduced by a
unique tone, one that is still finding its way through memories of Mozart and Haydn, and that
cannot yet position itself vis-à-vis Beethoven, but one that has already found its own path.
The work’s structure is quite clear, as is the almost servile manner in which Schubert fills out
the favourite form of the Viennese: sonata-form (1st movement), scherzo with trio (2nd move3. This performance is included in the 3cd live box ot the Queen Elisabeth Competition 2009 (www.cmireb.be)
ment), ABA lied form (3rd movement) and sonata-form again, in preference this time to a
rondo (finale). It shifts back and forth between an intimate character that dominates the first
Allegro moderato together with the slow movement and the highly modern vehemence of the
scherzo; the finale confirms this oscillation, tentatively moving to one side or the other. A
moment of grace, the Andantino rises to the level of Schubert’s finest lieder (and, at twenty,
clusters of masterpieces are already emerging): this is a veritable lullaby, gently lyrical despite
various rhetorical effects, in which the muted tones of the piano and the violin assert themselves so as not to wake the sleeping child. Of middling length, this youthful sonata makes us
regret that Schubert composed so little for instrumental duet.
————
When Eugène Ysaÿe, the greatest virtuoso of the violin at the dawn of the twentieth century,
conceived his six sonatas, he was doubtless no more than the shadow of himself as a violinist, but
at the age of 65, his glory, his prestige and the admiration in which he was held by the younger
generation were intact. Szigeti, Kreisler, Thibaut, and Enesco, notably, formed part of his circle
of colleague-violinist-friends, ever welcomed with open arms by this giant who was inexorably
becoming overwhelmed with age. After returning in 1922 from the United States, where he had
spent a considerable part of the war followed by four years as conductor of Cincinnati Orchestra,
Ysaÿe had more time for composing, especially as one of his sons had become a music publisher.
The desire to get down to a group of six sonatas for solo violin, long underscored by a love of
Bach, came to Ysaÿe in 1923, after hearing the great virtuoso Jószef Szigeti perform Bach in concert (Ysaÿe had himself regularly played the Chaconne, the sonatas with harpsichord and the concertos in public, but the solo sonatas and partitas were at this time an unusual commodity in the
public arena; Szigeti played, in this regard, the role that Pablo Casals played for the cello.)
Ysaÿe saw in this an opportunity for synthesising all the facets of his own personality, all the
sophisticated touches of violin playing that had arisen since the time of Bach, and – last but not
least – the personalities of the six chosen dedicatees: Szigeti of course, Thibaut, Enesco,
Kreisler, but also his disciple and old accomplice Mathieu Crickboom and the young Spanish
virtuoso Manuel Quiroga. The Third Sonata, for Enesco, is one of the most modern. In it
Ysaÿe was able to pay homage to the dedicatee, a pianist and virtuoso violinist, but also an eminent composer whose language had by then reached full maturity, a powerfully individual lan17
guage that avoided tonality through recourse to a sublimation of folklore. Ysaÿe deployed in
this sonata all the wizardry of his own imagination: on the fringes of atonality, employing the
whole-tone scales he had tasted in Debussy thirty years earlier, with the most sinuous chromaticisms, he fused everything together, while preserving on the page an overall look that was
both chivalric and romantic. Incoherence? Synthesis? Misjudged for half a century, the sonatas
have gradually imposed themselves on all violinists, to the point of becoming a kind of rite of
passage just like their immortal model, Johann Sebastian Bach. This is beyond question no mere
chance. Music-lovers too have since then taken them on board.
————
Johannes Brahms also found himself at a time of stock-taking when he composed his third and
last sonata for violin and piano. At over fifty, he seemed prematurely to have entered upon old
age. The 1880s, marked by the death of Wagner, whom he detested and whose art he detested,
are also those of the rise of Wagnerism. When Brahms wrote his last works, imbued with
autumnal nostalgia, he knew himself well enough and felt alone facing the new generations
who were passionate for Richard Strauss. He was to die at the age of sixty-four, as though in
order to avoid glimpsing what a twentieth century might be like.
The Sonata op. 108, dating from 1886, is emblematic of this return of Brahms into himself.
Dedicated to the prestigious and whimsical Hans von Bülow, it makes no pretence of manners;
the composer’s conception was uninhibited, without fear of judgement: and it was; with the
exception of the finale, seemingly less developed – and moreover markedly shorter – than the
first two, and there is nothing of what the French then took, generally, for pedantry or academicism; far rather there is a naturalness of tone, no doubt hardly cheery, yet moving, songlike, of veiled lyricism and powerful at the same time. Brahms returns here to the grand fourmovement form, but his treatment is original. In the first movement, which is exceptionally
rich thematically, the development seems to turn aside from what it is supposed to develop,
introducing a host of new elements and building accompanimental figures into striking objects.
The slow movement is as brief as it is inspired: a model of the sublime Brahmsian lied from
which nothing is lacking, not even words. For its part, the scherzo, agitated, almost unsettled,
with an imagination that conjures up the shade of Schumann, further charms through the variety of its ideas. Only the finale, Presto agitato, has Brahms’ customary conceptual breadth, intro18
ducing a third main theme and several secondary themes in the working-out of the sonataform. Everywhere, rhythmic subtleties unique to Brahms stand out through the conceptual
profundity: nobody, in Europe, was then exploring to this degree the superpositioning of
binary and ternary, making Brahms not only the heir of Schumann and Bach, but also of the
greatest polyphonists of the fourteenth century.
MICHEL STOCKHEM
Ilian Garnetz
Born in 1983 in Saint Petersburg, Ilian Garnetz started studying the violin at the age of five in
Chisinău in Moldavia. Four years later he won at Chisinău the first of many prizes gained during
his early career in Moldavia, Romania, Poland and Russia. He took advanced classes in Finland at
the Sibelius Academy with A. Vinnitsky, and at Maastricht in the Netherlands with Robert
Szreder. He followed masterclasses with, among others, Yehudi Menuhin, Petru Munteanu,
Kristof Barati, Sasha Rozhdestvensky, Hagai Shaham, Pavel Vernicov and Zakhar Brohn.
Ilian Garnetz distinguished himself at the David Oistrakh Competition in 2006 and 2008 in
which year he also won the Tibor Varga Competition. In 2009 he was a brilliant 3rd at the
Queen Elisabeth Musical Competition of Belgium, winning the Comte de Launoit Prize.
Alina Bercu
Born in Campina (Romania) in 1990, Alina Bercu began studying the piano at the age of seven
in her native town. In 1999 she settled in Brasov, in Transylvania, in order to study with Stela
Drăgulin. At 16 she entered the Franz Liszt Music Faculty of Weimar University and studied
there with Grigory Gruzman, while continuing her general studies at the Andrei Saguna
National College in Brasov. She also followed masterclasses with Leslie Howard, Rudolf
Buchbinder and Lory Wallfish.
Despite her youth Alina Bercu has already given more than 100 concerts with orchestra and
has appeared on many important concert platforms. A finalist of the Clara Haskil Competition
in Vevey at 17, she had also, one year before, been a laureate of the “Eurovision Young
Musicians 2006” Competition and, before that, of the Cincinnati Competition (2004) and the
Steinway Competition of Hamburg (2002).
19
FUG567
20