salloni i artistëve bashkëkohorë shqiptarë

Transcription

ENDRI DANI
KLODIAN DEDA
ARBËR ELEZI
YLLKA GJOLLESHA
ILIR KASO
GRETA PLLANA
LEONARD QYLAFI
GENTIAN SHKURTI
MARINA SULA
ERMELA TELI
DRIANT ZENELI
FANI ZGURO
ENKELEJD ZONJA
salloni
i artistëve
bashkëkohorë
shqiptarë
Katalogu u realizua
në kuadër të
bashkëpunimit
ndërmjet Ministrisë së
Kulturës së Shqipërisë
dhe Ambasadës së
Francës në Shqipëri.
Catalogue réalisé
dans le cadre de la
coopération entre
le Ministère de la
Culture d’Albanie et
l’Ambassade de France
en Albanie.
This catalogue was
realized in the frame
of the cooperation
between the Ministry
of Culture of Albania
and the French
Embassy in Albania.
5
Le salon ACAS permet de montrer le dynamisme
de l’activité artistique albanaise, encore peu con-‐
nue à l’étranger. Cette initiative rare met en lu-‐
mière une génération de transition encore marquée
par une école de peinture académique et un accès
partiel aux savoirs, mais résolument ouverte sur
O·DYHQLU GDQV HW DXGHOj GH O·$OEDQLH 3ULYpV GHV
outils de visibilité tels que le marché ou les insti-‐
tutions, les artistes oscillent entre liberté retrou-‐
vée et résistance à un isolement toujours latent :
le régime éphémère des initiatives artistiques ou la
WXWHOOHLQWLPLGDQWHGHÀJXUHVG·DXWRULWpOHVSRXV-‐
sent à inventer de nouvelles modalités/mobilités
de travail, souvent collectives. Basés à Tirana ou
ailleurs (Italie, Autriche), tous souhaitent élargir
leurs horizons, convaincus qu’une recherche plas-‐
tique évolue quand elle peut se “déterritorialiser”
librement dans le temps et dans l’espace.
Salloni i Artit Bashkëkohor, ACAS, shfaq dinamiz-‐
min e aktivitetit artistik shqiptar, ende pak i njo-‐
hur jashtë. Kjo iniciativë e rrallë hedh dritw mbi
një brez të dalë nga tranzicioni, ende i shënjuar nga
një shkollë pikture akademike dhe nga mundësi të
pakta për dije, por vendosmërisht i kthyer drejt së
ardhmes, brenda dhe jashtë Shqipërisë. Të privuar
nga mekanizmat e vizibilitetit, si tregu i artit apo
LQVWLWXFLRQHWDUWLVWsWOXKDWHQPHVOLULVsVsULÀWXDU
dhe rezistencës ndaj një izolimi gjithmonë latent :
regjimi jetëshkurtër i iniciativave artistike apo hija
LQWLPLGXHVHHÀJXUDYHWsNRQVLGHUXDUDDXWRULWHWL
The salon ACAS is a chance to showcase the dy-‐
namism of Albanian artistic activity, still little
known abroad. This rare initiative highlights a
transition generation still marked by an academic
painting tradition and limited access to knowl-‐
edge, but decidedly turned towards the future,
both inside and outside Albania. Deprived of
means of visibility such as the art market and in-‐
stitutions, artists oscillate between a rediscovered
liberty and resistance to the isolation that per-‐
sists. The ephemeral system of artistic initiatives
DQGWKHLQWLPLGDWLQJWXWHODJHRIDXWKRULW\ÀJXUHV
shtyjnë të shpikin mënyra të reja/lëvizshmëri në
punë, shpesh kolektive. Me vendndodhje në Ti-‐
ranë, apo gjetkë (Itali, Austri) të gjithë dëshirojnë
të zgjerojnë horizontet e tyre, me bindjen se kërki-‐
mi plastik përparon nëse “çterritorializohet” lir-‐
isht në kohë dhe hapësirë.
push them to invent new modalities/mobilities
of work, which are often collective. Based in Ti-‐
rana or elsewhere (Italy, Austria), they all wish
to expand their horizons, convinced that artistic
inquiry evolves when it can “deterritorialize” itself
freely in time and space.
/HV WUHL]H DUWLVWHV VpOHFWLRQQpV UHÁqWHQW FH FRQ-‐
texte complexe, qu’ils réinventent par leurs en-‐
gagements singuliers. Si la tradition de la peinture
demeure, le réalisme socialiste, pétri de fantasmes
contemporains, devient dans leur pratique un
surréalisme autobiographique (Enkeldj Zonja,
/HRQDUG4\ODÀ*UHWD3OODQDRXSURSKqWH*HQ-‐
WLDQ 6KNXUWL /H FRQWH[WH ORFDO LQVSLUH VSpFLÀ-‐
cités ethniques de l’artisanat chez Endri Dani,
confrontation architecture vernaculaire/société
pour Ermela Teli -‐ mais l’art est toujours aussi en-‐
visagé dans ses enjeux existentiels : le partage des
VHQV <OOND *\ROOHVKD OD PpWDSK\VLTXH GX UrYH
(Ilir Kaso), la mémoire autobiographique (Fani
Zguro), ou l’art comme phénomène (Arber Elezi).
/H PRQGH FRQWHPSRUDLQ HVW HQÀQ TXHVWLRQQp j
travers la peinture “médiatique” de Marina Sula ou
la pratique performative et participative de Driant
Zeneli et Klodian Deda.
14 artistët e përzgjedhur pasqyrojnë këtë kon-‐
tekst kompleks, të cilin ata e rishpikin me anë të
angazhimit të tyre të veçantë. Edhe pse tradita e
pikturës vazhdon, realizmi socialist, i mbrujtur
me fantazi bashkëkohore, në praktikën e tyre
VKQGsUURKHW Qs VXUUHDOL]sP DXWRELRJUDÀN (Q-‐
NHOHMG =RQMD /HRQDUG 4\ODÀ *UHWD 3OODQD RVH
SURIHWLN *HQWLDQ 6KNXUWL .RQWHNVWL ORNDO IU\-‐
mëzon -‐ veçantësi etnike të artizanatit për Endri
Danin, përballje arkitekturë vendase/shoqëri për
Ermela Telin – por arti rroket gjithmonë edhe në
aspektet e tij ekzistenciale : shprehja e ndjesive
<OOND*MROOHVKDPHWDÀ]LNDHsQGUUsV,OLU.DVR
NXMWHVD DXWRELRJUDÀNH )DQL =JXUR DSR DUWL VL
fenomen ( (Arbër Elezi). Së fundi, bota bashkëko-‐
hore zhbirilohet nëpërmjet pikturës “mediatike”
të Marina Sulës apo praktikës performative dhe
pjesëmarrëse të Driant Zeneli dhe Klodian Deda.
7KH WKLUWHHQ VHOHFWHG DUWLVWV UHÁHFW WKLV FRP-‐
plex context that they are re-‐inventing with the
singular positions they take. While the painting
tradition persists, socialist realism, shaped by
contemporary fantasies, becomes in their work a
surrealism that is at turns autobiographical (En-‐
NHOHMG =RQMD /HRQDUG 4\ODÀ *UHWD 3OODQD RU
SURSKHWLF *HQWLDQ 6KNXUWL 7KH ORFDO FRQWH[W
LQVSLUHV WKHP ² WKH VSHFLÀFLWLHV RI HWKQLF KDQGL-‐
crafts for Endri Dani, the confrontation between
vernacular architecture and society for Ermela
Teli – but art is also presented with its existen-‐
tial implications: the sharing of senses (Yllka
*MROOHVKD PHWDSK\VLFV RI GUHDPV ,OLU .DVR
autobiographical memory (Fani Zguro), or art as
a phenomenon (Arber Elëzi). Finally, the contem-‐
porary world comes into question through the
“mediatic” painting of Marina Sula, and through
the performative and participatory practice of Dri-‐
ant Zeneli and Klodian Deda.
Si l’exposition tente de cartographier la diversité
des visages de l’Albanie contemporaine, elle mon-‐
WUHTX·LO\DWRXMRXUVDXWDQWGHSRVVLELOLWpVG·rWUH
artiste que d’individus : les personnalités rassem-‐
blées revendiquent avant tout la liberté de créer
et d’exister. ACAS nous les révèle ; à nous, profes-‐
sionnels de l’art, de transformer l’essai.
Ekspozita shpreh larminë e fytyrave të Shqipërisë
bashkëkohore, ajo tregon gjithashtu se ka po
aq mundësi të jesh artist sa ka edhe individë :
personalitetet e përzgjedhura shpallin para së
gjithash lirinë për të krijuar dhe ekzistuar. ACAS
na e zbulon këtë ; na takon neve, si profesionistë
të artit, ta përdorim si duhet.
Alicia KNOCK
Alicia KNOCK
Anëtare e jurisë së përzgjedhjes
Membre du jury de sélection
Kuratore Centre Pompidou – Paris
Conservatrice au Centre Pompidou – Paris
As the exhibition attempts to map the diverse
faces of contemporary Albania, it also shows that
there are as many ways to be an artist as there are
individuals: above all, the people gathered here
claim the liberty to create and to exist. ACAS in-‐
troduces us to them; it is now up to us, profession-‐
als of the art world, to turn this introduction into
so much more.
Alicia KNOCK
Member of the selection committee
Curator at Centre Pompidou – Paris
6
7
%UH]D Ws OLQGXU UULWXU H IRUPXDU Qs YHQG ÁD-‐
Les générations nées, élevées et formées dans
The generations born, raised and educated in
sin tashmë në skenat ndërkombëtare në gju-‐
notre pays parlent déjà sur la scène interna-‐
our country are already speaking the language
hën e kulturës. Komunikimi ndërkulturor dhe
tionale le langage de la culture. La communica-‐
of culture in the international scene. Commu-‐
jo vetëm, është një nga rrugët e rëndësishme
tion entre les cultures, mais pas seulement, est
nication between cultures is for every country
të maturimit të çdo vendi. Këtu Shqipëria
pour chaque pays une des voies majeures vers
one of the most important paths toward matu-‐
ka shumë për të thënë me historinë e saj të
la maturité. A ce sujet l’Albanie a beaucoup à
rity, although it is certainly not the only path.
veçantë. Në 25 vjet liri lëvizjeje, liri fjale dhe
dire avec son histoire particulière. En 25 ans de
Albania, with its particular history, has much
mendimi, Shqipëria ka bërë një revolucion në
liberté de circulation, de liberté d’expression et
to say about this subject. In 25 years of freedom
përballjen e saj me qytetërimet e tjera, duke i
d’opinion, l’Albanie a fait une révolution dans
of movement, freedom of expression and opin-‐
dhënë skenës botërore artistë e prodhime kul-‐
sa confrontation avec les autres civilisations, en
ion, Albania has undergone a revolution in its
turore shumë cilësore.
offrant à la scène mondiale des artistes et des
interaction with other civilizations, by offering
Jemi në një kohë kur po bashkëjetojnë dy breza
produits culturels de très bonne qualité.
to the world’s stage artists and cultural prod-‐
fort të ndryshëm artistësh që janë lindur e for-‐
Nous vivons une époque où coexistent deux
ucts of a very high quality.
muar në kontekste krejtësisht të ndryshme
générations très différentes d’artistes qui sont
We live in an era where two very different
kulturore, ideologjike dhe politike. Njëri i dalë
nés et ont été formés dans des contextes cul-‐
generations of artists coexist, generations that
nga iziolimi i gjatë dhe censura e egër dhe tjetri
turels, idéologiques et politiques compléte-‐
were born and raised in completely different
me barrën e modelit të brezit prindëror mbi
ment différents. Les uns ont vécu une longue
cultural, ideological and political contexts.
supe, por edhe me energjinë dhe potencialet e
isolation et une censure féroce et les autres
Some have lived through a long period of iso-‐
PLMsYMHoDULWWsUL-DQsQMsNRKsVLVKWQsNRQÁLNW
portent le fardeau du modèle parental sur
lation and brutal censorship, and the others
dhe në simbiozë me njeri-‐tjetrin. Do e quaja një
leurs épaules, mais également l’énérgie et les
carry the burden of parental modeling on their
fazë tranzicioni tejet interesante në kërkim të
potentiels du nouveau millénaire. Il sont à la
shoulders, but also the energy and potential of
origjinalitetit, ku tashmë sukseset dhe talentet
IRLVHQFRQÁLWHWHQV\PELRVHO·XQDYHFO·DXWUH
the new millennium. These generations are, at
shqiptare janë pjekur dhe po zënë vend në
J’appellerais cela une phase de transition très
WKHVDPHWLPHLQFRQÁLFWDQGLQV\PELRVLVZLWK
skenën ndërkombëtare të artit.
intéressante, à la recherche d’authenticité, où
one another. I would call this a very interest-‐
Organizimi i një salloni arti bashkëkohor
les succès et les talents albanais ont maintenant
ing transition phase, in search of authenticity,
me artistë të rinj është një formë përballjeje e
mûri et prennent leur place sur la scène artis-‐
in which Albanian successes and talents have
VKXPsÀVKWs 0H YHWHQ PH EUH]DW PH ERWsQ
tique internationale.
now matured and are taking their place in the
Aksioni i përbashkët kulturor me Francën
L’organisation d’un salon d’art contemporain
international art scene.
vendos kështu një urë të bukur komunikimi e
avec des jeunes artistes est une forme de con-‐
The organization of a contemporary art salon
QMsNRKsVLVKWQMsVÀGsNXOWXURUHGXNHKDSXUQMs
IURQWDWLRQ PXOWLSOH $YHF VRLPrPH DYHF OHV
with young artists creates multiple confronta-‐
dialog të cilit i uroj rrugëtim të gjatë.
générations, avec le monde. Notre action cul-‐
tions: with oneself, between generations, with
Mirela KUMBARO FURXHI
turelle commune avec la France bâtit ainsi un
the world. Our joint cultural activities with
Ministër i Kulturës
beau pont de communication, tout en étant un
France thus build a beautiful bridge of commu-‐
GpÀ FXOWXUHO TXL RXYUH XQ GLDORJXH DXTXHO MH
nication, and constitute at the same time a cul-‐
souhaite une longue route.
tural challenge that opens a dialogue. I hope this
Ministre de la Culture
dialogue will have a long and fruitful journey.
Minister of Culture
8
9
Dans le cadre de l’excellente coopération dével-‐
Në kuadrin e bashkëpunimit të shkëlqyer të
In the frame of the excellent cooperation de-‐
oppée entre l’Ambassade de France à Tirana et
zhvilluar mes Ambasadës së Francës në Tiranë
veloped between the French Embassy in Tira-‐
le Ministère de la Culture albanais, nous avons
dhe Ministrisë së Kulturës së Shqipërisë, patëm
na and the Ministry of Culture of Albania, we
voulu accompagner les créateurs albanais et
dëshirë t’i mbështesnim artistët shqipëtarë dhe
wanted to accompany Albanian creators and to
leur fournir de véritables opportunités profes-‐
t’i jepnim atyre mundësi të vërteta profesionale.
give them real professional opportunities.
sionnelles.
Franca ka fatin të zotërojë dhe administrojë
France has the chance to host and to animate
La France a la chance de posséder et d’animer
shumë vende arti prestigjoze, kushtuar punës
many prestigious art venues, devoted to the
de nombreux lieux d’art prestigieux, dédiés
së artistëve bashkëkohor. Duke ju përçuar
work of contemporary artists. By transmitting
au travail des artistes contemporains. En
përvojën tonë dhe duke promovuar artistët
our experience and by promoting the work of
transmettant notre expérience et en faisant
shqipëtarë në syrin e profesionistëve francezë
Albanian contemporary artists to French and
la promotion des artistes albanais auprès de
dhe të huaj, dëshirojmë t’i japim hov lëvizjes
foreign professionals, we want to foster the
professionnels français et étrangers, nous vou-‐
së punëve dhe artistëve dhe të promovojmë
circulation of artworks and artists, and by this
lons favoriser la circulation des œuvres et des
kështu një Shqipëri të re, moderne dhe të qën-‐
way promote a young and modern Albania, that
artistes, et promouvoir ainsi une Albanie jeune,
drueshme në realitetin europian dhe në botën
is rooted in the European reality and in the con-‐
moderne et ancrée dans la réalité européenne et
bashkëkohore.
temporary world.
dans le monde contemporain.
3LNsULVKWNsVKWXNXUDWRUsWH4HQGUsV3RPSLGX
7KHUHIRUH FXUDWRUV RI WKH &HQWUH 3RPSLGRX
C’est ainsi que des conservateurs du Centre
kuratorët dhe artistët francezë zbuluan punën
independent curators and French artists
3RPSLGRX GHV FRPPLVVDLUHV HW GHV DUWLVWHV
e shumë artistëve shqipëtarë. Jemi të lumtur të
were able to discover the work of a high
français ont découvert le travail de nombreux
prezantojmë zgjedhjen e tyre përgjatë kësaj ek-‐
number of Albanian artists. We are proud to
artistes albanais. Nous sommes heureux de
spozite shumë të bukur, e hapur për të gjithë.
present their selection during this very beau-‐
présenter leur choix au cours de cette très
Falë çasteve të dialogut të drejtpërdrejt me
tiful exhibition, which is open to everybody.
EHOOH H[SRVLWLRQ RXYHUWH j WRXV *UkFH j GHV
artistët, publiku i gjerë do të ketë mundësinë
Through moments of direct dialogue with the
moments de dialogue direct avec les artistes, le
të vijë të takojë krijuesit dhe të shohë veprat e
artists, the general public will indeed have
grand public aura en effet l’opportunité de ve-‐
tyre, po ashtu të zbulojë pasurinë dhe origjinal-‐
the opportunity to meet with creators and
nir rencontrer les créateurs et leurs œuvres, et
itetin e krijmtarisë bashkëkohore shqipëtare.
their works, and so discover the richness and
ainsi de découvrir la richesse et l’originalité de
la création contemporaine albanaise.
Bernard FITOUSSI
Bernard FITOUSSI
Ambasador i Francës në Shqipëri
originality of the Albanian contemporary art.
Bernard FITOUSSI
Ambassador of France in Albania
Ambassadeur de France en Albanie
10
11
EndriDANI
Endri Dani lindi në
vitin 1987 në Shkodër,
Shqipëri. Ai jeton dhe
punon si artist dhe
dizajner grafik në
Tiranë, Shqipëri.
Edukimi si piktor
përshkon fotografitë,
videot dhe instalimet
që tentojnë të bëjnë
pjesë të tyren objektet
e gjetura, artefakte të
jetës së përditshme,
elementet e historisë
së Shqipërisë apo
suvenire. Pa asnjëlloj
ankese, kërkimi im
kryesisht merret me
kushtet e të qenit
një artist shqiptar
në vendin e vet, një
çështje që shqetëson
thuajse këdo që
jeton në Shqipëri.
Shumica e punimeve
orientohen në
kërkim shkencor, të
stimuluara kryesisht
nga ndryshimet
kulturore dhe
paradokset që e
shoqërojnë këtë
proces, veçanërisht,
kur ato manifestohen
në materiale dhe në
kulturën e konsumit.
Përpiqem që
njohuritë sëbashku
me rezultatin
eksperimental
poetikisht të rrjedh
drejt një lloj hapësire
imagjinare ku gjithçka
është e mundur.
Ai gjithashtu është një
nga bashkë themeluesit
e MIZA Galeri, një
hapësirë alternative
në Tiranë, e drejtuar
nga artistë, dedikuar
kryesisht artistëve
emergjent.
12
PA L I M P S E S T 0 4
Endri Dani est né en
1987 à Shkodra en
Albanie. Il vit à Tirana
et y travaille en tant
qu’artiste et graphiste.
“Ma formation de
peintre imprègne
mes photographies,
vidéos et installations
où on retrouve
notamment des objets
trouvés, des objets
de la vie quotidienne,
des éléments
venus de l’histoire
albanaise ainsi que
des souvenirs. Mes
travaux récents ont
surtout été orientés
vers une dimension
de recherche, traitant
des difficultés de la
vie en Albanie et des
paradoxes sous-‐
jacents qui y sont liés,
et particulièrement
s’ils se manifestent
dans une dimension
de culture matérielle
et dans la culture de
consommation. Je
suis inspiré par des
sujets qui me touchent
personnellement,
ou par des histoires
qui émergent de
mes rencontres
quotidiennes.
J’essaie de laisser
des aperçus, dérivés
d’expérimentations,
glisser poétiquement
vers une sorte
d’espace fictionnel où
tout est possible“.
Il est également co-‐
fondateur de la Galerie
MIZA, une galerie
gérée par des artistes à
Tirana, dédié au travail
des artistes émergents
albanais.
Endri Dani was born
in 1987 in Shkodra,
Albania. He lives and
works as an artist and
graphic designer in
Tirana, Albania.
“My training as a
painter permeates my
photographs, videos
and installations
which tend to
incorporate found
objects; artifacts of
ordinary life; elements
of Albania’s history;
and souvenirs. My
recent work has been
largely research-‐
oriented, dealing with
the predicaments of
Albanian life and its
underlying paradoxes,
particularly as they
manifest themselves
in material and
consumer culture.
I am inspired
by subjects that
have touched me
personally, or stories
arising from my daily
encounters. I try to
let experientially-‐
derived insights slide
poetically towards a
sort of fictional space
where everything is
possible”.
He also a co-‐founder of
MIZA gallery, an artist-‐
run-‐gallery in Tirana
dedicated to the work
of emerging Albanian
artists.
*MDWsUHVWDXULPLW
të shtëpisë sime në
Shkodër, aty ku kam
lindur dhe jam rritur,
ÀOORYDWs´SDVWURMµ
shtresat e ngjyrave deri
QsVWUXNWXUsQÀOOHVWDUH
me bazë tulle. U takova
me të gjitha shtresat
e bojës që janë mbiv-‐
endosur gjatë viteve.
Ky ishte një moment
me interes për mua,
sepse përmes këtij
proçesi takova një lloj
kultivimi vizual të cak-‐
tuar që prindërit më
kanë dhënë. Me anë të
memories së tyre arrita
të njoh emërtimet pop-‐
ullore që janë përdorur
për t’iu referuar këtyre
ngjyrave. Ekzistenca e
këtyre termave është
një fenomen që na
VKW\QSsUWsUHÁHNWXDU
mbi çështje socio-‐poli-‐
tike. Në nivel përsonal,
çdo ngjyrë është emo-‐
cionalisht e investuar.
LISTA E
EMËRTIMEVE:
Boj Pjepën
Boj Tull
Boj Patlixhan
Boj Limon
Boj Moll
Boj Kanarin
Boj Çiklamin
Boj Dillit
Boj Bizele
Boj Bakam
Boj Barit
3HQGDQWODUHFRQVWUXF-‐
tion de ma maison à
Shkodra, là ou je suis
né et ou j’ai grandi,
alors que je nettoyais
OHVPXUVDÀQGHIDLUH
ressortir leur parement
de brique, je suis
passé par toutes les
couches de peintures
successives qui avaient
été déposées sur les
PXUVDXÀOGHVDQV
Cela a été un moment
très intéressant pour
moi car à travers ce
processus j’ai pu re-‐
prendre connaissance
de l’éducation visuelle
que mes parents m’ont
donné. J’ai également
été très intéressé par le
vocabulaire tradi-‐
tionnel utilisé pour
faire référence à ces
couleurs. L’existence
de ces termes est un
phénomène qui me
pousse à explorer des
questions socio-‐poli-‐
tiques. A un niveau
personnel, chaque
couleur est aussi liée
à une grande charge
émotionnelle.
During the reconstruc-‐
tion of my house in
Shkodra, where I was
born and raised, as I
was cleaning the walls
to expose its base brick
structure, I encoun-‐
tered all the paint
colors that have been
superimposed on it
throughout the years.
This was a moment of
interest for me because
through this process
I encountered the un-‐
conscious visual edu-‐
cation that my parents
have given me. I am
also highly interested
in the traditional terms
that have been used to
refer to these colors.
The existence of these
terms is a phenomenon
that pushes me to
explore socio-‐political
issues. On a personal
level, each color is also
invested with much
emotional substance.
LISTE DES NOMS :
Aubergine ink
Melon
Lemon ink
Brique
Apple ink
Aubergine
Canary Bird ink
Citron
Leila ink
Canari
Sun ink
Leila
Pea ink
Soleil
Lipstick ink
Pois
Grass ink
NAMES LIST:
Melon ink
Brick ink
Rouge à lèvres
Herbe
13
P R E S E N TAT I O N
PALIMPSEST_05
Historia e disa gjërave shpeshherë pëson metamorfoza dhe përshtatje që luajnë një
UROWsUsQGsVLVKsPQsUUMHGKsQHJMHQHUDWDYHQMHUs]RUH3sU-RKQ5XVNLQLQWUDGLWsGR
të thotë të trashëgosh nga një gjeneratë në tjetrën rrethanat, gabimet, imperfeksionet
që janë pjesë integrale e çdo praktike pune. Shqipëria gjatë shekullit të XIX-‐të u bë
protagoniste e një bumi të menjëhershëm industrial dhe prodhues. Nuk shpëtoi pa u
ridisiplinuar as artizani me produktin e tij. Në Shqipëri u hapën fabrika të shumta që
SURSDJDQGRQLQNXOWXUsQHWQRJUDÀNHGKHPHWRGDWDXWHQWLNHWsSXQsV1JDSURGXNWH
kulturore “imperfekte”, por të pasura me eksperiencë personale, puna mori vlera
kolektive si kërkesë e mos personalizimit nga kultura e masës. I rritur mbas rënies
së regjimit komunist, shpeshherë përpiqesha të kuptoja idealizimin e një homogjen-‐
LWHWLHWQRJUDÀNQsPHQGMHQHQMHULXWSRVWLQGXVWULDOPELQMsWUDVKsJLPLNXOWXURUH
me larmishmëri të theksuar. Hulumtimi mbi kujtesën vizuale kolektive më shtyu
QsUHDOL]LPLQHNsWLMDNVLRQLDUWLVWLN1MsTLOLPLFLOLUHÁHNWRQLGHQWLWHWHWQLNGKH
trashëgimi kulturore futet në një proces kimik ku ndahet ngjyra me të cilën artizani
O\HQWHSHULQQsJMHQGMHQHWLMÀOOHVWDUHSDPEXN5H]XOWDWLQDIWRQQsG\GUHMWLPHWs
UHMDPHQGLPL.HPLED]sQÀ]LNHWsNsWLMTLOLPLHFLODWDVKPsNsUNRQQMsDQJD]KLP
më të madh sensorial për ta rindërtuar në bazë të njohjes dhe përvojës personale.
Nga ana tjetër (lëngu) me të cilin pritet të ndodh fenomeni i avullimit dhe të përfto-‐
KHWQMsVKWUHVsÀ]LNHHQJM\UsVTsNLVKWHYHVKXUPDWHULDOLQQDW\UDO
PALIMPSEST_05
L’histoire des choses est soumise à une myriade de métamorphoses et de réappro-‐
SULDWLRQVTXLMRXHQWXQU{OHLPSRUWDQWGHJpQpUDWLRQVHQJpQpUDWLRQV3RXU-RKQ
5XVNLQODWUDGLWLRQVLJQLÀHKpULWHUG·XQHJpQpUDWLRQjO·DXWUHGHFRQGLWLRQVG·HU-‐
reurs et d’imperfections qui font partie intégrante de toutes les métiers. Au cours
du 19e siècle, l’Albanie a subi un boom industriel et économique soudain, pendant
lequel le travail et la production des artisans a été sujette à des tactiques disci-‐
plinaires. L’Albanie est alors devenue le lieu de nombreuses usines qui propagèrent
le développement d’une culture ethnique et des techniques de travail authentiques.
Durant ce processus, le travail est passé de la production de produits culturels “im-‐
parfaits” mais riches d’expériences personnelles variées, est devenu l’expression de
valeurs collectives résultant de la demande émanant d’une culture de masse déper-‐
VRQQDOLVpH3RXUDYRLUJUDQGLDSUqVO·HIIRQGUHPHQWGHO·pWDWHWGXUpJLPHVRFLDOLVWH
j’ai souvent essayé de comprendre pourquoi l’homogénéité ethnique a été idéalisée
GDQVO·HVSULWGHVSRSXODWLRQVSRVWLQGXVWULDOLVpHVDÀQGHWRXFKHUjXQHIRUPHSOXV
empathique et riche de l’héritage culturel. La notion de mémoire visuelle collective
HVWFHTXLDPRWLYpODSHUIRUPDQFH´3DOLPSVHVWµ/HGHVVXVGHOLWTXLHVWXQV\PEROH
de l’identité ethnique et de l’héritage culturel, est soumis à un processus chimi-‐
TXH TXL HQOqYH HQWLqUHPHQW OHV FRORUDQWV GHV ÀOV 1RXV VRPPHV SDU FRQVpTXHQW
confrontés à deux processus importants qui concernent mes champs de recherche
artistique: la séparation et la recréation. La condition matérielle de ce dessus de lit
DEHVRLQG·XQH[DPHQGpWDLOOpHWG·XQHQJDJHPHQWVHQVRULHODÀQG·rWUHFRQVLGpUpD
nouveau comme le symbole qu’il a été, basé sur une connaissance préalable et une
expérience personnelle. Nous avons aussi le liquide résultant qui est composé de
nombreuses couches de colorants et qui sera soumis à un processus d’évaporation
TXLUHSRVLWLRQQHUDOHVÀOVTXLDXWUHIRLVUHFRXYUDLHQWFHGHVVXVGHOLW
PALIMPSEST_05
The history of things undergoes myriad metamorphoses and appropriations that
SOD\LPSRUWDQWUROHVDPRQJJHQHUDWLRQV)RU-RKQ5XVNLQWUDGLWLRQPHDQVLQKHULW-‐
ing -‐ from one generation to another -‐ the conditions, mistakes and imperfections
that are integral parts of all work practices. During the 19th century, Albania un-‐
derwent a sudden industrial and productive boom, during which the work and
products of artisans were subject to disciplinary tactics. Albania became home to
numerous factories which propagated the development of ethnographic culture
and authentic work methods. In the process, labor transitioned from an ‘imperfect’
cultural product but rich with personal experiences, to an expression of collective
values resultant from the demands of depersonalized mass culture. Having grown
up after the collapse of the state socialist regime, I often tried to understand why
ethnographic homogeneity became idealized in the mind of the post-‐industrial
human being for a more emphatic and rich cultural heritage. The notion of visual
collective memory is what has motivated this artistic action. The quilt – which is
a symbol of ethnic identity and cultural heritage – undergoes a chemical process
whereby the dyes are removed entirely from the thread. We are therefore confront-‐
ed with two important processes concerning my artistic interests: separation and
recreation. The physical base of this quilt demands closer inspection and sensorial
engagement to be recognized as the symbol that preceded it, based on prior knowl-‐
edge and personal experience. We also have the remaining liquid which consists of
many layers of color and further undergoes a process of evaporation which reposi-‐
tions the dyes that used to cover the quilt.
14
15
Klodian Deda ka lindur
në 1984, në Shqipëri.
Jeton dhe punon në
Milano, ku aktualisht
është duke studiuar
filozofi në Universitetin
shtetëror të Milanos.
Në vitin 2011 ai
u diplomua në
Akademinë e Arteve
Brera, Milano. Në
vitin 2008, ai u
ftua në Art Kontakt
Festival në Sarandë,
ku vijmësisht në Art
Kontakt Kavajë 2009,
Art Kontakt Porto
Palermo, Himara
2012. Në vitin 2009,
ai mori pjesë në
projekt Krossing në 53
Bienalen e Venecias.
Ndër të tjera, veprat
e tij janë ekspozuar
në Galerinë Caelum,
Nju Jork 2012; Miza
Galeri, Tiranë 2013
dhe tek Galeria San
Lorenzo, Milano
2009; si edhe në
ekspozita kolektive si
Internazionale “Arte
Italia” 2010 Torino,
“Sotiri” 2011 Korçë
dhe “Riciclarti” 2011
Padova “ARDHJE”
2013 dhe 2014 Tiranë,
Marke Centro d’Arte
Itali, CoCoCo Como
Itali dhe Galeria e
Fakultetit të Arteve,
Prishtinë, Kosovë,
2014, Fabbrica del
vapore Milano, Muzeu
Historik Kombëtar,
Tiranë, 2015.
16
KlodianDEDA
Klodian Deda est né
en 1984 en Albanie
et vit à Milan ou il
étudie la philosophie à
l’université. Il a étudié
à l’Académie des
Beaux-‐Arts de Brera à
Milan jusqu’en 2011.
En 2008, il a été
invité au festival Art
Kontakt à Saranda, au
festival Art Kontakt
de Kavaja en 2009,
puis Art Kontakt
Porto Palermo –
Himara en 2012. En
2009, il a pris part
au projet Krossing à
la 53eme Biennale
de Venise. Son
travail a également
été montré dans
les lieux suivants :
Caelum Gallery (New
York, 2012), Miza
Galeri (Tirana, 2013),
Galleria San Lorenzo
(Milan, 2009), ainsi
que dans différentes
expositions
collectives telles que
Arte Italia (Turin,
2010), Sotiri (Korça,
2011), Riciclarti
(Padoue, 2011), Ardhje
(Tirana, 2013 – 2014),
Marche Centro d’Arte
(Italie), “Cococo”
(Côme, Italie), Galerie
de la faculté des arts
de Pristina (Kosovo,
2014), Fabbrica del
vapore (Milan), Musée
National Historique
(Tirana, 2015).
Klodian Deda was born
in 1984, in Albania. He
lives in Milan, where
currently he’s studying
Philosophy at the State
University of Milan.
In 2011 he graduated
at the Academy of
Fine Arts of Brera,
Milan. In 2008, he
was invited to the Art
Kontakt Festival in
Saranda, attended by
the following Festivals
at Art Kontakt Kavajë
2009, Art Kontakt
Porto Palermo,
Himara 2012. In
2009, he took part in
the project Krossing
at the 53rd Venice
Biennial. Among
others, his works was
exhibited at Caelum
Gallery, New York
2012; Miza Galeri,
Tirana 2013 and
Galleria San Lorenzo,
Milano 2009; as
well as in collective
exhibits such as
Internazionale “Arte
Italia” 2010 Turin,
“Sotiri” 2011 Korca,
and “Riciclarti” 2011
Padova “Ardhje” 2013
and 2014 Tirana,
Marche Centro d’Arte
Italy, CoCoCo Como
Italy and Gallery
of Faculty of Arts,
Pristina, Kosovo,
2014, Fabbrica del
Vapore Milan, National
History Museum,
Tirana, 2015.
Ideja e aktivitetit tim artistik vjen nga nevoja modeste dhe e pashmangshme ose
mungesa e diçkaje. Mungesa e asaj që ne mendojmë se do të na kënaqë, por edhe
në të njëjtën kohë kthehet në mani. Kjo dëshirë bëhet një obsesion ashtu siç mund
të bëhet dhe mbijetesa.
Qëllimi është që të theksoj pjesën e ndjeshme dhe të përgjegjshme të njeriut. Ai
njeri i cili kërkon me këmbëngulje të ndihet i plotësuar.
Udhëtimi im artistik ka pasur disa faza të lidhura me tema si: mënyra e jetesës no-‐
PDGHOsYL]MDHTHQLHVQMHUs]RUHPRGHUQHTsYD]KGLPLVKWSRPRGLÀNRQVWUXNWXUDW
antropologjike. Tema e homoseksualitetit si një goditje sociale që akoma nuk e ka
JMHWXUSORWsVLVKWQMsLGHQWLWHWQsERWsQ3HUsQGLPRUH
Materialet në krijimet e mia kanë një vëmendje të veçantë. Nuk e zgjeroj atë total-‐
isht, por përgatis terrenin ku publiku do të vendosë kontributin e tij për realizimin
ÀQDO3XEOLNXEsKHWQMsSMHVsGLQDPLNHIDOsWLMSXQDUULWHWGKHDLGRWDPDUUsDWs
me vete si një eksperiencë. E gjitha kjo e ndihmon publikun, në mënyrë që ai nuk
ka qënë vetëm një subjekt i përkohshëm; ai sjellë vëmendjen e duhur në veprimet e
tij, duke qënë se ai ishte subjekti i veprës së artit dhe në të njëjtën kohë ai ishte një
nga më të prekshmit ndaj perceptimit artistik.
Qëllimi është të ketë një impakt direkt me publikun duke e vendosur dhe testuar
DWsQGDMWHPDYHWsQGMHVKPHRVHWDVWLPXORMQsDWsQsQMsYHSULPÀ]LN
Mon travail vient du simple et inévitable besoin ou manque de quelque chose. Un
PDQTXHGHFHTXHQRXVFUR\RQVSRXUUDLWQRXVVDWLVIDLUHPDLVTXLHQPrPHWHPSV
VHWUDQVIRUPHHQPDQLH&HGpVLUGHYLHQWXQHREVHVVLRQPDLVSRXUUDLWSDUIRLVrWUH
la clé de notre survie.
Mon but est de mettre en avant le côté réactif et sensible d’une personne. Cette
personne qui aspire avec détermination à se sentir complète.
Mon parcours artistique a connu plusieurs phases, traitant de sujets tels que le no-‐
PDGLVPHOHVGpSODFHPHQWVGHO·rWUHKXPDLQWUDQVIRUPDQWFRQVWDPPHQWVDVWUXF-‐
ture anthropologique. Le sujet de l’homosexualité, qui est un choc social qui n’a pas
encore trouvé d’identité stable en Occident.
0RQWUDYDLOHQOXLPrPHQ·DSDVXQREMHFWLISUpFLVMHSUpSDUHXQHEDVHTXLVHUD
ÀQDOLVpH SDU OD PLVH HQ FRQWDFW GH O·±XYUH DYHF OH VSHFWDWHXU /H SXEOLF GHYLHQW
une partie dynamique de l’oeuvre et c’est grâce à lui que mon travail prend vie, et
il l’emporte avec lui comme expérience. Tout cela vient en aide au public, car il n’a
pas été un seulement un sujet temporaire. Chacun trouve ici une attention particu-‐
lière portée à ses actions, car chacun est devenu le sujet d’une œuvre d’art, et par là,
chacun est devenu plus sensible à une perception artistique des choses. Cela met
en avant la différence entre ce public qui souhaite rester passif et à une distance
sûre, et le public qui a vécu l’expérience sous une autre forme, ou comme un tabou.
Le but est d’avoir un impact direct sur le public en le testant, en le mettant di-‐
rectement face à face avec des sujets sensibles, ou de le stimuler lors d’une action
physique.
The idea of my artistic activity comes from modest, from the inevitable need or
lack of something. A lack of what we think satisfy us, but at the same time turns
into mania. This desire becomes an obsession, as sometimes could be the survival.
The purpose is to highlight the responsive and sensitive sides of man. That man
who demand with determination to feels complete.
My artistic journey has had several phases, dealing with themes like nomadism,
the move of the modern human being, constantly modifying the anthropological
structures. The theme of homosexuality, as social blow that has not completely
found an identity in the West.
The work in itself does not have a purpose, but I prepare the ground where the
SXEOLFZLOOEHSXWLQWRXFKIRUWKHÀQDOUHDOL]DWLRQ7KHSXEOLFEHFRPHVDG\QDPLF
part, due to him the work arise, he’ll brings it with him as an experience. All this
helps the public, in order that he has not been only a temporary subject; he brings
the right attention on his actions, since he was the subject of an artwork and at
the same time he was the most vulnerable to an artistic perception. This raises
the difference between that public who wanted to remain passive, at a distance or
perhaps who lived the experience in another form or as a taboo.
The goal is to have a direct impact on the public by putting it to the test in front of
sensitive topics or to stimulate in him a physical action.
17
XXXL
Ukraina ime
2014, Instalacion ne
vendndodhje specifike,
Art interaktiv,
performance publike.
Pamja e instalacionit,
Zeta Galeri Tirana,
Cmimi Ardhje 2014,
ekspozite ne grup.
Projekti “Ukraina
ime” eshte ndertuar
nepermjet nderhyrjes
se publikut. Do te
vendoset nje tavoline
ku ne anen e majte
do kete copa letre te
vizatuara me flamurin
e Ukraines. Keta
flamuj ne format A4,
do te jene ne nje pako.
Prane saj do te jene dy
ose tre pale gershere
dhe nje kuti boshe.
Ne anen e djathte te
tavolines do te gjendet
nje flete me udhezimet
se cfare duhet te beje
publiku. Njerezit do
te ftohen te marrin
nje flamur-‐letre e me
gersheret te krijoje nje
harte te Ukraines. Pas
kesaj, secili duhet te
shkruaje adresen e vete
te emailit, ne pjesen
e prapme te flamurit,
ta vendose ate ne
plastiken e tejdukshme
dhe ta vare ate ne
tablo. Do te shpjegohet
ne udhezimet qe do
i dergohet secilit
pjesemarres me email,
gjithashtu dhe harta
personale e Ukraines
per secilin. Materiali do
te jete dokumentacion
por edhe personal ne te
njejten kohe.
18
“My Ukraine”,
2014, installation
in-‐situ, performance
publique Exposition
collective du Prix
ARDHJE 2014, Galerie
Zeta, Tirana.
Le projet “My Ukraine”
a été bâtît grâce à
l’intervention du
public. Une table a
été positionnée et
a sa gauche ont été
disposées des feuilles
de papier en forme de
drapeau de l’Ukraine.
Ces drapeaux de
format A4 forment
une ramette. A côté
sont présents deux ou
trois paires de ciseaux
et une boîte vide. Sur
le côté gauche de la
table, on trouve un
papier sur lequel sont
écrites les instructions
que le public doit
suivre. Chacun est
invité à prendre un
drapeau de papier
et à créer une carte
de l’Ukraine avec les
ciseaux. Après cela,
chacun doit inscrire
son adresse mail a
l’arrière du morceau
de papier-‐drapeau, le
mettre ensuite dans
une pochette plastique
et l’accrocher au mur.
Dans les instructions
il est expliqué aux
participants que sa
carte de l’Ukraine
lui sera envoyée par
mail. Ces éléments
deviennent à la fois un
document et un objet
personnel.
My Ukraine
2014, Site-‐specific
installation, Interactive
art, public performance
Installation view, Zeta
Galeri Tirana, ARDHJE
Award 2014, group
exhibition.
The project “My
Ukraine” is built
through the intervention
of the public. A table
will be placed, in the
left side there will be
sheets of paper mapped
with the Ukraine flag.
These flags in A4
format, will be in the
ream. Near to it will be
two or three pairs of
scissors and an empty
box. On the right side
of the table there will
be a paper^ with the
instructions on what
the public should do.
He is invited to take a
flag -‐ paper and with
the scissors to create
a map of the Ukraine.
After this, each one
has to write one’s
own e-‐mail address
in the back side of
the flag, put it on the
clear plastic and hang
it on the panel. It will
be explained in the
instructions that will be
sent to each participant,
by e-‐mail, his personal
map of the Ukraine.
The material will be
documentation and
personal at the same
time.
2011, Instalacion, pelhure, dy ventilatore, 950 x 220 cm.
Pamja e instalacionit, Forte Marghera Venice, ekspozite solo.
Recipetat, nje veshmbathje qe mbulon dhe mbeshtet gjinjte, qe prej koheve
te lashta ka qene nje mjet i terheqjes mashkullore qe kurre nuk ka ditur
t’i rezistoje rrumbullaksive poshte veshjes, I jane veshur nje godine te
keqperdorur dhe te konsumuar prej kohes. Poeti Marziale e ka percaktuar
kete aksesor femeror si ‘nje gracke qe asnje burre nuk i shpeton dot, joshja
qe nxit serish zjarrin e dashurise.’ E njejta gje ndodh dhe me godinen,
syri terhiqet prej saj edhe pse eshte e lene pas dore dhe e paperdorur.
Vemendja e publikut, vemendja e qytetarit vjen si nje stimul per qytetarin.
Vemendja e tij drejtohet kundrejt rrenojave, qe gjithmone e me teper po
rrisin formen arkitekturore te qytetit. Aty ku ruajtja ose puna restauruese,
aty ku mirembajtja publike nuk egziston, aty vjen ne ndihme arti qe vesh
dhe zbukuron habitatin urban, i cili nga nje trup i vdekur, behet i gjalle dhe
sebashku me te dhe vemendja publike. (Klodian Deda, Floida Skraqi)
XXXL,
2011, Installation, tissu, deux ventilateurs, 950 x 220 cm.
Vue d’installation, Forte Marghera, Venise, Exposition personnelle.
Le soutien gorge forme la partie des sous-‐vêtements qui couvre et soutient
la poitrine, et est depuis des temps immémoriaux un objet d’attirance pour
les hommes qui n’ont jamais su résister aux rondeurs cachées sous les
vêtements. Il est porté ici par un bâtiment vésuste et abîmé par le temps. Le
poète Martial définissait cet accessoire féminin comme “un piège duquel
aucun homme ne peut fuir, cet appât qui rallume à nouveau la flamme de
l’amour”. Et bien, la même chose est donc arrivée à ce bâtiment, le regard
y est attiré bien qu’il soit mal entretenu et très usé par le temps. L’attention
du public, l’attention du citoyen est stimulée par l’environnement, elle est
tournée vers les ruines, qui prennent de plus en plus d’importance au sein
de la forme architecturale de la ville. Là ou les travaux de restauration ou
de conservation, où l’entretien public n’existent pas, on trouve de l’art, qui
habille et embellit l’habitat urbain, et redonne vie à un corps mort grâce à
l’attention du public. (Klodian Deda, Floida Skraqi)
XXXL
2011, installation, fabric, two ventilators, 950 x 220 cm.
Installation view, Forte Marghera Venice, solo exhibition.
The bra from a part of underwear that cover and support the breast, from
time immemorial a means of man’s attraction, that never had resisted
to the rounded hidden under the garments, it is wear from the disused
building and consumed by the time. The poet Marziale defined this women
accessories as “the trap that no man could flee from, the bait that inflame
again the loving flame”, well the same happens to the building, the eye
is attracted to it although it is uncared and unused. The public attention,
the citizen attention comes stimulate for the environment, his attention is
submitted toward the ruins, that more and more increase in the architectural
shape of the city. Where restoration works or conservation, where public
maintenance doesn’t attend here comes the arts, that dress and embellish
the urban habitat, who from a pure dead body, becomes alive and with it the
public attention. (Klodian Deda, Floida Skraqi)
19
Pasi mbaroi Liceun Artistik
“Ajet Xhindole” Berat
(AL), filloi studimet në
Akademinë e Arteve të
Bukura të Firences, ku
vazhdoi kërkimet artistike
për të zhvilluar teknikën
e tij.
After attending the Art
School “Ajet Xhindole”
Berat (AL), he began to
study in Firenze Fine Art
school, where he continues
his artistic research in
order to develop his own
technique.
Pas specializimit dy-‐
vjeçar për “Arti Visive
e Nuovi Linguaggi
Espressivi”, Elezi maturon
konceptin e tij mbi
artin, duke e quajtur atë
“fenomenART”. Subjekt
i punimeve të tij, nga
piktura në instalacion,
nga fotografia në video
deri tek performanca
në teatër, shndërrohen
fenomenet, të hartuarit e
fenomeneve, përmbysja
e rolit të artistit në vepër.
Artisti shndërrohet në
veprën e veprës. Psh.
(Ekzistenca është produkt
i Big-‐Bang-‐ut).
After graduating from
the Master Degree for
Visual Arts and New
Languages Expressive,
Elezi matures his concept,
calling it “fenomenART”.
The subject of his works
goes from painting to
installation, photography
to video, performance
in theatre, to become
a phenomena; map the
phenomena, reversing
the role of the artist in
the work. The concept
of “fenomenART” puts in
crisis the role of the artist
and the work, changing
position between him and
his work.
Ex. (The existence
is the product of the
phenomenon Big-‐Bang).
EKSPOZITA 2015
“Citàdiffffusa” në Ginestra,
Montevarchi (IT), nën
kujdesin personal të
Carles Marco dhe Paola
Lucrezia Cioncolinit,
prezantoi punën artistike:
“Në qoftë se unë heq një
fije floku, unë jam një
njeri që ka flokë, në qoftë
se heq një tjetër fije floku,
jam një njeri që ende ka
flokë, në qoftë se unë
vazhdoj kështu bëhem
tullac.”
20
LAST EXHIBITIONS
“Citàdiffffusa”, Ginestra
fabric of knowledge
Montevarchi (IT), on the
personal care of Carles
Marco and Paola Lucrezia
Cioncolini,“Se mi tolgo
un capello sono uno che
ha capelli, se mi tolgo un
altro capello sono uno
che ha ancora i capelli,
se continuo così divento
calvo”.
Après avoir étudié à l’école
d’art “Ajet Xhindole”
de Berat, en Albanie, il
étudie à l’Académie des
Beaux-‐arts de Florence
en Italie, ou il continue
ses recherches artistiques
afin de développer une
technique personnelle.
Il obtient ensuite son
diplôme de Master
en Arts visuels et
nouvelles expressions
du langage. Elezi murit
son concept, l’appellant
“fenomenART”. Le sujet
de ces travaux va de la
peinture à l’installation,
de la photo graphie à la
vidéo, de la performance
au théâtre, afin de
devenir un phénomène
(au sens philosophique
du terme), et de pouvoir
dresser une carte
de ce phénomène,
renversant ainsi le rôle
de l’artiste vis-‐à-‐vis de
l’oeuvre. Le concept
de “fenomenART” met
en crise le role de
l’artiste et de l’œuvre, en
intervertissant leur place.
Ex: L’Existence est le
produit du phénomène
appellé le Big Bang .
EXPOSITIONS
RÉCENTES
““Citàdiffffusa”, Ginestra
fabric of knowledge
Montevarchi (IT), avec
les soins de Carles
Marco et Poala Lucrezia
Cioncolini, “Se mi tolgo
un capello sono uno che
ha capelli, se mi tolgo un
altro capello sono uno
che ha ancora i capelli,
se continuo così divento
calvo”.
ArbërELEZI
´1sTRIWsVHXQsKHTQMsÀMHÁRNXXQsMDPQMsQMHULTsNDÁRNsQsTRIWsVH
KHTQMsWMHWsUÀMHÁRNXMDPQMsQMHULTsHQGHNDÁRNsQsTRIWsVHXQsYD]KGRM
kështu bëhem tullac.”
Në hyrjen e librit të tij “Kulla e Babelit” Ludovico Quaron-‐i shpreh një citim nga
Henry Miller: “Konfuzion është një fjalë që lind për të treguar një rregull që nuk
kuptohet” (Quaroni 1967, 23). Në fakt për Quaron-‐in Babeli nuk është vetëm simbol i
arkitekturës si një ndërtesë, por edhe vendi i projektit dhe i kërkimit të “kuptimit”.
Babeli në thelb është një qytet i papërfunduar, një projekt i pamundur për t’a
shndërruar qytetin e madh në një strukturë të njohur. Ndryshe nga Babilonia,
qyteti bashkëkohor, në formën e tij gjerësisht të shpërndarë, nuk ka qendër, nuk ka
YHUWLNDOLWHW3R]LWDKRUL]RQWDOHSDQMsDUNLWHNWXUsWsTDUWsEsQTsSR]LWDYHUWLNDOH
kuptimi dhe njohja e vendeve të reja qëndrore, të prodhojë disorientim, konfuzion.
Megjithatë qyteti horizontal, si një labirint, fsheh një marrëdhënie të re e të fshehtë
mes horizontales dhe vertikales.
3sUWsNXSWXDUVHoIDUssVKWsNRQVXPLPLLWRNsVDWsoNDDMRSURGKRQGKHFLODWMDQs
arsyet që e kanë çuar atë deri në ditët e sotme, mjafton të shihen ndryshimet që
kanë pësuar terrenet italiane gjatë viteve të fundit, edhe pse për disa fenomene
mjaftojnë t’i referohemi disa vite më pas : mbiurbanizim, shpërndarje strehimesh,
infrastruktura të mëdha kombëtare që sjellin si pasojë motorrizimet masive, eks-‐
pulsion nga qytetet me funksione prodhuese e terciare.
Ky fenomen, që në semanikën kapitaliste përmirësuese, i cili pretendon në mënyrë
mashtruese të krijojë një zhvillim neutral të tokës, prodhon nëpërmjet veprës njerë-‐
zore, ndryshime të pakthyeshme ose kryesisht sipërfaqje natyrore të pakthyeshme
që ndikon dhe është produkt i strukturimit dhe ristrukturimit sistematik territo-‐
rial, nëpërmjet ndërtimit të objekteve dhe infrastrukturës, por edhe ndryshimeve
komplekse socio-‐territoriale.
Çështja e të kuptuarit të pasojave shkatërruese të shfrytëzimit të tokës dhe luftimi
ndaj tyre është thelbësore, por së pari është e nevojshme që të kuptohen shkaqet e
drejtpërdrejta dhe strategjike brenda sistemit kapitalist të qeverisjes së territoreve.
21
´6L MH P·DUUDFKH XQ FKHYHX MH VXLV HQFRUH XQ
KRPPHD\DQWGHVFKHYHX[VLM·HQDUUDFKHXQDX-‐
WUHMHVXLVHQFRUHXQKRPPHD\DQWGHVFKHYHX[
VLMHFRQWLQXHMHGHYLHQGUDLFKDXYHµ
“If I pull a hair I am still with hair, if I pull an-‐
other I still has hair, if I keep on pulling I will
become bold”
At the beginning of his book ‘The Tower of Babel’,
Ludovico Quaroni quotes Henry Miller: “Confu-‐
sion is a word we have invented for an order which
is not understood.” (Quaroni 1967, pg.23). To Quaroni,
Babel is not only a symbol for architecture in terms
of construction, but also as a place for projections
and research of meaning.
Dans l’introduction de son ouvrage “La tour de Ba-‐
bel”, Ludovico Quaroni cite Henry Miller : “Confu-‐
sion est un mot que nous avons créé pour désigner
un ordre que nous ne pouvons pas comprendre”
(Quaroni 1967, p. 23). En effet, selon Quaroni, Babel
n’est pas seulement le symbole de l’architecture en
tant que construction, mais aussi bien le lieu de la
projection et de la recherche du “sens”.
%DEHOLVLQHVVHQFHDQXQÀQLVKHGFLW\DQLPSRVVL-‐
ble project which aims to reinstitute a great city
with a renowned structure. Not like Babylone, the
modern city, with its extensive form, does not have
centers, nor verticality. Its horizontal axis, with-‐
out a distinct architecture that would highlight a
vertical presence, leading to the understanding and
knowledge of its main center, often produces con-‐
fusion and disorientation. However, the horizontal
city, like a labyrinth, hides a new intrinsic relation-‐
ship between the horizontal and the vertical.
Babel c’est, au fond, une ville inachevée, le projet
impossible de transformer une ville immense en
structure reconnue. Contrairement à la Babylone,
la ville contemporaine, qui dans sa forme largement
étendue, n’a ni centre, ni verticalité. Sa position
horizontale, sans architecture distincte, s’oppose
à la position verticale, à la compréhension et la
connaissance des nouveaux centres, et engendre
confusion et désorientation. Cependant, la ville
horizontale, tel un labyrinthe, cache en elle une
nouvelle relation intrinsèque entre l’horizontal et
le vertical.
3RXUVHUHQGUHFRPSWHGHO·XVXUHGHODWHUUHGHFH
qu’elle produit et comment nous sommes arrivés
j OD VLWXDWLRQ G·DXMRXUG·KXL LO VXIÀW G·REVHUY-‐
HU OHV PRGLÀFDWLRQV TX·RQW VXELHV OHV WHUULWRLUHV
LWDOLHQV j OD ÀQ GHV DQQpHV PrPH VL SRXU FHU-‐
tains phénomènes on peut se référer à une période
ultérieure : urbanisation excessive, répartition des
habitats, construction d’immenses infrastructures
nationales ayant engendré la motorisation massive,
l’abandon des villes ayant des activités de produc-‐
tion ou tertiaires.
Ce phénomène, qui du point de vue de la séman-‐
tique capitaliste méliorative, laquelle prétend de
façon abusive favoriser le développement neutre
de la terre, engendre, par le biais de l’activité hu-‐
maine, des changements irréversibles ou plutôt des
VXUIDFHV QDWXUHOOHV LUUpYHUVLEOHV TXL LQÁXHQFHQW
PDLV TXL HQ PrPH WHPSV VRQW OD FRQVpTXHQFH GH
la structuration et restructuration systématique
des territoires, à travers la construction des infra-‐
structures mais aussi à travers des transformations
socio-‐territoriales complexes.
Il est important de comprendre les effets destructifs
de l’exploitation de la terre et comment les aborder,
mais d’abord il est nécessaire de rendre compte des
effets directs et stratégiques de la gestion des terri-‐
toires à l’intérieur du système capitaliste
22
“Se mi tolgo un capello
sono uno che ha capel-‐
li, se mi tolgo un altro
capello sono uno che
ha ancora i capelli, se
continuo così divento
calvo” (If I pull a hair
I am one still with
hair, If I pull another
hair I am one who still
has hair, if I keep on
pulling I will become
bold)
Installation, human
hair, various dimen-‐
sions, in the exhibition
´&LWjGLIIIIXVDµ*LQH-‐
stra fabric of knowl-‐
edge Montevarchi (IT),
on the personal care of
&DUOHV0DUFRDQG3DR-‐
la Lucrezia Cioncolini,
2015
To understand the wear of the land, what it pro-‐
duces and how we arrived at today’s situation, just
observe the changes suffered by the Italian territo-‐
ries in the late 50s, even if for some phenomenons it
LVVXIÀFLHQWMXVWWRORRNEDFNWRPRUHUHFHQWWLPHV
suburbanization, housing distribution, construc-‐
tion of huge national infrastructures generating
massive motorization, the expulsion from cities of
production or industrial activities.
This phenomenon, that the capitalist meliorative
semantics pretends to name in a misleading way,
aims to justify it as a neutral transformation of the
soil, which in fact produces, by the work of man,
LUUHYHUVLEOH PRGLÀFDWLRQV WR WKH QDWXUDO VXUIDFHV
that impact the structured and re-‐structured ter-‐
ritories, through the construction and the realiza-‐
tion of infrastructures, but also through complex
VRFLRWHUULWRULDOPRGLÀFDWLRQV
It is important to understand devastating conse-‐
quences of the soil consumption and how to deal
ZLWKLWEXWÀUVWLWLVQHFHVVDU\WRDFFRXQWIRUWKH
direct and strategic effects of territory manage-‐
ment within the capitalist system.
23
Yllka Gjollesha (Lindur
më 1985, Dibër,
Shqipëri) është një
artiste bashkëkohore
që punon dhe jeton
në Tiranë. Punët e
saj janë emocionale,
poetike, të cilat e
bëjnë shikuesin
nostalgjik, të kthehet
pas në kohë dhe
njëkohësisht të shohë
përpara në ëndërrat
e tij.
Ajo punon si
asistente-‐pedagoge
në Fakultetin e
Arkitekturës dhe
Planifikimit Urban,
Tiranë, Shqipëri.
EKSPOZITA
Imago Mundi, Benetton
Foundation Project,
Shqipëri (2015)
“Muzika flet” Galeria,
Im Tralkhaus, Salzburg,
Austri (2015)
“Tirana Open 1” Shqipëri
(2015)
“Post New Albania Artist”
Muzeu Pino Paskali, Itali
(2014),
Ekspozitë personale
“TIME” Galeria FAB,
Tiranë, Shqipëri (2014),
“Young Albanian Film-‐
makers Festival” NY, USA
(2013),
“Ndoshta të ëndërrosh”
Onufri, GKA, Tiranë,
Shqipëri (2012)
“Për ata që nuk mund
të hyjnë” – Galeria Zeta,
Tiranë, Shqipëri (2008).
DOKUMENTAR
“Dritë” Elegji për Gjon
Milin (2016)
Producente “Dasaria”
(2014)
Skenari dhe regjia e
dokumentarit “Dita e
të Drejtave Njerëzore”
(2011-‐2013)
24
Yllka Gjollesha (née en
1985 à Dibra), est une
artiste vidéaste qui vit
et travaille à Tirana
et étudie les effets
émotionnels transmis
par l’image et le son. En
utilisant principalement
des images en
mouvement, elle
transmet des sentiments
et des situations de
silence où les paysages
sont comme figés
dans le temps. Elle
travaille également
comme professeur
adjoint à l’Université
d’architecture et
d’urbanisme de Tirana
en Albanie.
EXPOSITIONS
(SELECTION):
Foundation Project,
Albanie (2015)
“Music Talks” Galerie
Autriche (2015)
“Tirana Open 1”, Tirana,
Albanie (2015)
“Post New Albania Artist”
Museo Pino Paskali, Italie
(2014),
“TIME”, solo exhibition,
FAB Gallery, Tirana,
Albanie (2014)
Tirana “Young Albanian
Filmmakers Festival”, New
-‐ York, USA (2013)
“Perchenge to dream”
Exposition du prix Onufri,
Galeries Nationales (2012)
“For those who cannot
enter”, Zeta Gallery, Tira-‐
na, Albanie (2008).
DOCUMENTAIRES
“Light”, Elegie pour Gjon
Mili (2016)
Production de “Dasaria”
(2014)
Script et réalisatrice de
documentaires pour la
Journée des Droits de
l’Homme (2011-‐2013)
YLLKAGJOLLESHA
Yllka Gjollesha
(b.1985, Dibra, Alba-‐
nia) is a Tirana based
contemporary video
artist that investigates
the emotional effects
conveyed by the
image and the sound.
Using mostly the
moving images, she
transmits feelings and
situations of silence
where the landscape
is frozen in time. She
works as an adjunct
professor at the Fac-‐
ulty of Architecture
and Urban Planning,
Tirana, Albania.
SELECTED
EXHIBITIONS
Foundation Project,
Albania (2015)
“Music Talks” Galerie
Austria (2015)
“Tirana Open 1” Albania
(2015)
“Post New Albania Art-‐
ist” Museo Pino Paskali,
Italy (2014)
Solo Show “TIME” solo
exhibition FAB Gallery,
Tirana, Alb (2014)
Tirana “Young Albanian
Filmmakers Festival” NY,
USA (2013)
Exihibition “Perchenge to
dream” Onufri, National
Art Gallery, (2012)
“For those who cannot
enter” -‐ Zeta Gallery,
Tirana, Alb (2008).
DOCUMENTARY
“Light” Elegy about Gjon
Mili (2016)
Producer of “Dasaria”
(2014)
Script and director of
documentaries for Human
Rights Day (2011-‐2013)
MUTE
Funksioni “Mute” është heqja e plotë e audios. Ky gjest i thjeshtë ndan imazhin
SUHM]sULWGKHHVKSsUIDTTDUWsYHoRULQsHWLMWDVKPsWsSD]sVKPH,PD]KLÀWRQQMs
status tjetër, duke ndryshuar njëherazi edhe perceptimin e shikuesit ndaj tij. Ork-‐
estra po luan një pjesë simfonike dhe shikuesi (i kësaj videoje) gjëndet befasisht
vetëm përpara veprimit, gjesteve dhe dinamikës vizuale të kësaj skene të «cun-‐
guar”. Emocioni përpara një vepre simfonike shfaqet i tjetërsuar. Dirigjenti dhe
orkestrantët janë vetëm, jashtë tyre është një botë tjetër me “audion” e saj krejt të
ndryshme dhe rastësore, e cila udhëton paralelisht me imazhin dinamik e “memec”
të orkestrës duke krijuar një lojë spontane ku nuk mund të përcaktohet saktë nëse
imazhi është në funksion të audios apo e kundërta, kësisoj, i mundëson publikut
krijimin e një marrdhëniejeje personale me imazhin. Ai vendoset ndërmjet marrd-‐
hënies së dy realiteteve të kundërta, të cilët “epohen” tek njëri-‐tjetri, për të zgjuar
tek ai kureshtjen dhe imagjinatën e një realiteti të ri audio-‐viziv. Secili prej tyre
“dëgjon” muzikën e tij dhe i jep veprës fytyrën që i shkon më shumë përshtat.
MUTE
«Mute» est une simple option que la technologie offre grâce à un bouton de contrôle
sur une télécommande. Sa fonction consiste en la suppression complète du son. Ce
simple geste sépare la voix de l’image et révèle alors plus clairement un pan de la
vidéo. L’image vient à l’audience avec un statut différent, et la perception du specta-‐
teur par rapport à ce qui est en train de se passerest changée. Dans cette vidéo, l’or-‐
chestre symphonique de la télévision publique albanaise joue une œuvre célèbre et le
spectateur de cette vidéo se retrouve soudainement à assister aux instants précédant
le début de l’action. Les gestes et la dynamique visuelle de cette scène sont ralentis.
/·pPRWLRQTXLGHYUDLWrWUHUHVVHQWLHIDFHjFHWWH±XYUHV\PSKRQLTXHDSSDUDvWDORUV
aliénée. Le chef d’orchestre et les musiciens sont seuls… de l’autre côté, dans un autre
monde ! Ce monde avec son propre son est très différent et banal (les bruits com-‐
PXQVG·XQVKRZURRPHWFHX[FLYR\DJHQWGDQVODPrPHGLUHFWLRQTXHODG\QDPLTXH
et le silence (“mute”) de l’image de cet orchestre, créant un jeu spontané qui ne peut
rWUHGpWHUPLQpDYHFSUpFLVLRQVLO·RQV·DWWHQGjFHTXHO·LPDJHFRUUHVSRQGHDXVRQRX
vice et versa, et donc la création d’une relation personnelle entre le public et l’image
HVWHPSrFKpH/DPDQLqUHGRQWFHWWH±XYUHHVWLQVWDOOpHGRQQHDXSXEOLFXQSRXYRLU
crucial, en stimulant en chacun des spectateurs un sentiment personnel de la sym-‐
phonie. Chaque spectateur “écoute” sa propre musique avec comme point de départ,
l’image qu’il perçoit des musiciens.
MUTE
“Mute” is a simple option that technology brings in a remote control button. Its
function is complete removal of the audio. This simple gesture separates the voice
from image and clearly reveals a complete salient. This image comes for an audience
with another status, changing both the perception of the viewer towards what
happening. The orchestra is playing a piece and the viewer (of this video) surpris-‐
ingly found itself just before the action happens, gestures and visual dynamics of
this “trounced” scene. So the normal emotion experienced for a symphonic work
appears alienated in their eyes. Conductor and musicians are alone...just outside is
another world! This world with its “audio” which is completely different and ran-‐
dom (the noises, common to a showroom in this case) travels in the same direction
with the dynamic and “mute” image of this orchestra, creating a spontaneous game
which cannot be determined accurately if the image is in function of the audio or is
the opposite, and thus, enables the creation of a personal relationship of the public
with this image.
Lien Vimeo: https://vimeo.com/93978891
25
26
‘‘Mute’’
´7KH)DPLO\µLVDVHULHVRIWKUHHYLGHRV
Title: Mute
Medium: video
Video Format: 4:3 standard
Year: 2013
Duration: 7 min 35 sec
Title: The tuner
Medium: video
Format: full HD
Year: 2015
Title: The embroidery
Medium: video
Format: full HD
Year: 2015
Title: In “La Scala”
Medium: video
Format: full HD
Year: 2015
27
Qasja artistike
Kaso eksperimenton
në mediume dhe
teknika të ndryshme
për të njohur më mirë
metafizikën në art. Ai
tenton të kuptojë se
cili është mjeti më i
mirë për të shprehur
në mënyrë të plotë
subjektin. Krijimtaria e
tij është një urë lidhëse
drejt botës së “vogël”
familjare dhe asaj
konsumatore e vlerave
të paqarta.
Ilir Kaso lindi në 1982
në Përmet. Në 2005 u
diplomua në Akademinë
e Arteve në Tiranë.
Ai është lektor pranë
Universitetit të Arteve.
Ilir Kaso ka marrë çmimin
për eksperimentim
në stilin e grafik
“Balkanima” 2005,
çmimin “AMC” si artisti
më i mirë bashkëkohor
2007, çmimin e publikut
“TIFF” 2009, imazhi
më i mirë në “Anifest
ROZAFA” 2010, filmi më i
mirë i animuar “Festivali
i Filmit Shqiptar”
2012, çmimi i publikut
“DocuTIFF” 2015.
Ilir Kaso është autor i tre
eskpozitave personale
: “Ëndërrimtarë të
realitetit”, në Galerinë
FAB, Tiranë 2012;
“Oxymoron”, Lokal-‐int,
Biel-‐Bienne 2012; “I
am the river”, Beton 7
(Athinë) – Miza (Tiranë)
2013.
28
IlirKASO
Le travail d’Ilir
Kaso traite des
techniques cognitives
expérimentales
comme moyen de
mieux comprendre
la métaphysique
dans l’art. Il essaie
de comprendre quel
serait le meilleur
outil pour exprimer
son sujet de manière
compréhensible. Sa
créativité est un simple
pont entre le «petit»
monde de la famille
et les valeurs troubles
du monde des grands
consommateurs.
Ilir Kaso est né en 1982
à Përmet en Albanie.
Diplômé de l’Académie
des Beaux-‐Arts de
Tirana en 2005, il y est
maintenant professeur.
Prix d’expérimentation
en style graphique
“Balkanima” 2005, Prix
AMC du meilleur artiste
albanais 2007, Prix du
public TIFF 2009, Prix
de la meilleure image
“Anifest Rozafa” 2010,
Prix du meilleur film
d’animation albanais
“Albanian Film Festival”
2012, Prix du public
DocuTIFF 2015.
Expositions personnelles:
“Ëndërrimtarë të
realitetit” (Reality
Dreamers), FAB Gallery,
Tirana 2012
“Oxymoron”, Lokal-‐int,
Biel-‐Bienne 2012
“I am the river”, Beton 7
(Athens) – Miza (Tirana)
Artistic approach
Kaso’s works deal with
experimental cognitive
techniques as a way
to understand better
the metaphysics in art.
He tries to understand
what the best tool
for comprehensively
expressing the subject
is. His creativity is
merely a continuous
bridge towards the
“small” family world
and the big consumers
one of unclear values.
Short bio
Ilir Kaso was born in
1982 in Përmet. He
graduated in 2005 from
the Academy of Arts in
Tirana. He is a lecturer
at the University of Arts
of Tirana.
Ilir Kaso has been
awarded for the
experimentation in
graphic style “Balkanima”
2005, “AMC” award
as the best Albanian
contemporary artist
2007, audience award
“TIFF” 2009, award for
the best image in “Anifest
ROZAFA” 2010, best
Albanian animated movie
award “Albanian Film
Festival” 2012, audience
award in “DocuTIFF”
2015.
Personal exhibitions:
“Ëndërrimtarë të
realitetit” (Reality
Dreamers), FAB Gallery,
Tirana 2012; “Oxymoron”,
Lokal-‐int, Biel-‐Bienne
2012; “I am the river”,
Beton 7 (Athens) – Miza
(Tirana) 2013.
“ËNDËRRIMTARË TË REALITETIT”
Jetojmë në një realitet ku vazhdimisht ëndërrojmë apo dëshirojmë që ëndërrat të
bëhen realitet? Kjo është pyetja ime e parë që më hap dyert në një vorbull oksimor-‐
on ku marrëdhënia ekzistenciale midis ëndrrës dhe realitetit kthehet në një meta-‐
forë e së shkuarës dhe së tashmes, që fatalisht përjashtojnë njëra-‐tjetrën në ekzist-‐
encë. Thellë në kujtesën time të hershme mbaj mend katrorë marshues që mbanin
QGsUGXDUDUPsGKHOXOHGHNRUDWLYHSsUWsJORULÀNXDUsQGUUsQXWRSLNH7sYHVKXU
QMsVRM NU\HQLQ Ws QMsMWDW YHSULPH GXNH NULMXDU NRQÀJXDUFLRQH NDOHGRVNRSLNH (
ULQGsUWRMVsULVKNsWsNXMWHVsDEVWUDNWHGXNHNULMXDUQMsXVKWULÀJXULQDVKVKHTHULWs
ekspozuara si në një nga vitrinat e ditëve të sotme, ku imazhi thërret për konsum.
7sVKXPsÀVKXDUDQsPRQXPHQWDOLWHWSRUWsQGsUWXDUDPHQMsPDWHULDOWsSDTsQ-‐
GUXHVKsPNMRPDVsÀJXULQDVKsVKWsYHQGRVXUQsVLSsUIDTHQHQMsWDYROLQHTsQJUR-‐
het nga poshtë dhe nis ngadalë shkrirjen duke lëshuar aromë karameli. Instalacioni
NDORQQsSsUPMHWQMsSURFHVLWsYD]KGXHVKsPHN]LVWHQFLDONXÁDNDQXNGXNHWSRU
QGLKHWGKHÀJXUDWKXPEDVLQWUDMWsQKXPDQHQsPsQ\Us´WUDJMLNHµGXNHHNWK\HU
veprën në një format abstrakt.
RÊVEURS DE LA RÉALITÉ
9LYRQVQRXVGDQVXQHUpDOLWpIDLWHG·XQUrYHFRQWLQXRXVRXKDLWRQVQRXVTXHQRV
UrYHVGHYLHQQHQWUpDOLWp"&·HVWPDSUHPLqUHTXHVWLRQTXLRXYUHODSRUWHjXQWRXU-‐
ELOORQR[\PRULTXHRODUHODWLRQH[LVWHQFLHOOHHQWUHOHUrYHHWODUpDOLWpSUHQGOD
forme d’une métaphore du passé et du présent, qui s’excluent fatalement l’un et
l’autre de leurs existences. Des profondeurs de mes premiers souvenirs je me rap-‐
SHOOHGHEORFVSRUWDQWGDQVOHXUVPDLQVGHVDUPHVHWGHVÁHXUVDÀQGHJORULÀHUXQ
UrYHXWRSLTXH7RXVKDELOOpVSDUHLOLOVRQWH[pFXWpOHXUSHUIRUPDQFHHQXWLOLVDQW
WRXV OHV PrPHV JHVWHV FUpDQW GHV FRQÀJXUDWLRQV NDOpLGRVFRSLTXHV -·DL DORUV UH-‐
construit cette mémoire abstraite en créant une armée de petits personnages en
sucre disposés comme dans une vitrine d’aujourd’hui, où l’image appelle à la con-‐
sommation. Multipliés dans une volonté de monumentalité, et bien que faite d’un
matériau inconsistant, cette masse de petits personnages est placée sur la surface
d’une table chauffante. La chaleur venant d’en dessous les fait fondre lentement,
en libérant une douce odeur caramélisée. L’installation traverse un processus con-‐
WLQXHOG·H[LVWHQFHVGLIIpUHQWHVRODÁDPPHQHSHXWrWUHYXHPDLVVHQWLHHWROHV
personnages perdent leur forme humaine d’une manière “tragique”, transportant
ainsi cette composition vers un forme abstraite.
“REALITY DREAMERS”
Do we live in a reality where we continuously dream, or do we wish our dreams to
EHFRPHUHDOLW\"7KLVLVP\ÀUVWTXHVWLRQRSHQLQJWKHGRRUVLQDQR[\PRURQVZLUO
where the existential relationship between dream and reality is shaped into a met-‐
aphor of the past and the present, which fatally exclude one another in existence.
'HHS LQ P\ HDUO\ PHPRU\ , UHFDOO PDUFKLQJ EORFNV KROGLQJ JXQV DQG ÁRZHUV LQ
their hands to glorify the utopist dream. Dressed all the same, they used to perform
WKHVDPHPRYHVFUHDWLQJNDOHLGRVFRSLFFRQÀJXUDWLRQV,UHEXLOGWKLVDEVWUDFWPHP-‐
RU\DJDLQE\FUHDWLQJDQDUP\RIWLQ\VXJDU\ÀJXUHVGLVSOD\HGDVLQDVKRZFDVHRI
nowadays, where the image calls for consumerism. Multiplied to monumentality
ZKLOHPDGHRIDQLQFRQVLVWHQWPDWHULDOWKLVPDVVRIWLQ\ÀJXUHVLVSODFHGRQWKH
surface of a heating table. The heat coming from below slowly melts them releasing
a sweet caramelized scent. The installation goes through a continuous existential
SURFHVVZKHUHWKHÁDPHFDQQRWEHVHHQEXWVHQVHGDQGWKHÀJXUHVORVHWKHLUKX-‐
man shape in a “tragic” way thus transforming the work in an abstract format.
29
‘‘Reality Dreamers’’, Installation, Sugar sculptures on heating table, 2012
30
‘‘Reality Dreamers’’, Installation, Sugar sculptures on heating table, 2012
31
Lindur në Durrës
(Shqipëri) në 1992
Diplomuar në Liceun
Artistik në 2010
E regjistruar në
Akademinë e Arteve të
Bukura të Venecias
Née à Durrës, Albanie,
1992
Diplômée du Lycée
artistique en 2010
Vit à Venise et étudie à
l’Académie des Beaux-‐arts
de Venise
Born in Durazzo (Albania)
in 1992
Artistic high school
diploma in 2010
Actually attending the
Academy of Fine Arts of
Venice
2011/12
Ekspozitë kolektive,
Akademia e Arteve të
Bukura të Venecias “Art
Night”
2015
“ARTEFATTO10_RESET”,
exposition collective,
Palais Gopcevich,
Trieste, Italie
PREMIO COMBAT
PRIZE 2015, Exposition
collective des finalistes,
Villa Mimbelli, Livourne,
Italie
2015
Collective exhibition
ARTEFATTO10_RESET,
Palazzo Gopcevich,
Trieste, Italy
of finalists PREMIO
COMBAT PRIZE 2015, ex
Granai di Villa Mimbelli,
Livorno, Italy
2013/14
Atelier F, Workshop avec
Carlo di Raco, Forte
Marghera, Italie
Workshop et exposition
collective, Festival Art
Kontact, Porto Palermo,
Albanie
2013/14
Atelier F, Workshop
edited by Carlo Di Raco,
Forte Marghera, Italy
Workshop and collective
exhibition, Festival Art
Kontact, Porto Palermo,
Albania
2012/13
Exposition collective,
Art Night, Académie des
Beaux-‐arts de Venise
«Distanza incolmabile»,
Exposition collective
d’artistes albanais,
Saletta d’oriente, Venise
Atelier F, Workshop avec
Carlo di Raco, Forte
Marghera, Italie
2012/13
Collective exhibition,
Venice, Art Night
of albanian artists,
“Distanza incolmabile”,
Saletta d’oriente, Venice
Atelier F, Workshop
edited by Carlo di Raco,
Forte Marghera, Italy
2011/12
Exposition collective,
Art Night, Académie des
Beaux-‐arts de Venise
2011/12
Collective exhibition,
Venice, Art Night
2012/13
Ekspozitë kolektive,
Bukura të Venecias “Art
Night”
Ekspozitë kolektive
artistët shqiptarë,
“Distanza incolmabile”,
Saletta d’Oriente, Venecia
Atelier F, Workshop
redaktuar nga Carlo di
Raco, Forte Marghera
2013/14
Atelier F, Workshop
redaktuar nga Carlo Di
Raco, Forte Marghera
Workshop and Ekspozitë
kolektive, Festival Art
Kontakt, Porto Palermo,
Shqipëri
2015
ARTEFATTO10_RESET,
Palazzo Gopcevich,
Trieste
e finalistëve PREMIO
COMBAT PRIZE 2015, ex
Granai di Villa Mimbelli,
Livorno
32
GretaPLLANA
PREZANTIM
Fillimisht kërkimi im artistik ishte i bazuar në disa albume të vjetra të familjes në
bardh e zi dhe në disa foto historike që i përkisnin kulturës shqiptare. I kam për-‐
punuar këto imazhe duke futur ngjyrën dhe duke i sjellë shpesh në një mënyrë jo
UHDOHGKHWsoXGLWVKPH0sYRQsÀOORYDWsSsUGRUIRWRJUDÀWsHVKNUHSXUDQJDXQs
të cilat i kam hedhur në kanavacë duke përmbledhur situata pak absurde, kam
përzjerë pjesë më të theksuara me pjesë më pak të theksuara duke nxjerrë në pah
GLVDSLNDWsSLNWXUsV3XQDLPHDUWLVWLNHQsIDNWGsVKLURQW·LOsUsKDSsVLUsLURQLVs
duke krijuar situata absurde, por që në fund risjellin të gjitha jetën e përditshme.
PRÉSENTATION
Mon travail est originellement focalisé sur la recherche méticuleuse de photos en
noir et blanc issues d’albums de photographies familiales, et sur des photogra-‐
phies anciennes illustrant la culture albanaise. En réélaborant ces photos et en y
LQWURGXLVDQWGHODFRXOHXUMHVXLVFDSDEOHGHUHSURGXLUHOHVÀJXUHVKXPDLQHVG·XQH
manière stylisée, parfois grotesque, qui confère à cette image un aspect surréel
dû à la couleur. J’approfondis cette recherche en prenant également des photos
PRLPrPH HQ XWLOLVDQW SOXVLHXUV SKRWRJUDSKLHV SRXU FRPSRVHU XQH SHLQWXUH HW
en recréant des situations surréalistes dans lesquelles j’applique une distorsion
personnelle qui a pour but d’impliquer le public, dans un mélange entre sujets clas-‐
siques et couleurs inhabituelles. A partir de cette perspective, j’alterne des parties
´GLOXpHVµHWGHVSDUWLHV´ÀJXUDWLYHVµFUpDQWGHVVHFWLRQVGLIIpUHQWHVTXLPHWWHQWHQ
avant certains éléments. De cette manière la peinture est dynamisée et devient une
forme picturale de développement photographique.
PRESENTATION
My artistic career was initially based on a meticulous search of black and white
photos from family albums and historical pictures from the Albanian culture.
5HHODERUDWLQJWKRVHLPDJHVE\LQWURGXFLQJFRORU,ZDVDEOHWRUHSURGXFHWKHÀJ-‐
ures in stylized manner perhaps grotesque, giving it a surreal aspect thanks to the
colors. I therefore depth this research also by taking some pictures on my own,
using more than one photo for a painting and recreating surrealistic situations
in which I apply a personal distortion which aims to involve the public in this
mixture between classical subjects and unusual colors. From this perspective I al-‐
ternate diluted parts from material parts differentiating more sections which put
in prominence some subjects than others; this way the painting is dynamized, be-‐
coming a pictorial form of photo developing.
33
Greta Pllana
Tra aiuole e fiori rossi, 120 x 90 x 2 cm, oil on canvas
Greta Pllana
Untitled, 20,9 x 14,8 cm, mixed technique on paper
Greta Pllana
Untitled, 20,9 x 14,8 cm, mixed media on paper, 2015
Greta Pllana
Untitled, 29,7 x 21 cm, mixed technique on paper
34
35
Leonard Qylafi (1980)
është diplomuar në
ateljenë e pikturës pranë
Akademisë së Arteve
në Tiranë në vitin 2003.
Ai lëvron mediume të
ndryshme si, video,
pikturë, fotografi, etj.
Puna e tij është ekspozuar
ndërkombëtarisht në
hapësira dhe institucione
të rëndësishme si :
55-‐th October Salon,
Beograd/Serbi,
Kunstlerhaus Bethainen,
Berlin/Gjermani, Kunst
Raum Riehen. Basel/
Zvicër MODEM Muzeu
i Artit Modern dhe
Bashkëkohor Drecen/
Hungari, ISCP-‐ Nju Jork/
SHBA, ArtPoint Galeria
Kulturkontakt dhe Vienna
Art Fair Vjenë/Austri,
Kunsthalle, Karlsruhe/
Gjermani dhe është
përfshirë në aktivitete si :
Bienalja e Artit
bashkëkohor
ndërkombëtar në Tiranë,
Bienalja e XIII-‐të e
artistëve nga Europa
dhe Mesdheu, “Onufri
03”, etj.
Leonard Qylafi ka qënë
pjesë e programeve të
rezidencave për artistë
pranë : NIFCA (Nordic
institute of contemporary
art Helsinki/Finland,
ISCP New York /
SHBA), Kulturkontakt
Vjenë/Austri, dhe TICA
(Tirana Institute for
Contemporary Art). Ai
është fitues i çmimit për
artistët e rinj “ARDHJE”
në vitin 2008. Leonard
Qylafi jeton dhe punon në
Tiranë.
36
Leonard Qylafi, né
en 1980, diplômé de
l’Académie des Beaux-‐
Arts de Tirana en 2003
(atelier de peinture)
est un artiste albanais
travaillant avec différents
médiums tels que la vidéo,
la photographie et la
peinture. Son travail a été
exposé à l’international
dans les lieux d’art et des
institutions telles que :
Le 55e Salon d’Octobre
(Belgrade, Serbie),
Kunstlerhaus Bethanien
(Berlin, Allemagne),
Kunst Raum Riehen
(Bâle, Suisse), MODEM
– Museum for Modern
and Contemporary
Arts (Debrecen,
Hongrie), ISCP (New
York, USA), ArtPoint
Gallery Kulturkontakt
à Vienna Art Fair
(Vienne, Autriche),
Kunsthalle Karlsruhe
(Allemagne), TICA –
Tirana International
Contemporary Art
Biennal (Tirana, Albanie),
13e Biennal of Youngs
Artists from Europe and
Mediterranean.
Leonard Qylafi a
bénéficié de nombreux
programmes de
residence, par les
lieux d’art suivants:
NIFCA-‐Nordic institute
of contemporary art
(Helsinki, Finlande), ISCP
(New York-‐USA), KKA-‐
KulturKontakt (Autriche)
and TICA-‐Tirana institute
for contemporary art
(Tirana, Albanie).
LeonardQYLAFI
Leonard Qylafi (b.1980)
graduated by the Academy
of Fine arts of Tirana in
2003 (atelier of painting)
is an Albanian artist
working in different
mediums such as video,
photography and painting,
which work has been
exhibited internationally
in spaces and institutions
such as:
55-‐th October
Salon Belgrade/
Serbia Kunstlerhaus
Bethainen, Berlin/
Germany, Kunst Raum
Riehen Basel, MODEM
Museum for Modern
and Contemporary Arts
Debrecen/Hungary
, ISCP-‐ New York/
USA, ArtPoint Gallery
Kulturkontakt and
Vienna Art Fair/Austria,
Kunsthalle Karlsruhe/
Germany, Participant
in Tirana International
Contemporary Art
Biennial, XIII Biennal
of young artists
from Europe and
Mediterranean etc.
Leonard Qylafi has
been awarded several
residency programs by:
NIFCA-‐Nordic institute
of contemporary art
Helsinki/Finland, ISCP
New York/USA, KKA-‐
KulturKontakt Austria and
TICA-‐Tirana institute for
contemporary art. He is
the winner of “ARDHJE”
award for Albanian young
artists in 2008. He lives
and works in Tirana/
Albania.
IMAGERY
Teknologjia e stampimit me ngjyra gjeti përdorim të gjerë në Shqipëri rreth viteve
‘70. Duke qënë një teknologji e kushtueshme dhe më e elaboruar, stampimi me ng-‐
jyra i imazheve ilustruese do të aplikohej vetëm për botime të përzgjedhura me
tirazh të përcaktuar për përdorim të brendshëm dhe të jashtëm. Megjithatë, cilësia
e këtyre stampimeve me ngjyra që ilustronin paradat, eventet apo fjalimet e ud-‐
hëheqësve komunistë linte për të dëshiruar, ngjyra që në shumë raste kapërcejnë,
imazhe jo shumë të qarta dhe një skemë e pa balancuar kromatike. Këto karakteris-‐
WLNDGRPLQRMQsQsVKXPLFsQHIRWRJUDÀYHTsGRNXPHQWRMQsHYHQWHWsUsQGsVLVKPH
SsUNRKsQQs5HSXEOLNsQ3RSXOORUH6RFLDOLVWHQsQUHJMLPLQH(QYHU+R[KsV1JM\UD
GRPLQXHVHQsVKXPsSUHMNsW\UHLPD]KHYHsVKWsHNXTMDÁDPXMWsNXTNRVWXPH
të kuqe, shami të kuqe.
/HRQDUG4\ODÀSsUGRUNsWRLPD]KHWsQMRKXUDVLPDWHULDOSsUQMsVHULSLNWXUDVK
WsFLODWUHIHURMQsLPD]KHWIRWRJUDÀNHWsRULJMLQsVSRUPsVKXPsQ[MHUULQQsSDK
linjat e shkrira mes subjekteve të tyre duke i kthyer kështu në ornamente abstrakte
masive. Ato fokusohen vetëm në një pjesë të imazhit origjinal sikur të shkëpusnin
copëza nga vetë manifstimet e dikurshme që në vetvete janë “kompozime kore-‐
RJUDÀNHWUXSDVKQMHUs]RUµ1LYHOLLDEVWUDJLPLWOsYL]QJDNRQWXUHWHEXWDWHNVLO-‐
uetat e venitura të individëve, që shkrihen mes rreshtave me njëri-‐ tjetrin. Edhe
SVHSLNWXUDWH4\ODÀWUXDMQsIUDJPHQWHQJDNRPSR]LPLRULJMLQDONDOLPLLW\UHQJD
stampime në pikturë është një proces sintetik që synon aspektet piktorike të sub-‐
jektit. Si kapsula kohe të hapura pas disa dekadash, faqet e publikimeve shpërfa-‐
qin estetikën e propogandës të kohës. Ato rizbulohen dhe rishkruhen në mënyrë
simultane nëpërmjet procesit të pikturimit.
Vanessa Johan Muller
Kuratore pranë Kunsthalle Vjenë
IMAGERY
/·LPSUHVVLRQ HQ FRXOHXU D pWp LQWURGXLWH HQ $OEDQLH j OD ÀQ GHV DQQpHV PDLV
étant donné son coût élevé et les besoins techniques qui en découlaient, seule une
sélection de magazines et de publications destinés à un tirage national et inter-‐
national comportaient des reproductions d’images en couleur. Cependant, bien
TXH OD TXDOLWp GH FHV UHSURGXFWLRQV pWDLW VXSSRVpH UHÁpWHU OHV SDUDGHV GX SDU-‐
WL VRFLDOLVWH OHV GLVFRXUV RIÀFLHOV GX GLFWDWHXU HW DXWUHV pYqQHPHQWV LPSRUWDQWV
OHVFRXOHXUVLQDGDSWpHVOHVLPDJHVÁRXHVHWXQHSDOHWWHGHFRXOHXUVJOREDOHPHQW
déséquilibrée domine dans les tirages des photographies documentant les évène-‐
PHQWVFRQVLGpUpVFRPPHLPSRUWDQWVSRXUODG·LPDJHGHOD5pSXEOLTXH3RSXODLUH
sous Enver Hoxha.
La couleur dominante de beaucoup de ces images est le rouge : drapeaux rouges,
VXUYrWHPHQWVURXJHVSRUWpVjO·RFFDVLRQGHVpYqQHPHQWVVSRUWLIVRIÀFLHOVIRXODUGV
rouges.
/HRQDUG4\ODÀXWLOLVHFHVUHSURGXFWLRQVFRQQXHVFRPPHXQHVRXUFHGHPDWpULDX
pour sa série de peintures. Les peintures révèlent leurs sources photographiques,
PDLVPHWWHQWHQDYDQWOHVFRQWRXUVÁRXVGHVSHUVRQQDJHVUHSUpVHQWpVOHVWUDQV-‐
formant en une masse d’ornements abstraits. Les peintures se focalisent seulement
sur certaines parties de la photographie originelle comme l’effet d’un zoom dans les
parades et les évènements, qui sont des compositions de corps chorégraphiés. Le
niveau d’abstraction varie de l’adoucissement des contours, jusqu’à la disparition
GHVFRQWRXUVIXVLRQQDQWOHVLQGLYLGXVGDQVXQHFRPSRVLWLRQTX·RQQHUHFRQQDvW
SDVGXSUHPLHUFRXSG·±LOrWUHXQHPDVVHGHSHUVRQQHVVHWHQDQWHQUDQJ
%LHQ TXH OHV SHLQWXUHV GH 4\ODÀ JDUGHQW GHV IUDJPHQWV GH OD FRPSRVLWLRQ RULJ-‐
inelle, le transfer depuis le livre vers la peinture est un transfer synthétique qui
se concentre sur les aspects pictoriaux du sujet. Comme une capsule temporelle
ouverte après plusieurs décennies, les pages des livres et des magazines sélection-‐
nés révèlent une certaine esthétique de la propagande, qui sont simultanément
soulignés et réécrits par le processus de la peinture.
Conservatrice pour la Kunsthalle de Vienne, Autriche
37
IMAGERY
Color print technology was introduced in Albania
in the late 70s, as it was an expensive and elaborate
technology only selected magazines and publica-‐
tions with a wide national and international print
run featured color image reproductions. Neverthe-‐
less, the quality of these reproductions illustrating
WKH VRFLDOLVW SDUW\·V SDUDGHV WKH OHDGHU·V RIÀFLDO
speeches and other important events was rather
bad-‐ mismatching colors, blurred images ,and a
general unbalanced color scheme dominate the
reprints of the photographs documenting events
FRQVLGHUHG WR EH LPSRUWDQW IRU WKH 3HRSOH·V 5H-‐
public image under Enver Hoxha. The dominant
FRORURIPDQ\RIWKHVHSLFWXUHVLVUHGUHGÁDJVUHG
WUDFNVXLWV ZRUQ GXULQJ RIÀFLDO VSRUWV HYHQWV UHG
neck scarves.
/HRQDUG4\ODÀXVHVWKHVHFRPPRQO\NQRZQUHSUR-‐
ductions as source material for a series of paintings.
The paintings reveal their photographic sources,
but emphasize the blurred outlines of the depicted
people, transforming them into abstract mass or-‐
naments. They focus only on a part of the original
photo as if zooming into the parades and events,
which are compositions of choreographed bodies
themselves. The level of abstraction varies from
soft contours to vanished outlines merging individ-‐
uals into a composition that only at second glance
is based on a mass of people standing in rows.
$OWKRXJK 4\ODÀV·V SDLQWLQJV PDLQWDLQ IUDJPHQWV
of the original composition, the transfer from the
book page into a painting is a synthetic one that
focuses on the pictorial aspects of the subject. Like
time capsules opened after several decades the
selected pages from books and magazines reveal
their propaganda aesthetics. These are simultane-‐
ously emphasized and rewritten in the process of
painting.
Curator at Kunsthalle Wien
38
TITLE
MEDIUM
SIZE
YEAR
,0$*(5<
Oil on canvas
60cm x 90cm
2014
TITLE
MEDIUM
SIZE
YEAR
,0$*(5<
Oil on canvas
125cm x 120cm
2015
39
Ekspozita (përzgjedhje)
Expositions (sélection)
Selected Exhibitions
2011 Bienalja e 54-‐ët
e Venecias, Pavijoni
Shqiptar. Venecia, Itali
2011 54ème Biennale de
Venise, Pavillon Albanais,
Venise, Italie
2011 54th BIENNALE
DI VENEZIA, Albanian
pavilion, Venice, Italy
2010 PREMTIMET E SË
SHKUARËS, Qendra
Pompidou, Paris, Francë
2010 LES PROMESSES
DU PASSE, Centre
Pompidou, Paris, France
2010 LES PROMESSES
DU PASSE, Centre
Pompidou, Paris, France
2009 Transitland
EUROPA, projekt
i organizuar nga
InterSpace [Sofje],
transmedia [Berlin]
dhe Muzeu Ludwig
[Budapest]
2009 Transitland
EUROPA, projet organize
par InterSpace [Sofia],
transmediale [Berlin]
et Ludwig Museum
[Budapest]
2009 Transitland
EUROPA, project
organized by InterSpace
[Sofia], transmediale
[Berlin] and Ludwig
Museum [Budapest]
2008 Prix International
Onufri, Galeries
Nationales des Arts,
Tirana, Albanie
2008 Onufri International
Prize, National Gallery of
Arts, Tirana, Albania
2008 Çmimi
Ndërkombëtar Onufri,
Galeria Kombëtare e
Arteve, Tiranë, Shqipëri
2007 “FAIRYTALE”,
Tiranë, Shqipëri
2006 “TRAVELLING
LIGHT, NOTHING TO
LOOSE”, Muzeu Chelsea,
Nju Jork, USA
40
Tirana, Albanie
2006 “TRAVELLING
LIGHT, NOTHING TO
LOOSE”, Chelsea
Museum, New York, USA
2005 “VIAGGIO
LEGGERO, NIENTE DA
PERDERE”, Modena, Itali
2005 “VIAGGIO
LEGGERO, NIENTE DA
PERDERE”, Modène,
Italie
2004 “CHOSEN
PLACES”, Çmimi
Ndërkombëtar Onufri,
(Çmimi i 2-‐të)
2004 “CHOSEN
PLACES”, Prix
International Onufri,
Galeries Nationales des
Arts, Tirana, Albanie
(2ème Prix)
“BALKANS, A
CROSSROAD TO THE
FUTURE”, Arte Fiera,
Bolonja, Itali
“BALKANS, A
CROSSROAD TO THE
Bologne, Italie
2003 LOCARNO
FILMFEST, Locarno,
Zvicër
2003 LOCARNO
FILMFEST, Locarno,
Suisse
“IN THE GORGES
OF THE BALKANS”
Kunsthalle Fridericianum,
Kassel, Gjermani
“IN THE GORGES
OF THE BALKANS”
Kunsthalle Fridericianum,
Kassel, Allemagne
“BLOOD AND HONEY”,
Muzeu Sammlung Essl,
Vjenë, Austri
Sammlung Essl Museum,
Vienne, Autriche
2002 “DIGITAL-‐IS-‐NOT-‐
ANALOG”, festivali DINA,
Campobasso, Itali
ANALOG”, DINA festival,
Campobasso, Italie
“1st TIRANA BIENNALE”,
Galeries Nationales des
Arts, Tirana, Albanie
“WHO KILLED BAMBY”,
Galeria K&S, Berlin,
Gjermani
Gallery K& S, Berlin,
Allemagne
Tirana, Albania
2006 “TRAVELLING
LIGHT, NOTHING TO
LOOSE”, Chelsea
Museum, New York
2005 “VIAGGIO
LEGGERO, NIENTE DA
PERDERE”, Modena, Italy
2004 “CHOSEN
PLACES”, Onufri
International Prize,
National Gallery of
Arts, Tirana, Albania
(2ndprize)
“BALKANS, A
CROSSROAD TO THE
Bologna, Italy
2003 LOCARNO
FILMFEST, Locarno,
Switzerland
“IN THE GORGES
OF THE BALKANS”
Kunsthalle Fridericianum
Kassel, Germany
Sammlung Essl museum,
Vienna, Austria
ANALOG”, DINA festival,
Campobasso, Italy
National Gallery of Arts,
Tirana, Albania
Gallery K& S, Berlin,
Germany
GentianSHKURTI
7sKDELWHVKVLKHUsQHSDUsPHERWsQ3\HWMHWWKHPHORUHTRIVKLQNsWRHVWHWLNHDSR
ÀOR]RÀNHVRFLDOHDSRSROLWLNHMDQsWHUUHQLNU\HVRULYHSUDYHWsPLD1sNDNRIRQLQs
e informacionit, klisheve, konformizit dhe në gjithë atë që perceptojmë si kulturën
dhe botën e sotme, përpiqem që me ngritjen e pyetjeve themelore, ndonjëherë në
GXNMHQDLYHDSRIsPLMQRUHWsVKNRMGUHMWSURFHVLWWLPDUWLVWLNLFLOLVKSHVKKHUsÀ-‐
QDOL]RKHWQsPHGLXPHWsQG\VKPHYLGHRSLNWXUsIRWRJUDÀLQVWDODFLRQHWM
Back to the Future është një projekt me piktura të imazheve të mija fëmijnore, kur
OH[RMDOHWsUVLIDQWDVWLNRVKNHQFRUHVKTLSWDUH3LNWXUDTsVKRTsURKHQPHSDVD]KH
nga librat apo revistat e kohës së komunizmit, ku për mua si fëmijë, vitet e shekullit
XXI, apo pas vitet 2000 dukeshin të largëta. Në piktura tregohet me imazhe jeta e
viteve të sotme apo e shkuara e afërt, që unë ndërtoja në përfytyrimin tim fëmijnor.
Se laisser surprendre comme si on découvrait le monde pour la première fois. Les
questions fondamentales, qu’elles soient esthétiques, philosophiques, sociales ou
politiques, sont le terrain principal de mes œuvres. Dans la cacophonie des in-‐
formations, les clichés, le conformisme, et tous ce que nous percevons comme la
culture du monde d’aujourd’hui, je tente, à travers ces questions fondamentales,
parfois à l’apparence naïve et enfantine, de poursuivre mon processus artistique,
TXLVHÀQDOLVHVRXYHQWYLDGLIIpUHQWVPpGLXPVFRPPHODYLGpRODSHLQWXUHODSKR-‐
tographie, les installations etc...
‘‘Back to the Future’’ est un projet de peinture sur le monde du futur, comme je l‘ai créé
GDQVPRQLPDJLQDWLRQG·HQIDQWjSDUWLUGHVGHVFULSWLRQVOLWWpUDLUHVGHODVFLHQFHÀF-‐
tion albanaise. Les peintures sont accompagnées de passages trouvés dans des romans
ou des magazines de l’époque communiste, quand à mes yeux d’enfant, le XXIème
siècle et les années 2000 semblaient vraiment lointains. Elles représentent en images
notre présent ou le passé récent, tels que je les ai imaginés dans mon enfance.
%HLQJ ZRQGHUHG OLNH ZKLOH GLVFRYHULQJ WKH ZRUOG IRU WKH ÀUVW WLPH 7KH PDLQ
ground of my works is that of the fundamental questions, all the same esthetical,
philosophical, social or political. In the dissonance of information, clichés, con-‐
formism and everything that we perceive as culture and today’s world, I try to raise
fundamental questions – which sometimes appear naive and childish – in order to
FRQWLQXHP\DUWLVWLFSURFHVVWKDWLVRIWHQÀQDOLVHGWKURXJKGLIIHUHQWIRUPVYLGHR
painting, photography, installations etc...
Back to the Future is a project of paintings with images from my childhood vision
IURP$OEDQLDQVFLÀUHDGLQJV7KHVHSDLQWLQJVDUHDFFRPSDQLHGZLWKWH[WVIURP
the books and magazines of the communist period, when for me as a child, 21-‐st
century, or post 2000 seemed very far away. The paintings show today’s life, or the
near past, the way my childish imagination pictured it from the books.
41
Back to the Future
7LWXOOL´6KTLSsUL´7sQHVsUPHQQ[sQsVLWLKLSsQDYLRQLW´3LRQLHULµGKH
në orën e caktuar ishin përpara Qendrës Kërkimore Shkencore Nr. 1.”
5HYLVWD+RUL]RQWLQsQWRU7UHJLPIDQWDVWLNRVKNHQFRU1s]HPsUWH
Tokës>>, nga Maksim Shimani), akrilik në kanavacë, 80 x 50 cm, 2015
Back to the Future
Titre: “Albanie 2004 -‐ “... Le lendemain, les élèves montèrent sur l’avion “Le
3LRQQLHUµHWjO·KRUDLUHSUpYXLOVVHWURXYqUHQWGHYDQWOH&HQWUHGH5HFKHUFKH
6FLHQWLÀTXH1U´
3XEOLpGDQVOHPDJDVLQH´+RUL]RQWLµQRYHPEUH+LVWRLUHGH6FLHQFH
)LFWLRQ$XF±XUGHODWHUUH!!SDU0DNVLP6KLPDQLDFU\OLTXHVXUWRLOH[
50 cm, 2015
Back to the Future
7LWOH´$OEDQLD´7KHQH[WGD\WKHSXSLOVERDUGHGRQWKHSODQH´3LR-‐
QHHUµDQGDWWKHDSSRLQWHGWLPHWKH\ZHUHLQIURQWRIWKH´6FLHQWLÀF5HVHDUFK
Center Nr.1”
+RUL]RQ0DJD]LQH1RYHPEHU6FL)LQRYHO$WWKHKHDUWRIWKH(DUWK!!
from Maksim Shimani), acrylic on canvas, 80 x 50 cm, 2015
42
Në përputhje – 2015
Conforme – 2015
Conform – 2015
Konformizmi ndoshta
ÀOORQPHWsVKNUXDULW
brenda katrorëve apo
YLMDYHWsÁHWRUHVVKNRO-‐
ORUH1sNsWsJUDÀNs
një fëmijë ka shkruar
në sipërfaqen e bardhë
të telajos së “Imago
Mundi” (12cm x 10cm)
një rresht nga tabela
e shumëzimit. Vijat
HÁHWRUHVYL]DWRKHQ
më pas.
Le conformisme
commence probable-‐
ment par l’écriture à
l’intérieur des lignes
ou des carrés du cahier
d’écolier. Dans cette
oeuvre graphique, un
enfant écrit une série
des tables de multipli-‐
cation sur la surface
blanche de la toile de
“Imago Mundi” (12 cm
x 10 cm). Les lignes du
cahier ne se dessinent
qu’après.
Conformism maybe
starts by writing
inside the lines of the
school notebook. In
this graph a child has
written a row from the
multiplication table in
the blank space of the
“Imago Mundi” canvas
(12cm x 10cm). The
lines are drawn after
that.
43
Lindur më 1991 në Lezhë
(Shqipëri) dhe rritur në
Brunico (Itali)
Jeton dhe punon në
Vjenë (Austri)
Formimi
Histori arti, Universiteti
i Vjenës (2010-‐2013)
Bukura të Vjenës, Vjenë
Prof. Martin Guttman /
Heimo Zobernig (2012 –
në vazhdim)
44
MarinaSULA
Marina Sula
Née en 1991 à Lezha
(Albanie) et a grandi à
Brunico (Italie)
Vit et travaille à Vienne
(Autriche)
Formation
Histoire de l’art,
Université de Vienne
(2010 -‐ 2013)
Académie des Beaux-‐
Arts de Vienne, Vienne
(2012 -‐ ongoing)
Ekspozita
Solo -‐ duo
SOMEWHERE IN
BETWEEN, Qendra e
Artit dhe Galeri Zeta,
Tiranë (Shqipëri),
2015, (me Bjørn
Segschneider)
Sula & Nikl, Galeria
Kunstbuero, Vjenë,
Austri, 2015 (me
Richard Nikl)
Let ‘s Draw Something
2.80.92445, Semper
Depot, Vjenë, Austri,
2014
Pro Duo, Prawneg &
Wolf, Bruneck (Itali),
2014 (me Richard Nikl)
Expositions
Solo -‐ duo
SOMEWHERE IN
BETWEEN, Zeta Art
Center & Gallery,
Tirana (Albanie),
2015, (avec Bjørn
Segschneider)
Sula & Nikl, Galerie
Kunstbuero, Vienne,
Autriche, 2015 (avec
Richard Nikl)
Let’s Draw Something
2.80.92445, Semper
Depot, Vienne,
Autriche, 2014
Pro Duo, Prawneg &
Wolf, Bruneck (ITA),
2014 (avec Richard Nikl)
Në grup
LOTE & LARP, Parallel
Vienna, Vjenë, Austri,
2015
Towards The Object,
Muzeu i Artit
Bashkëkohor, Rijeka,
Kroaci, kurator Michal
Novotny, 2015
Best of Lote & Larp,
Galeria Kunstbuero,
Vjenë, 2015
Territories, Semper
Depot, Vjenë, 2015
Muaji i Fotografisë,
Semper Depot, Vjenë,
kuratore Sonia Leimer,
2014
Display Window,
Parallel Vienna, Vjenë,
2014
group
Vienna, Vienne,
Autriche, 2015
Towards The
Object, Museum
of Contemporary
Art, Rijeka, Croatie,
commissariat Michal
Novotny, 2015
Galerie Kunstbuero,
Vienne, 2015
Territories, Semper
Depot, Vienne, 2015
Month of Photography,
Semper Depot, Vienne,
commissariat Sonia
Leimer, 2014
Display Window,
Parallel Vienna,
Vienne, 2014
Marina Sula
was born 1991 in
Lezhe (Albania) and
grew up in Brunico
(Italy). Currently she
lives and works in
Vienna (Austria).
Education
Art History, University
of Vienna (2010 -‐
2013)
Academy of Fine
Arts, Vienna -‐ (2012 -‐
ongoing)
Exhibitions
/ solo / duo
SOMEWHERE IN
BETWEEN, Zeta Art
Center & Gallery,
Tirana (ALB),
2015 (with Bjørn
Segschneider)
Sula & Nikl, Galerie
Kunstbuero, Vienna,
2015 (with Richard
Nikl)
Let’s Draw Something
2.80.92445, Semper
Depot, Vienna, 2014
Pro Duo, Prawneg &
Wolf, Bruneck (ITA),
2014 (with Richard
Nikl)
/ group
Vienna, Vienna, 2015
Towards The
Object, Museum of
Contemporary Art,
Rijeka (CRO), curated
by Michal Novotny,
2015
Galerie Kunstbuero,
Vienna, 2015
Territories, Semper
Depot, Vienna, 2015
Month of Photography,
Semper Depot,
Vienna, curated by
Sonia Leimer, 2014
Display Window,
Parallel Vienna,
Vienna, 2014
Marina Sula, i realizon vizatimet e saj abstrakte me gishta në një tabletë dixhitale.
5H]XOWDWLNRQVLVWRQQsPRWLYHULWPLNHWsFLODWNULMRMQsQMs´DQWLIRUPsµWsDUULWXU
nga shumë vija të njëpasnjëshme, duke iu referuar mbrojtjes klasike të artit ab-‐
VWUDNWH]KYLOOXDUQJD&OpPHQW*UHHQEHUJXLFLOLGsVKLURQTsDUWLSsUJMLWKsVLVKW
t’i përgjigjet realitetit në mënyrë të pavarur.
.MRUUMHWsEDVKNRQQMsVWUXNWXUsWsFDNWXDUPHOHKWsVLQsHVKNULPLWWsGRUsV3D-‐
YDUsVLDsVKWsWHRUL]XDUQsIRUPsSsUIXQGLPWDUH3\HWMDsVKWsWsQMRKLPVHoIDUsH
zgjat rezultatin e veprimeve të saj, dora apo mjeti që ajo përdor, pasi raporti mes një
gishti dhe një ekrani është pothuaj i largët.
*RGLWMHWHOHKWDGKHYLMDWHVKWULUDMDQsUH]XOWDWLSURJDPLWGKHMRVKSLNMHHDUWLV-‐
WLWHPHJMLWKDWsDMRHQGDQDXWRUsVLQsSsUUHDOL]LPLQHW\UH3sUGRULPLLWHNQLNDYH
të ndryshme absurde, si shtimi i vizoreve për t’i bërë vijat më të drejta, mund të
kuptohet si tentativë për të kontrolluar të panjohurën dhe të paarritshmen. Kjo
punë është një koment mbi statusin e mediave, të cilat luajnë një rol kritik kundrejt
komponentëve të tyre teknologjik dhe vetë të bëhet e pavarur.
Michal Novotny
Marina Sula réalise ses dessins abstraits avec ses doigts sur une tablette numéri-‐
que. Le résultat consiste en des motifs rythmés, qui créent une “anti-‐forme” faite
de plusieurs lignes à la suite, en référence à la défense de l’art abstrait avancée par
&OpPHQW*UHHQEHUJDXMRXUG·KXLGHYHQXHXQFODVVLTXHTXLYHXWTXHO·DUWUpSRQGH
à la réalité de manière autonome.
Cette grille associe une structure avec une certaine légèreté à la gestuelle de l’écri-‐
ture manuelle. L’autonomie est théorisée de manière ultime. La question est de
savoir ce qui prolonge le résultat de son opération, de sa main de ou son outil, car
le rapport entre un doigt et un écran est plutôt distante.
Les coups légers et les lignes étirées sont le résultat du logiciel, et pas l’invention
de l’artiste, et pourtant elle partage le droit d’auteur de leur réalisation. L’utili-‐
VDWLRQ GH GLIIpUHQWHV WHFKQLTXHV DEVXUGHV FRPPH O·DMRXW GH UqJOHV DÀQ GH UHQ-‐
dre les lignes plus droites, est possiblement compréhensible en tant que tenta-‐
tive de contrôler l’inconnu et l’innacessible. Ce travail est un commentaire sur
le statut des médias, qui jouent un rôle critique concernant leurs composantes
WHFKQRORJLTXHVHWTXLGHYLHQQHQWHOOHVPrPHVDXWRQRPHV
Michal Novotny
0DULQD6XODFUHDWHVKHUDEVWUDFWVGUDZLQJVZLWKKHUÀQJHURQDWDEOHW7KHUHVXOW
are rhythmic patterns that create obsessive anti-‐forms over several successive lines
UHIHUULQJWRWKHFODVVLFDOGHIHQVHRIDEVWUDFWDUWE\&OHPHQW*UHHQEHUJZKRDUJXHG
that art should generally respond autonomously to reality.
This grid associates a certain structure of the lightness of handwriting gestures.
Autonomy is ultimately thematized. The question is, what extends the result, her
KDQGRUWKHGHYLFH7KHUHODWLRQVKLSEHWZHHQÀQJHUDQGWKHVFUHHQLVNLQGRIIDU
Light strokes and expanding lines are results of open software, not inventions of
the artist, and therefore she shares the authorship. Using of various absurd tech-‐
niques, such as adding rulers, in order to make lines straight, is possible understood
as an attempt to control unknown and unaccessible. The work is a commentary on
the status of the media, wich plays a critical role concerning the increasingly tech-‐
nological component and become autonomous.
Michal Novotny
45
CHECK IN
LQNMHWSULQWRQÀQHDUWSDSHU
50 x 70 cm
2015
Drawing -‐ phone
tablet drawing, UV-‐print on Dibond, steel, laser cut, 172 x 89 cm, 2015
46
GHWDLOYLHZ
Untitled
UV print on plexiglas,
aluminium
60 x 130 cm
2015
47
Ermela Teli ka lindur
në vitin 1981 në
Tiranë, babai i saj
Ismet Teli (detar), me
prejardhje malazeze
dhe me një nënë
shqiptare Eglantina
Teli (kimiste).
Ermela Teli, është
diplomuar në Teatër
në vitin 2004 dhe
Master i Shkencave
në Film dhe TV
në vitin 2015, në
Universitetin e Arteve,
Tiranë-‐Shqipëri.
Trajnim në prodhimin
e dokumentarit dhe
teorisë së filmit.
Nisi si aktore në film,
në moshën 18 vjeçare,
si protagoniste e filmit
“Tirana viti zero”, një
film nga Fatmir Koçi,
duke përfaqësuar
Shqipërinë në
edicionin e 58-‐
të Festivalit
Ndërkombëtar të
Filmit të Venecias.
Nga 2008-‐2014,
ajo ka punuar në
Teatrin Kombëtar të
Shqipërisë. Që nga
viti 2009, Ermela
Teli, si regjisore,
prodhon filma /
dokumentarë dhe
instalacione audio
vizuale. Veprat e saj
fokusojnë përvojën
mendore, sociale dhe
vetëdijen e njeriut
dhe shoqërisë.
Née en 1981 à Tirana
d’un père Albanais,
Ismet Teli -‐ navigateur
et ayant des origines
du Monténégro et
d’une mère Albanaise
-‐ Eglantina Teli ayant
travaillé en tant que
chimiste.
Ermela Teli, diplômée
en Théatre en 2004
a reçu son Master en
Sciences du cinéma
à l’Académie des
Beaux Arts à Tirana
puis, a été formée
dans la réalisation/
production de films
documentaires et en
théorie du cinéma.
Actrice de cinéma
de 1999 à 2006 puis
actrice de théatre
de 2008 à 2014,
Ermela Teli crée
ses propres films et
documentaires depuis
2009 ainsi que des
installations audio.
Tous ces travaux
se concentrent sur
des expériences
sociales et mentales,
sur la conscience
de l’humain et de la
société.
Ermela Teli was born
in 1981 in Tirana, from
an Albanian father
Ismet Teli (marine), of
Montenegrin descent
and to an Albanian
mother Eglantina Teli
(chemist).
Ermela Teli, received,
Degree in Theater
in 2004 and Master
of science in Film
and Tv in 2015 at
the University of
Arts Tirana-‐Albania.
Further training
in documentary
production and theory
of cinema.
Actress in movies and
theater production,
from 1999-‐2006.
2008-‐2014, she
worked at National
Theater of Albania.
Since 2009 Ermela
Teli, as film director
produces her movies
/documentaries
and video audio
installations. Her
works focus on
the mental social
experience, the
conscience of a
human and society.
ErmelaTELI
ARKITEKTURË E TRISHTIMIT (TRILOGJI)
Arkitekturë e trishtimit, e ndarë në tre kapituj, ndodh gjatë tri periudhave të
ndryshme kohore, duke përshkruar “arkitekturën e emocioneve” dhe një përvo-‐
jë mendore sociale, vetëdijen e njeriut dhe shoqërisë. Në punën që kam zhvillu-‐
ar gjatë qëndrimit në rezidencën artistike T.I.C.A, kam qënë e interesuar për të
punuar lidhur me marrëdhënien ndërmjet njeriut dhe arkitekturës, në kontekst
të Shqipërisë. Si gjithmonë, pika ime e interesit është vetë qenia njerëzore, si dhe
ndikimi i psikologjisë në shoqëri, e cila më udhëhoqi drejt asaj, siç unë e quajta një
“arkitekturë e trishtimit”.
Në qoftë se është fjala për interpretimin e shoqërisë, shumë interpretime mund
Ws UUMHGKLQ QJD VLSsUIDTHW DUNLWHNWRQLNH Ws NsWLM YHQGL GXNH ÀOOXDU PH PLWLQ H
5R]DIsV NX QMs JUXD EsKHW ´WXOODµ QMHUs]RUH H QMs NsVKWMHOOH Ps SDV EXQNHUsW
shqiptarë, të cilët në punën time gjithashtu gjenerojnë një lidhje midis arkitekturës
dhe trupit nëpërmjet lenteve të shtypjes, seksualitetit klandestin edhe përfun-‐
GLPLVKWUHJUHVLRQLWLQGXVWULDOHDUNLWHNWRQLNTsPXQGWsSHUFHSWRKHWTsQsÀOOLP
të viteve 1990 dhe vitet që ka arritur deri më tani, të një niveli të fatalitetit.
Arkitekturë e trishtimit, ndodh gjatë tri periudha të ndryshme kohore. Duke lëvi-‐
]XUNDPHUDQsKDSsVLUsQHNsW\UHWUHJLPHYHWsQGU\VKPHVKLNXHVLHVKHKÀOPLQ
si “arkitekturën e emocioneve” dhe si një përvojë mendore sociale, më shumë se
DUNLWHNWXUsQVLQMsNROHNVLRQWsQGsUWHVDYHÀ]LNH.DODMDH5R]DIsVQsT\WHWLQH
6KNRGUsVQsYHULWs6KTLSsULVs]DNRQLVKWOLGKHWPHOHJMHQGsQ HÁLMLPLWWs5R-‐
zafës – një grua e cila u bë “materiali i njeriut” në rrjedhën e ndërtimit të kalasë.
Një legjendë që gjithashtu përfshin çështje të tilla si familja, besimi, tradhëtia dhe
GDVKXULD1JMDUMD]KYHQGRVHWQsSHULXGKsQHGLNWDWXUsVNXVDNULÀFDWDQLsVKWsUUL-‐
tur në të gjithë shoqërinë. Historia më udhëheq për të kërkuar në shtigje të shumta.
Trilogjia përfundon me periudhën e Tranzicionit, i cili është subjekt i Arkitekturës
së trishtimit, aty ku “Trupi është lënë pa mend në mënyrën më drastike.” Në fund
stadi tranzicionit paraqet ende një formë të tjetërsimit të trupit dhe të mendjes, që
mund të shihet në turmat e njerëzve ende të privuar nga ajo që unë e konsideroj
njerëzore dhe sociale. Kamera vijon turmat e njerëzve që proçedojnë në një hapë-‐
sirë pa një kuptim apo qëllim dhe i ngjan një trupi pa një mendje. Seri ngjarjesh dhe
SsUNsWsDUV\HsVKWsQMsWUHJLPTssVKWsLGRPLQXDUVsULVKQJDWUDGKWLVDNULÀFsGKH
vetmi, tre elemente që vazhdimisht godasin vetëdijen e njeriut dhe atë të shoqërisë.
T.I.C.A. Tirana Institute of Contemporary Art 2012
T.I.C.A. Instituti i Artit Bashkëkohor i Tiranës 2012
48
49
ARCHITECTURE OF SADNESS (TRILOGY)
/HÀOP$UFKLWHFWXUHRI6DGQHVVHVWGLYLVpHQWURLV
chapitres décrivant “l’architecture des émotions”
et une expérience mentale et sociale, la conscience
d’un humain et de la société.
Dans ce travail développé au cours d’une résidence,
j’avais le désir de travailler sur la relation entre
l’homme et l’architecture en Albanie. Comme tou-‐
MRXUVPRQLQWpUrWSULQFLSDOHVWO·rWUHKXPDLQOXL
PrPHDLQVLTXHO·LPSDFWGHODSV\FKRORJLHGDQVOD
société, c’est ce qui m’a conduit à ce que j’appelle
“l’architecture de la tristesse”.
3RXULQWHUSUpWHUOHVIRQGHPHQWVG·XQHVRFLpWpSDU-‐
ticulière, beaucoup d’éléments peuvent émerger de
l’observation de l’architecture d’un pays, en com-‐
PHQoDQW SDU OH P\WKH GH 5R]DID R XQH IHPPH
devient la brique humaine d’un château, puis les
bunkers Albanais qui dans mon travail génèrent
une relation entre l’architecture et le corps, avec
un regard sur la sexualité clandestine réprimée et
éventuellement la régression architectonique in-‐
GXVWULHOOH TXL SHXW rWUH SHUoXH DX GpEXW GHV DQ-‐
nées 90 et qui a atteint maintenant un autre niveau
de fatalité.
“Architecture of Sadness” se déroule durant trois
différentes périodes temporelles.
En déplaçant la caméra dans ces espaces de récits
GLVWLQFWVOHVSHFWDWHXUYRLWOHÀOPFRPPHXQH´DU-‐
chitecture des émotions” et une expérience sociale
et mentale à la place de voir l’architecture comme
une collection d’immeubles physiques.
/H ÀOP GpEXWH DYHF OD OpJHQGH GH 5R]DID R OH
FRUSVG·XQHIHPPHHVWUpGXLWjXQREMHWGHVDFULÀF-‐
HV/H&KkWHDXGH5R]DIDGDQVODYLOOHGH6KNRGUD
(Nord de L’Albanie) fait habituellement référence
j OD OpJHQGH GX VDFULÀFH GH 5R]DID ² 8QH IHPPH
qui devient le “matériau humain” au cours de la
construction du château. Une légende qui englobe
des éléments comme la famille, la foi, la trahison et
l’Amour. L’histoire se développe dans la période de
ODGLFWDWXUHRPDLQWHQDQWOHVDFULÀFHV·HVWUpSDQ-‐
du globalement dans la société. L’histoire m’amène
a rechercher différents chemins.
La Trilogie se termine avec la Transition, qui est le
sujet de Architecture of Sadness, “où le corps est
ODLVVpVDQVHVSULWGHODPDQLqUHODSOXVH[WUrPHµ
$ODÀQODSKDVHGHWUDQVLWLRQSUpVHQWHHQFRUHXQH
autre forme d’aliénation du corps et de l’esprit,
TXLSHXWrWUHYXHGDQVFHVIRXOHVGHJHQVWRXMRXUV
privés de ce que je considère comme humain et so-‐
cial. La caméra suit ces personnes qui se déplacent
dans un espace dépourvu de sens et de but ressem-‐
blant à des corps sans esprit.
La série d’événements est donc un récit qui est de
QRXYHDX GRPLQp SDU OD WUDKLVRQ OH VDFULÀFH HW OD
solitude, trois éléments qui heurtent constamment
la conscience d’un humain et de la société.
T.I.C.A. Tirana Institute of Contemporary Art2012
50
ARCHITECTURE OF SADNESS (TRILOGY)
7KH ÀOP $UFKLWHFWXUH RI 6DGQHVV LV GLYLGHG
into three chapters, describing the “architec-‐
ture of emotions” and a mental social experi-‐
ence , the conscious of a human and society.
In the work I developed in the course of a
residency, I was eager to work on the relation
between man and architecture in the very con-‐
text of Albania. As always, my point of interest
is the human being itself, as well as the impact
of psychology onto society, which leads me to
what I called an “architecture of sadness”. If it
comes to the interpretation of society, a lot can
be derived from the architectural surfaces of
WKLV FRXQWU\ ² VWDUWLQJ ZLWK WKH 5R]DID P\WK
where a woman becomes the human “brick” of a
castle, then the Albanian bunkers, which in my
work also generate a relation between archi-‐
tecture and the body through the lenses of re-‐
pressed, clandestine sexuality, and eventually,
the industrial architectonic regression, that can
be perceived since the early 1990 ies and which
has reached by now yet another level of fatality
Architecture of Sadness, happening during
three different time periods. By moving the
camera into the space of these distinct narra-‐
WLYHV WKH YLHZHU VHHV WKH ÀOP DV ´DUFKLWHFWXUH
of emotions” and a mental social experience
instead of seeing architecture as a collection of
physical buildings.
7KHÀOPVWDUWVZLWKWKH5R]DIDOHJHQGZKHUH
a woman’s body reduces into an object of sac-‐
ULÀFH7KH5R]DIDFDVWOHLQ6KNRGUDFLW\QRUWK
of Albania) is usually related to the legend of
WKHVDFULÀFHRI5R]DIDDZRPDQZKREHFDPH
the ‘human material’ in the course of the cas-‐
tle’s erection. A legend that also encompasses
subject-‐matters such as family, faith, betrayal,
and love. The story moves into the dictatorship
SHULRGZKHUHWKHVDFULÀFHQRZKDVJURZQLQWR
the entire society. History leads me to search
multiple paths.
The trilogy ends with the Transition, which is
the subject of Architecture of Sadness, “where
the body is left without mind in most drastic
ways.”
In the end –the state of transition introduces
yet another form of alienation of the body and
the mind, that can be seen in the crowds of peo-‐
ple still deprived of what I consider the human
and the social. The camera follows crowds of
people proceeding into a space without a sense
or purpose resembling a body without a mind.
The series of events is therefore a narrative that
LV DJDLQ GRPLQDWHG E\ EHWUD\DO VDFULÀFH DQG
loneliness, three elements that constantly hit
the conscious of a human and society.
T.I.C.A. Tirana Institute of Contemporary Art 2012
“Arkitekturë e
trishtimit”,
ErmelaTeli, 2012, HD
videoimazhe
“Architecture of
Sadness”,
ErmelaTeli, 2012, Stills
from HD video
“L’Architecture de la
tristesse”,
Ermela Teli, 2012, images
extraites de la vidéo HD
Kapitulli II
Territori i diktaturës
Chapter II
The territory of the
dictatorship
Chapitre II
Le territoire de la
dictature
Kapitulli II
Chapter II
dictatorship
Chapitre II
Le territoire de la
dictature
Kapitulli II
Chapter II
dictatorship
Chapitre II
Le territoire de la
dictature
51
Driant Zeneli ka lindur
më 1983 në Shkodër,
Shqipëri. Ai jeton në
Romë.
Në 2011 ai përfaqësoi
Shqipërinë në
ekspozitën e 54-‐ët
ndërkombëtare të artit
– Bienalja e Venecias.
Në 2008 ai fitoi
çmimin ndërkombëtar
të artit “Onufri”,
Tiranë, dhe në 2009
çmimin Artisti i
ri bashkëkohor
europian.
Ai është prezantuar
në : Galerinë
Prometeu të Ida
Pisanit, Milano (2015,
2010); Bienalja e
IV e Fin del Mundo,
Kili (2015); Viafarini,
Milano (2014);
GAM, Torino (2013);
Bienalja e Shtëpisë së
Bardhë, Athinë (2013);
KCCC, Klaipeda,
Lituani (2013);
ZKM, Karlsruhe,
Gjermani (2012);
MUSAC, Kështjella
León, Spanjë, (2012);
TICA, Tiranë (2012);
Bienalja e 5-‐të
e Pragës, Pragë
(2011); 98 javët e
Project Space, Bejrut
(2011); Trongate
103, Gllasgou (2011);
Kosovës, Prishtinë
(2010); Muzeu i Artit
Bashkëkohor “Villa
Croce”, Xhenova
(2009); Studio
Tommaseo, Trieste,
(2009); Galeria
Kombëtare e Tiranës,
(2008).
52
Driant Zeneli est né à
Shkodra en 1983 et vit
à Rome en Italie.
En 2011 il a
représenté l’Albanie
pour la 54e Biennale
de Venise, et à été
récompensé par le
Prix international
Onufri pour l’art
contemporain en
2008 et par le Prix
des Jeunes artistes
contemporains
de Trieste
Contemporanea en
2009.
Son travail a été
exposé à: Prometeo
Gallery di Ida Pisani,
Milan (2015 et 2010),
La 4e Biennale de la
Fin du Monde, Chili
(2015), Viafarini,
Milan (2014), GAM,
Turin (2013), White
House Biennal,
Athènes (2013),
KCCC, Klaipeda,
Lituanie, (2013), ZKM,
Karlsruhe (2012),
MUSAC, Castilla
Leon, Espagne (2012),
TICA, Tirana, Albanie
(2012), 5e Biennale
de Prague (2011), 98
week Project Space,
Beyrouth, Liban
(2011), Trongate
103, Glasgow (2011),
Galeries Nationales
du Kosovo, Pristina
(2010), Musée d’Art
Contemporain, Villa
Croce, Gênes (2009),
Studio Tomaseo,
Trente (2009),
Gallerie Nationale de
Tirana (2008).
DriantZeneli was born
in 1983 in Shkoder,
Albania. He lives in
Rome.
In 2011 he
represented
Albania at the 54th
International Art
Exhibition – Venice
Biennale. In 2008
he won the Onufri
International
Contemporary Art
Prize, Tirana, and
in 2009 the Young
European Artist
Award Trieste
Contemporanea.
He has exhibited
at: Prometeogallery
di Ida Pisani, Milan
(2015; 2010); IV
Bienal del Fin del
Mundo, Chile (2015);
Viafarini, Milan
(2014); GAM, Turin
(2013); White House
Biennial, Athens
(2013); KCCC,
Klaipeda, Lithuania
(2013); ZKM,
Karlsruhe (2012);
MUSAC, Castilla León.
Spain,(2012); TICA,
Tirana (2012); Prague
Biennale 5, Prague
(2011); 98 weeks
Project Space, Beirut
(2011); Trongate
103, Glasgow (2011);
National Gallery of
Kosove, Prishtine
(2010); Museod’Arte
Contemporanea Villa
Croce, Genoa (2009);
Studio Tommaseo,
Trieste, (2009);
National Gallery of
Tirana, (2008).
DriantZENELI
Si mund të arrijmë të shtyjmë limitet tona pa qënë superheroj ? A mundet mbretëria
e të mundshmes të ekulibrohet me terrenin e imagjinares ?
9HSUD H 'ULDQW =HQHOLW VÀGRQ OLPLWHW LQWHOHNWXDOH GKH À]LNH GXNH YHQGRVXU Qs
skenë dhe duke performuar situata surreale dhe ironike, ndonjëherë dhe absurde.
Këto të fundit manifestohen në tentativa performuese – me përfshirjen vetjake
ose dhe të tjerëve – në një proces që kthen kohën në eksperiencë. Shpesh puna e
=HQHOLWLGHQWLÀNRKHWPHsQGUUDWOXDQPHDUV\HQQGsUNRKsWDNRKHWPHSMHVsPDU-‐
rjen e publikut.
Në qendër të veprimit performues dhe në punët e tjera të artistit ku përdoret gjuha
HQDUUDWLYHVÀOPLNHQGRGKHWULSsUNXÀ]LPLLGsVKWLPLW²VLoDVWLWKHPHORUSsUWs
krijuar një alternativë të re.
Comment repousser les frontières de nos limites sans devenir des super-‐héros ?
(VWFHTXHOHGRPDLQHGXSRVVLEOHSHXWrWUHFRQWUHEDODQFpSDUOHFKDPSGHO·LP-‐
aginaire ?
/HWUDYDLOGH'ULDQW=HQHOLGpÀHQRVOLPLWHVSK\VLTXHVHWLQWHOOHFWXHOOHVHQPHWWDQW
en scène et en performant des situations ironiques et oniriques, frisant parfois l’ab-‐
surde. Ces dernières prennent vie lors ses tentatives performatives (s’engageant
personnellement mais aussi grâce à d’autres personnes), dans un processus qui met
jO·pSUHXYHOHWHPSVTXLV·LGHQWLÀHDXUrYHTXLMRXHDYHFODUDLVRQWRXWHQGHPDQ-‐
dant la participation du grand public.
Au centre des actions performatives de Zeneli, aussi bien que dans d’autres travaux
TXLXWLOLVHQWXQHWUDPHQDUUDWLYHÀOPpHVHWURXYHODUHGpÀQLWLRQGHO·LGpHGHO·pFKHF
GHO·XWRSLHHWGXUrYHHQWDQWTX·pOpPHQWTXLRXYUHjGHQRXYHOOHVSRVVLELOLWpV
How do we push the boundaries of our limitations without becoming superhe-‐
roes? Can the realm of the possible be balanced with the ground of the imaginary?
Driant Zeneli’s work challenges physical and intellectual limits by staging and
performing ironic and dreamlike situations, sometimes absurd. The latter takes
place with performative attempts -‐ weather only with his personal involvement or
WKURXJKRWKHUVLQDSURFHVVWKDWH[SHULHQFHVWLPHLGHQWLÀHVZLWKGUHDPVSOD\V
with reason while encountering the participation of the wider public.
$WWKHFRUHRI=HQHOL·VSHUIRUPDWLYHDFWLRQVDVZHOODVLQRWKHUZRUNVXVLQJÀOPLF
QDUUDWLYHLVWKHUHGHÀQLWLRQRIWKHLGHDRIIDLOXUHXWRSLDDQGGUHDPDVWKHHOHPHQW
that opens possible alternatives.
53
54
Driant Zeneli
The dream of Icarus was to make a cloud, video, 2009
&RXUWHV\SURPHWHRJDOOHU\GL,GD3LVDQL0LODQDQG/XFFD
Driant Zeneli
Don’t look at The Sun while you’re expecting to Cross it, 2014
&RXUWHV\WKHDUWLVWDQGSURPHWHRJDOOHU\GL,GD3LVDQL0LODQR/XFFD
Driant Zeneli
8QOLNHO\&ROOLVLRQV3HUIRUPDQFH
3KRWRRI'DYLGH7UHPRODGD&RXUWHV\SURPHWHRJDOOHU\GL,GD3LVDQL0LODQR/XFFD
Driant Zeneli
Those who tried to put the rainbow back in the sky, video HD, 2012, 07’50’’
&RXUWHV\WKHDUWLVWDQGSURPHWHRJDOOHU\GL,GD3LVDQL0LODQR/XFFD
55
56
FaniZGURO
Fani Zguro ka lindur
më 1977 në Tiranë.
Fani Zguro est né en
1977 à Tirana.
Fani Zguro was born
in 1977 in Tirana.
Punon dhe jeton
në Tiranë dhe
Berlin. Zguro
është diplomuar në
Akademinë e Arteve
të Bukura të Breres
në Milano (1998-‐
2007). Ai është fitues
i çmimit të parë në
konkursin “Onufri”
dhe bashkë-‐themelues
i “Gallery On The
Move”. Ai gjithashtu
ka ekspozuar në
“Haus der Kulturen
der Welt” në Berlin,
në Muzeun Kombëtar
të Artit Bashkëkohor
në Bukuresht, në
Kolegjin Artistik
të Sarajevës, në
Filmotekën Spanjolle
Madrid, DocvaCareof
Milano, në Bienalen
e 2-‐të të Tiranës,
Bienalen e 3-‐të të
Mardin-‐it, Bienalen
e 4-‐ët të Artistëve të
rinj të Bukureshtit,
në Stambolli
Bashkëkohor, në
Muzeun Modern dhe
Bashkëkohor të Artit
Rijeka, Festivalin e
fotografisë në Athinë,
Librarinë publike Nju
Jork dhe Qendrën
Kombëtare për Artin
Bashkëkohor në
Moskë.
Il vit et travaille entre
Tirana et Berlin.
Zguro a étudié à
l’Académie des Beaux
Arts de Brera, à Milan,
de 1998 à 2007. Il
est le gagnant du
Prix International
Onufri 2007 et le
co-‐fondateur de la
Galerie On The Move.
Il a également exposé
à Haus der Kulturen
der Welt (Berlin),
National Museum
of Contemporary
Art Bucharest
(Roumanie),
Collegium Artisticum
(Sarajevo), Filmoteca
Espanola (Madrid),
Docva Careof (Milan),
2nd Tirana Biennale
(Albanie), 3rd Mardin
Biennale (Turquie),
4th Young Artists
Biennale of Bucharest
(Roumanie),
Contemporary
Istanbul (Turquie),
Museum of Modern
and Contemporary
Art Rijeka (Croatie),
Athens Photo
Festival (Grèce),
Public Library New
York (USA) and
National Center
for Contemporary
Moscow (Russie).
Lives and works in
Tirana and Berlin.
Zguro has studied
at Accademia delle
Belle Arti di Brera in
Milan (1998-‐2007).
He is the winner of
International Onufri
Prize 2007 and the
co-‐founder of Gallery
On The Move. He
has exhibited also at
Haus der Kulturen
der Welt Berlin,
National Museum of
Contemporary Art
Bucharest, Collegium
Artisticum Sarajevo,
Filmoteca Espanola
Madrid, Docva Careof
Milan, 2nd Tirana
Biennale, 3rd Mardin
Biennale, 4th Young
Artists Biennale
of Bucharest,
Contemporary
Istanbul, Museum
of Modern and
Contemporary Art
Rijeka, Athens Photo
Festival, Public
Library New York
and National Center
for Contemporary
Moscow.
1XNsVKWsDVQMsKHUsHOHKWsWsÁDVsVKSsUSXQsWHWXD0HJMLWKDWsDMRTsHEsQPs
kompleks përkshrimin është koha që duhet të përfshish në këtë raport. Sepse me
kohën ndodh që puna e artistit ndryshon, zhvillohet apo degjeneron. Kam star-‐
WXDUTsQJDÀOOLPLLYLWHYHGXNHUHDOL]XDUSHUIRUPDQFDGKHLQVWDODFLRQHQs
hapësira publike, gjatë periudhës kur frekuentoja Akademinë e Arteve të Bukura
Ws%UHUsVQs0LODQR3HUIRUPDQFDWHPLMDLVKLQWsQMsNDUDNWHULLURQLNQGsUVDLQVWD-‐
lacionet në hapësira publike përngjasonin më tepër me slogane atipike apo manip-‐
ulime spotesh publicitare. Mandej nga mesi i viteve 2000 iu përkushtova videos,
kjo ndoshta edhe si konseguenca nostalgjike që kisha për kinemanë (sidomos për
atë të viteve ‘60-‐‘70). Videot që realizoja gjatë këtyre viteve nuk kishin karakter
performues. Aty nuk ndodhte asgjë. Ato mund të ishin një autoportret në errësirë,
QMsXGKsWLPQRNWXUQPHPDNLQsNXÀNVRKHVKLQYHWsPGULWDWHPDNLQDYHQsDXWR-‐
VWUDGsQMs´WZRYLGHRFKDQQHOµNXÀOPRMDUUXJsWH7LUDQsVGLWsQGKHQDWsQDSR
HGKHYLGHRQsNRQWHNVWPRQWD]KLNXPDQLSXORMDÀOPDWsYMHWsUEDUGKH]L1sYLWHW
e fundit puna ime është fokusuar në riciklimin e arkivave personale dhe sidomos
manipulimit të librave. Në rastin e serisë “Untitled” e komisionuar nga Instituti
*sWH SsU HNVSR]LWsQ VKsWLWsVH ´5HFRUGHG 0HPRULHVµ NDP SsUGRUXU IRWRJUDÀ
të vjetra të babit tim, ku bie në sy fytyra e zhgarravitur e një personi tek të gjitha
IRWRJUDÀWs1GsUVDWHNVHULD´%RRNIRU)OLJKWVµ]KJDUUDYLVJM\VPsQHoGRIDTHOLEUL
për të harruar frikën që më shkakton udhëtimi me avion. Janë të shumta seritë që
përdor duke shfrytëzuar libra të ndryshëm. Ndoshta puna ime në vitet e fundit
është fokusuar edhe tek fenomeni i çensurës, por jo në kuptimin banal të fjalës çen-‐
VXUsHFLODPXQGWsLQWHUSUHWRKHWOHKWsVLWHUPNOLVKH3RUoHQVXUDVLQMsHOHPHQWL
cili padashur mund të krijojë kushtet për një histori “romantike”.
Ce n’est pas un exercice facile que de parler de mon travail. Ce qui en fait un sujet
encore plus complexe, est le cadre temporel utilisé dans les textes qui en parlent.
3DUFHTXHOHWUDYDLOGHVDUWLVWHVFKDQJHjWUDYHUVOHWHPSVTX·LOpYROXHRXGpJqQqUH
J’ai commencé à travailler au début des années 2000, en réalisant des performanc-‐
es et des installations dans l’espace public. A l’époque j’étudiais à l’Académie des
Beaux-‐arts de Brera, à Milan. Mes performances avaient un caractère ironique
tandis que mes installations rassemblaient des slogans atypiques ou des manip-‐
XODWLRQVGHVSRWVSXEOLFLWDLUHV3XLVjSDUWLUGXPLOLHXGHVDQQpHVMHPHVXLV
engagé dans l’art vidéo à cause de la relation nostalgique que j’entretenais avec le
cinéma (notamment le cinéma des années 60 et 70). Les vidéos que j’ai créé à cette
période n’étaient pas issues d’un contexte performatif. Il ne s’y est rien passé. Il y
DYDLWSHXWrWUHTXHOTXHVDXWRSRUWUDLWVGDQVO·REVFXULWpXQYR\DJHHQYRLWXUHQRF-‐
WXUQHRO·RQQ·HXWSXYRLUTXHGHVSKDUHVXQHFKDvQHGHGHX[YLGpRVRMHÀOPDLV
les rues de Tirana jour et nuit, ou alors des vidéos dans un contexte d’édition, ma-‐
QLSXODQWGHYLHX[ÀOPVHQQRLUHWEODQF
3OXVUpFHPPHQWPRQWUDYDLOV·HVWIRFDOLVpGDQVOHUHF\FODJHG·DUFKLYHVSHUVRQQHOOHV
notamment par la manipulation de livres. Dans le cas de la série “Untitled” com-‐
PDQGpHSDUOH*RHWKH,QVWLWXWSRXUO·H[SRVLWLRQLWLQpUDQWH´5HFRUGHG0HPRULHVµ
j’ai utilisé neuf vieilles photographies de mon père, et dans chacune j’ai mis en
avant le visage d’une seule personne. Alors que dans la série “Book For Flight”,
M·DLUHFRXYHUWGHVSDJHVDXVW\ORDÀQGHFRPEDWWUHODSHXUGXYROHQDYLRQ'DQV
EHDXFRXSGHPHVVpULHVM·XWLOLVHGLIIpUHQWVOLYUHV3HXWrWUHTXHPRQWUDYDLOUpFHQW
parle du phénomène de la censure, mais pas de la manière banale dont on utilise le
PRW´FHQVXUHµTXLSHXWIDFLOHPHQWrWUHLQWHUSUpWpFRPPHXQFOLFKp0DLVSOXW{WOD
censure comme élément qui pourrait naïvement créer les conditions d’une histoire
romantique.
57
It’s never easy to talk about my works. However that which makes it more
complex is the time frame used in those reports. Because the artist’s work
changes through time, it evolves or it degenerates.
I have started at the beginning of 2000s by realizing performances and instal-‐
lations in public spaces at the time studying at Accademia delle Belle Arti di
Brera in Milan. My performances were of an ironic character while installations
in public spaces resembled atypical slogans or spot manipulations. Then from
middle 2000s I committed myself to video art because of the nostalgic relation
I had with cinema (notably 60-‐70s). The videos that I created during this peri-‐
od were not of a performative context. There did not happen anything. There
were maybe self-‐portraits in darkness, a nocturnal car journey were only cars’
ODPSVFDQEHVHHQDWZRYLGHRFKDQQHOZKHUH,ÀOPHG7LUDQD·VVWUHHWVQLJKW
and day, or videos in an editing context manipulating old black and white
movies. During recent times my work is focused in recycling personal archives
notably the manipulation of books. In the case of series “Untitled” commis-‐
VLRQHGE\*RHWKH,QVWLWXWHIRUWKHWUDYHOLQJH[KLELWLRQ´5HFRUGHG0HPRULHVµ,
have used nine old pictures of my father, where is distinguished in all of them a
single over-‐ penciled face of a person. Whereas in the series “Book for Flights”,
,SHQFLOHGRYHUKDOIRISDJHVWRÀJKWWKHIHDUFDXVHGE\WKHSODQHÁLJKW7KHUH
DUHPDQ\WKHVHULHVWKDWXVHYDULRXVERRNV3HUKDSVP\ZRUNVWKURXJKUHFHQW
time is focused at the censure phenomena, but not in the banal way of using
the word censure which can easily be interpreted as cliché. But censure as an
element which naively creates the conditions of a romantic history.
58
PUNE TE HERSHME
(01,02,03)
EARLY WORKS
(01,02,03)
EARLY WORKS
(01,02,03)
Teknike e perzier mbi
leter, 78 x 116 cm
2007
Technique mixte sur
papier, 78 x 116 cm
2007
Mixed media on paper
78 x 116 cm
2007
Gjate viteve
2006/2007 fillova
te ricikloj te gjitha
pikturat dhe
vizatimet e mija te
femijerise deri ne
mesin e viteve 90.
Riciklimi konsiston
ne grupimin e
qindra piktura dhe
vizatimeve, ku mbi
te cilat shkruajta
fjale te ndryshme
te marra nga fjalori
anglisht. Mbi punet e
femijerise, vendosa
te shkruaj mbi to
fraza te shkeputura
nga vepra e A. Artaud
“Per ti dhene fund
gjykimit te Zotit”.
Au cours de l’année
2006/2007 j’ai
commence à recycler
toutes les peintures
que j’avais gardé, de
mon enfance jusqu’aux
années 90. Ce recyclage
consiste à regrouper
des centaines de
peintures et simples
dessins, sur lesquels
j’ai écrit des mots
en anglais tirés du
dictionnaire. Cela se
réfère à un cycle ancien,
et sur les peintures
enfantines j’ai écrit des
passages de l’œuvre de
Antonin Artaud : “Pour
en finir avec le jugement
de Dieu”.
During 2006/2007
l started to recycle
all my paintings
that I stored during
my child years till
‘90. This recycling
consists in grouping
hundreds paintings
and simple drawings,
above which I write
various English
words taken from
the dictionary. This
pertains to the older
cycle, meanwhile
above the infantile
paintings I have
written passages
from Artaud’s “Pour
en finir avec le
jugement de Dieu”.
59
Ka lindur më 1979 në Fier,
Shqipëri, jeton dhe punon
në Tiranë, Shqipëri.
Né en 1979 à Fier en
Albanie, vit et travaille à
Tirana en Albanie.
Born in 1979 in Fier,
Albania, lives and work in
Tirana, Albania.
2005-‐2008 Akademia
Kombëtare e Arteve
të Bukura, Shqipëri;
2008-‐2009 Universiteti
Mbretëror i Arteve të
Bukura në Stokholm,
Suedi; 2007 Çmimi i parë
në “Idea më Inovative”
(Most Innovative Idea)
konkurs i organizuar
nga Banka Botërore,
Shqipëri; 2009 Çmimi
i dytë Ndërkombëtar
“Onufri”; 2010 ka fituar
një qëndrim 3 javor
nga Instituti i Artit
Bashkëkohor i Tiranës;
2009-‐2010 Finalist në
eventin “Ardhje”; 2012
ka fituar çmimin “Villa
Romana”, Firence;
2013 Çmimi i parë në
konkursin “Live Art”;
2014 dokumentar special
nga ARTE TV, “Imazhet e
një diktature”, Gjermani,
Francë.
2005 -‐ 2008 Académie
des Beaux-‐Arts de
Tirana, Albanie; 2008
-‐ 2009 Université
Royale des Beaux-‐
Arts de Stockholm,
Suède; 2007 Premier
prix de la compétition
“Innovation” de la World
Bank, Albanie; 2009
Second Prix ONUFRI,
Tirana; 2010 Résidence
TICA – Tirana Institute of
Contemporary Arts; 2009
-‐ 2010 Finaliste du Prix
ARDHJE ; 2012 Prix de la
Villa Romana, Florence,
Italie; 2013 Prix LiveArt;
2014 documentaire sur
ARTE, “Les images d’une
dictature”, France /
Allemagne.
2005 -‐ 2008 The
National Academy of
Fine Arts, Albania;
2008 -‐ 2009 Royal
University of Fine Art
Stockholm, Sweden;
2007 Awarded first prize
in the “Most Innovative
Idea” competition by the
World Bank, Albania;
2009 Second Prize
in the International
Award “Onufri” ; 2010
Awarded a three-‐months
Residency by Tirana
Institute of Contemporary
Art; 2009 -‐ 2010 Finalist
of “Ardhje” Award; 2012
Awarded Villa Romana
Price, Firence; 2013
Awarded first prize at
LiveArt competition; 2014
special documentary by
ARTE tv, “Les images
d’une dictature”,
Germany, France.
Përmbledhja
e ekspozitave
(Përzgjedhje): 2014 “Post
Albanian Artists” Muzeu
Pino Pascali, Itali; “Visit in
the Wound”, Galeria Zeta,
Tiranë; 2013 “Suden”
KunstHalle, Berlin,
Gjermani; 2012 “Nord
Art Event” Büdelsdorf,
Gjermani; 2011 “Iron
Applause”, Galeria
Kombëtare Sllovake,
Bratislava; “A History Out
of The Contect”,Galeria
“The Promenade”,
Shqipëri; 2010 Akademia
Graz Galeri, Austri;
“Çmimi Onufri”, Galeria
Kombëtare e Arteve,
Tiranë; Shqipëri “Rewind/
Play/Forward”, Galeria
Zeta, Tiranë, Shqipëri;
“Colours of the Frontiers”,
Norman Castle, Brindizi,
Itali; 2009 Galeria Mejan,
Stokholm, Suedi; Galeria
“Südlicht” 18M, Berlin.
60
Expositions collectives
(Sélection):
2014 “Post Albanian
Artists” Musée Pino
Pascali, Italie; “Visit in
the Wound”, Zeta Gallery,
Tirana, Albanie; 2013
“Suden” KunstHalle,
Berlin, Allemagne;
2012 “Nord Art Event”
Budelsdorf, Allemagne;
2011 “Iron Applause”,
Galeries Nationales de
Slovaquie, Bratislava;
“A History Out of The
Contect”,The Promenade
Gallery, Albanie; 2010
Academy Graz Gallery,
Graz, Autriche; “Onufri
Prize”, Galerie Nationale
des Arts, Tirana, Albanie;
Albania “Rewind/Play/
Forward”, Zeta Gallery,
Tirana, Albanie; “Colours
of the Frontiers”, Norman
Castle, Brindisi, Italie;
2009 Mejan Gallery,
Stockholm, Suède;
“Südlicht” 18M Gallery,
Berlin, Allemagne.
Group Exhibitions
(Selection):
2014 “Post Albanian
Artists” Museo Pino
Pascali, Italy; Visit in
the Wound, Zeta Gallery,
Tirana; 2013 “Suden”
KunstHalle, Berlin,
Germany; 2012 “Nord
Art Event” Budelsdorf,
Germany; 2011 “Iron
Applause”, Slovak
National Gallery,
Bratisllava; “A History
Out of The Contect”,The
Promenade Gallery,
Albania; 2010 Academy
Graz Gallery, Graz,
Austria; “Onufri Prize”,
The National Gallery
of Art, Tirana; Albania
“Rewind/Play/Forward”,
Zeta Gallery, Tirana,
Albania; “Colours of the
Frontiers”, Norman Castle,
Brindisi, Italia; 2009
Mejan Gallery, Stockholm,
Sweden; “Südlicht” 18M
Gallery, Berlin.
EnkelejdZONJA
'XNHYL]LWXDUPX]HXQ8IÀFLQs)LUHQFHQsQMsQJDGKRPDWHHUUsWDWsWLMQGHVK
një tablo me dimensione të vogla. I hedh një shikim shkarazi. Shkoj më tej. Numri
LWDEORYHsVKWsLPDGKSsUNRKsQQsGLVSR]LFLRQ.RUULGRULsVKWsLJMDWs3DVYHWsP
pak hapash një si fanitje. Një gjë e ngjashme me atë çka pashë në tablo rindërtohet
në kujtesën time. Një ngjarje krejt e humbur, që nuk kish ardhur më në kujtesë
rishfaqet befas. Kam qenë rreth dhjetë vjeç. Fëmijëria ime kaloi në një fshat fushash.
Në të dalë të fshatit një urë kapërcente një kanal. Ura e kanalit të madh, i thoshin.
Ishte koha e zhdukjes së kooperativave bujqësore. Fashatarët kishin shpërndarë
mes tyre shumicën e bagëtive, të tjerat ishin lënë në mëshirë të fatit. Shumë prej
tyre ishin të sëmura dhe s’vlenin për gjë. Jo rrallëherë, sapo mbaronim mësimin,
JUXSVKRNsVKVKNRQLPHNULGKHVKLPQsNDQDOLQHPDGK3UHIHURQLPWsKLGKHVKLP
nga ura. Ndonjëherë laheshim lakuriq, e herë të tjera me gjithë uniformën e pionier-‐
it. Atë ditë papritur entuziazmi ynë u ndërpre. I zhytur deri në grykë nën ujë shoh
të shfaqet mbi urë një tufë njerëzish. Ca qeshnin të ekzaltuar, të tjerë na e bënin me
VKHQMsWsGLOQLPQJDXML3sUSDUDNLVKLQYsQsQMsQJDEDJsWLWsTsVRUROODWHVKLQQsSsU
DUDNXVHFLOsVLTHOLGKXUQsTDIsQMsWXOOsEHWRQL1sQJXVKWLQsWLSLNHWs8ÀFsYH
sapo kisha parë Shën Florianin e Albrecht Altdorfer. Tashmë kanali i madh nuk
ishte më vendi i freskimit dhe lojës fëminore, por përmbushësi i një lodre kolektive.
9LVLWHUOH0XVpHGHV2IÀFHVj)ORUHQFHHWGDQVXQHGHVHVVDOOHVVRPEUHVWRPEHU
IDFH j IDFH DYHF XQH SHWLWH LPDJH 5HJDUG GpVLQYROWH &·HVW XQ JUDQG QRPEUH GH
peintures à voir pour le temps imparti. Le couloir est long. Après quelques pas,
comme un spectre. Quelque chose de similaire à ce que j’ai vu dans la peinture s’est
reconstruit dans ma mémoire. Un évènement complètement oublié refait surface
soudainement. J’avais environ dix ans. Mon enfance, passée dans un village à la
campagne. Aux abords du village un pont sur le canal. Il était appelé “le pont du
grand canal”. C’était le temps de la disparition des coopératives agricoles. Les vil-‐
lageois avaient distribué entre eux la plus grande partie des troupeaux d’élevage.
Le reste a été laissé à la dérive. La plupart d’entre eux étaient malades et inutiles.
Assez souvent, quand on venait juste de terminer les cours, avec un groupe d’amis
nous avions pris l’habitude d’aller plonger dans le canal. On aimait plonger du haut
du pont. Nager, parfois nus, et d’autres fois avec l’uniforme des pionniers. Notre
HQWKRXVLDVPHV·DUUrWDVRXGDLQHPHQWFHMRXUOj3ORQJpVVRXVO·HDXMXVTX·jODJRUJH
sur le pont apparut un groupe de personnes. Certains riaient d’une manière ex-‐
altée, d’autres nous faisaient signe de sortir de l’eau. A l’avant du groupe, ils avaient
mis un de ces animaux qui errait dans les champs, avec accroché autour de son cou,
XQSDUSDLQJ'DQVOHFRXORLUpWURLWW\SLTXHGHV2IÀFHVMHYHQDLVMXVWHG·DSHUFHYRLU
le Saint Florian de Albrecht Altdorfer. Déjà, le grand canal n’était plus le lieu de la
fraicheur et des jeux d’enfants, mais le bourreau d’un jeu collectif.
61
Enkelejd Zonja
In your Vein, 2011, 110 x 90 cm, oil on canvas.
Enkelejd Zonja
Visit in the Wound, 2013, 250x200 cm, oil on canvas.
VISIT IN THE WOUND
9LVLWLQJWKH8IÀ]LPXVHXPLQ)ORUHQFHLQRQHRILWVGDUNURRPVIDFLQJDVPDOO
picture. Casually glance. Then go further. It is a vast number of pictures for
the time available. The corridor is long. After just a few steps like a wraith.
Something similar to what I saw in the picture, reconstructed in my memory.
A event completely lost in memory, suddenly reappears. I was about ten years
ROG0\FKLOGKRRGVSHQWLQDYLOODJHÀHOG2QWKHRXWVNLUWVRIWKHYLOODJHFURVVD
canal bridge. It was called the bridge of grand canal. It was the time of the dis-‐
appearance of agricultural cooperatives. The villagers had distributed among
them most of the livestock, others were left adrift. Many of them were sick and
XVHOHVV1RWLQIUHTXHQWO\ZKHQZHMXVWÀQLVKHGWKHOHVVRQVZLWKDJURXSRI
friends used to go dipping in the canal. We liked jumping from the bridge.
Swimming sometimes nude, and other times with the pioneer uniform. Our
enthusiasm that day suddenly interrupted. Immersed under water up to the
WKURDWRYHUWKHEULGJHDSSHDUDÁRFNRISHRSOH6RPHODXJKHGH[DOWHGRWKHUV
beckoned us to come out of the water. In front, they had put one of the cattle
WKDWZDQGHUHGLQWRWKHÀHOGZKHUHZKRVHQHFNZDVWLHGWRDFRQFUHWHEULFN
,Q WKH W\SLFDO 8IÀ]LDQ·V QDUURZHU , KDG MXVW VHHQ $OEUHFKW $OWGRUIHU·V 6DQW
Enkelejd Zonja
The Alchemy, 2014, 300x185 cm, oil on canvas.
Florian. Already, the grand canal was no longer the place of refreshment and
FKLOGLVKJDPHEXWWKHIXOÀOOHURIDFROOHFWLYHWR\
62
63
FA L E N D E R I M E
REMERCIEMENTS
THANKS
Ministria e Kulturës
Ministère de la Culture d’Albanie
Ministry of Culture of Albania
Mirela Kumbaro-‐Furxhi, Lauresha
Basha, Blerina Berberi, Anita Durici,
Xhensila Tirana, Albert Nini, Herida
'XUR$UWDQ6KDEDQL'UHMWRU*.$
*HQWL*MLNROD
$PEDVVDWD)UDQFH]HQH7LUDQs
Ambassade de France à Tirana
French Embassy in Tirana
Bernard Fitoussi, Hubert le Forestier
GH4XLOOLHQ5RVH$QQH%LVLDX[
Alain Beaussier, Valbona Nano,
Kleopatra Koleka, Erjona Hanku,
Francis Coraboeuf (Coordinator)
0X]HXP+LVWRULN.RPEHWDU
Musée Historique National
National Historic Museum
Melsi Labi (Drejtor), Dorian Koçi,
%HOD%UDKR5HGLV0DUNX(WOHYD
'HPROODUL$UGL3RMDQL
3DUWQHUsWGKHP\VDÀUsW
3DUWHQDLUHVHWLQYLWpV
Partners and guests
(GLW3XOD(Consulting), Alexandre
Becquart et Migena Metaj (Weve
Albania), Alba Mita, Aulona Isufaj
and Edi Bujari (Kilica Studio), Mikael
Drita (ArchiMED SPS),*LDQIUDQFR
Buonocore (Sagital Catering), Anri
Sala, Christine Macel, Alicia Knock,
6DkGDQH$ÀI-RsO5LII-HDQ)UDQoRLV
Chouget, Mikael Mohamed, Jean-‐
5RFK%RXLOOHU
64
Organizuar nga
68
Me mbështetjen e

salloni i artistëve bashkëkohorë shqiptarë

Transcription

Documents pareils

IHRFFA 2012 films français

Dora Dorës asbl

fête de la musique 2010 festa e muzikës 2010

Dora Dorës asbl

muzike shqipe

pranvera e frankofonisë - Pierre

Les partenaires

ABSOLUTE SOUND n°201 mars 2010

francophonie

zenna tagney - Festival Interceltique de Lorient

montenegro - albanie - macedoine