brut folder 2 - Vrije Universiteit Brussel

Interuniversitair colloquium
De Brusselse negentien gemeenten
en het Brussels model
16 en 17
december
2002
Colloque interuniversitaire
Les dix-neuf communes bruxelloises et
le modèle bruxellois
16 et 17
décembre
2002
Salle de Ligne,
Banque Dexia
Rue de la Banque 7
1000 Bruxelles
Zaal de Ligne,
Dexia Bank
Bankstraat 7
1000 BRUSSEL
Het colloquium wordt georganiseerd
door de Wetenschappelijke Onderzoeksgemeenschap van het FWOVlaanderen “Onderzoek naar Brussel
en andere meertalige (hoofd)steden”
Le colloque est organisé par le Réseau
de Recherche du FWO-Vlaanderen
“Recherche sur Bruxelles et autres
villes/capitales multilingues”
Avec la participation de - met
medewerking van:
Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek-Vlaanderen
Dexia Bank/Banque Dexia
Association de la Ville et des Communes de la Région de BruxellesCapitale/ Vereniging van de Stad en de
Gemeenten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest
De Brusselse Hoofdstedelijke Regering/
Le Gouvernement de la Région de
Bruxelles-Capitale
De Vlaamse Regering
Le Gouvernement Fédéral/De Federale
Regering
De Vlaamse Gemeenschapscommissie
Inleiding
3
INLEIDING / INTRODUCTION
Na het succesvolle colloquium over ‘Het statuut van Brussel’,
dat doorging op 26 en 27 februari 1999 nam het Centrum
voor de Interdisciplinaire Studie van Brussel (VUB) het
initiatief om samen met andere binnenlandse en buitenlandse
onderzoeksploegen en met de steun van het Fonds voor
Wetenschappelijk Onderzoek-Vlaanderen een Wetenschappelijke Onderzoeksgemeenschap (WOG) op te richten, teneinde
het interuniversitaire en interdisciplinaire onderzoek over
Brussel te versterken en de resultaten ervan een internationale
weerklank te geven. Verschillende participanten van de
Wetenschappelijke Onderzoeksgemeenschap “Onderzoek naar
Brussel en andere meertalige (hoofd)steden” opperden de
idee om een colloquium te organiseren met betrekking tot
de plaats en de werking van de negentien gemeenten van het
Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
Terecht werd dit studieterrein voorop gezet. Zonder een
degelijke kennis van de wijze waarop de gemeentelijke
‘onderbouw’ in elkaar zit, functioneert, evolueert en zich
verhoudt tot de ‘hogere’ overheden, is het bijzonder moeilijk
een diepgaande analyse van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest
te maken. Vanuit wetenschappelijk oogpunt is dit onderwerp
dan ook bijzonder relevant. Dat Brussel zijn ‘kleinschalige’
structuur behouden heeft, is op zichzelf opmerkelijk. De
vergelijking met grootschalige fusiebewegingen in andere
groot- en hoofdsteden dringt zich op. Het lokale niveau
blijft echter om verschillende redenen erg belangrijk : daar
is immers de identificatie vanwege de burger het sterkst.
De uitholling van de gemeentelijke bevoegdheden en van
de gemeentelijke autonomie is eveneens een proces dat
overal volop in ontwikkeling is. Zeker in Brussel. De
impact van dit proces op het beleid nagaan, is bijgevolg een
interessante vraagstelling. Het actualiteitsgehalte van het
onderwerp spreekt voor zich. De recente regeringsakkoorden
met betrekking tot de verdere regionalisering van de gemeentewet zijn er een goed voorbeeld van.
De WOG ”Onderzoek naar Brussel en andere meertalige
(hoofd)steden” koos uiteraard met dit colloquium voor
een interdisciplinaire en interuniversitaire aanpak. Vanuit
verschillende disciplines (juristen, historici, sociologen,
politicologen, geografen, economen) en universitaire
instellingen (VUB, KULeuven, KUB, RUG, UIA, ULB, FUND,
FUSL, Utrecht, Durham University) en vanuit SOMA, CRISP,
ICHEC, SLRB en de Vereniging van de Stad en de Gemeenten
van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest werden specialisten
bereid gevonden een bijdrage te leveren.
Het programma van het colloquium bestaat in een benadering
4
van de probleemstelling via vier toegangswegen. Ter introductie
wordt een overzicht geven van het ontstaan en de evolutie van
het fenomeen van de 19 gemeenten en het Brussels model
en van de politieke en juridische aspecten ervan. Vervolgens
wordt een gediversifieerd beeld geschetst van de 19 gemeenten
via een analyse van de sociaal-economische, demografische en
ruimtelijke aspecten en van de taal- en minderhedenpolitiek
van de Brusselse gemeenten. Dan wordt de verhouding tussen
de Brusselse gemeenten en de gemeenschappen behandeld.
De laatste sessie spitst zich toe op de verhouding tussen de
Brusselse gemeenten en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
Een aantal politieke personaliteiten reageert tenslotte op de
conclusies van het colloquium, die door de sessievoorzitters
zullen worden geformuleerd.
INLEIDING / INTRODUCTION
Introduction
Après le colloque remarqué sur ‘Bruxelles et son statut’, qui
était organisé du 26 au 27 février 1998, le Centre d’études
interdisciplinaires sur Bruxelles (VUB) a pris l’initiative
d’ériger un Réseau de Recherche (RR) avec la collaboration
de différéntes équipes de recherche belges et étrangères et
avec le soutien du Fonds voor Wetenschappelijk OnderzoekVlaanderen dans le but
de renforcer la recherche
interuniversitaire et interdisciplinaire sur Bruxelles et d’assurer
la résonance internationale des résultats de recherche. Divers
intervenants du Réseau de Recherche “Recherche sur Bruxelles
et autres villes/capitales multilingues” ont formulé l’idée
d’organiser un colloque sur le rôle et le fonctionnement des
dix-neuf communes bruxelloises dans la Région de BruxellesCapitale.
Ce terrain d’étude est un choix judicieux. Sans une bonne
connaissance de la manière dont l’ ”infrastructure” communale
se compose, fonctionne, évolue et a des rapports avec les
autorités “supérieures”, réaliser une analyse en profondeur
de la Région de Bruxelles-Capitale s’avère une tâche
particulièrement malaisée. D’un point de vue scientifique,
ce choix est dès lors tout à fait pertinent. Que Bruxelles ait
conservé sa “petite” structure, est remarquable en soi. La
comparaison avec d’importants mouvements de fusion dans
d’autres grandes villes et capitales s’impose. Toutefois, le
niveau local reste fondamental pour diverses raisons : c’est là
que l’identification par le citoyen est, en effet, la plus forte.
L’érosion de l’autonomie et des pouvoirs communaux est
également un processus en cours un peu partout. Certainement
à Bruxelles. Déterminer quel est l’impact de ce processus sur
la politique, est par conséquent une question intéressante.
Le degré d’actualité du sujet est évident. Les récents accords
gouvernementaux portant sur la régionalisation de la loi
communale en sont un bon exemple.
Le Réseau de Recherche “Recherche sur Bruxelles et autres
villes/capitales multilingues” a évidemment fait appel à une
équipe interdisciplinaire et interuniversitaire. Le colloque
bénéficiera ainsi du concours de juristes, d’historiens, de
sociologues, de politologues, de géographes et d’économistes
réputés issus de différentes institutions universitaires (ULB,
FUND, FUSL, VUB, KULeuven, KUB, RUG UIA, Utrecht,
Durham University) ainsi que du CEGES, du CRISP, de
l’ICHEC, de la SLRB et de l’ Association de la Ville et des
Communes de la Région de Bruxelles-Capitale.
Le programme du colloque consiste en une approche
de la problématique par quatre voies d’accès. En guise
d’introduction un aperçu sera donné de la genèse et de
l’évolution du phénomène des dix-neuf communes et du
modèle bruxellois ainsi que des aspects politiques et juridiques.
Ensuite une analyse sera faite des aspects socio-économiques,
-démografiques, -géografiques, politiques et linguistiques ainsi
que de la problématique des minorités dans les communes
bruxelloises en vue de donner une image contrastée des
dix-neuf communes. La relation entre les communes, d’une
part, et les Communautés, d’autre part, sera examinée. La
dernière session se concentrera sur la relation des communes
et la Région de Bruxelles-Capitale. Quelques personnalités
politiques réagiront aux conclusions formulées par les
présidents des sessions.
5
INLEIDING / INTRODUCTION
Maandag16 december/Lundi 16 décembre 2002
9.00 ONTHAAL/ACCUEIL
9.30 Allocution de bienvenue/ Welkomstwoord
PROGRAMMA/PROGRAMME
6
François-Xavier de Donnéa,
Ministre-Président du Gouvernement de la Région
de Bruxelles-Capitale/Minister-President van de
Regering van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest
I. ONTSTAAN EN EVOLUTIE VAN HET FENOMEEN
VAN DE 19 GEMEENTEN/LE PHENOMENE DES 19
COMMUNES : ORIGINES ET EVOLUTION
Voorzitter : Prof. Dr. Els Witte (VUB)
9.50 1. Brussel en haar voorsteden: een politiekhistorische analyse van de politieke besluitvorming
en pressie inzake voorstellen tot hereniging,
federatie, fusie, districtvorming en annexatie
(1830-1940), Roel De Groof (VUB)
2. Groot-Brussel tijdens WO II en de impact op de
ontwikkeling van het Brusselse model (1940-1970)
/Le Grand-Bruxelles pendant la deuxième guerre
mondiale et l’impact sur la développement du modèle
bruxellois (1940-1970
10.10 2.1. Groot-Brussel tijdens WO II, Nico Wouters (RUG)
10.30 PAUSE/PAUZE
10.50 2.2. L’ impact du Grand-Bruxelles sur l’ après-guerre,
Dr. Chantal Kesteloot (CEGES)
11.10 3. De bestuurlijke organisatie van Brussel in een
comparatief perspectief: tussen centralisering en
decentralisering, Prof. Dr. Kris Deschouwer (VUB)
11.30 4. Les communes et le regroupement des tâches:
l’exemple de la police, Carrol Tange (ULB) et
Sybille Smeets (ULB)
11.50 DEBAT/DEBAT
12.10 LUNCH
II. L’IMAGE CONTRASTEE DES 19 COMMUNES/HET
GEDIVERSIFIEERD BEELD VAN DE 19 GEMEENTEN
A. Aspects socio-économiques, -démographiques et
-géographiques/ Sociaal-economische, demografische en
ruimtelijke aspecten
Président : Dr. Vincent de Coorebyter (CRISP)
14.00 1. Des indicateurs de performance pour les
communes bruxelloises, Prof. Dr. Jean Paul
Lambert (FUSL), Michèle Taymans (FUSL) et
Nathalie Van Droogenbroeck (ICHEC)
14.20 2. Tax Capacity Evolution in Brussels, Dr. John
Ashworth (Durham University, UK,
Benny Geys (VUB) en Dr. Bruno Heyndels (VUB)
14.40 3. Sociaal-demografische profielen,
Stefan De Corte (VUB)
15.00 PAUZE/PAUSE
15.20 4. La politique du logement, Pol Zimmer (SLRB)
15.40 5. La politique de l’aménagement du territoire,
Françoise Lambotte (Association de la Ville et
Communes de la Région de Bruxelles-Capitale)
16.00 6. La politique de l’environnement et de la mobilité,
Delphine Misonne (FUSL) et
Prof. Dr. Michel Hubert (FUSL)
16.20 DEBAT/DEBAT
7
Mardi 17 décembre/ Dinsdag 17 december 2002
PROGRAMMA/PROGRAMME
B. Taal en politiek - beleidsperspectieven en minderheden/
Aspects politiques et linguistiques - la problématique des
minorités
Voorzitter : Prof. Dr. Karen Phalet (Universiteit Utrecht)
9.30 1. Le profil électoral des communes,
Xavier Mabille (CRISP)
2. De Brusselse gemeenten en de “nieuwe Belgen”/
Les communes bruxelloises et les “nouveaux
Belges”
9.50 2.1. Politieke participatie en zelforganisatie van
allochtonen in de Brusselse gemeenten,
Dr. Dirk Jacobs (KUB/KULeuven) en Prof.
Dr. Marc Swyngedouw (KUB/KULeuven)
10.10 2.2. La politique communale vis-à-vis des
“allochtones”, Prof. Dr. Andrea Rea (ULB)
10.30 PAUSE/PAUZE
11.50 3. De vertegenwoordiging van de Vlaamse minderheid in de Brusselse gemeenten/La
représentation de la minorité flamande dans les
communes bruxelloises, Ann Mares (VUB),
Dr. Petra Meier (VUB) en/et
Prof. Xavier Delgrange (FUSL)
4. De taalproblematiek in de Brusselse gemeenten/La problématique linguistique dans les
communes bruxelloises
11.10 4.1. Het taalgebruik in de verschillende gemeenten,
Dr. Rudi Janssens (VUB)
11.30 4.2. Le respect par les communes de leurs
obligations linguistiques en matière
administrative, Maître de conférences
Pierre Vandernoot (ULB) et Yseult Marique (ULB)
11.50 DEBAT/DEBAT
12.10 LUNCH
III. LES COMMUNES ET LES COMMUNAUTES /DE
GEMEENTEN EN DE GEMEENSCHAPPEN
Président : Prof. Dr. Hugues Dumont
14.00 1. De relatie tussen en het beleid van de Brusselse
PROGRAMMA/PROGRAMME
8
gemeenten en de gemeenschappen,
Magaly Rodriguez (VUB) en Dr. Jan Fransen (VUB)
14.20 2. L’intervention des communes dans les matières
communautaires à Bruxelles, Laurence Gallez
(FUSL) et Annick Vandecappelle (FUSL)
IV. LES COMMUNES ET LA REGION/DE GEMEENTEN EN
HET GEWEST, Voorzitter : Prof. Dr. André Alen (KULeuven)
14.40 1. La portée de l’autonomie communale dans la
Région de Bruxelles-Capitale. Histoire et
avenir, Dr. Chantal Kesteloot (CEGES) et
Prof. François Tulkens (FUSL)
15.00 PAUZE/PAUSE
15.20 2. De regionalisatie van de gemeentewet/La
régionalisation de la loi communale, Prof. Dr.
Jan Velaers (UA/KUB) en/et Prof. Dr. Jean-Marie
Van Bol (FUNDP-FUSL)
15.40 3. De financieel-politieke relatie tussen het
Brussels Hoofdstedelijk Gewest en de
gemeenten, Joost Vaesen (VUB)
16.00 4. Het gemeentelijk personeelsbeleid
(sociaal handvest), Hildegard Schmidt (Vereniging
van de Stad en de Gemeenten van het Brussels
Hoofdstedelijk Gewest)
16.20 QUELQUES CONCLUSIONS/ENKELE
CONCLUSIES, Prof. Dr. Els Witte (VUB),
Dr. Vincent de Coorebyter (CRISP), Prof.
Dr. Karen Phalet (Utrecht), Prof. Dr. Hugues
Dumont (FUSL), Prof. Dr. André Alen (KULeuven)
16.40 REACTIES UIT DE POLITIEKE WERELD/
REACTIONS DU MONDE POLITIQUE,
Eric André, Président de l’Association de la Ville et
des Communes de la Région de Bruxelles-Capitale,
Robert Delathouwer, Staatssecretaris van de
Brusselse Hoofdstedelijke Regering, belast met
Mobiliteit, Ambtenarenzaken, Brandbestrijding en
ringende Medische Hulp en Voorzitter van de
Vlaamse Gemeenschapscommissie
Charles Picqué, Ministre de l’ Economie et de la
Recherche Scientifique, chargé de la politique des
grandes villes
Guy Vanhengel, Vlaams Minister van Sport en
Brusselse aangelegenheden en Minister van de
Brusselse Hoofdstedelijke Regering, belast met
Financien, Begroting, Openbaar Ambt en Externe
Betrekkingen
17.30 RECEPTIE/RECEPTION
Plaats - Lieu
Zaal de Ligne, Dexia Bank
Bankstraat 7
1000 BRUSSEL
Salle de Ligne, Banque Dexia
Rue de la Banque 7
1000 Bruxelles
Inscription - Inschrijving
Prière de remplir la carte-réponse ci-jointe, de la renvoyer
avant le 5 décembre 2002 au secrétariat et de payer
l’inscription au compte indiqué sur la carte.
Door bijgevoegde antwoordkaart in te vullen, vòòr 5
december 2002 terug te sturen naar het secretariaat en het
inschrijvingsgeld te betalen via het op die kaart vermelde
rekeningnummer.
9
Prijs -Prix
Toegangsprijs: 25 euro (7,5 euro voor studenten)
Inscription: 25 euro (7,5 euro pour les étudiants)
Repas - Maaltijden
Les participants peuvent prendre le repas dans un des
restaurants dans le centre de la ville.
De deelnemers kunnen het middagmaal gebruiken in één van
de restaurants in het centrum van de stad.
Secretariaat - Secrétariat
Vrije Universiteit Brussel
Centrum voor de Interdisciplinaire Studie van Brussel
Vrije Universiteit Brussel
Centre d’études interdisciplinaires sur Bruxelles
Pleinlaan 2, 1050 Brussel
Avenue de la Plaine 2, 1050 Bruxelles
tel: 02/629.25.80 en/et fax: 02/629.25.82
[email protected]
[email protected]
INLICHTINGEN / RENSEIGNEMENTS
Actes du Colloque - Congresboek
Les actes du colloque seront publiés au cours de l’année
2003. Le prix est fixé à 37 euro. La souscription au moyen de
la carte-réponse est souhaitée. La facture et un formulaire
de virement vous seront envoyés avec les actes du colloque.
De congresbijdragen worden in de loop van 2003
gepubliceerd. De prijs bedraagt 37 euro. Vooraf intekenen
via de antwoordkaart is gewenst. De factuur en een
overschrijvingsformulier zullen u samen met het
congresboek worden toegestuurd.
Wetenschappelijke Onderzoeksgemeenschap “Onderzoek
naar Brussel en andere meertalige (hoofd)steden” / Réseau
de Recherche “Recherche sur Bruxelles et autres villes/
capitales multilingues”
10
• Prof. Dr. Els Witte (Vrije Universiteit Brussel)
• Prof. Dr. André Alen (Katholieke Universiteit Leuven)
• Prof. Dr. Walter De Lannoy (Vrije Universiteit Brussel)
• Prof. Dr. Philippe De Bruycker (Université Libre de
Bruxelles)
• Prof. Dr. Hugues Dumont (Facultés Universitaires SaintLouis)
• Prof. Dr. Georges Lüdi (Universität Basel)
• Prof. Dr. Monica Heller (University of Toronto)
PLAN
Bankstraat
Rue de la Banque
Blv
.
Pac
hec
ola
an
Blv.
Em
ile J
ack
Nie
Bl
mai
v.
uw
nlaa
Ad
str
n
aat olp
h
Ru
e
eN M
eu axl
ve aa
n
Grote markt
Grande Place
K on
Rue ingstraa
R oya t
lle
INLICHTINGEN / RENSEIGNEMENTS
Noordstation
Gare du Nord
Centraal station
Gare Centrale
Stw.
ense
in
Leuv e Louva
Ch.D
DEXIA
Park
Parc
We
rue tstraat
de la
Loi
Email:................................................................
Functie - Fonction:..........................................
Rekeningnummer - numéro de compte: 001-0686455-62 met vermelding van - avec mention de: CONI104SGESINK11
Tekent in voor het congresboek van het colloquium - Souscription aux actes du colloque
25 euro (gewone deelname - participant)
7,5 euro (deelname student - participant-étudiant)
Schrijft in voor het colloquium en schrijft volgend bedrag over - S’inscrit au colloque et verse le montant suivant:
Tel. - Tél:................................................................................
Adres - Adresse:................................................................................
Naam - Nom: ................................................................................
Inschrijvingsformulier - Formulaire d’Inscription
De Brusselse negentien gemeenten
en het Brussels model
16 en 17 december 2002
Les dix-neuf communes
bruxelloises et
le modèle bruxellois
16 et 17 décembre 2002
Vrije Universiteit Brussel
Centrum voor de Interdisciplinaire Studie van Brussel
LW/BRUT
Pleinlaan 2
1050 Brussel