adlis n unlmad

Transcription

adlis n unlmad
adlis n unlmad
asgÅas wiss kËaä n usslmd amnzu
budris bloid
faÏima agnaw
mpmmd ilbavdadi
lmhdi iozzi
maryam dmnati
obdslaM xalafi
Pamid swifi
fuad laPbib
unuvn
:
© asinag agldan n tussna tamazivt.
ISKKILN N TFINAV
3
abïïu n tsugar xf usgåas
imalass
tasugrt
Asurs n umsawa^ä
tivri
1
2+3+4
5+6+7
Asiwl
Azawan
xf tufrayin d tçuëi
(7-22)
- Walid mimun g tinml nnv.
- Buwvanim.
- amqqran n ëëwaã.
Armas
n tnmmalin
(23-38)
tirarin
- Tirart n pnna.
- Asgunfu g tagant.
- Tirart n tfullusin.
10+11+12
annvms
(39-54)
Inmvurn
N umzruy
- Anmuddu n ïanja.
- Tawgrat mm izlan n tlelli.
- Agllid yuba wiss sin.
13+14+15
Allas
(55-70)
Timsarin n umzruy
- Tamazivt g tinml.
- Tinawt n ajdir.
- Abrid n tfinav.
18+19+20
Aznnmzal
(71-86)
Timyurin d tfugliwin - Taslit n unçaë.
- Ass n tocuët.
- Buylmawn.
21+22+23
asnuml
(87-102)
8-9
16-17
Idrizn n umzruy
- Ivrm n liksus.
- Ivrm n ayt bnpddu.
- Tinml n aïlaã amqqran.
24-25
26+27+28
assnzi
(103-118)
amuddu
- ifri n ommaë.
- Amuddu n unbdu.
- imuzzar n u^çuä.
29+30+31
Asmigl
(119-134)
Adwas d wutci
- tangimt ivudan g udwas icnan.
- yuf waray asujji.
- Adwas.
32-33
abïïu n tsugar xf usgåas
Tajëëumt d usfti
tirra
awrar
imalass n usnbgi
- tayyayt.
- tifar n ussitg.
- Imyagn g wusmid.
- Asnmarra.
- azzray xf uäëiã.
- afars n tirra.
- Ajäiä anaçuë.
- Taguri d yusan.
- Amarg.
- Tawinst g wanaä.
- Tafarst n usiïïn.
- Imyagn g wanaä.
- Asnmarra.
- Afars n tirra.
- Agäiä n tamunt.
- Taguri d yusan.
- Urar n ibrdan.
tayafut
-
Tawinst tasqsayt.
Tizlvatin n usvn.
Tiwilawin n umgnu.
Imyagn g wusmid.
- Imrnutn n wakud.
- Imrnutn n udvar.
- Tawinst tattwaggt.
- Asftu.
- asvzif n uäëiã.
- afars n tirra.
- Tagllidt n ubuvlu.
- tamurt inu.
- abrid d yusan.
- Asnmarra.
- Asmad n uäëiã.
- Afars n uäëiã.
- Tutlayt inu.
- Tiwafitin.
- Avrrabu n bn bïïuïa.
tayafut
-
Tuskiwin
Tafrast
Tafrast
Imyagn g
n uznnmzal.
n iælan.
n tiddi.
warusmid.
-
Taggayt.
Amäan.
tamäffët.
Imyagn g usmid.
- asnmarra.
- Afars n tirra.
- Anmuggar n ayt mgun.
- Taslit n unçaë.
- Iëççi abëbac.
- Asnmarra.
- Asgzl n uäëiã.
- Afars n tirra.
- tiwinas iffrn.
- taktbit.
- amu^çayik.
tayafut
- tizlvatin n tmntilt.
- tizlvatin n tagåaät.
- tizlvatin n tarnggut.
- asnmarra.
- afars n tirra.
- Tirart n tivilt.
- tiguriwin iffrn.
- Afriwn.
- imvimn n umskan.
- tawinst tanabawt.
- imyagn n tagawt
- asnmarra.
- afars n uäëiã.
- oli butkyuät.
- uccn d insi.
- tiguriwin timrgalin.
tayaduzt tamatut
tasugrt 1 : asiwl xf tufrayin
taguri xf udlis nnv
Azul !
Ha adlis nnv n tmazivt
wiss këaä !
Ad gis nlmd tamt n tsugar.
Ku tasugrt gis:
1. amsawaä ;
2. tivri ;
3. tajëëumt d usfti ;
4. tirra ;
5. awrar.
s wannaz ivudan !
6
azul !
g udlis nnv “tifawin a
tamazivt” n usgåas ad,
ad nlmd kigan xf
tussna d umzruy nnv am:
- azawan;
- idrizn;
- timyurin d tfugliwin;
- timsarin d inmvurn n
umzruy.
s wannaz ivudan !
tasugrt 1
asiwl xf tufrayin
tasugrt 1 : asiwl xf tufrayin
amsawa^ä
Azawan d tçuëi
ad çëv, siwlv xf tufrayin inu
8
tasugrt 1 : asiwl xf tufrayin
• tivri
• tajëëumt d usfti
• tirra
9
tasugrt 1 : asiwl xf tufrayin
Walid mimun g tinml nnv
Msasant tnlmadin d inlmadn n tinml n ccrif amççyan ad snujun anaçuë amqqran
walid mimun, pma ad irir g tfugla n umggaru n usgåas. tbbirh tifawt, tnna
as i tmddukklt nns numidya: “ayyaw a ultma! cpal immr wul inu !”.
Umi d yusa walid, yudf d s tgiïaët g ufus, isfirnen d vr inlmadn, uca
isqsa tn: “min txsm ad awm irirv assa ?”
Maëëa inlmadn nnan as: “irir anv tizlit umi qqarn : “nccin ssa”.
Iwta walid g tgiïaët nns, uca iysi as:
“a nccin ssa, a nccin ssa
lalla tamurt nnv, nssudum acar nnm
ad nssu sjur nnm s tidi nnv
ad nkrz timura ad nbppar tibppar
ad cm n^ãun ad cm npäa s min varnv d tizmmar”
Maëëa inlmadn, nnan s yict n tmijja:
“ayyaw a ssar! tizlit a, tif maëëa tizlatin nsla !”
inna anv walid: “aqqa tizlit a ttals tudrt n tmurt nnv ifulkin. tnni mani nlul,
nmvar, nufa mani nzdv. S man aya iqqan d varnv ad nwqqr tamurt nns, ad nkrz
igran nns pma ad nssili acnyal nns”.
g umggaru, ibäa tiwsiwin xf tnlmadin d inlmadn. Ku ijj, iwca as adlis n
uzawan n arrif.
“Ayyuz a walid! a anaçuë nnv amqqran !”.
10
tasugrt 1 : asiwl xf tufrayin
tamawalt inu
Msasan
ana^^çu^ë
Yirir
Tafugla
Ilul
Azawan
G tfugla
G ufus
:
:
:
:
:
:
:
:
ggin awal.
amvnaj, amdyaz, amarir.
ivnnj.
tamvra, urar.
ixlq (tlul numidya g 1996).
musiqa.
dg tfugla.
dg ufus.
armas
ad stiv tamrarut d yusin
1- msasan inlmadn n tinml n ccrif amççyan pma ad:
 irirn izlan n walid mimun.
 ggn tafugla g tudrin nnsn.
 snujun anaçuë walid mimun.
2- tifawt, immr wul nns, minzi:
 ad tirir numidya g tfugla n umzwaru n usgåas.
 ad irir Walid g tfugla n umggaru n usgåas.
 ad irirn Inlmadn g wass n tlalit n tifawt.
Ad arrv xf isqsitn ad :
1- Min ttrn inlmadn sg walid mimun ?
...........................................................................................................................................................................................
2- min xf ttals tizlit yirir walid mimun ?
...........................................................................................................................................................................................
3- min ibäa walid mimun xf tnlmadin d inlmadn ?
...........................................................................................................................................................................................
4- min txs ad t tini twinst ad : “ ad nssu sjur nnm s tidi nnv”?
...........................................................................................................................................................................................
11
tasugrt 1 : asiwl xf tufrayin
buwvanim
Assa, iä n buwvanim g ivrm nnv. Ayyay ! vudan izlan d tnfvulin nns !
Kkuç n middn ay illan g trbiot n buwvanim. Illa umdyaz, da ikkat allun ar
ittini izlan d tmdyazin, ilin sin imarirn, da ttalsn i izlan n umdyaz. Yan gisn
da ittamç tallunt ; wayaä, da ikkat lkamanja. buwvanim ay igan Itri n trbiot.
ilsa tagnäuët tazgzawt, issunä tastawt n muzun. Igra aflla n ivir nns
tasbniyt tabrbact. Ayyay ! tvuda tcaciyt tasfakkayt illan xf yixf nns ! Da
gis ittagl afriwn n tnhalt. Issusm iyi buwvanim ! awayd yufan ad ittiçir
aëkaä nns adday da ittãuä avanim.
da ittddu buwvanim d trbiot nns sg ivrm vr wayaä. Ar ttinin timdyazin
nnsn i middn. Izlan n buwvanim da sawaln xf tayri d usmsasa gr middn.
Ur d vas izlan d tmdyazin ay illan g yiä n buwvanim. Illa awd umzgun d
tnfvulin isäãan. Tssusm iyi tin « Imïïawn n wuccn » ! nttat ay igan tanfvult
ivudan vuri.
12
tasugrt 1 : asiwl xf tufrayin
tamawalt inu
tanfvult
tallunt
Tanhalt
Issusm iyi
Amzgun
Aëkaä
:
:
:
:
:
:
tamzgunt tamççant isäãan.
igdm.
tanoamt.
iojb iyi.
lm^ã^ëp.
ac^ïap.
armas
1. assa, içëa umaru n uäëi^^ã:
 apidus
 buwvanim
2. ivuda vuri buwvanim acku :
 ur ilsi tagnäuët tazgzawt.
 yugl afriwn n tnhalt g tcaciyt nns.
 ur da säãant tnfvulin nns.
3. buwvanim :
 ur da ittãuä avanim.
 da isäãa umzgun nns.
 ur iyi tssusm tcaciyt nns.
4. Ma vurk yufn, is d apidus niv iä n buwvanim ? Max ?
............................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................
13
tasugrt 1 : asiwl xf tufrayin
amqqran n ëëway^ã
ilul lpajj bloid, amqqran n ëëway^ã, tama n tznit g aïlaã amçyan. iskr g
rribab d luïaë d tvanimt ismunn nns sg mççiy nns alliv immut. Ilmd azawan
g tçëwalt lli igan tinml n kigan n ^ëëwayã. iskr tarabbut nns tamzwarut d
ëëwayã ttwassanin zund mupmmad budrao.
iga ëëayã lpajj bloid yan umarir ur ilin anaw g yigr n uzawan n ëëwayã!
mkad immr wul inu lliv as ittwaskar yan ukttuy bahra ihyyan g tznit.
wayyahu! mkad iyi issusm ukttuy ann! Inna tkkit ar tssflidt i umarg nns.
Tlla trabbut n içnçaën, yili ëëayã pmad amntag d umarir ommuëi mbaëk. ku
yan gisn, ar ittirir kra g umarg ifulkin n lpajj bloid.
ayyay! pmlv ad ssflidv i wurarn n lpajj bloid g wakud inu yuran. maca yuftn
akæ dari izli lliv ittini:
atbir umlil, nra ad nmun s darun
iv iyi trit, nra bdda ad ng winnun
ad nmun ad nçë wanna nra v ddunit
iqqan av d usmun, lxyaë d kyyin
14
tasugrt 1 : asiwl xf tufrayin
Tamawalt inu
Azawan
Akttuy
Ur ili anaw
Issusm iyi
Urarn
Amarir
g wAkud yuran
Ilul g aïlaã amçyan
: lmusiqa.
: tamvra ittwaskarn afad ad d ktin middn kra n
ufgan niv kra n tmsart.
: ur illi mad t irwasn.
: iojb iyi.
: izlan, amarg.
: wanna ittinin izlan.
: g tizi nna g ur tlli twwuri.
: ilul g aïlaã mççiyn.
Armas
1.
ar isawal uäëiã xf ukttuy n:
 ëëayã budrao
 lpajj bloid
 ëëayã amntag
 ommuëi mbaëk
2. ilmd lpajj bloid azawan:
 g tznit
 g aïlaã amqqran
 g tçëwalt
 g aïlaã anammas
3. mani g ittwaskar ukttuy n umqqran n ^ëëwayã?
............................................................................................................................................................................................
4. man imarirn ad illan g ukttuy ann?
............................................................................................................................................................................................
5. ma mi issflid umaru n uäëiã g wakud nns yuran?
............................................................................................................................................................................................
6. ssufv d tiwinas mmalanin is ar ittiri umaru n uäëiã lpajj bloid.
............................................................................................................................................................................................
7. man anaw n uzawan ttirit? Max?
............................................................................................................................................................................................
15
tasugrt 1 : asiwl xf tufrayin
taj^ëëumt d usfti
I. ad siwlv xf tufrayin inu.
1. tayyayt.
imdyatn :
ayyaw! icna uvnnij n walid mimun !
ayyay! vudan izlan n buwvanim !
wayyahu! fulkin izlan n lpajj bloid!
ad çëv iwlafn, siwlv xf tufrayin inu s tayyayt
.......................................
......................................
2. tifar n ussitg.
imdyatn :
da ttiriv buwvanim kigan! mcta vudan izlan nns!
pmlv bahra ëëwayã! mkad fulkin urarn nnsn!
ttxsv walid mimun aïïaã! mcpal icna uvnnij nns!
16
......................................
tasugrt 1 : asiwl xf tufrayin
ad smdv tiwinas ad s tuskiwin n ussitg
.......................... tamazirt inu kigan. .......................... uzawan n tmurt inu!
.......................... bahra idqqi n tmazirt inu. .......................... iælan nns.
.......................... aïïaã avnnij n walid mimun. ..........................tgiïaët nns.
ad çëv iwlafn, siwlv xf tufrayin inu
......................................
......................................
......................................
ad snflv tiwinas ad
amdya:
ayyay! vudan izlan n buwvanim!
ayyay! vudan izlan nns!
ayyaw! mcpal immr wul n tnlmadin!
ayyaw! mcpal immr wul nnsnt!
mkad pmlv ad ssflidv i izlan n ëëwayã!
mkad pmlv ad ssflidv i izlan nnsn!
17
tasugrt 1 : asiwl xf tufrayin
da ttiriv izlan n padda uokki.
.............................................................................................................................................................
ttxsv izlan n mimunt n slwan d firdaws taziri.
.............................................................................................................................................................
ssusmn iyi izlan n wusman!
.............................................................................................................................................................
tssusm iyi tcaciyt n buwvanim!
.............................................................................................................................................................
II. imyagn g wusmid.
ad ssftiv amyag “mun” g wusmid
amdya :
asuf
asugt
g unbdu ad izrin, (mun) d baba vr agadir.
g unbdu ad izrin, munv d baba vr agadir.
awtm
tawtmt
munv
munv
tmund
tmund
imun
tmun
nmun
nmun
tmunm
tmunmt
munn
munnt
tmund = tmunt
vr agadir = s agadir
18
tasugrt 1 : asiwl xf tufrayin
Tirra
I. asnmarra.
Ad Çëv
1- immudda ziri g unbdu.
2- Assa, illa unçaë g iv^rm n u^ç
^ ëu.
Ad smdv taguri g twinst s uskkil: z, ç, r, ë
123456-
tmmudda tifawt g tnuë....mt iz...in.
yusa d unaçu... axatar vr tinml nnv.
Tdda nadya vr tmddukklt nns ta…iri.
Ttxsv kigan izlan n i^^çnça...n.
Ilmd ^ëëayã lpajj bloid azawan g ivrm n taç...walt.
Të…a tifawt avanib nns azgza.
II. Azzray xf u^äëiã.
ad afv tazglt, ariv aäëiã d yusin
sliv i buwvanim itt^^ãuä g tmja nns ifulkin, ittini izlan icnan, immr wul
inu. Ayyay, ur vudan izlan nns!
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
III. afras n tirra.
ad ç^^ëv iwlafn, ariv aäëiã
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
yusa d = yucka d, idda d.
vr tmddukklt = dar tmddakælt.
19
tasugrt 1 : asiwl xf tufrayin
Awrar
20
tasugrt 1 : asiwl xf tufrayin
tanfust
Ajäiä anaçuë
Ijj n ujäiä, tuva izddv g yict n turtit g tagant. Tuva ittffv ku ass sg
taddart nns zikk, ittvima xf yict n tãïïa n usklu, ittirir, iccat g tmja.
Iqqar as:
Tamurt inu
Tudrt nnm tmvar
Tafsut nnm tçil
Ncc, aqqa iyi daym
A lallas n tmura
A lallas n tmura
Ur tqqin s twura
Tswa aman n tala
Ttirirv xf tlelli
A lallas n tmura
Ijj n wass, yus d yijj n ungmar v^^r tagant nni ad igmr. Yufa dinn ajäiä nni xf
usklu. Indi as, uca iysi t vr taddart nns, igg it g iskni. Inna as: “ssa d
usawn ad tzdvd kidi’.
Zrin wussan, maca ajäiä nni yugi ad itc, yugi ad irir. Inna as ungmar: “mavar
ur ttettd, ur ttirird, a ajäiä ? ncc, iwiv d ckk sg tagant pma ur xafk
ttkk tamara: ur ak ttqqs tfukt, ura d aãmmi^ä. Ur xafk iccat unçaë ura d
adfl. Wciv ak ad tccd var min icnan, wciv ak ad tsud vas aman izddign”.
Inna as ujäiä: “s tidt, a angmar! twcid iyi ad tcv, ad suv. Tsszdvd iyi
g taddart nnk ; tafukt d uãmmiä, ur iyi qqisn ; ançaë d udfl, ur xafi wtin.
Maca, a angmar, tksd iyi tamurt inu, tksd iyi tilelli inu, tksd iyi tawacunt
inu. Ul inu, tuva immr, lxxu aqqa iyi vark d ankraf”
Iswingm ungmar akd ixf nns, uca inna as: “s tidt, a ajäiä anaçuë! tudrt bla
tamurt am matca bla tilelli”.
Iwa iëçm as, uca iäwa ujäiä nni vr tmurt nns, ad iddr g tlelli.
21
tasugrt 1 : asiwl xf tufrayin
tizlit
amarg
amarg, ajddig ur ittasusn
ilan i^ælan d waäu ran t akæ middn
amarg, iga tivct islilin
anzgum ntta d tguäi yan g llant
amarg, iga dari zund tafukt
ar issisfiw v tudrt ussan nnv
amarg, illa v ugns n tasa inu
iv immr wul inu ad iss nttirir
nnan t willi zrinin
islilin : issiridn
anzgum: lhmm
Ad afv taguri d yusan
Vudan
Yuf
Ur
pmlv
22
Vuri
dari
Iyi
Kigan
Izlan
Apidus
Tacaciyt
N
Umzgun
Tifinav
Izlan
tSsusm
Tmdyazt
Izlan
ticaciyin
Tanfvult
Tagiïaët
tallunt
buwvanim
apidus
nns
isäãan
tasugrt 2
armas n tnmmalin
tasugrt 2 : armas n tnmmalin
amsawaä
tirarin
ad çëv iwlafn, iniv tinmmalin
g umzwaru, ...
g wiss sin, ...
g umggaru, ...
24
tanmmirt !
tasugrt 2 : armas n tnmmalin
• tivri
• tajëëumt d usfti
• tirra
25
tasugrt 2 : armas n tnmmalin
Tirart n pnna
Ku ass, ttaf massa tawnza tayyawt nns titrit tqqim zdat n uslkim nns, ttari
niv ttirar tirarin timaynutin. Ijj n wass, tads vars pnnas, tsqsa tt: “min
ttggd a illi ?”. tarr d xafs, tnna as: “ aqqa iyi, ttirarv ict n tirart
tamaynut g uslkim inu”. Tnna as pnnas: “ nccnin a illi, tuva nttirar tislatin,
tiqnuffar, imzlqqfn ... knnint, lxxu a isti todumt anv g man aya!”.
tettr Titrit sg pnnas ad as tml mamc va tgg ad tirar imzlqqfn. Tvawr,
tqqim xf uvzdis nns, uca tnna as:
“- g umzwaru, ysi d, a illi, smmust n tçëutin niv n tmsdin.
- g wiss sin, näë kkuçt sigsnt g tmurt, näë tiss smmust g ujnna, tysid
tinni g tmurt, ict awarni yict, niv snat awarni snat.
- G umggaru, smun maëëa imzlqqfn nni g tlqqa n ifassn nnm, uca tnäëd tn xf
uorur nnsn. maca varm ad am wäan. Aqqa mala wäan am, ad tffvd sg tirart,
pma ad tjjd ansa nnm i tmddukklt nnm ad tirar”.
Tnna as titrit : “ayyaw! mcpal tcna tirart a ! yallh, a pnna, ad kidi tt
tirard !”.
26
tasugrt 2 : armas n tnmmalin
Tamawalt inu
Imzlqqfn: imddqqn, iguntrn, tamlqqft.
Timsdin: tiçëa ittilin g ivzr niv g ijdi n yill.
Armas
Ad stiv tamrarut d yusin
1- ku ass, titrit:
 ttirar akd pnnas g uslkim.
 ttirar tislatin d imzlqqfn.
 ttari niv ttirar g uslkim nns.
irban d uslkim
2- tettr titrit sg pnnas ad as tml mamc va tgg ad:
 tirar imzlqqfn.
 tari g uslkim.
 tirar tiqnuffar.
ad arrv xf isqsitn ad
1- cpal n tfrkiwin illan g tirart n imzlqqfn ?
.............................................................................................................................................................
2- min va tgg titrit g ku tifrkt ?
.............................................................................................................................................................
3- min va imsarn mala wäant tçëutin i titrit ?
.............................................................................................................................................................
4- maymmi tnna massa tawnza i tayyawt nns titrit:
“knnint, lxxu a isti, todumt anv g man aya ?”
.............................................................................................................................................................
27
tasugrt 2 : armas n tnmmalin
asgunfu g tagant
ass n usamas, imlala idir agd umddakæl nns, amnay, g tagant. uzzln jaj n
ixlidjn. upln, qqimn ad sgunfun. inzv d masin adlis n wurar sg uwlk n tadawt;
gis urarn n wanli. ssufvn tiguriwin timrgalin day zrin vr wurar n ismawn.
ivra idir: “srs ism i ku awlaf n umudr”. yumç masin avanib, izdi ku awlaf
d yism n umudr as d yusan; awlaf n yizm d win uv^ëäa d umucc d uvlyas d
ulvm.
llig ismd urar amzwaru, inna as idir: “ayyuz a masin!”, iml as urar yaänin.
ivra idir:
• sksiw g iwlafn ad.
• çë ma ay ittini ku yan.
• ari ddaw n ku yan ma ay ijëëun gis.
• ssuds iwlafn, pma ad tafd tallast.
issfru as is da ttalsn smmus n iwlafn ad xf yan urba yukin g tufut, issudm
babas, issudm mays, ivujjr, issird tuvmas nns, iddu vr tinml. ku awlaf
da ittawi vr ^wayaä.
dvi sgunfan, iqqn amnay adlis day inna as i idir:
- kkr ad nazzl ca n imiq, af ad nxl^ä xf ayt uxam ad ntc akæ agidsn imkli.
28
tasugrt 2 : armas n tnmmalin
tamawalt inu
Tagant
awlk n tadawt
Amudr
ivujjr
:
:
:
:
ansa g ggutnt tsvarin d ixlidjn d isæla.
tackkaët niv aqrab nttgg xf tadawt.
aynna iddrn am izm d wuccn d umucc.
itca utci n tufut; ifäë.
armas
1- is imlala idir d umddakæl nns g tsdlist?
 yyih
 uhu
2- ma ay ufan g udlis n urar?
 tallasin
 urar n wanli
3- mimk da ntturar tiguriwin timrgalin?
............................................................................................................................................................................................
4- mimk yurar masin urar amzgaru?
............................................................................................................................................................................................
5- ma ay ivra idir xf wurar wiss sin?
............................................................................................................................................................................................
6- max yiwi masin adlis n wurar agids vr tagant?
............................................................................................................................................................................................
7- ssiwl xf ca n wurar nna tssnd.
............................................................................................................................................................................................
29
tasugrt 2 : armas n tnmmalin
tirart n tfullusin d wuccn
iv tram ad ttirarm tirart n tfullusin d wuccn, vrat tisurifin ad d iddan
sg tmzwarut ar tamggarut.
g umzwaru, smunat d kku^çt n tgrawin n këaä imirarn. ku sin ad gn tigmmi,
wiss këaä ad ig tafullust. stiyat yat tyuga n imirarn; yan ad ig uccn d yan
ad ig tanäaft n tfullusin.
g wiss sin, ad bddn ku sin imirarn, yan mnid n yan. ad amçn ifassn afad ad
gn tigmmi. Ad tili ku tgmmi tama n tayyaä afad ad skrnt yat tçyaët
tamqqrant. Tanäaft n tfullusin, nttat, ad tili g tuççumt n tçyaët.
g umggaru, ad ssutulnt tfullusin i tåmma s tazzla. Iv ssffldnt i tnäaft
nnsnt ar ttini: “hann uccn idda d!”, iqqan d ad kcmnt s tåmma ad tnt ur icc.
tanäaft n tfullusin, ula nttat, iqqan d ad tkcm s kra n taddart. tayaçiät nna
ur yufin tigmmi, ar ttili g wammas; tg tanäaft n tyaçiäin.
yuf ad tsnflm timlalin nnun g tirart ad!
30
tasugrt 2 : armas n tnmmalin
Tamawalt inu
Tisurifin
Snfl
Timlalin
Imirarn
Tanäaft
Taçyaët
Ssutul
: iskkirn niv iggitn sg umzwaru ar amggaru.
: sbadl.
: aynna rad tgt g tirart zund tigmmi, tanäaft,
tafullust niv uccn.
: willi ttirarnin.
: talli rad iäuf tifullusin.
: tamäwwët.
: ttkka xf, ttnnä, ttgllab.
Armas
ad afv anamk n tguriwin ad
1. tuççumt :
 armas
 ammas
 asams
 asamas
2. tafullust :
 takyyawt
 tikzint
 tacicawt
 tayaçiät
ad afv timrarutin n isqsitn ad
1. mad ism i tirart nna xf isawal uäëiã?
............................................................................................................................................................
2. mnnaw imirarn ad gis ittilin?
............................................................................................................................................................
3. Ma s d iqqan ad t skrnt tfullusin? Max?
............................................................................................................................................................
4. iv kcmnt tfullusin s taddarin nnsnt, Mad ittggan tanäaft nnsnt?
............................................................................................................................................................
5. ini tisuraf n tirart ad s mamnk yaänin.
............................................................................................................................................................
31
tasugrt 2 : armas n tnmmalin
tajëëumt d usfti
1. ad iniv tinmmalin.
imdyatn :
g umzwaru, ëçm adlis!
g wiss sin, vr tanmmalt!
g umggaru, ssufv tiguriwin timrgalin!
mani g tlla turtit n ijddign?
g umzwaru, ddu ar tifawt tazgåavt.
g wiss sin, mun d ubrid xf ufasi nnm.
g umggaru, ddu ar tinml “oli azayku”. tlla turtit tama nns.
Ad çëv iwlafn, ariv tinmmalin s : g umzwaru, g wiss sin, g umggaru
..............................................
...............................................................
...............................................................
..............................................
...............................................................
...............................................................
..............................................
...............................................................
...............................................................
32
tasugrt 2 : armas n tnmmalin
2. tafrast n usiïïn.
imdyatn:
lmdv azawan sg tsragt tiss snat ar tiss këaät.
ssnv këaät n tnfusin. Tamzwarut, ism nns: “insi d wuccn”. tiss snat, ism
nns: “insi d uswu”. Tamggarut, ism nns: “amucc d uvëäa”.
da ttirar tifawt, nttat d titrit, imzlqqfn sg tsragt tiss kkuçt ar
tiss smmust .
Ad smdv aäëiã ad
llan sa n wussan g imalass :
........................, ism nns : aynas.
........................, ism nns : asinas.
........................, ism nns : akëas.
........................, ism nns : akwas.
........................, ism nns : asimwas.
........................, ism nns : asiäyas.
........................, ism nns : asamas.
Ayyur n dujanbir 2005
Aynas
5
12
19
26
Asinas
6
13
20
27
Akëas
7
14
21
28
Akwas
1
8
15
22
29
Asimwas
2
9
16
23
30
Asiäyas
3
10
17
24
31
asamas
4
11
18
25
33
tasugrt 2 : armas n tnmmalin
3. imyagn g wana^ä
imdyatn :
g umzwaru, ëçm adlis!
g wiss sin, vr tanmmalt!
g umggaru, ssufv tiguriwin timrgalin!
mani g illa ubrid n tinisafarn?
g umzwaru, ddu ar tifawt tazgåavt.
g wiss sin, mun d ubrid xf ufasi nnm.
g umggaru, ddu ar tinml “oli azayku”. tlla turtit tama nns.
Ad ssftiv amyag “zdv” g wanaä
34
awtm
tawtmt
asuf
zdv
zdv
tayuga
zdvav
zdvav
asugt
Zdvat
zdvt
Zdvm
Zdvamt
Zdvt
Zdvmt
zdvatav
Zdvamtav
Zdvmtav
tasugrt 2 : armas n tnmmalin
Tirra
I. asnmarra.
ad bäuv gr tguriwin
gumzwarusmunsmmusniçëagwisssingrkkuçxfwakal.
............................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................
II. afars n tirra.
Ad çëv iwlafn, ariv tinmmalin
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
Ad ariv tinmmalin n tirart nni ttiriv
g umzwaru,.................................................................................................................................................................
g wiss sin,
..........................................................................................................................................................
g wiss këaä,
g umggaru,
.....................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
35
tasugrt 2 : armas n tnmmalin
Awrar
36
tasugrt 2 : armas n tnmmalin
tanfust
agäiä n tamunt
ikka tt inn g mad izrin yan ivrm g llan imzdavn bdda ttçinin ingratsn. ar
yan wass, izri darsn yan uhyya^ä, mmrn bahra sis, ikk darsn mnnaw wussan.
lliv ira ad iddu, isnimmr tn s yat tarragt. ikëëj asn yan ugäiä ihyyan g
uflla n uçqquë n yan waddag, yini asn : “akud nna twtm s ifassn nnun s yat tikklt,
agäiä ad rad awn ittirir, ar awn ittpuc. maca akud nna ira kra n yan ad as
ittirir vas ntta, rad yayl.”
snimmrn ayt tmazirt ahyyaä xf tarragt nns ihyyan. ssutln akæ i waddag ann,
wtn s ifassn s yat tikklt. s nit issnti ugäiä ar ittirir, ar ittpuc.
sg wass nna, ar ttmunan imzdavn n ivrm kra igatt tadgåat, ad sllan i ugäiä.
Tavul d ilmma tudrt n ayt tmazirt tfulki.
yan wass, yan urgaz nna ipmln vas ixf nns, izri s ddaw waddag s tntla, ad
issfld vas ntta i ugäiä. lliv yut s ifassn nns, yayl ugäiä.
fqaon ayt ivrm xf urgaz ann lli asn issilapn agäiä nnsn ihyyan.
yaäu d anzgum d taçit s tudrt nnsn.
izri dav uhyyaä yan wass, yaf d middn g taçit d ilaïïn, yini asn: “riv
giwn ad tissanm is ifulki ad tbäum gratun aynna illan, ad tili tamunt d tumrt
g ivrm nnun”.
ikëëj asn dav uhyyaä yan ugäiä yaänin g uflla n uçqquë n waddag, ini asn:
“iwa dvi, amçat flli awal lli awn nniv !”.
37
tasugrt 2 : armas n tnmmalin
ad kksv taguri ur d YUSIN.
tunnunt
tAcamma
N uäaë
aslkim
tinis
tAcamma
N ufus
tirart
tislatin
imzlqqfn
imassn
Tiqnuffar
igumma
aksum
tafirast
tadffuyt
taltcinT
Urar n ibrdan
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Kcm g imi amzwaru
ad ur tkkd abrid afasi,
kk aflla n tlgåit,
ddu d ubrid açlmaä,
mun d uvaras 44,
ad ur täfuëd abrid 35.
ffv g imi ad tafd yat tvawsa. Matta nttat ?
•
•
•
•
•
•
38
Tasbat
Tamrnayt
tawjja /Takurt/ tacamma
Tamssudayt
urar ilikïëunik,
Tiflut n ucïënj
tasugrt 3
ANNVMS
tasugrt 3 : ANNVMS
amsawa^ä
INMVURN N UMZRUY
AD çëV IWLAFN, NNVMSV
ma tzmmard...?
is tssnd ........?
tanmmirt
ma tssnd .........?
AGLLID MASINISA
40
is tufid ...?
mala tufid...?
tanmmirt
tanmmirt
tasugrt 3 : ANNVMS
• tivri
• tajëëumt d usfti
• tirra
41
tasugrt 3 : ANNVMS
Anmuddu n ïanja
Abrid ittawin vr tinml n idir ism nns bn bïïuïa. Ku ass, ittkk idir abrid
nni. Maca, ur jjin isqsa ixf nns umi qqarn bn bïïuïA.
Ijj n wass, isqsa idir taslmadt nns: “ssurf iyi, a taslmadt inu, ad cm
sqsiv. Ini iyi min iona bn bïïuïa ?”
Tarr xafs : “bn b^ïïuïa, d ijj utrras imvaR. Vars amzruy d amqqran. Ntta,
ilul g usgåas n 1304. igma g ïanja. Umi imvaR, iffv, immuddU vr 44 n tmizar.
Tuva innuëçm xf maëëa tusSniwin d tmura n umaäal. Ikka 29 N isgåasn g
ummuddu nns. Umi d idwl vr lmvrib, tuva vars 50 N isgåasn. Yura ijj n
udlis yals gis xf maëëa min içëa g tmura NNI ikka. Ntta, tuva t ittxs ad
issn tivrmiwin nniän. Ittxs amnniän ad igg tiddukkla akd maëëa timizar n
umaäal”.
Inna as idir i tslmadt nns: “tanmmirt a taslmAdt inu xf invmisn a!”. Uca Ixzar
vr tmddukklt nns nadya, inna as: “ xmi va mvaRv ad dwlv am bn bïïuïa, ad
ggv imddukkal sg maëëa timura”.
Tnna as nadya: “ lxxu tzmmard ad tn tggd VAS s uslkim !”.
42
tasugrt 3 : ANNVMS
Tamawalt inu
Anmuddu
Ssurf iyi
Ilul
Igma
Timizar
Amaäal
var
:
:
:
:
:
:
:
wnni ittmmuddUn.
smp iyi.
immarni, ixlq.
iyma, imvaR.
timura.
ma^ëëa timura illan.
vas
Armas
Anmuddu bn bïïuïa
Ad stiv tamrarut d yusin
1. Ku ass idir :
 Ittëap vr taddart n bn bïïuïa.
 Ittëap vr tinml n bn bïïuïa.
 Ittkk abrid umi qqarn bn bïïuïa.
2. tnna tslmadt : “bn bïïuïa, d atrras imvaR”, minzi ntta:
 igma g ivrm n ïanja.
 vars amzruy imvaR.
 d azgrar n tiddi.
ad arrv xf isqsitn ad
1.
mani igma bn bïïuïa ?
............................................................................................................................................................................................
2.
min igga bn bïïuïa umi imvaR ?
............................................................................................................................................................................................
3.
cpal ikka g uMuddu nns ?
............................................................................................................................................................................................
4.
min xf yals umi idwl sg umuddu nns ?
............................................................................................................................................................................................
5.
maymmi tuva ittxs ad immuddu aïïaã ?
............................................................................................................................................................................................
43
tasugrt 3 : ANNVMS
Tawgrat mm izlan n tlelli
Is tssnd imnvi nna mi ttinin «tin tzgzawt» ?
iga imnvi amqqran gr imddurruyn d inzbayn imazivn g udrar n aïlaã anammas,
asgÅas n 1932. Maca Is tssnd tamïïuät ittmnvan d imddurruyn s izlan g
«tin tzgzawt» ?
tAmïïuät nna, nttat ay igan tawgrat ult oisa n ayt sxman !
Maca, ma tms tmïïuät a xf isawl yils ?
tga Tawgrat tamdyazt tamqqrant. izlan nns ssrgign imddurruyn acku da
ttawin invmisn n imnvi sg udrar v^r wayaä, ar ttrnun tabvst g igrawaln
ittmnvan g idrarn.
Tawgrat ult oisa, tga taäëvalt. Illa Vurs Waddur axatar gr middn n udrar
n Aïlaã. Tamdyazt nns, tsmsasa tiqbilin xf tayri n tlelli d tmurt.
44
tasugrt 3 : ANNVMS
Tamawalt inu
AmDDURRUY
Anzbay
Amzruy
Tabvst
Agrawal
Tilelli
:
:
:
:
:
:
abëëani iran ad ikks tamurt i middn.
wnna ittmnvan d imddurruyn xf tmurt nns.
aynna izrin ar t id kttin middn.
tadusi, afud.
wnna ur irin gar tanbaät.
tidrfit.
Armas
Ad Srsv amidag dat N twinst inmn
1. Tawgrat da ttini:
 Timdyazin
 tallasin
2. tamdyazt n tawgrat da tsawal xf:
 tanzruft
 asif
 tilelli
 ayyur
3. Tawgrat :
 tga tamïïuät tanzbayt.
 ur tgi tamdyazt tamqqrant.
 UR tgI tanzbayt xf isawl umzruy.
 ur tgi tamïïuät taäëvalt.
4. Izlan




n tawgrat :
ur da ssbvasn igrawaln.
da ttawin invmisn gr inzbayn.
ur ssrgign imddurruyn.
ur da sawaln xf tayri n tmurt.
45
tasugrt 3 : assulvt
agllid yuba wiss sin
- is tssnm yan ugllid lli mi ttinin yuba wiss sin ?
- yah, iga agllid amaziv n tizi tazaykut, maca ur fllas nlmid yat g tinml.
is tufit ad av fllas tinit kra, a baba ?
- iga yuba wiss sin yan ugllid amaziv bahra ittwassann g umzruy n tmazva.
ittwassan s tussna nns mqqurn d isiggiln d idlisn nns xf mnnawt tsg^åin
tussnanin lli vran middn g tmizar n ëuma d atina.
adlis nns amqqran “libika”, yura t xf tmazirt nns.
ikka tt in ugllid yuba wiss sin ar isawal mnnawt n tutlayin :
ils nns tamazivt d tlatinit d tgrikit.
tagldit nns nna ikkan uggar n sin ignarn n isgåasn, tzri akæ g ufra d ubuvlu.
lliv immut ugllid yuba wiss sin, iskr as iwis “bïulumi” yat tmatart s
uçëu ifkan tudrt i ukttuy nns.
- tanmmirt a baba xf invmisn ad fulkinin xf umzruy nnv !
46
tasugrt 3 : assulvt
tamawal inu
tizi
tazaykut
tamazva
Sin ignarn
afra
abuvlu
:
:
:
:
:
:
akud, azmz.
taqburt.
ifriqya n iççlmä.
ëboin.
lhna
tumrt.
Armas
ad fkv tamrarut xf isqsitn
1- mad iga yuba wiss sin ?
 agllid amaziv
 amva^R amaziv
 amarir amaziv
2- mas ittwassan yuba wiss sin ?
 s umarg nns
 s tussna nns
 s tiddi nns
3- man ism ifka i udlis nns lli iskr xf tmazirt ?
 libya
 libu
 libika
4- mnnawt tutlayin ad isawl yuba wiss sin ? mad gant ?
............................................................................................................................................................................................
5- mnnaw isgåasn ad ikka g tgldit ?
............................................................................................................................................................................................
6- mamk tzri tgldit nns ?
............................................................................................................................................................................................
7- mad iskr bïulumi lliv immut babas “yuba wiss sin” ?
............................................................................................................................................................................................
47
tasugrt 3 : ANNVMS
taj^ëëumt d usfti
I. TIWILAWIN N UMGNU.
1. imdyatn.
-
ma tzmmard
mala tufid
is tufid
mc tvid
a baba ad iyi tsiwld xf yuba wiss sin?
- ittwassan yuba wiss sin s tussna nns tamqqrant d isiggiln d
idlisn nns.
- tanmmirt a baba xf unvmis ad ifulkin!
- s taäfi a illi!.
is tufid ad ....? = mala tufid ad ....? = ma tzmmard ad....?
mc tvid....?
2. iluvma.
Ad smdv imsawaln ad s
tanmmirt - s taäfi - is tufid - mala tufid - ma tzmmard niv mc tvid.
1.
2.
3.
-..................................ad iyi tinid s minzi ittwassan imir n tgrst?
- ittwassan s udfl d uãmmiä.
-.................................. a baba
-.................................. a illi.
-.................................. a imma, ini iyi s mi ittwassan aïlaã n ammas?
- ittwassan s iglmamn ivudan d upidus.
-..................................a imma.
-..................................
-..................................ad iyi tawsd ad bbiv abrid?
- waxxa.
-..................................
-..................................
ibbi: içwa
48
s minzi= s mi
tssnd= tssnt
tasugrt 3 : ANNVMS
II. tawinst tasqsayt.
1. imdyatn s: is d ma
- is
- ma
tssnm agllid yuba wiss sin?
- yah, ntta ad igan
- wah! ntta, d
agllid amaziv azayku.
is tssnd? = ma tssnd?
ntta ad igan
..............
= ntta, d
..............
Ad ariv tiwinas s tbridt yaänin
amdya:
- is tssnd agllid yuba wiss sin?
- ma tssnd agllid yuba wiss sin?
- is tsvid adlis n tmazivt?
ISKKILN N TFINAV G uçëu
...........................................................................................................................................?
- ma tçëid iskkiln n tfinav ittwavzan g uçëu?
............................................................................................................................................?
- is tssnd ivrm n walili?
.............................................................................................................................................?
2. imdyatn s: ma ims....? - mad iga......? - min iona.....?
- ini iyi, ma ims bn bïïuïa?
- ini iyi, mad iga bn bïïuïa?
- ini iyi, min iona bn bïïuïa?
ma ims....? = mad iga .....? = min iona....?
49
tasugrt 3 : ANNVMS
Ad ariv isqsitn n tmrarutin ad
1-...................................................................................................................................?
tawgrat ad igan tamïïuät ittmnvan s izlan!
2-...................................................................................................................................?
yugrtn, d agllid amaziv azayku.
3-...................................................................................................................................?
lpajj bloid ad igan am^qqran n ëëwayã.
agllid masinisa
III. tizlvatin n usvun.
imdyatn s : d - maca
- ini iyi ismawn n igllidn d tgllidin n tmazva nna tssnd?
- ssnv masinisa d yuba d yugrtn, maca ur ssinv tigllidin
timazivin.
Ad smdv imsawaln ad s d niv maca
- is tsvid imassn n tvri?
- sviv sin idlisn .................. këaä ilugn .................. yat tnakat.................. ur
sviv tifilt.
- ini iyi ismawn n tnfusin nna tssnd?
- ssnv tallast n insi .................. wuccn .................. tallast n insi ..................
uswu .................. ur ssinv tallast n umucc .................. uvëäa.
IV. imyagn g wusmid.
ad zdiv, sniyv tiwinas
immudda
ssnn
tsva
llant
lmdv
50
iskkiln n tfinav !
tnlmadin g turtit n ijddign.
inlmadn kigan n ismawn n igldan imazivn.
iyi imma aïïaã n tsurarin.
bn bïïuïa vr aïïaã n tmizar.
tasugrt 3 : ANNVMS
Tirra
I. asftu.
ad ktiv aÄËià ad
iga yuba wiss sin agllid amaziv g tmnaät n tmazva tazaykut g ifriqya
n iççlmä. ittwassn s tussna d idlisn nns.
II. asvzif n u^äëiã.
ad szgrirv aÄËià s tguriwin ad
anmuddu amqqran - tamdint n - n uslmd amnzu.
igma bn bÏÏuÏa g Ïanja. Immudda vr kigan n tmizar. Assa, ttafn inlmadn
tussniwin xf ummuddu n bn bÏÏuÏa g idlisn nnsn n tvri d idlisn n
umzruy.
…………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………
III. afars n tirra.
ad vrv tifrt, smdv s tmrarutin d yusin
-
tifrt a, ism nns ………………………………………………
yura tt ………………………………………………
tsawal xf ………………………………………………
inlmadn n tinml sfugln akttuy n tlalit n bn bïïuïa.
ass n ………………………………………………………………………
- inlmadn sfugln akttuy n tlalit n bn bïïuïa g ivrm
n …………………………………………………………………………………..
alavi
inlmadn n tinlm n bn
bÏÏuÏa n Ïanja ad sfugln
g tinml nnsn akttuy n
tlalit n bn bÏÏuÏa ass n
24 bëayë 2005.
ad awsv s tmrarutin , ariv aÄËiÃ
……………………………………………………………………………..…………….....…………………………………
……………………………………………………………………………..…………….....…………………………………
……………………………………………………………………………..…………….....…………………………………
szgrirv = ssivzifv
assa ttafin inlmadn … = assa ar ttafan inlmadn…
51
tasugrt 3 : ANNVMS
Awrar
52
tasugrt 3 : ANNVMS
tanfust
tagllidt n ubuvlu
tkka tt inn g mad izrin kigan ayad, g yan uçavaë illan g ddaw yan udrar
yattuyn, yat tgllidt ism nns tihyya. ran tt bahra imzdavn n tmazirt nns, acku
ar tskar aynna mi tufa afad ad yili ubuvlu d tumrt g tmurt nns.
yan wass, lkmn d invmisn n mas d yucka yan umdlu amqqran n tmmurvi, ad icc
aynna ismvi wakal.
gådn middn, azzln dar tgllidt nnsn lli ittwassann s tmusna
nns, tnna asn : “ad ur tikãa^äm, dari asafar n tmukrist ad.
rad nssrv yat takat mqqurn s ikccuän d urmmu iqqurn.
kudnna d tlkm tmmurvi, rad tfrk i waggu d tirvi n takat
tamç abrid yaänin”
nkrn ayt tmazirt ar smunun ikccuän d urmmu iqqurn kra
ikka yiä d wass, gin sis iwtta i tmazirt.
tifawt zik, sllan middn i yat täaäa iggutn, annayn
amdlu asggan n tmmurvi ar issntal tiït n tafukt,
ig tillas i wakal.
ssrvn takat, yawsasn waäu alliv tssutl i
tmazirt. tkmä tugtt n tmmurvi, talli d ivaman
trwl s tuggugt alliv tt lap.
mmrn ayt tmazirt, njmn igran nnsn i tmmurvi,
snimmrn tagllidt nnsn tihyya nna asn d ittawin
abuvlu d tumrt.
tizlit
Tamurt inu
Ad ïïäv tilelli G wakal n tmurt inu
^frgv i tmazivt tamatart n yils inu
Ad sbddv tiddi, Kkrv zik vr twuri inu
Ur sulav tagufi Ad tvudu tudrt inu
Msasav d wul inu Ad ur zlv içuëan inu
win babas n babanu xf wakal n tmurt inu.
53
tasugrt 3 : ANNVMS
Ad stiv abrid yudsn ittawin sg ivrm n ïanja vr ivrm n lgwiëa
ad sskkv s uvanib grasn g tkaëäa
1.
^ïanja - tiïïawin - lpusima - taza - fas - mknas - mëëakc - tiznit ïaïa - gulmim - ïanïan - ãmaëa - bujäuë - ddaxla - lgwiëa.
2.
ïanja - lorayc - fas - mknas - mëëakc - agadir - gulmim - ïëfaya loyun - ãmaëa - bujäuë - ddaxla - lgwiëa.
3.
ïanja - lorayc - qniïëa - aëbaï - anfa - jdida - asfi - ãwiëa agadir - ïëfaya - loyun - buj^äuë - ddaxla - lgwiëa.
54
tasugrt 4
allas
tasugrt 4 : allas
amsawaä
Timsarin n umzruy
aD çëV IWLAFN, alsv timsarin
asgÅas
n ...
managu ?
tama n ....
ajdir, 17 ktubr 2001
ayur n .....
milmi ?
Mani ?
mantur ?
g....
asslmd n tmazivt
cutanmbir 2003
56
tasugrt 4 : allas
• tivri
• tajëëumt d usfti
• tirra
57
tasugrt 4 : allas
Tamazivt g tinml
g usgåas n 2003, ttwaëçmnt twura n tinml nnv i tmazivt pma ad ttwavr. Maëëa
tinlmadin d inlmadn, immr wul nnsn, umi d asn itwanna unvmis a icnan. Tnna anv imma:
“lxxu a tarwa inu, ad tzmmrm ad tarim s tfinav, ad tvrm g idlisn tutlayt
d tmsna n tmazivt”.
tëçm tifawt adlis nns itwasrsn xf tdabut, uca tili tãkæä g iwlafn, tmmal
iskkiln i tmddukklt nns nadya: “Aqqam wa da, d askkil “yat”; win diha, d
askkil “yaz”, maca iskkiln a snnj, ur tn ssinv. Tiwcca, xmi va nssnti ad nvr
tamazivt, ad sqsiv aslmad inu xafsn”.
Tiwcca nns, umi nëap vr tinml, inna anv uslmad: “assa imvar aïïaã, minzi knniw
d imzgura i va issntin ad tvrm tutlayt n tmazivt g lmvrib”.
Tamsirt tamzwarut, nvra gis amsawaä d tvri n uäëiã. tamsirt tiss snat,
nvra gis tajëëumt d tirra. G umggaru, nvra awrar.
“Ayyaw! mcpal immr wul inu umi lmdv ad ariv ism inu s tfinav !”
58
tasugrt 4 : allas
Tamawalt inu
Anvmis: rxbar.
Tutlayt: ils, awal.
Ad stiv tamrarut d yusin
1- g usgåas n 2003,
 Tssnti immas n tifawt tqqar tamazivt.
 Ssntin inlmadn n tinml n tifawt qqarn tamazivt.
 Tssnti immas n tifawt tsvara tamazivt.
2- tëçm tifawt adlis nns pma ad:
 tsskn iskkiln tssn i tmddukklt nns nadya.
 tsqsa aslmad xf iskkiln nni ur tssin.
 tssnvl maëëa iskkiln g walug nns.
ad arrv xf isqsitn ad
1- maymmi immr wul n tnlmadin d inlmadn ?
............................................................................................................................................................................................
2- man iskkiln tmla tifawt i nadya ?
............................................................................................................................................................................................
3- ma tuva tinlmadin d inlmadn zdat i 2003 qqarn tamazivt ?
............................................................................................................................................................................................
4- maymmi inna uslmad i inlmadn: “assa imvar” ?
............................................................................................................................................................................................
5- min tvra tifawt g tmsirt tamggarut ?
............................................................................................................................................................................................
59
tasugrt 4 : allas
tinawt n ajdir
asg^åas ad, am
issiwl uslmad
xnifëa. mnid as,
nnsn xf tmazirt,
ku asg^åas, ittwagg ukttuy n tinawt n ajdir. s usulf ad,
i inlmadn vifs. Ajdir, ntta, yan ivrm amççyan illan tama n
illa yan udrar amqqran. imzdavn n ajdir ttwassnn s tnzbayt
am timnaäin yaänin n lmvrib.
ass n 17 ktubr 2001, inna ugllid akswat mupmmad wiss ãäiã is “tamazivt,
d adasil axatar n tdlsa tamvrabiyt”. irna g wawal nns; inna: “asmvr n tmazivt
iga tamasayt tanamurt”. iqqan d i imzdavn akæ n tmurt ad amun g usmvr n
tmagit nnsn. sg wass nna, tkcm tmazivt azmz amaynu.
tinawt n ajdir, tëçm idirn ixatarn i tmazivt: tkcm tinml, ttwarayn as idlisn
s iskkiln n tfinav, tettwaslmd tjëëumt d tussna nns. acku tirra ayd
isbddan tutlayt xf iäaën nns. Tirra ad as yakkan ad tzri sg tsuta vr
tsuta s tussna nns. am idirn, tëçm tinml am winna ëçmn imassn n umsawaä, lumn
ttilifizyun. iddx, tinawt n ajdir tga asurif axatar g ubrid n izrfan n
ufgan. acku, am wawal am tmurt, iqqan d ad tn npäu d ad tn nssmvur.
60
tasugrt 4 : allas
tamawalt inu
tinawt
tadlsa
tamasayt
Tanamurt
azmz
asulf
izrfan
tanzbayt
Lumn
:
:
:
:
:
:
:
:
:
awal amsuds xf ca uskkin.
tussna.
aynna ittasi ufgan n twwuriwin.
tin tmurt.
luqt.
lmsibbt.
aynna igan amur n ku yan.
tamsnkart, lmuqawama.
slawant akæ.
Armas
1- illa ajdir tama n :
 fas
 imi n tanut
 ïanja
 Tazarin
 xnifëa
 Abïïu
n wakal
 Izrfan
n tmazivt
 Aëççum
n tinml
2- tinawt n ajdir tettwagg xf :
 Anmuggar
n iysan
 Aëççum
n wuggug
3- milmi tettwagg tinawt n ajdir ?
............................................................................................................................................................................................
4- May d yusan g tinawt n ajdir ?
............................................................................................................................................................................................
5- Smi içil ad tkcm tmazivt tinml ?
............................................................................................................................................................................................
6- May igan "am wawal am tmurt ?".
............................................................................................................................................................................................
7- Ma ak tsskti tinawt n ajdir ?
............................................................................................................................................................................................
61
tasugrt 4 : allas
abrid n tfinav
iägam, idda d unmhal n tinml s tdala nnv, yini av : « askka, rad darnv yack
yan ukabaë n tfinav. rad dis imun yan uslmad, ad av isawl xf iskkiln n
tfinav».
assa, ikcm d ukabaë n tfinav ar ammas n tinml nnv. ittyara fllas « abrid n
tfinav ». is t ka nçëa, nmmr sis kigan, nmun nn fllas. isawl av ilmma yan uslmad
xf tfinav lli xf yad nssn imikk. g tgira n wass, ttwabäan idlisn n «tifawin
a tamazivt» xf tnlmadin d inlmadn, ttwafkan asn ivunab d ikëëajn n iælan.
tadgåat ad, rad alsv i imma d baba xf wass ad ihyyan lli zzriv. askka,
rad iddu ukabaë n tfinav vr ivrman yaänin afad ad gisn iml iskkiln n tfinav
i tnlmadin d inlmadn.
62
tasugrt 4 : allas
Tamawalt inu
Nmmr
xf
kigan
: nfë^p.
: f.
: bahra.
Armas
ad fkv tamrarut n isqsitn ad
1- man anvmis d iwi unmhal s tdala?
 akabaë n tfinav  idlisn n tfinav
 iskkiln n tfinav
2- mad ittyaran xf ukabaë ?
 iskkiln n tfinav  abrid n tfinav
 avaras n tfinav
3- mad skrn inlmadn lliv d ilkm ukabaë ?
...........................................................................................................................................................................................
4- mad iskr uslmad lli d imunn d ukabaë ?
...........................................................................................................................................................................................
5- mad ittwabäan xf inlmadn d tnlmadin g tgira n wass?
...........................................................................................................................................................................................
6- ma rad iskr idir tadgåat ?
...........................................................................................................................................................................................
7- mani s idda ukabaë lidd askka ? max ?
...........................................................................................................................................................................................
63
tasugrt 4 : allas
tajëëumt d usfti
I. Ad alsv kra n tmsart g wakud nns.
imrnutn n wakud
imdyatn:
g tnuëçmt n unbdu nna izrin, nmmudda vr ifran.
ku ass, da nttddu s udrar, da d nttavul vr ifran ku iä.
yan wass, nmmudda vr lpusima dar xalti mnnac.
ku ass, da nttddu ...... = ku ass, ar nttddu ..... = ku ass nttddu .....
}
tiwcca nns,
askka nns,
llidd askka,
nëap vr yill, ngmr d yan uslm am^qqran.
Askka nns = Tiwcca nns = Llidd askka.
ad ssudsv tiwinas, ariv aäëiã
askka nns, ndwl vr agadir. 
yan wass, nmmudda s tiznit. 
nsva gis yat tsvnst bahra icnan. 
1
g usgåas nni izrin, nmmudda s agadir. 
ku ass, da nttddu vr yill n tavazut. 
............................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................
Dwl = avul d, urri d.
Tasvnst = taçëçit.
64
tasugrt 4 : allas
iägam,
iännaï,
assnnaï,
“askka
“tiwcca
}
}
iägam =
iännaï =
assnnaï
inna anv uslmad:
ad d varnv yas ukabaë n tfinav”.
Rad d darnv yack ukabaë n tfinav”.
ad d vurnv yas ukabaë n tfinav”.
Askka, rAd ... =
tiwcca, ad ...
aynas 3 innayr 2005 asinas 4 innayr 2005
Assa
askka / tiwcca
Ad smdv tiwinas s: iägam - iännaï - assnnaï - askka niv tiwcca
1-
....................,
sviv imassn n tvri.
2-
....................,
tmmudda tifawt vr walili.
3- irarn inlmadn tacamma n uäaë
....................,
ad svv imassn n tunnivt.
....................,
..................... ....................,
ad d tavul.
ad alin adrar.
II. Ad alsv kra n tmsart g udvar nns.
imrnutn n udvar
imdyatn s: tama n
....................
- g
....................
- mnid
....................
illa ivrm n ajdir tama n xnifëa g aïlaã anammas. mnid as, illa yan udrar
amqqran. munn gis middn sg iççlmä ar iffus n lmvrib ad ssfldn i
tinawt n ugllid xf tutlayt d tussna tamazivt.
mnid as = arndad nns
65
tasugrt 4 : allas
Ad vrv tiwinas ad, afv imrnutn n udvar
1- Nzzri tanuëçmt n unbdu g yan ivrm tama n tznit. nçë gis tiwizi n
tmgra. Ku iä, da ittili upwac g usays mnid n unrar.
2- Tlla taddart nnv arndad n tmzgida.
III. tawinst tattwagt.
Amdya:
ssnn inlmadn iskkiln n tfinav.
Ttwassann iskkiln n tfinav.
Ad Snflv tiwinas ad
Imassn n tvri
1. vzan imazivn iskkiln n tfinav g uçëu.
...........................................................................................................................................................................................
2. tura tifawt izwiln g tflwit.
...........................................................................................................................................................................................
3. isrs unlmad avanib xf tdabut.
...........................................................................................................................................................................................
4. svant tnlmadin imassn n tvri.
...........................................................................................................................................................................................
5. g usgåas n 2003, vran inlmadn tamazivt g tinml.
...........................................................................................................................................................................................
66
tasugrt 4 : allas
Tirra
I. asnmarra.
ad akzv
1- ad vrv
2- ad vrv
: (tavaïï) maca ad ariv : tavaät
: (tasffa^ïï) maca ad ariv : tasffa^ät
ad ssnv :
ä + t = ïï
1. ad vrv : (tawnnaïï) maca ad ariv : .............................
2. ad vrv : (tavëuïï) maca ad ariv : .............................
ad bäuv gr tguriwin
suslmdntmazivtdattmvurtutlaytdtussna.
...........................................................................................................................................................................................
II. asmad n uäëi^^ã.
ad smdv aäëiã s tguriwin ad
mnid, llig / lliv, g umzwaru, g umggaru, ddaw / sadu, sg, vr.
ivra as idir ad ikcm ................ unçaë. ur tt gis yiwi, iqqim
................ n unçaë. ivra as tikklt tiss snat. ur as isli. ....... ................, yudf
idir ................ tgmmi ad yawi tarançaë. inna agd yixf nns: “ikzin ad d
aäëäuë”!
....... ................
III. afars n uäëiã.
ad çëv iwlafn, ariv tiwinas
........................
..........................
...................................
......................................
....................................
67
tasugrt 4 : allas
Awrar
68
tasugrt 4 : allas
tizlit
Tutlayt inu.
Tutlayt inu, A tamazivt
Tutlayt inu, A tamagit
a tafsut n wawal
a turtit n tasa
g wakal nnm
tgma d tayri
g wakal nnm
tvmi d tvri
g wakal nnm
tmvar d tlelli
tuli, g ujnna n tmxsa.
a tamazivt, a tamazivt
a turtit n tudrt
assa, ad cm nvr
assa, ad cm nari
ad npwwä tifinav
pma ad trni ad tmvar
ad tmvar, ad tmvar
ad tssidd amaäal.
tutlayt inu, a tamazivt
tutlayt inu, a tamagit
ad cm nvr, ad cm npsu
g wul nnv, ad cm nççu.
69
tasugrt 4 : allas
tiwafitin
ad çëv taflwit, afv timrarutin
1-
Mad i^çäayn, izgr i wasif ?
2-
ar zzigizv xf kkuç iäaën g tifawt, xf
sin iäaën g uzal, xf këaä iäaën g tdgåat,
mad giv ?
3-
päiv bdda, bzgv bdda ? mad giv ?
- afgan
- imi n tanut
- ils
- tirgin
4-
amzwaru inu, ar sis cttav.
wiss sin inu, iga askkil.
wiss këaä inu, ar gis ttagmv aman.
giv yan ivrm gr mëëakc d agadir.
mad giv ?
5-
izgzaw g tagant,
isggan g dar umzznzi
izgåav g tgmmi
mad iga ?
avrrabu n bn bïïuïa
yiwä nn bn bïïuïa akal n ãbanya.
Iwwt gis tagust.
Aws as ad yaf agatu t ittqqnn
vr tagust illan xf wakal n ãbanya.
70
- azzår
tasugrt 5
aznnmzal
tasugrt 5 : asnnmzal
amsawa^ä
timyurin d tfugliwin
ad çëv iwlafn, snnmznv
- zzugarn
xf...
- icna am ...
- izgÅav
zund...
- ila anct...
72
- ivzzif
xf...
- ibëbc
am ...
tasugrt 5 : asnnmzal
• tivri
• tajëëumt d usfti
• tirra
73
tasugrt 5 : asnnmzal
Taslit n unçaë
Xmi ttili tzawa, imazivn ttggn urar i unçaë. Ttawin d sin ikccuän, ijj d
azgrar wnniän d aquäaä, uca ssiëiän asn aëëuä n tslit. Ttasnt id trbatin
timççyanin, uca kssint taslit nni, ggurnt sigs xf tudrin. Qqarnt izlan, nïïënt
aman g ujnna.
Assa, tnna iyi imma: “ugur a illi ad nsfugl s unçaë. Cmm, ad tisid taslit n
unçaë, tirbatin d irbatn ad ggurn awarnawm g izurag, ad ttëuccn tamurt s
waman”. Twc iyi ict n tslit d tazgrart, tssiëä as aëëuä azgåav, tgga as
tacarbit d tazgzawt xf yixf, tbgs as s ubgas aw^rav. Umi tt isiv, tnna
iyi tmddukklt inu nadya: “tiddi n tslit tujar tiddi nnm a tifawt, maca tiddi
inu anict nns”.
Nffv sg taddart nnv g w^aïïaã itnv. Tirbatin d irbatn ysin as:
“Avnja issmlilip
A ëbbi, ssu itt mlip!
Avnja ittr bazin
A ëbbi, arni tiççin!”
Nkka maëëa ibridn d izurag. Nsgura s igran, mani nëap nëucc s waman. sg
ssnni nysi taslit n unçaë g ujnna, uca niwi tt vr uxam mani ttngrawnt tfqqirin.
Umi nudf nufa timvarin ggint afëfuë xf iyaçiän d iqnanyn. Ncca am n tnna.
g tfugla n tslit n unçaë, tirbatin d irbatn imççyann ttirarn akd wayawya,
tticcn i yijj wnnäni min varsn n tsurarin.
74
tasugrt 5 : asnnmzal
Tamawalt inu
Tazawa
: razav, xmi ur iccit un^ça^ë.
Ad nsfugl : ad ngg urar i unçaë.
Armas
Ad stiv tamrarut d yusin
1- Xmi



ttawi tzawa imazivn,
Ttggn urar i tslit.
Ssavn a^ïïaã ikccuän.
Ttggn tafugla i unçaë.
2- Ass n tfugla, tifawt:
 Tëucc tamurt s waman.
 Tugur awarni trbatin d irbatn.
 Tysi taslit n unçaë.
Ad arrv xf isqsitn ad
1- Min tssiëä immas n tifawt i tslit n unçaë ?
............................................................................................................................................................................................
2- Wi yujarn tiddi n tslit n unçaë ?
............................................................................................................................................................................................
3- Mani ëapnt trbatin d irbatn, umi ëuccn igran s waman ?
............................................................................................................................................................................................
4- Min ccint trbatin d irbatn g uxam n tfqqirin ?
............................................................................................................................................................................................
75
tasugrt 5 : asnnmzal
ass n tocuët
ass n tocu^ët, da tmlalan icirran g ubaraz n usun niv ivrm. Da ttilin zdmn
yad ikccu^ä
^ n imqqrann d im^çyann. S ikccu^än nna, da tggan afa. Mc ur ixitr wafa
nna, da vifs n^ïïun. Mc ixitr, ur da vifs n^ïïun.
Da kkaln, ma ila wass, da ttazzlan, ar tt^äãan, ar svuyyun. da lssan tisunawin
nnsn. Ku yan, da ittgga tasuna nns mimk ira. Illa ma ittggan tasuna n umucc niv
tin uvlyas niv tin yizm. Illa ma ivmmun udm nns s ukffus. Da ttasin allunn. ku
yan, da ittini ma ira s ta^äãa.
Adday smdn urar xf wafa, da t sxsayn, pma ur i^t^tam^ç g iskkinn ya^änin. Da
zrrin sg taddart vr taddart. Da ssawaln agd middn imqqrann. wnna asn igan
kra, g ma izrin n wussan, da as ttrran iwaliwn nns s ta^äãa. Adday zrin, vr
tiddrwin, da ttinzizn:
“iä n tocuët aya.
I^^ä akswat aya.
ad nurar, ar nttinziz.
Ur tlli tnba^ät awa!”.
Da ttviman da tturarn sg uvlluy n tfukt ar d izri uzgn n yi^ä niv ugar.
Icirran da ttirin kigan iä n tocuët. Xas da ttsmadn urar n yiä, da ttggunin
win imal. Ur illi ma yufn urar xas tawwuri!
76
tasugrt 5 : asnnmzal
Tamawalt inu
abaraz
: asays, asarag.
Tisunawin (tasuna) : aynna ttggn icirran xf udm.
ad t ffrn pma ad amçn udm n ca aänin.
Tawwuri
: lxdnt.
Ismd
: ikmml.
Asulf
: lmsibbt.
Armas
1- is da ttirin icirran ass n tocuët?
 yyih
 Uhu
2- mani da tmlalan icirran ass n tocuët?
 abaraz
 Tigmmi
3- may ttggn icirran xf udmawn nnsn?
............................................................................................................................................................................................
4- May ttggn i wafa adday smdn vifs anäaw?
...........................................................................................................................................................................................
5- May ttinin adday zrrin sg taddart vr tayyaä?
............................................................................................................................................................................................
6- Ma asn ttinin icirran i imqqrann?
............................................................................................................................................................................................
7- ssiwl xf may ttggd g ca usulf yaänin.
............................................................................................................................................................................................
77
tasugrt 5 : asnnmzal
buylmawn
askka n wass n tfaska, ar ttili g tmazirt nnv yat tmyurt lli ittwassann s
buylmawn. Iknna vrsn middn, Ar smunant tazzanin ilmawn n wava^ä niv win izimmr.
Kra igan smmus ilmawn ar akkan yat tmlsit. Ar tt ilssa buylmawn, ig zund
kra n wavaä niv izimmr, maca ur da ifttu f qquç n iäaën zund imudar.
da ttmunan d buylmawn qquç n ismunn. Yan, ar as ttinin tamaccut, ar ikllu udm
nns s iæfsan n takat ar kiv iga abrkan. wiss sin, ar ilssa kra n tmlsit
irwasn tin kra n inmmtri, yasi yan wawlk im^q^qurn. wiss këaä, ar ilssa
timlsit n tmvart. Amggaru, ar ittgga argaz n tmvart. Nkk, yuftn akæ dari
buylmawn, acku ar iyi tsäãa tmlsit nns tabëbact uggar n tin tmaccut d tin
tmvart.
Ar ittffv buylmawn d ismunn nns g tzdwit, ar ttkkan tiåmma d idvarn. Ar
tettrn iqaëiän. g uvaras, ar ittazzal buylmawn xf tarwa, yut s tiqqrt nns
wanna ur irin ad as ifk kra. iv smdn tawada nnsn ivzzifn, ar ttddun s usays
lliv a skarn kra n tmzgunt isawaln xf tmukrisin n ivrm nnsn. Llid Askka nns,
ar skarn imnsi s aynna smunn dar middn, yili upwac ar kiv d tuli tafukt.
78
tasugrt 5 : asnnmzal
Tamawalt inu
Tamyurt
Tazzanin
Timlsit
Abrkan
Takat
inmmtri
Awlk
Tazdwit
Tuli d tafukt
:
:
:
:
:
:
:
:
:
loada.
tarwa.
a^ëëu^ä, iobann.
asggan, uãïif.
almssi.
wanna itettrn i middn timlsit d tirmt d iqaëiän.
ajjbir, amzawdu.
akud ngr taçallit n tizwar d tinwutci.
tfl d tafukt.
Armas
1- ar ittili buylmawn:
 g loid am^çyan
 g tocuët
 g loid n tfaska
 g ixf n usgåas
2- ar ittgga buylmawn zund:
 ilm
 amudr
 tamvart
 inmmtri
3- mnnaw ilmawn ad yakkan timlsit n buylmawn?
............................................................................................................................................................................................
4- managu ad ittffv buylmawn s tsukt ?
...........................................................................................................................................................................................
5- mad iskar g tsukt?
............................................................................................................................................................................................
6- ar ittiri umaru n uäëiã buylmawn uggar n ismunn nns. Max?
............................................................................................................................................................................................
7- is jju tçëit buylmawn? Siwl, tinit mad yufn, ntta niv taocuët? max?
............................................................................................................................................................................................
79
tasugrt 5 : asnnmzal
taj^ëëumt d usfti
I. Ad snnmzalv.
1. Imdyatn s: zund niv am.
Imllul wayyis a zund adfl.
Imlel uyis a am udfl.
Iga wasif zund agudi n irkan.
Iga wasif am ugudi n irkan.
Ad smdv tiwinas ad s zund niv am
Yuzv uvrum a ........................ uçëu.
Iqqur uvrum a ........................ açëu.
Ivzzif umudr a ........................ ulvm.
Isggan wudm n buylmawn ........................ amucc.
Tvuda tpnjirt a ........................ tfukt.
Tpla trbat a ........................ tafukt.
alvm
2. imdyatn s anct - ivzzif ..................... xf ..................... / izzugrt ......................
xf ................... / igzzul ................. xf................... / iquäeä ..................... xf .......................
- atig n ulitcin anct n win udffuy.
- tla tifawt anct n nadya / anct n n tifawt anct n nadya.
• ivzzif idir xf nadya d tifawt, maca igzzul xf masin.
• Izzugrt idir xf nadya d tifawt, maca iquäeä xf masin.
Ad çëv iwlafn, iniv tiwinas s
................ anct ................
ivzzif ................ xf ................ .
izzugrt ................ xf ................. .
igzzul ................ xf ................ .
iquäeä ................ xf ................ .
80
5 DH
tasugrt 5 : asnnmzal
II. Tafrast.
1.tafrast n i^ælan
imdyatn:
1- titrit, dars taãffaät t a m l l a l t. Nadya, nttat, vurs
taãffaät taçëwalt.
2- Da ikllu buylmawn udm nns s uklu abrkan.
3- tsva tifawt tackkaët tazwawwavt.
Ad afv tifrasin n iælan g uäëi^ã ad
ass n tfaska, ilsa idir tajllabit tamllalt d tëççit tawravt. Tifawt,
nttat, tiëä tabdoit tazwawwavt d idukan ibrkann.
Ad çëv iwlafn, smdv tiwinas s tfrasin n iælan
Aäil ...............
Tafirast
...........
Taxsayt ...............
Açalim ...............
tadffuyt ..............
baïaïa ...............
81
tasugrt 5 : asnnmzal
2. tafrast n tiddi
Ad smdv tiwinas
imdyatn :
12345-
tavaät inu, vurs taskiwin tusdidin.
Llan ixlidjn izgrarn g aïlaã anammas.
Illa yan uvyul aåzzal g ugadaz n ivrm nnv.
Llan waddagn iquäaän g tmazirt n ccinwa.
Tubqal, d adrar amqqran.
tavaät
Iga ulvm amudr ....................... . insi, ntta, d amudr ....................... .
g ääaë lbiäa, llant tzduvin ....................... ..
Askkil “Ya”, d askkil ....................... g iskkiln n tfinav.
Da ttggnt tpnjirin tislatin s ikccuän ....................... .
III. imyagn g warusmid.
Imdyatn:
Ku tagrst, da ikkat unçaë aïïaã.
Aqqa ikkat unçaë aïïaã.
adrar
Ad ssftiv imyagn g twinas ad
(sawl) .............................. tifawt s tmazivt ku ass. Aqqa .............................. s
tfëanãiãt.
Ku asamas, (urar) .............................. idir tawjja n uäaë. Aqqa ..............................
tacamma n ufus.
Ku tifawt, (su) .............................. titrit aæfay. Aqqa (su) .............................. atay.
82
tasugrt 5 : asnnmzal
Tirra
I. asnmarra.
ad bäuv gr tguriwin
ismununlmadicwangruwrardtvridusgunfu.
............................................................................................................................................................................................
II. afars n tirra.
1. ad snnmzlv iwlafn, ariv tiwinas d yusan.
....................................................................... .
....................................................................... .
....................................................................... .
....................................................................... .
2. ad ariv aäëiã, snnmzlv tafsut d unbdu.
............................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................
83
tasugrt 5 : asnnmzal
Awrar
84
tasugrt 5 : asnnmzal
invmisn
anmuggar n ayt mgun
ammas n wayur n mayyu, ar lssant trbatin n ayt mgun timlsa n
twwuri, ddunt zikk s igran ad kksnt ijddign g illa waäu ijjan.
ar ttinin willi zrinin, tkka tt inn zik yat tgllidt ivudan, tçça amud
n ijddign g ubrid n tmazirt. sg wakud ann, kkrn d ijddign, sfalkin
talatin akæ n tmurt nns.
kudnna issnti wukus n ijddign, ar ttggan middn n tmazirt tamvra këaä wussan.
ar ttmunn imzdavn n ivrman akæ g lqlot n imgunn. ar d ttawin tiçëbay d
tçëçay nnsn ihyyan,
ar ttinin izlan xf tmvra n ijddign. yan upwac ittwassann bahra g unmuggar n
ijddign iga win tizzwa. g upwac ann, ar ttbëëamnt trbatin zund tizzwa xf
irgazn nna itturarn s wallun d uvanim.
tigira n wass, ar ttavuln middn vr ivrman nnsn, tumrt g wul.
Awin didsn tifassin n ijddign d waman nnsn.
ixatrn : imqqurn.
tifassin : tiwckinin.
tizlit
Taslit n unçaë
-Taslit, wi tt yiwin ?
-Wi as iggin taobruqt,
-Issiëä as t isli,
-yiwi tt unçaë
Issiëä as liçaë ?
D va yuäan d ançaë.
Tlvunja, tlvunja
Ad ilin izammarn
Ad isu wakal
Tifucay n unçaë
Ad tvmi tuga
Ad yazzl ivzr
Taslit, a mmuvnja
A ëbbi, ad ifaja
Avnja, issmlilip
A ëbbi, ssu it mlip!
Avnja, ittr bazin
A ëbbi, arni tiççin!
85
tasugrt 5 : asnnmzal
Iëççi abëbac
Nkk, ism inu iëççi abëbac. Vuri smmust n tgzzumin g tdist inu. Klu
tigzzumin n tdist inu :
1.
2.
3.
4.
5.
tagzzumt n tama n idmarn inu, tga tazgzawt.
tagzzumt tawravt, tlla tama n tgzzumt mm tsnnant.
tagzzumt illan tama n tmqqrant, tga tamllalt.
gr tgzzumt tawravt d tmllalt, tlla tgzzumt tabrkant.
tagzzumt g tlla tsnnant, tga tazgÅavt.
Tawafit
Nkk, d tamkrazt
Ttddrv s imndi
Zdvv g wul n tmurt
Ilm inu, d abrkan
Adis inu, iqäu.
Ncc:...............................................
86
tasugrt 6
asnuml
tasugrt 6 : asnuml
amsawaä
idrizn d umzruy
ad çëv awlaf, snumlv t
tga....
nttat, d .....
tlla tama....
anct...
dars......
tiddi nns.....
88
vurs ....
aklu nns .....
tasugrt 6 : asnuml
• tivri
• tajëëumt d usfti
• tirra
89
tasugrt 6 : asnuml
Iv^rm n liksus
assa, ittr anv uslmad ad d nawi tussniwin xf ca n iv^^rm azayku g lmvrib.
Ku Ijj, yiwi d invmisn xf ca n ivrm nni issn. Masin, yiwi d invmisn xf ivrm
n nku^ë
^ yudsn lpusima. Ziri, yiwi d, ntta, invmisn xf ivrm n tamuda illan zdat
i tiïïawin. Tifawt, ra nttat, tiwi d invmisn xf ivrm n walili illan zdat i
mknas.
Ncc, rzuv g uslkim, uca ufiv aïïaã n tusniwin timaynutin xf ivrm n liksus
nni skan imazivn izaykutn. ivrm a, nttaf it xf yict n twrirt, tama n ivzr n
lukus. igåj xf ivrm n lorayc s këaä id kilumitr. Tuva zdvn gis aïïaã n
igdudn am ifiniqiyn d iëumaniyn.
tavrma n liksus tmvar. Tuva gis asays n umzgun d iradabn d ansiwn n tçallit
d isugar n tisnt d usizv n islman d tirsal n ibrgmmitn d izurag ittwaklun
s iwlafn icnan. iwdan nns, tuva ttggn takrza d usessu n wurtan d tgmrt n
islman. Maca lxxu, ivrm n liksus, qqimn gis vas icacaë.
90
tasugrt 6 : asnuml
Tamawalt inu
Tussniwin
Skan
Tawrirt
Igdudn
Amzgun
Tirsal
Ibrgmmi
Isugar / asagur
:
:
:
:
:
:
:
:
invmisn.
bnan, ggin tudrin.
adrar amççyan.
imzdavn n ca n tmurt.
tirart n tmlalin, lmãëp.
tismmacin.
taddart tamqqrant.
mani ttwagg tisnt.
ad stiv tamrarut d yusin
1- tiwi d tifawt tussniwin xf ivrm n:
 tamuda.
 walili.
 tiïïawin.
2- ivrm n nkuë, yuds i:
 mknas.
 lorayc.
 lpusima.
ad arrv xf isqsitn ad
1- mani d yusa i^vrm n liksus ?
............................................................................................................................................................................................
2- man igdudn tuva zdvn g liksus ?
............................................................................................................................................................................................
3- min skan imzdavn n liksus ?
............................................................................................................................................................................................
4- minzi tuva ttddrn imzdavn n liksus ?
............................................................................................................................................................................................
91
tasugrt 6 : asnuml
Ivrm n ayt bnpddu
Adday tffvd tamazirt n warzazat, tkkd abrid ittawin vr ivrm n tlwat,
tasga n wasif lmalp, ad tafd ivrm n ayt bnpddu. Ntta Yan g ivrman ivudan
ittwassnn g umaäal, acku tfrg as lunisku.
Ivrm n ayt bnpddu, ur gis qqimin imzdavn assa, maca ar vurs d ttddun
middn sg tmizar yaän ad çën timitar n ivrman izaykutn ittwaskan s wakal.
Ivuda kigan Ivrm n ayt bnpddu acku illa aguns n wurtan gr tnz¨ruft d udrar
n aïlaÃ.
Ivrm n ayt bnpddu skan t middn zik vas s wakal d ukccuä n isæla n tmazirt.
Igudar nns gzan tn s ilqqiän ivudan am winna ittilin xf tkäift.
kigan n ifilmn ay ttwaskarn g tmazirt n warzazat s umata, maca winna ittwaggn
g ivrm n ayt bnpddu ttwassnn akæ g umaäal. Ivrm n ayt bnpddu ikcm g tngmi
tamaälant.
92
tasugrt 6 : asnuml
Tamawalt inu
Tasga
azayku
frg
tamatart
tanzruft
tingmi
:
:
:
:
:
:
tama.
aqdim, aqbur.
stn, p^äu.
aynna s nttisin kra n uskkin.
ÃÃpëa
aynna illan vur middn : tussna, amzruy, taçuri…
armas
Ad stiv tamrarut d yusan.
1. Illa ivrm n ayt bnpddu :
 Tama n wasif n tassawt.
 gr warzazat d zagura.
 tama n ivrm n warzazat.
 aflla n udrar n aïlaà amqqran.
2. ivrm n ayt bnpddu :




zdvn gis middn.
ur ittwassn g umaäal.
ittwaska s uçëu.
ikcm tingmi tamaälant.
3. ivrm n ayt bnpddu :




ittwa^ska s wakal d ukccuä.
ur gis urtan ivudan.
igudar nns, ur gzin s ilqqiän ivudan.
da vurs d ttddun middn sg tmizar yaggugn.
4. ad rarv xf isqsitn ad.
Mani g tlla tmazirt nnk ? Ma gis illan ? ma s ttwassn ?
93
tasugrt 6 : asnuml
Tinml n aïlaã amqqran
tinml yan u^dvar ilan atig mqqurn g umzruy nnv. taggug xf mëëakc s timi^äi n
id kilumitr, tlla g talat n nfis g wammas n aïlaã amqqran.
Tinml ad, av ssntin imwppdn d umvar nnsn lmhdi bn tumrt, abrid lli tn
isslkmn i tnbaät.
akud ann, ttwassn tinml s taska nns tatrart g ifriqya n iççlmä d ibirya nna
mi ttinin ãbanya vila.
tïïaf tinml ãäiãt n tggura. snat gisnt, mqqu^rnt bahra, ttwaskarnt s yat
twwuri içiln.
tiggura ad, ar ttawint s usarag agldan mi ssutln iv^rban, tsfalki t tzgzut
lli gis illan.
tiggura ann ya^änin, ar ttawint s yat tmzgida ixatrn mi issutl yan ugadir
yattuyn.
timzgida n tinml, ttwassan g uma^äal akæ s ufulki nns.
94
tasugrt 6 : asnuml
tamawalt inu.
Amzruy
talat
Taska
içil
ixatrn
:
:
:
:
:
ussan d isgåasn lli izrin d mad gisn ittwaskarn.
igr g tama n udrar d wasif.
aynna ibna ufgan.
ifulki.
imqqurn.
Armas
ad fkv tamrarut n isqsitn
1. tlla tinml tama n :
 agadir
 tarudant
 mëëakc
2. tlla tinml g :
aïlaã amqqran
aïlaã amçyan
aïlaã anammas
3. mad iskan asun n tinml?
……………………………………………………………………………………................…………………………………
4. mani g ttwassan taska tatrart n tinml?
……………………………………………………………………………………................…………………………………
5. mnck n tggura ad tïïaf tinml?
……………………………………………………………………………………................…………………………………
6. mani s ttawint snat tggura timzwura ?
……………………………………………………………………………………................…………………………………
7. mani s ttawint tggura ann yaänin?
……………………………………………………………………………………................…………………………………
95
tasugrt 6 : asnuml
tajëëumt d usfti
I. taggayt.
1. awtm
Imdyatn s: a..............................
Anlmad
Aslmad
Amssasfr
2. tawtmt
Imdyatn s: t..............................t
Tanlmadt
Taslmadt
Ad snflv
Amdya: amucc
Av^ëäa
Apnjir
Afrux
Awssar
atbir
96
tamucct
....................
....................
....................
....................
....................
Tamssasfrt
tasugrt 6 : asnuml
II. amäan.
1. asuf
Imdyatn s: a............ d t............ T
anlmad
taslmadt
tafullust n waman
askkil
2. asugt
imdyatn s: i...... N d ti......iN
inlmadn
tislmadin
tifullusin n waman
iskkiln
Ad snflv
Amdya:
aslmad
Taslmadt
Apnjir
Awssar
tatbirt
adlis
taãffaät
tackkaët
islmadn
tislmadin
................................
................................
................................
................................
................................
................................
97
tasugrt 6 : asnuml
III. tamäffët.
Imdyatn s: a
u - ta
t
Aslmad, içëa anlmad.
içëa uslmad anlmad.
Amucc, I^çça xf uvëäa.
I^çça umucc xf uvëäa.
Isva masin taãffaät.
Tlla tãffaät g tckkaët n masin.
Nkk, d anlmad = Nkk, giv anlmad.
Ncc d unlmad = Ncc, munv d unlmad.
ad smdv tiwinas s tguriwin ad
taslmadt, aslmad, tackkaët, adlis niv tivrmt.
Isva idir yat.................... d yan .................... .
tifawt d .................... nns, siwlnt xf ivrm n ayt bnpddu.
Mas yusf, d.................... ivudan.
Mas yusf d .................... nnv, mmuddan s ivrm n calla.
Layla d .................... g tinml n ccrif amçyan.
Ad smunv tiwinas ad
skan •
• “ayyuz a tifawt!”
Ufiv •
• kigan n invmisn xf umzruy n tmazirt nnv.
Inna iyi uslmad inu •
• inlmadn almmud n tmazivt g usgåas 2003.
Ssntin •
• imazivn aïïaã n ivrman g ma ayad Izrin.
98
tasugrt 6 : asnuml
Tirra
I. asnmarra.
ad ktiv aÄËià ad
g tmurt nnv n lmvrib, nttaf aÏÏaà n ivrman izaykutn. Ivrman ad, ttwaskan
g wakud izrin. Nitni, tticcn anv invmisn xf tudrt izrin. Iqqan d inlmadn
ad ddun ad ÇËn tavrma tazaykut n tmazirt nnsn.
II. asgzul n u^äëiã.
ad s^gzulv aÄËiÃ
immudda idir, anlmad g tinml n bn bÏÏuÏa, vr ivrm azayku n walili.
IÇËa gis kigan n tmitar n tvrma n lmvrib, am tirsal d iradabn
imqqrann d wansiwn n umzgun.
…………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………...
III. afars n tirra.
ad snumlv awlaf, ariv aäëiã
........................................................................................................
........................................................................................................
........................................................................................................
........................................................................................................
........................................................................................................
........................................................................................................
........................................................................................................
........................................................................................................
nttaf = ar / da nttafa.
Tticcn = ar / da akkan.
aSgzul = asquäeä.
99
tasugrt 6 : asnuml
Awrar
100
tasugrt 6 : asnuml
taktbiyt
(timitar 1989)
Taktbiyt hati trvamt
gis a tifawin
Tga nn ixf v ignna
zund aggu mac nttat
tëça imassn n uzmz
Ajjawu tnra t
Taktbiyt biddnt
ar av takka timitar
N willi zrinin,
willi ugrnin isndar
Luln v udrar ffuvn d
asafu v ufus
Avaras d ugayyu ffawn,
ul iga açawaä.
oli azayku (1942-2004)
Tiwinas iffrn
Ad awsv s iskkiln d izwiln n tflwit, ad afv tawinst iffrn
A
1
B
2
G
3
å
4
d
5
ä
6
e
7
f
8
k
9
æ
10
h
11
p
12
^x
14
q
15
I
16
j
17
l
18
m
19
n
20
u
21
r
22
ë
23
v
24
s
25
^ã
26
c
27
t
28
ï
29
w
30
y
31
z
32
ç
33
o
13
{16-15-15-1-20}{5} {24-1-22-20-24} {1-5} {20-25-25-20}{28-16-19-16-28-1-22}
………….............…. …. ………..........……… …..
…..............………
…………….............……….
{20} {28-19-21-22-28}{20-20-24}
….............… ………........……… ………............
101
tasugrt 6 : asnuml
tafukt n uÇËu n udrar aÏlaÃ
ittwassn udrar n aÏlaà s kigan n iskkiln n tfinav d kigan n waluvn ittwavzn
xf uÇËu. llan wunuvn n imudar d win middn n zik. ggutn wunuvn n wayur d tafukt
g udrar n yagur illan tama n ukaymdn. ha yan g wunucn ittwavzn xf uÇËu.
af tagzzumt nni ur illin g uÇËu n tafukt
102
1
2
3
4
5
6
tasugrt 7
assnzi
da Ttiriv kigan...
maca...
acku...
Ttxsv aïïaã...
maca...
minzi...
tasugrt 7 : assnzi
amsawa^ä
AMUDDU
ad çëv iwlafn, INIV ANzATN INU
nkk, da Ttiriv
ad ttMudduv s
udrar, acku...
maca.....
104
ncc, ttxsv ad
ttMudduv vr
ivrman imqqrann,
minzi....
tasugrt 7 : assnzi
• tivri
• tajëëumt d usfti
• tirra
105
tasugrt 7 : assnzi
ifri n ommaë
ku tanuëçmt n tfsut, ittffv masin akd twacunt nns pma ad ssaran. Asg^åas a,
^ïïfn abrid n ivrm n ufsu illan g tmna^ät n nna^^äuë. Inna asn masin : "aqqa ad
nmmuddu, tikklt a, vr ifri n ommaë xf issiwl uslmad nnv".
Umi dinn iwän, ufin imassnawn n tmitar qqazn g ifri nni. Isqsa masin ijj sigsn
xf umzruy n ifri. Inna as umassnaw: “ifri a, gis a^ïïa^ã n tmitar xf iwdan
izaykutn n lmvrib. tamnaät a, tssnti gis tudrt Zdat i 15 000 isgåasn. sg
tmitar nni, nufa iwlafn n iwdan xf tãuäa^ë, d iwlafn n imudar am tavaät d ilw”.
Inna as masin : “maca, timitar a, tticcnt anv drus n invmisn xf umzruy nnv”.
Yarr xafs umassnaw nni: “uhu! aqqa Iwlafn a n tmvarin, tticcn anv aïïaã n
invmisn xf tudrt nnsnt, minzi tuva tTiëänt aëëuä aqrqac, ttaglnt g iriwn nnsnt
tisddyin icnan. Ttggnt, g ivalln nnsnt, timqyasin ivudan, rnnint g waçli n udmawn
nnsnt s imassn n tçuli.
isnimmr masin amassnaw, inna akd yixf nns : “wnni irzzun, ittssn !”.
106
tasugrt 7 : assnzi
Tamawalt inu
AmaSsnaw : wnni irzzun g tussna.
Tikklt a : tawala a.
Ad stiv tamrarut d yusin
1. G tnuëçmt n tfsut n usgåas a, iëap masin d
twacunt nns vr :
 Ivrm n nnaäuë.
 Ivrm n ufsu.
 Ifri n ommaë.
ilw
2. isqsa masin amassnaw xf :
 ifri n ulvm.
 ifri n wa^äu.
 ifri n ommaë.
Ad arrv xf isqsitn ad
1- Mlmi tssnti tudrt g tmnaät n ifri n ommaë ?
...........................................................................................................................................................................................
2- Idar këaät n tmitar nni ufin imassnawn g ifri n ommaë.
...........................................................................................................................................................................................
3- Maymmi rzzun imassnawn xf tmitar g ifri n ommaë ?
...........................................................................................................................................................................................
4- mamc tuva ttddrnt tmvarin xf issiwl uäëiã ?
...........................................................................................................................................................................................
5- min ixs ad yini masin s wawal a : “wnni irzzun, ittssn !” ?
...........................................................................................................................................................................................
107
tasugrt 7 : assnzi
Amuddu n unbdu
Tigira
Masin :
idir :
Masin :
idir :
Masin :
idir :
Masin :
idir :
Masin :
idir :
Masin :
108
n usgåas, tmda tvuri. Isawl Masin i idir xf usgunfu n unbdu.
Mani g trid ad tzzrid anbdu ?
Ad munv d baba vr fëan^ãa ! Ima kyyin ?
Nkk, ad dduv vr Mrzuga !
Mani g tlla Mrzuga ?
Tlla g Tafilalt ! Maca is tssnd mani g tlla Tafilalt ?
Uhu ! Ur ssinv a Masin !
Iwa ! dat ad tddud ad tisind timizar n wiyaä, iqqan d g umzwaru
ad tisind tamurt nnk !
Max ?
Acku, han ak sqsan ifëanãawiyn xf tmazirt nnk, ur ad tafd ma va asn
tinid !
maca iqqan d ad nçë awd timizar n wiyaä ! afad ad nisin tamurt nnsn
d tudrt nnsn ! iqqan d ad nç^ë tivawsiwin nna ur vurnv illin g tmazirt
nnv ! maca, Tvçand a Masin, iqqan d ad nisin tamurt nnv! Maca ini yi, ma
illan g Mrzuga ?
Tlla gis tnzruft, llan igidutn d imdwan n waman, tlla tiyni… Middn nns
ttwassnn s tinnubga d uëççum xf middn yaän. G mrzuga, da ttggan
tizuzaf ivudan s uçëf, ar çïïan ikäifn s taäuät n ilvman… Mrzuga
ttwassn g umaäal, ar vurs d ttddun middn sg tmizar yaggugn acku
tzddig gis tudrt.
tasugrt 7 : assnzi
tamawalt inu
amuddu
Imdwan
Tinnubga
Tanzruft
Tizuzaf
Aç^ëf
:
:
:
:
:
:
assara, asikl.
iglmamn n waman.
tayri n inbgawn.
ããpëa
tiçrçay, açëf nna da lssant twtmin.
nnquët.
Armas
sti tamrarut d yusan
1. i^kka masin mrzuga:
 yah
 uhu
2. ur iri Masin ad iddu vr Fëanãa acku :
 ikka tt id yad.
 Iqqan d zwar ad yisin tamazirt nns.
 tsmmiä tmazirt n Fëan^ãa.
3. Ira Masin ad iddu vr Mrzuga :
 Afad ad yisin idvarn içiln n tmurt nns.
 acku ur taggug.
 Acku tzdv gis ultmas.
4. Ini man tamazirt g trid ad tzzrid asgunfu n unbdu. Ini max allig
tstid tamazirt nna.
109
tasugrt 7 : assnzi
imuzzar n uçuä
llan imuzzar n uçuä gr uzilal d dmnat. gan yan g idvarn fulkinin g tmazirt
nnv. Twassann s täuëiwin nns attuynin.
Ar d ïïaën waman n imuzzar ad sg tiddi n tmiäi d sin ignarn d mraw n id
mitru .
g unbdu, ar sis ttddun middn ad gis zuzwun, fjjijn g tagant nns ifulkin. tagant
ad, tlla gis tugt n ibuvas itturarn iggi n waddagn.
Maca, tawnnaät, ur gis tzddig zund zik, acku ar gis ggarn kra g inrzaf
arras g waman, d ar ëççan addagn. Vmkann af d tmççi tagant, idrusn gis
ibuvas acku ur a sul ttafan mad cttan.
munn imzdavn n uçuä g yat tmsmunt afad ad afn afssay i tmukrisin ad ixcnn.
110
tasugrt 7 : assnzi
Tmawalt inu
timiäi d sin ignarn d mraw
Ibuvas
ar ggarn
ixcnn
tawnnaät
:
:
:
:
:
150.
içoäaä.
ar ttlupn.
ihrcn.
ku mad av issutln
zund aman d wakal d
waddagn d imudar.
Armas
ad fkv tamrarut xf isqsitn
1. illa uçuä ngr :
 agadir / ããwiëa
 bulman / buyblan
 azilal / dmnat
2. mad igan imuzzar ?
 targiwin
 isaffn
 tiäuriwin
3. mnct n id mitru n tiddi ad illan g tiäuriwin ad ?
 timiäi d këaä ignarn d mraw.
 timiäi d sin ignarn d mraw.
 timiäi d kkuç ignarn.
4. max afa ttddun middn s imuzzar n uçuä g unbdu ?
...........................................................................................................................................................................................
5 mad gis ttafan ?
...........................................................................................................................................................................................
6 mamk ad d tavul twnnaät ? max?
...........................................................................................................................................................................................
7 mad skrn imzdavn n uçuä afad ad fsin tamukrist n tmazirt nnsn ?
...........................................................................................................................................................................................
111
tasugrt 7 : assnzi
taj^ëëumt d usfti
I. ad ssnziv.
1. Imdyatn s: acku - minzi - iddv.
ivzr a, am tzubayt. n^ïïaën gis iwdan af^^ëa^ä.
ivzr a am tzubayt minzi nïïaën gis iwdan afëa^ä.
Taglmamt a, tga zund amdduz. da gis ttffin middn arras.
Taglmamt a, tga zund amdduz acku da gis ttffin middn arras.
Ntta, d amzwaru g tdala. Ar ipssu timsirin nns.
Ntta, d amzwaru g tdala iddv da ipssu timsirin nns.
Ad zdiv tiwinas ad s: acku - minzi niv iddv
Ur tssind mad ttinin middn a. Ur tssind tutlayt nnsn.
aæfay
...........................................................................................................................................................................................
Da itturar masin tawjja ku asamas. Ur da ttili tvri g usamas.
...........................................................................................................................................................................................
ttmuddun Iwdan vr lpusima. Icna yill n lpusima aïïaã.
...........................................................................................................................................................................................
da issa idir aæfay kigan. Ira ad imvar dvya.
...........................................................................................................................................................................................
iqqan d ad nfrg tawnnaät nnv. nttat ad igan tudrt nnv.
...........................................................................................................................................................................................
assa, ur tlli tifawt g tdala. yav tt ca.
...........................................................................................................................................................................................
middn = iwdan
tawjja = tacamma
112
tasugrt 7 : assnzi
2. Imdyatn s : maca
Tra tilila ad tirar tirart ad. Ur as tssin.
tra tilila ad tirar tirart ad maca ur as tssin.
Ixs masin ad yirar tacamma n uäaë. illa unçaë.
Ixs masin ad yirar tacamma n uäaë maca illa unçaë.
Tra iïïu ad tlmd tamazivt. ur vurs illi udlis nns.
Tra iïïu ad tlmd tamazivt maca ur vurs adlis nns.
Ad smdv tiwinas ad
Ilul ziri g nnaäuë, maca
..............................................................
Tra titrit ad tmmuddu s midlt, maca
.
..............................................................
Tra tifawt ad tddu vr turtit n ijddign, maca
.
............................................................
3. Imdyatn s: afad ad d pma
Tëçm tifawt tarançaë nns. Ur tri ad tbdg s unçaë.
Tëçm tifawt tarançaë nns afad ad ur tbdg s unçaë.
Nkk, ttmudduv aïïaã. Xsv ad ssnv tamurt inu.
Nkk, ttmudduv aïïaã pma ad ssnv tamurt inu.
Ku ass, da tsswa tifawt tasklut n udffuy. Tra ad twc tayafut.
Ku ass, da tsswa tifawt tasklut n udffuy pma ad twc tayafut.
Pma ad Twc = afad ad tfk.
113
.
tasugrt 7 : assnzi
Ad ariv amzwaru n twinas ad
...................................................
pma ad iddu vr tinml.
...................................................
afad ad çën tifinav ittuvzan g uçëu.
...................................................
pma ad tssn ad tvr s tmazivt.
...................................................
afad ad d yas amzwaru g tinml.
Ad smdv tiwinas s
acku - minzi - iddv - maca - pma niv afad ad.
Ira masin ad isv adlis a .......................................... ur vurs atig nns.
Ur tri nadya tazzla .......................................... nvan tt iäaën nns.
Ur issin urba a ad isiwl .......................................... ur da iswingim.
Txs nadya ad tëap vr tifawt .......................................... yuv tt ca.
Tswa tifawt asafar .......................................... ad tggnfa.
Ivra idir adlis a.......................................... ad issn amzruy n tmazirt nns.
II. Ad smunv tiwinas.
Da
Da
Da
Da
Da
Da
Da
ttmuddun
nttrmas
ssflidv
ssiridnt
ittsuä
nsmun
tssfsay
114
i igäaä g isæla a.
tafukt adfl.
imallayn ggutnin s agadir .
ijddign g tagant.
ku min anv ittini uslmad nnv.
tuvmas nnsnt këaät tikkal g wass.
uzwu g umwan.
tasugrt 7 : assnzi
Tirra
I. asnmarra.
ad ggv “,” niv “.” g udvar nnsn
asamas izrin ffvnt tnlmadin d inlmadn ad irarnt tacamma n uäaë g tagant
Ufin dinn kra n irban ar ëççan tiãäwin n isæla
…………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………
II. afars n tirra.
ad çëv awlaf, ariv max da ttiri tifawt d idir uluy n udrar
1-.………………………………………………….....………..
.…………………………………………………….........……..
2-.………………………………………………….....………..
.…………………………………………………….........……..
3-.………………………………………………….....………..
.……………………………………………………….........…..
4-.………………………………………………….....………..
.……………………………………………………….........…..
uluy n udrar
Ad ariv a^äëiã
ran aytma d istma ad mmuddun vr udrar, nkk riv ad mmudduv s uftas.
Ad ariv inzatn inu.
…………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………
115
tasugrt 7 : assnzi
Awrar
116
tasugrt 7 : assnzi
tanfust
Tirart n tivilt
Yan wass, ar itturar skkur ntta d idir tivilt xf ugris. Isttuti Skkur
idir, isrs t ddaw iäarn nns ar as ittini : “nkk Skkur! Skkur amqqran!
Awd yan ur iyi iviy! Knu dati!”
Iccä uäar i Skkur xf ugris, irdl. Inna as idir : “ur tmqqurd, a Skkur!
irra k ugris! Agris imqqur vifk. Knu datas!”
Inna as Skkur I ugris : “Agris! S tidtt, kyy d amqran !”
Irar as d ugris : “Tafukt trra iyi! Ig trva, ar iyi tssfsay avulv d
aman...”
Inna as Skkur i tafukt : “tafukt! Rdlv idir ; Irra iyi ugris ; tssfsid
agris ; is d Kmmin a igan tamqqrant.”
Tnna as tafukt : “isignu, irra iyi! Da ittamma i içnçaën inu !”
Inna as Skkur i isignu : “S tidtt, kyy a igan
amqqran !”
Inna as isignu : “uhu! Irra iyi uzwu!”
Inna as Skkur I uzwu: “Kyy a igan amqqran, a
azwu!”
Inna as uzwu: “uhu! Irra iyi udrar!”
isawl Skkur I udrar : “Ur illi wnna k irran, a adrar !”
inna as udrar : “irra iyi usklu! Iddr xf tadawt inu, ar iqqaz s içuëan
nns gr içëan inu!”
Isawl Skkur I usklu : “Asklu! is d Kyy d amqqran ?”
inna as usklu I Skkur : “yah a skkur! Ur illi wnna iyi iviyn ! Nkkin d
amqqran n imqqrann!”
Isawl as skkur I usklu : “uhu! Nkk, mqqurv vifk !”
Yasi d Skkur aglzim, ira ad ibbi asklu, Maca ur t yudji idir, inna as :
“Ad ur ttbid asklu, a Skkur! Ntta ayd av yikkin ma nttetca!”
117
tasugrt 7 : assnzi
afriwn
mqqran, a mqqran
mqqran amççan !
idda s wurti, yaf nnit
igäaä, da ttirirn digs.
inna asn: ”a aytma!
Riv, riv, riv, riv, riv, riv, riv
Afriwn, ad vuri ilin
ad dduv g ignna,
ad rrasv xf isæla
nini izlan d isfafan
g tifawt, ul isuln gnan
ad akæ gin am ildjign
g ubpir n tudrt fsun
Riv, riv, riv, riv, riv, riv, riv
afriwn ad vuri ilin.”
oumaë ^ïïawã (ut a an^çaë, 1996)
Ad afv ãäiãt n tguriwin g tflwit, ad tnt kluv
a
n
a
k
t
p
æ
n
m
h
m
s
i
l
w
f
a
w
z
x
n
b
t
i
s
y
r
b
a
f
c
m
s
j
u
m
ç
e
u
u
n
l
y
n
u
ã
ä
d
a
s
m
n
ë
a
x
a
w
T
I
M
I
T
a
r
ad çëv taflwit n tfinav, afv taguri
Ncc, d taguri
giv ãäiã n iskkiln.
Askkil amzwaru, ism nns “ya”.
Askkil wiss këaä, illa gr “yay” d “yaç”
Askkil wiss smmus, illa gr “yan” d “yar”.
Nkk, d ism n min imsarn zikk.
Ncc:
118
.................................................
f
n
d
v
n
r
g
j
tasugrt 8
asmigl
tasugrt 8 : asmigl
amsawaä
adwas d wutci
ad çëv iwlafn, iniv ismigln
mc tram ad....
iqqan d ad....
ur d iqqan ad....
iv tram ad ....
iqqan d ad....
yuf ad....
mala txsm ...
iqqan d ad ....
120
tasugrt 8 : asmigl
• tivri
• tajëëumt d usfti
• tirra
121
tasugrt 8 : asmigl
tungimt ivudan g udwas icnan
Ncc, d idir, ttxsv a^ïïaã tunnunt. Tnna iyi imma: “aqqa tunnunt tcna bahra i
udwas. Wnni tt ittggn, ifrrg i arrimt nns sg w^aïïan, ttili tungimt nns tfulki.
S man aya, yif ak, a memmi, ad tt ttggd ku ass.”
Nmsasa ncc d imddukkal inu ad nddu ad nirar tinis g usays n tinml nnv. umi
nffv, niwi kidnv titrit. inna anv baba: “qqnt as tisila, ssiëät as aëëuä n
tunnunt, maca, varwm ! arrt as taynit! ur ttjjam tt ad tçwa abrid upds’.
Umi niwä vr usays, nufa dinn aïïaã n imirarn ttirarn. Ku tagrawt min ttirar.
Ina, ttirarn tacamma n uäaë, inin, ttirarn tacamma n ufus, tinin, ttazzlnt. Ncc
d imddukkal inu nssnti nttirar tinis. Umi nsala, ismun anv uslmad nnv, uca inna
anv: “ma tssnm tizi n tunnunt ?”. nniv as : “wah ! aqqa wnni tt ittggn, ifrrg i
arrimt nns sg wa^ïïan, isdusu ivsan nns, isvudu adwas nns, ttili vars vana
ad itc g warndad”. Inna iyi uslmad: “ayyuz a idir !”.
irni uslmad nnv inna: “ irart g warndad, aqqa knniw va yilin d iran n tiwcca.
Ïïft g tunnunt nwm, pma ad tilim am imirarn imqqrann, issilin acnyal n lmvrib,
amacnaw: nawal lmutawkkil, saoid owiïa, hicam lgrruj, d yusf mxïaëi, maca
mala txsm ad tzwrm, varwm ! ur ttettut tivri nwm, aqqa iqqan d varwm ad
tvrm g warndad”.
122
tasugrt 8 : asmigl
Tamawalt inu
Tungimt
Tunnunt
Adwas
Nmsasa
Asays
Isdusu
Tzwrm
:
:
:
:
:
:
:
loql.
maëëa anawn n tirart.
ããppt.
ngga awal.
azzarg mani ttirarn iwdan tunnunt.
issqsap.
tnjpm.
Armas
Ad stiv tamrarut d yusin
1. Tunnunt tcna i udwas, minzi wnni tt ittggn:
 Ttili arrimt nns d tungimt nns tcna.
 Ittili waïïan g arrimt nns.
 Ur ittili icna g udwas d tungimt nns.
2. Imsasa idir d imddukkal nns ad:
 Qqnn tisila i titrit.
 Irarn tinis g usays.
 jjn titrit ad t^çwa abrid.
Ad arrv xf isqsitn ad
1. Min tuva ttirarn imirarn g wansa n tinml ?
...........................................................................................................................................................................................
2. idar kkuçt n tiziwin n tunnunt.
...........................................................................................................................................................................................
3. maymmi iqqan d vr tnlmadin d inlmadn ad ïïfn g tunnunt nnsn ?
...........................................................................................................................................................................................
4. idar këaä n iran nni issilin acnyal n lmvrib g umaäal.
...........................................................................................................................................................................................
5. min iqqan d vr idir d imddukkal nns ad ttggn pma ad zwrn g
tivri nnsn ?
...........................................................................................................................................................................................
123
tasugrt 8 : asmigl
yuf waray asujji
i^älli, insa idir la yuki s wugl. xas iffu wass, tiwi t mays vr uäbib.
ur as tiwä twala allig inna ixf nns da d ittiqqs. izzri as uäbib, yufa
vurs yan wugl issnti t ukämuã. inna as:
- la ttirid taäfi, yak?
ismussu idir ixf nns sg uflla vr izdar. irna uäbib inna as:
- aori nnk allig ufiv vurk xas akämuã amççyan.
Ntta, la as issesfar imi, ar as isawal xf ukämuã d ma ittgg i wuglan. inna
as:
- sg ssya vr dat, ssktti ixf nnk is utci ibäa xf sin: illa wnna yakkan
tadusi i tuvmas, am tiglay d uksum d islman d tiklilt; yili wnna yakkan
tadusi i ukämuã am ccklaï d tçuäi d wutci amaçuä s umata.
wnna ittettn kigan n tamimt, han akämuã da as issiv tuvmas. mc ur issird
ufgan tuvmas nns dffir n wutci, s tnvda gmi illa ufliyyuë, ad yaf ukämuã
ma ira. iddv içil ufliyyur. ntta a inqqan tabaktirit ittviman g tuvmas
dffir n wutci.
allig ismd tawwuri nns, inna as uäbib:
- ur sar ad ttettd taäfi, s umata g yiä. Agd mc tt tetcid iqqan ak d ad
tssirdd tuvmas nnk.
isgunfa idir, ur iqqim wugl la as ittqqs. inna as i immas:
- ur sar ad ttuv tarda n tuvmas dffir n wutci!
124
tasugrt 8 : asmigl
Tamawalt inu
Aray
issnti
Akämuã
Ismussu
Tadusi
Afliyyuë
tAbaktirit
Ismd
taçuäi
:
:
:
:
:
:
:
:
:
aynna ittgg ufgan afad issinf i wa^ïïan.
ibda.
ssusa.
iprrk.
jjhd.
ntta a yakkan tadusi i tuvmas.
aynna ittviman g tuvmas dffir n wutci.
ikmml.
taäfi, lplwa.
armas
1- llig as ipëëa wugl i idir, iddu vr:
 uslmad
 ubaraz
 uäbib
2- ma yufa uäbib vr idir?
 adxcam
 akämuã
 tinml
 buykrusn
 tawla
3- mani g ttilin iskkinn yakkan tadusi i tuvmas?
............................................................................................................................................................................................
4- Ma ittawsn i ukämuã ?
............................................................................................................................................................................................
5- Milmi d iqqan ad issird ufgan tuvmas nns?
............................................................................................................................................................................................
6- Smi içil ufliyyuë?
............................................................................................................................................................................................
7- Ma yufn ukus n wuglan mad asujji? Max?
............................................................................................................................................................................................
125
tasugrt 8 : asmigl
adwas
Iv tram ad tdusm d ad tffuqsm, iqqan d ad tskrm tivawsiwin ad d iddan:
g umzwaru, illa fllawn ad tcttam tirmt tasakart zund tifyyi taçgåavt,
tifyyi tamllalt, icakan, igumma, aæfay d tlussi. Ad ur tettum islman acku
gisn kigan n ifitaminn.
Tiss snat, yuf awn ad tskarm tunnunt am tawada, tazzla, ucuf niv tawjja n uäaë.
maca iqqan d ad zwar tssrvam tavããa nnun, d ad ur tssam aman ar kiv
tsmdm tunnunt.
Tiss këaät, iqqan æn d ad tslilim s usrrad ku ass, tlsim timlsit
izddign. Iv rad tcttam, ad ur tettum ad tssiridm ifassn nnun, iv tsmdm
matca, tssirdm tuvmas.
g umggaru, ad sar ur tettum akud n tgzi nnun, acku tigzi ad ittqiln afgan
sg kigan n tmuäan xcnnin zund tamaäunt n turin, d ukucm, d tusut n igiä d
buykrusn.
Wid, ad igan ismigiln lli s d iqqan ad tnn tssnm iv tram ad tgm imdwasn.
Ad ur tettum ad tn tinim i winn d tinn lli tn ur issinn.
126
tasugrt 8 : asmigl
Tamawalt inu
Iqqan d ad tskrm
tavããa
Asrrad
Tuvmas
ismigln
Buykrusn
:
:
:
:
:
:
illa fllawn ad tskrm.
ivsan n ddat.
ããabun.
uxsan.
tivawsiwn nna yufn ad tnt nskar.
ïïiïanuã.
Armas
1. tirmt tasakart:
 tirmt ittuskarn
 tirmt iggutn
2. qqil:
 vama
 frg
3. akud:
 imir
 tasragt
 tirmt idrusn
 tirmt ilan anawn
 qql
 qqn
 tasut
 tizi
4. mad d isawal umaru n uäëiã ad, middn mqqurnin niv wid mççiynin?
............................................................................................................................................................................................
5. ma xf isawal uäëiã ad?
............................................................................................................................................................................................
6. ssufv d sg uäëiã tivawsiwin fulkinin i udwas.
............................................................................................................................................................................................
7. fk annay nnk/nnm xf ismigln n umaru n uäëiã.
............................................................................................................................................................................................
8. fk ismigiln yaänin nna fulkinin i udwas.
............................................................................................................................................................................................
127
tasugrt 8 : asmigl
tajëëumt d usfti
I. ad fkv ismigiln.
Imdyatn:
Mala txsm ad tmvarm, ttettat islman!.
^iv tram ad tdusm, ssayat aæfay!.
Mc tram ad tsizdigm tuvmas nnun, ssiridat tnt ku ass!.
Ad smdv tiwinas ad s imyagn
Iv tram (dus)
............. ...................,
mc tramt (vudu)
(cc)
............. ...................,
Mala txsd (siwl)
...................
aksum amllal d uzgåav !
twnnaät, (ççu)
............. ...................,
...................
s tmazivt, (vr)
isæla!
...................
adlis a!
ad çëv iwlafn, ariv ismigiln
.................................................................. .
.................................................................. .
.................................................................. .
.................................................................. .
ad fkv = ad wcv
128
tasugrt 8 : asmigl
ad ssftiv imyagn g twinas
Imdyatn:
1- Da svudun waman tudrt!
2- ar tããiäin tçuäi tuvmas!
3- ssidusn islman tavããa!
1- (aän)
..............................
2- Isæla, (svudu)
aman ur zddignin adis.
..............................
tudrt, (sizdig)
..............................
aäu, (siçil)
..............................
3- (sfsi)
..............................
tafukt adfl.
Ad çëv iwlafn, smdv tiwinas
Aman ad, zddign.
Winn, ur zddign.
islman ad, vudan.
Winn, ur vudin.
..................................
..................................
..................................
...................................
..................................
..................................
..................................
...................................
taçuäi = tamimt, taäfi.
129
tasugrt 8 : asmigl
II. tawinst tanabawt.
Ad snflv tiwinas am tid
Da ittiri ziri tunnunt.
Ur da ittiri ziri tunnunt.
ttxs massa yamna ad tsu tifawt aman ur
izddign.
Ur ttxs massa yamna ad tsu tifawt aman
ur izddign.
ar ttiri titrit ad tgzi.
ur a ttiri titrit ad tgzi.
Da ittiri karim ad ig iluvma nns.
............................................................................................................................................................................................
Ar issrku idir ifassn nns.
............................................................................................................................................................................................
ittettu ziri ad issird tuvmas nns.
............................................................................................................................................................................................
da ssrkun icirran aman.
............................................................................................................................................................................................
ar ttffin arras g wasif.
............................................................................................................................................................................................
ittxs mas pmmu ad tçwa titrit abrid upds.
............................................................................................................................................................................................
130
tasugrt 8 : asmigl
Tirra
I. asnmarra.
ad bäuv gr tguriwin
vudanttuvmasnidir,datntissiridkuass.
............................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................
II. afars n tirra.
Ad çëv iwlafn, ariv tiwinas
..............................................
..............................................
................................
........................................
Ad ariv a^äëiã
tumç tawla idir. ^ari aäëiã, tinid gis ma d iqqan ad t igg d ma d
iqqan ad ur t iskr. aws i yixf nnk/nnm s tguriwin ad:
yuf ad, iqqan d ad, ixs ad
yuf ad ur, iqqan d ad ur, ixs ad ur
iv ur / mc ur / mala ur
............................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................
131
tasugrt 8 : asmigl
Awrar
132
tasugrt 8 : asmigl
tanfust
uccn d insi
Ijj n wuccn d ijj n insi, varsn ict n tsraft. ëapn ad ajjwn, ad ksin imndi.
ëçmn tasraft, i^äëa insi, iccaë as d i wuccn tixuncay. umi va isala, inna
as insi : ‘ssili iyi a ommi uccn’.
inna as wuccn : ‘uhu !’.
inna as insi : ‘iwa, umi tugid, arra iyi d azgaw, ad ak d ggv gis drus
n upmmum, awi t i tarwa inu’.
Umi iïïf azgaw nni, yudf gis, uca yarr d xafs apmmum, inta gis ixf nns.
issili wuccn azgaw nni, irbu t xf uorur nns, ittvila as d apmmum.
Alami yiwä vr warraw n insi, nnan as:
- mani illa babatnv ?
- arriv xafs g tsraft. Avawm cway n upmmum ad tvççm !
dinn, iffv d insi sg uzgaw. Inna as:
-ahah, a ommi uccn ! ur ssagåad tarwa inu !
tiguriwin timrgalin
g tflwit ad, af tiguriwin, tklud tnt
Ibawn, adif, avu, tisnt, aäil, avrum, tadffuyt, açalim, islman,
azmmur, taxsayt, tazart.
Ad ak/am d qqimn kkuç n iskkiln, gg sisn yat tguri tamaynut ittinin :
« mc ur llin, ur tlli tudrt ».
T
A
D
F
F
U
Y
T
A
A
V
U
L
I
Ä
A
T
A
Z
M
M
U
R
X
R
I
S
L
M
A
N
S
A
V
r
U
m
A
F
A
Z
I
B
A
W
N
I
Y
A
Ç
A
L
I
M
D
T
T
I
S
N
T
M
A
N
133
tasugrt 8 : asmigl
tanfust
oli butkyuät
Umiyn d umiyn is idda yan wass oli butkyuät iççu tazart, yini as:
“iv d ur tmmvit askka, rad km bbiv s tcaqquët n id xali, fkv km i
tlvmin n id ommi.”
llidd askka, yaf nn tazart tmvi d, yini as dav:
“iv d ur tnwit askka, rad km bbiv s tcaqquët n id xali, fkv km i tlvmin
n id ommi.”
Lliv d inkr, yaf nn tazart tnwa. ivli s iggi n waddag, ar ictta.
Ar ictta, ar ictta, alliv as ibzg uplig. Yam^ç t ungaz, ar isvuyyu.
islla as insi illan g ddaw waddag n tazart, yini as: “vmkad ar ak immal
is ur ifulki ad ttirit tavawsa iv ur tlkim tizi nns!” .
134

Documents pareils

SOCA DANCE \+1

SOCA DANCE \+1 Dirr bué 6h €rcl$ivné poû la Frcmo.t lâ B.lqiqù€ p.r lês EDITIONSPAUL BEUSHCEF

Plus en détail