Natuurlijk, gebouwd, religieus en historisch erfgoed

SI Bertrix toutes brochures themes_DEF:Mise en page 1
BELGIQUE
BELGÏE
26/03/12
22:04
Page 6
BELGIUM
Bertrix
“VALLÉE DE LA SEMOIS”
Patrimoine naturel, bâti, historique et religieux
Natuurlijk, gebouwd, religieus en historisch erfgoed
n
L A WALLONIE. L A CHALEUR DE VIVRE.
WALLONIË. OMRINGT JE MET WARMTE.
SI Bertrix toutes brochures themes_DEF:Mise en page 1
26/04/12
12:18
Page 7
DÉCOUVREZ LA SITUATION DES LIEUX
MENTIONNÉS DANS NOTRE FOLDER
“LAISSEZ-VOUS GUIDER...”
ONTDEK DE LIGGING VAN DE PLAATSEN
DIE VERMELD STAAN IN ONZE FOLDER
“LAAT U GIDSEN…”
Balades, paysages, découvertes...
Wandelingen, landschappen, ontdekkingstochten ...
Bertrix et son plateau s’imposent au-dessus de la vallée de la Semois.
Ce gros village d’Ardenne, tantôt caressé d’un vent doux estival, tantôt battu
par la pluie et le vent d’automne ou meurtri par un hiver long et neigeux,
s’entoure de forêts de résineux et de feuillus, de fleurs sauvages, de points de
vue, de roches, de sources et de cascades.
Bertrix en zijn hoogvlakte vormen boven de vallei van de Semois een indrukwekkende verschijning.
Dit grote Ardense dorp, dat zo nu en dan gestreeld wordt door een zachte
zomerwind, maar soms wordt overdonderd door regen en herfstwind of zelfs door
een lange en besneeuwde winter, is omringd door bossen met dennen- en loofbomen, wilde bloemen, diverse uitkijkpunten, rotsen, bronnen en watervallen.
SI Bertrix toutes brochures themes_DEF:Mise en page 1
26/03/12
22:05
Page 8
SI Bertrix toutes brochures themes_DEF:Mise en page 1
26/03/12
22:05
Page 9
Dans la vallée de la Semois, la promenade de Warnichamme offre un point de vue sur
Mortehan et ses vieilles maisons du 18ème siècle, tandis que du dessus des rochers de
Thibauroche on découvre la rivière généreuse, le moulin et sa roue à aubes ainsi que l’ancienne
demeure de la famille Pierlot.
Mais c’est sans conteste entre Auby et Cugnon que nos yeux se régalent du panorama
plongeant sur la vallée encaissée où s’étirent Cugnon et sa vieille église de 1780, Mortehan
et, dans le lointain, le village voisin d’Herbeumont.
Qu’il soit baigné de brume ou sous un ciel limpide, dans un décor flamboyant d’arrièresaison ou sous les notes colorées et pures des premières feuilles de printemps, le paysage qui
s’offre au regard du promeneur est de toute beauté !
Un peu en deçà, nous découvrons le site du Fayet ou « Jambon » avec en point de mire,
dominant les méandres de la Semois, la croix St-Remacle d’où la vue est superbe!
Mais si ces facettes sont les plus attractives, d’autres villages méritent aussi le détour comme
Jéhonville et ses forêts de sapins, Orgeo (situé sur la Vierre), Nevraumont et Biourge avec des
paysages de campagne ardennaise où les zones agraires sont toujours en activité.
SI Bertrix toutes brochures themes_DEF:Mise en page 1
26/03/12
In de Semoisvallei leidt de wandeling
van Warnichamme u naar een uitkijkpunt
vanwaar u Mortehan en zijn oude huisjes
uit de 18de eeuw ziet liggen. Vanaf de rotsen van Thibauroche ziet u de vruchtbare
rivier, de molen en zijn schoepenrad, en het
vroegere verblijf van de familie Pierlot.
Of het landschap nu baadt in nevel of
schittert onder een loepzuivere hemel,
of het nu in het fonkelende decor van het
naseizoen ligt of onder de pure kleuren van
de eerste lentebladeren; het landschap
dat zich opdringt aan het zicht van de wandelaar is van een ongekende schoonheid!
Maar het is zonder twijfel tussen Auby en
Cugnon dat u uw ogen pas volledig de kost
kunt geven; het panorama over de ingesloten vallei, met Cugnon en zijn oude kerk
uit 1780, Mortehan en in de verte het dorp
Herbeumont, is adembenemend.
Net iets verder weg ontdekken we de site
van Fayet, wat Waals is voor “ham”, met
als richtpunt het kruis van Sint-Remaclus
dat hoog boven de bochten van de
Semois uitsteekt en vanwaar u een
schitterend zicht hebt!
22:05
Page 10
Ook al zijn dit de prachtigste uitzichten,
er zijn nog meer dorpen die absoluut een
omweg waard zijn, zoals Jéhonville en
zijn dennenbossen, Orgeo (in het bekken
van de Vierre), Nevraumont et Biourge
en zijn omgeven door typisch Ardense
landschappen waar de agrarische
gronden nog altijd worden bewerkt.
SI Bertrix toutes brochures themes_DEF:Mise en page 1
1/04/12
12:28
Page 11
DÉCOUVREZ LA SITUATION DES LIEUX
MENTIONNÉS DANS NOTRE FOLDER
“LAISSEZ-VOUS GUIDER...”
ONTDEK DE LIGGING VAN DE PLAATSEN
DIE VERMELD STAAN IN ONZE FOLDER
“LAAT U GIDSEN…”
Pierres, schiste ardoisier, fermes anciennes...
Stenen, schist van de leisteengroeve, oude boerderijen ...
Schiste gris décliné sous toutes ses formes, la pierre marque de son empreinte
Bertrix et ses villages.
Het grijze schistgesteente dat voor vele toepassingen wordt gebruikt, drukt zijn
stempel op Bertrix en zijn dorpen.
SI Bertrix toutes brochures themes_DEF:Mise en page 1
26/03/12
Toits d’écailles sombres pourfendant le bleu
du ciel d’été ou ardoises ruisselantes
battues par les grands vents, la Cité se pare
en toutes saisons de ce matériau noble
qu’est la pierre de schiste.
Monuments et Sites, attirent le regard
et content des histoires de jadis tout en
conservant leur attrait mystérieux entourées
des brouillards d’une Semois lascive à cet
endroit.
Le Temps semble s’arrêter à Mortehan et
Cugnon où tant de vieilles fermes ardennaises et leurs dépendances, aujourd’hui
classées par la Commission Royale des
Quelques touches plus claires en pierre
jaune, soulignent la proximité de la France et
fleurent bon, déjà, un peu la Gaume toute
proche!
De tijd lijkt stil te staan in Mortehan en
Cugnon. Vele oude Ardense boerderijen en
hun schuren, die vandaag de dag door de
Koninklijke Commissie voor Monumenten
en Landschappen op de monumentenlijst
zijn geplaatst, trekken de aandacht trekken
en vertellen de geschiedenis, gehuld in de
nevel van een zinnelijke Semois die hun
mysterieuze aantrekkingskracht behoudt.
Donkere daken met half overlappende
pannen die afsteken bij het blauw van een
zomerse hemel of overvloedige leistenen
waar stevige winden op inbeuken... Het hele
jaar door pronkt de oude stadskern met dit
nobele gesteente: de schiststeen.
Enkele lichtere kleurcontrasten in de vorm
van geel gesteente wijzen op de nabijheid
van Frankrijk en doen bovendien denken
aan de nabijgelegen Gaumestreek!
“Een kuil vol groen waar een rivier door
zingt...” (Arthur Rimbaud).
22:06
Page 12
« C’est un trou de verdure où chante une
rivière… » (Arthur Rimbaud).
SI Bertrix toutes brochures themes_DEF:Mise en page 1
1/04/12
12:29
Page 13
DÉCOUVREZ LA SITUATION DES LIEUX
MENTIONNÉS DANS NOTRE FOLDER
“LAISSEZ-VOUS GUIDER...”
ONTDEK DE LIGGING VAN DE PLAATSEN
DIE VERMELD STAAN IN ONZE FOLDER
“LAAT U GIDSEN…”
A travers les siècles... des sites historiques
Door de eeuwen heen … historische sites
La Semois et ses affluents ont créé dans la roche schisteuse des sites propices à
l’aménagement de refuges pour les populations celtiques, romaines ou autres.
De Semois en zijn zijtakken hebben in de loop der jaren in het schistgesteente
sites gevormd die gunstig waren voor de inrichting van schuilplaatsen voor
onder andere de Keltische en de Romeinse bevolking.
SI Bertrix toutes brochures themes_DEF:Mise en page 1
26/03/12
22:06
Page 14
SI Bertrix toutes brochures themes_DEF:Mise en page 1
26/03/12
22:07
Page 15
L’oppidum du Trînchi qui surplombe Mortehan et Cugnon est daté de l’époque gauloise
appelée Tène finale (soit entre 120 et 58 avant JC), tandis que le Château des Fées à
mi-chemin entre Mortehan et Bertrix présente à la fois une muraille de l’époque romaine
(IIIème et IVème siècles) et une consolidation de la muraille (des XIème – XIIème siècles).
La grotte de St-Remacle date quant à elle du VIIème siècle. Un oratoire taillé dans le schiste entre
Auby et Cugnon, où vécut l’abbé Remacle vers 644 avant de partir pour Stavelot.
En empruntant la route des Munos, sur la droite, une stèle rappelle que Dom Malachie
Bertrand né au milieu du 18ème siècle à Mortehan fut moine et procureur à Orval au temps de
la révolution française. Il fût arrêté et déporté au bagne de Cayenne où il mourut en 1798.
Au fronton de l’entrée du superbe château de la Famille de Gerlache à Biourge, une plaque
rappelle la naissance en ce lieu d’Etienne Constantin de Gerlache en 1785. Il devint le
1er Premier Ministre de la Belgique Indépendante et le père de la Constitution.
Au 19ème siècle, on trouve la trace du poète Verlaine qui passe des vacances dans une
maison familiale de Jéhonville.
Le 20ème siècle est marqué d’emblée par la Grande Guerre : les combats du 22 août 1914
dans la forêt de Luchy restent cruellement dans toutes les mémoires.
Cugnon a vu naître quant à lui Hubert Pierlot qui deviendra 1er Ministre en 1939 dans l’époque
troublée de la seconde guerre mondiale et ce, jusqu’en 1945.
SI Bertrix toutes brochures themes_DEF:Mise en page 1
Het oppidum van Trînchi dat in de heuvels
ligt en vanwaar Mortehan en Cugnon
overzien kunnen worden, dateert uit het
Gallische tijdperk, de laat La-Tèneperiode
genoemd (tussen 120 en 58 voor Chr.). Van
het Château des Fées, dat halverwege
Mortehan en Bertrix ligt, maken een stadsmuur uit het Romeinse tijdperk (3de en 4de
eeuw) en een versteviging van de stadsmuur (11de en 12de eeuw) deel uit.
De grot van Sint-Remaclus dateert uit de
7de eeuw. In het oratorium, dat zich bevindt
tussen Auby en Cugnon en gehouwen is uit
het schistgesteente aldaar, woonde rond
644 de geestelijke Remaclus alvorens hij
naar Stavelot vertrok.
26/04/12
Wanneer u bij het nemen van de route des
Munos rechtsaf slaat, ziet u een stèle van
Dom Malachie Bertrand, die midden in
de 18de eeuw in Mortehan werd geboren
en monnik en procureur was te Orval ten
tijde van de Franse revolutie. Hij werd gearresteerd en gedeporteerd naar het bagno
van Cayenne waar hij in 1798 overleed.
Bij het fronton van de ingang van dit schitterende kasteel in Biourge, dat behoort
aan de familie de Gerlache, herinnert een
gedenkplaat ons aan de geboorte van
Etienne Constantin de Gerlache op deze
plek in 1785. Hij zou de eerste premier van
onafhankelijk België en de vader van de
Grondwet worden.
11:48
Page 16
In de 19de eeuw zou de dichter Verlaine
regelmatig zijn vakanties doorbrengen in
een familiehuis in Jéhonville.
De 20ste eeuw wordt meteen al gekenmerkt
door het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog: de gevechten van 22 augustus 1914
in het bos van Luchy zinderen in gedachten
nog na.
In Cugnon werd Hubert Pierlot geboren die
in 1939 premier werd in een tijdperk dat tot
1945 zou worden verstoord door de Tweede
Wereldoorlog.
SI Bertrix toutes brochures themes_DEF:Mise en page 1
1/04/12
12:31
Page 17
DÉCOUVREZ LA SITUATION DES LIEUX
MENTIONNÉS DANS NOTRE FOLDER
“LAISSEZ-VOUS GUIDER...”
ONTDEK DE LIGGING VAN DE PLAATSEN
DIE VERMELD STAAN IN ONZE FOLDER
“LAAT U GIDSEN…”
Eglises, chapelles, calvaires,...
Kerken, kapellen, kruisbeelden, ...
Aux quatre points cardinaux de Bertrix sont érigées 4 chapelles de l’architecte
Jacques Bastin. Elles furent construites après la seconde guerre mondiale en
remerciement à la Vierge pour avoir protégé Bertrix.
In de vier windstreken van Bertrix staan vier kapellen die gebouwd zijn
door de architect Jacques Bastin. Deze kapellen zijn na de Tweede Wereldoorlog
opgetrokken als dankbetuiging aan de Heilige Maagd Maria omdat zij Bertrix
beschermd heeft.
SI Bertrix toutes brochures themes_DEF:Mise en page 1
1/04/12
13:32
Page 18
SI Bertrix toutes brochures themes_DEF:Mise en page 1
26/03/12
22:08
Page 19
En arrivant sur la Place des Trois Fers, c’est une église plus que centenaire dédiée à SaintEtienne.
Dans chaque village, témoins d’une foi profonde et anciens lieux de processions, çà et là, de
petites chapelles chaulées ou en pierres du pays attirent le regard.
D’anciens calvaires, eux aussi, subsistent comme autant de « phares » et de haltes le long des
chemins parcourus quotidiennement par les paysans gagnant le travail des champs ou les
scailtons rejoignant les fosses d’une ardoisière.
Mortehan, Cugnon et Auby, trois villages qui s’étirent le long de la Semois, possèdent à
eux seuls de superbes petites églises et des cimetières classés aux stèles de schiste (17ème 18ème et 19ème siècles).
L’église St-Rémi de Cugnon est en style baroque allemand, construite en 1780 par les
seigneurs de Löwenstein occupant le château et régissant les terres de Chassepierre et
Cugnon notamment tandis que l’église d’Auby fait penser à un temple grec.
Jéhonville se distingue par un édifice religieux plus moderne avec un clocher en forme de
flèche tandis qu’Orgeo régale l’œil de ses toits d’ardoise avec en point de mire le revêtement
de l’église dédiée aux saints Pierre et Paul !
SI Bertrix toutes brochures themes_DEF:Mise en page 1
26/03/12
Bij aankomst op de Place des Trois Fers ziet
u een kerk van meer dan een eeuw oud, die
is opgedragen aan Sint-Etienne.
schitterende kleine kerken en begraafplaatsen met stèles van schist (17de, 18de en 19de
eeuw).
In ieder dorp wordt de aandacht getrokken
naar de diverse kleine kapellen, die getuigen van een diepgaand geloof en vroegere
processies, en die opgetrokken zijn uit kalksteen of uit stenen van het land.
De Sint-Rémikerk van Cugnon is gebouwd
in 1780 door de heren van Löwenstein
en opgetrokken in Duitse barokstijl. Zij
woonden in het kasteel en bestuurden de
dorpen Chassepierre en Cugnon. De kerk
van Auby doet echter meer denken aan een
Griekse tempel.
Langs de wegen die de boeren dagelijks
namen om naar hun werk op de akkers te
gaan of waar de « Scailtons » (leisteenarbeiders) de putten van de leisteengroeve
afdaalden, staan nog altijd de oude kruisbeelden die als “bakens” en rustplaatsen
dienden.
Mortehan, Cugnon en Auby, drie dorpen
die langs de Semois liggen, tellen een aantal
In Jéhonville daarentegen staat er een
moderner kerkgebouw met een klokkentoren in de vorm van een pijl, terwijl Orgeo het
oog verwent met leistenen daken met
als richtpunt de bekleding van de kerk die
gewijd is aan Sint Pieter en Sint Paulus.
22:08
Page 20
SI Bertrix toutes brochures themes_DEF:Mise en page 1
• Chapelles de l’architecte Bastin
• Eglises classées
• Fermes ardennaises
• Cimetières des 17ème et 18ème siècles
• Demeures historiques
• Sites archéologiques
• Moulin avec roue à aubes
• Galeries d’anciennes ardoisières
• Nombreux points de vue
• Circuits de promenades
26/03/12
22:04
Page 5
• Kapellen van de architect Bastin
• Kerken die op de monumentenlijst
zijn geplaatst
• Ardense boerderijen
• Begraafplaatsen uit de 17e en 18e eeuwen
• Historische woningen
• Archeologische bezienswaardigheden
• Molen met schoepenrad
• Ondergrondse gangen
van oude leisteengroeven
• Vele uitkijkpunten
• Wandeltochten
Syndicat d’Initiative « BERTRIX-SEMOIS »
Place Chanoine Pierlot 2 - B-6880 CUGNON
• Bureau d’accueil de CUGNON
du 15.04 au 30.09
Place Chanoine Pierlot 2
B-6880 CUGNON
Tél. : +32 (0)61 41 24 40
[email protected]
• Bureau d’accueil de BERTRIX
toute l’année
Place des Trois Fers 12
B-6880 BERTRIX
Tél. : +32 (0)61 41 43 92
[email protected]
• www.bertrix.be
• www.bouillon-tourisme.be
• RÉALISATION : GRAPHICRÉA - Bastogne - 061 21 79 70
• PHOTOS : Xavier Al Charif - André Bartiaux - Henri-François
Bontemps - Michel Collot - MT Bouillon - Christelle François - Philippe
Gotal - Marc Seynhaeve - FTLB /Pascal Willems - SI Bertrix-Semois Camping Saint-Remacle
• EDITEUR RESPONSABLE : Syndicat d’Initiative BERTRIX-SEMOIS
- Place Chanoine Pierlot 2 - 6880 CUGNON. © Textes et photos SI Bertrix-Semois
- Reproduction interdite.
Avec le soutien
du Commissariat
Général
au Tourisme
de la Région
wallonne.